No. 129 1913
Maandag 3 Maart.
27e Jaarga
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Mr. PATIJN.
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Uit de Pers.
Binnenland.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
Politicus geeft in de Eaarl. Crt. het
volgende portret van mr. Patjjn:
De man, die minister van Financiën
zal zijn in bet eerstkomend Kabinet van
Links, der Concentratie.
De Pierson van het b6gin der twintig
ste eeuw. Edoch, naar uiterlijk doen heal
wat anders dan de vriendelijke, hoffe
lijke, gemoedelijke N. G. Pierson, met
dan zalvenden toon van spreken. Mat
de suggestieve „bonhomie". Met de zachte
hoffelijkheid tegenover den tegenstander.
Die in de periode der geboorte van
de Vermogensbelasting met al den aan
kleve van dien de charmeur wa3, die
de Kamer wist te betooverenNeen,
zóó is de heer Patjjn niet.
Van de joviale bonhomie, die zijn
vader, den oud-burgemeester van Ben
Haag, oud-commissaris der Koningin in
Zuid-Holland, den vriendelijken Mr. J. G.
Patjjn onderscheidde, heeft hij niets.
Deze Patjjn isbijterig. Is sanguïnisch-
opgewondeu. Kan soms hard, wreed zijn
in z'n driftige buien.
De heer Patyn, het Kamerlid voor
Zierikzee, de Unieliberaal van het „J'ac-
cuse" tegen dr. Kuyper, is da groote
flnancieele specialiteit van de Unieclub.
Hjj is ook degeeii geweest die nu
reeds vrjj lang geleden het Concen-
tratiewerk voorbereidde.
De heer Patjjn „liebaugelte" weet
men wel naar den vrjjzinnig-demo-
«ratischen kant Had zulke lieve woor
den over voor een eminent man als prof.
Treub. En dan was hij weer zoo waar-
deerend in de richting van mr. Tydeman.
Het was roerend en treffaDd
Inderdaad de heer Patjjn was hier
voortrekker. Hij heeft op het veld, waar
de campagne begon ter verovering van
de Vrijzinnige Concentratie, als men het
goed en billijk nauwkeurig narekent, al
lauweren geoogst vóórdat broeder Rood
huizen z'n demarches aanving.
Hij Patin was de voortrekker*.
Het levendigst staat mjj het beeld van
dezen afgevaardigde voor uit den tijd
toen hi met zin „Ik beschuldig den
afgevaardigde voor Ommen(Dr.
Kuyper immers toen nog)^- aan het
politieke munt slaan was.
Als scheidde mi slechts een uur van
dat moment zie ik vóór mi den man
van vri kleine ineengedrongen gestalte,
met het gelaat van stekerige, trotsche,
opgewonden, breeae blauwe oogen en een
zwak kneveltje onder den kleinen piek-
neus en den kalen schedel met de wei
nige grizende harenEn ondanks dit
alles met iets beweegliks en opgewon
den jongensachtigs in zin doen en zin
stem.
Met dat luidruchtige stemgeluid, dat
arrogant-schreeuwige, den heer afgevaar
digde Patjjn eigen. Zóó zie ik hem dezen
volksvertegenwoordiger. En ik kom
er rand voor uit -ik moet al schetsend
vechten tegen het viandige gevoel dat
aai de verschining inboezemt. Ondanks
het besef van den eerbied, verschuldigd
aan de groote, uitgebreide en soliede
kennis van dezen man. Ik heb wel eens
gedacht, zou deze mr. Patin niet inder
daad degeen bliken, die een rol zou
kunneD speien van een Verniers van
der Loeft Namelik: hoofdman te wor-
d-c van een hereenigde vrizinnige party?
Het heeft er alleDgs den scbin van ge
kregen. Maar toch zal deze afgevaardigde
voor Zierikzee het groote doel geloof
ik nader niet bereiken. Hjj mist voor
zoodanige-groot-politieke rol het zelfbe
dwang allereerst. De oude, mooie, sier-
like hoffelijkheid tegenover den tegen
stander. Ofschoon afstammend uit een
geslacht van lieden, die gewoon waren
te besturen, doet bi al te zeer als par
venu toch nog. Te burgerlik, te ruw,
te woest. Te zeer in de lin van het
Pariemei) t-up to date. Hi is niet de
figuur dia naast een De Beaufort, een
Van Karnebeek kan worden gesteld. Wèl
wat 's heeren Patins kennis, talent,
ervaring betreft. Maar het karaktervol-
plooizame, de fijne tact, ds rastig-diplo-
matische wisheid, ze entbreken hem.
En dat is hier een groote sta in-den-weg.
Belettend dat hi ooit verder carrière
gemaakt hebbend, iets als „populair"
zou worden. Eet is absoluut-ondenkbaar,
dat het klein-ineen gedrongen, autoritair-
trotsche, aanmatigende, opgewonden
doende, jong-ouwelike manneke, ge
naamd Patjjn, populair zou worden.
Daarme» vervalt het vooruitzicht, dat de
overigens zoo kundige Unieliberaal een
rol van zeer groote beteekenis zal spelen
in de toekomst des lands.
Wellicht, dat de heer Patjjn, zin zenu
wen en zin temperament in nog ander
opzicht beter onder den duim hebbend ge
kregen, wat bescheidenheid hebbend ge
leerd tegenover meuschen van andere
denkwize toch neg veroveren zal de
plaats waar hi krachtens zin talent en
de vruchten van zin naarstig werken en
denken zeer stellig aanspraak op heeft.
Zooals het nu is en de heer Patin
zich in de Kamer liet kennen is daar
weinig vooruitzicht op.
3 Maart 1918.
Er marcheert door de vrijzinnigs pers
een berichtje, waarin voor wie het maar
gsloqyen „een getrouw en waarachtig
verhaal" gegeven wordt van de samen-
sprekingen binnenskamers tusschen de
drie gedelegeerden uit de cotnité's der
drie Rachtschs p&rtjjen gehouden em-
trent het accoord voor de saamwerking
bi da aanstaande verkiezingen.
Volgens dat bericht zou de vergadering
der christeiik historische, besturen jl.
Vrijdag zjjn afgebroken om later te wer
den voortgezet, en zulks alleen omdat
dr. KHyper, die »oude rat" niet had
willen toegeven op het punt van art. 171.
Nu zal er in 't bericht wel iets waar zin
maar de fantasieën van vrizinnige, op
honorarium en nieuwtjes primsur beluste
berichtgevers zin al zoo vaak grenzeloos
gebleken. Derhalve hechten wi aan der-
gelike berichtjes en aan de broD geen
waarde.
Dat een vast accoord zal moeten ge
troffen worden voornamelik of misschien
ook alleen op het pust dor kerk en dat
der school, schint ons aanaemeiik.
Maar dat op deze punten het accoord
niet zou tot stand komen, of misschien
niet reeds in beginsel tot stand gekomen
is, niemand die hiervoor bevreesd ia.
Doch aan dergelijke berichte» is een
andere leelike kant, en wel dezedat
zelfe binnenskamers gevoerde besprekin
gen niet meer veilig zin.
Bat socialisten geheime circulaires
vau ministers of parti besturen of andere
autoriteiten het partijbestuur in handea
spelen en publiek naaken, nu ja, daar
zijn het sociaal-democraten voer, men-
schen wien geleerd is dat zi meer mo
gen doen dan een ander. Maar dat
in rechtsche kringea nog zoo moeilik
een geheim kan worden bewaard, mag
wel als een tegenvaller worden 'gesig
naleerd. Natuurlik hebben de liberale
bladen de N. R. C. voorop 1 de
klok hooren luiden, zonder te weten waar
de klepel hangt. Maar de man die de
klok luiden ging, was dan toch een man
van rechts; een dia uit de vergadering
moet hspben geklapt, waar het verslag
der tusschen drie personen gehouden
samenspreking werd uitgebrachten
die dan bij die verbreiding nog onjuist
I was. Dit is natuurlik maar een ondsr-
l stelling oazarjjds; want demogelijkheid
is niet uitgesloten dat het gansche be
richt van den vrijzinnigen schriver uit
den duim gezogen was.
In ieder geval biyvep. wi kalm af
wachten en vertrouwen. De zaak is in
goede handen, sn wij hebben den tjjd.
De zuidelijkste stad der aarde.
Als zuidelikste stad der aarde gold tot
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
voor korten tijd Punta Arenas in Zuid-
Chili aan do Magallaanstraat. Sinds kort
heeft ze dezen rang aaQ Ushuaia op Vuur
land moeten afstaan, «en plaats door de
evangelische zending gesticht. Ushuaia
is de zetel van den gouverneur van het
Argentinseh territorium Tierradel Fuege
of Vuurland en dient, evenals vroeger
Punta Arenas den Ghilenen, als strafkolo
nie voor de Argentjjnsche misdadigers. Sr
houden op dit eegenblik viftig militaire
•n 'tweehonderd burgerlike gedeporteer
den verblijf. De etad zelf ligt te midden
van bouwland en bosch, en de gevange
nen worden voornamelik aan het werk
gezet voer ontginning van den boseh-
grond en voor het aanleggen van wegen.
Duitechers hehben hun weg naar dit afge
legen hoekje der aards gevonden, en zoo
wel de dlrceteur van het militaire tueht-
huis als de opperopzichter van het
burgerlike z|n Duitsehers,zooals onlangs
vermeld werd in de Mitteilungen der vsr-
eeniging „für das Deutschtum im Aus-
landa". Ushuaia is met de overige wereld
verbonden door draadlooze telegrafie en
onderhoudt een geregelde steembootver-
bindlng met Busnos Ayres. Waarschijn
lijk zal de gevangenis het volgende jaar
worden vergroot.
De Aarde en haar Volken.
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
Eén.
Aan het slot van een artikel in De
Nederlander ter afwering van een lok
stem der vrjj liberale Nieuwe Courant
lezen wjj.
Als desniettegenstaande tech al wat
zich liberaal noemt als één man tegen
j ons opstaat; om ens te bestrijden met
alle macht; als de openbare ©nderwjj-
zers en corps zich tot dien strjjd uitrus-
3 ten als hoogleeraren aan de apenbare
universiteiten, officieel optredende, hui
hoarders ten strijd oproepen; als Cbi-
neezen, Mohammedanen, Belgen ter on
zer bestriding gebezigd wordendan
demaskeert de liberals concentratie zich,
en weten w#' waar het om gaat.
En als dan de conceatratiemannen
rekenen op de hulpvaardigheid van da
Christelik-Historischen, ten einde, ale zi
de meerderheid hebben weten te ver-
plaatsan, dezen te utiliseeren, dan reke
nen zi buiten den waard.
Willes sommigen die bjj ons beheo-
ren, door verkeerde voorstelling van
zaken verlokt, ons vaandel verlaten, het
zi zoo 1
Wi voor ons vreezen dat niet. Niet,
omdat wi zoo zeker zjjn dat men de
rechtsche groepen niet zal kunnen ver
slaan, of dat de „concentratie" h9t dit
maal niet zal winnen.
Maar omdat wi een Verbond hebben
aangegaan, dat sterker is dan alle ver
bonden der liberale machten.
Moe zelfstandig ook de Christeljjk-Hi-
storischen zjja, en, naar wi hopen, zul
len bljjven, bi de stembus zin zi ter
bereiking van rechtsgelijkheid op school
gebied met de antirevolutionairen en do
Roomsch-Katholiekea één 1
Aan het adres van sommige
predikanten.
De terugblik schrijver in ons Tidschrift
geelt eenige zielkundige beschouwingen
ten beste.
Zelf Nederlandsch Hervormd, consta
teert bi met smart den verminderden
invloed ziner kerk op het laven, en be
grijpt dat ook vele predikanten deze
droefheid deelen. Doch hi keurt het af
dat zi de oorzaak van dezen verminder
den invloed in plaats van eigen kring, in
dien van anderen zoeken.
Vandaar de volgende zielkundige op
merkingen
De haDd in eigen boezem steken, er
kennen dat men zelf den invloed heeft
laten verloren gaan, dat men, voor en
na, tegen die „ellendige politiek" hoeft
gesprokendat ware mannelik en
flink geweest.
Haar dat doet meu liever niet. Liever
wit men het aan de „omstandigheden".
En die „omstandigheden" zin dan, dia
Bronsveldde Roomtchen en de Gere
formeerden.
Vooral de laatsten zin gevaarlik. Want
talrijke leden der Herv. Kerk, menschen
die in het praktische leven staande, ge-
woonlik ietwat ruimer en nuchterder
blik bezitten dan een doorsiee-weleer-
waarde, volgden in het algemeen de po
litieke weerloosheidsadviczen hunner
geestelijk* leiders niet. Zi zagen maar
al te goed de onverbrekelijke band tus-
schen de,politiek" en het gaestelijk leven.
Eu, zooals de modernen en vele etbischen
zich bi de liberalen aansluiteu, zochten
en vonden zi palitieke geestverwant
schap bi de antirevolitiosairen of Ctar.-
historischeparti 'wier leiders echter, lacy,
voor een deel althans, niet Hervormd
waren, la toen nu de verbonden partien
werkelijk invloed begonnen te winnen,
rageering warden, toen kwam bet Her
vormde Leiden in la?t. En dezelfde pre-
dikamten, die nooit of te nimmer van
ongerustheid hadden bljjv gegeven ander
liberaal bestuur, zfl werde® nu ongerust.
Het veorbeeM der Maasstad is sprekend.
Dezelfde klingen, die een halve eeuw de
N. R. Ct. als li f blad zonder aanstoot
hadden gelezen, en ondanks hun rijkdom
nimmer naar het oprichten van een eigen
orgaan hadden getaald, zi ontwaaktsu
toen de antirev. Rotterdammer in een
behoefte der kleine burgeri blesk te voor
zien, en richtte een aares aan dea Rott.
Kerkeraad, met verzoekom een „her
vormd dagblad" op te richtenzi ont
dekten plotseling dat de Nederlander
eigenlek geen vertrouwd bla<i was voor
de ambtgenooten, wjjl een dael der redac
tie bericht werd uit Gereformeerde man
nen te bestaan, al bleef dan zelfs d» be
schuldiging van kerkelike partijdigheid
achterwegeZij ontdekten oek plot
seling, dat het voorstel der Grondwet-
commissie tot wiziging van art. 171, dat
zonder hulp der Hervormde Kamerleden
linksch an rechtsch nooit of te nimmer
da geringste kans tot slagea zou hebben
(gesteld dat het ooit door de Regeering
overgenomen werd, en in behandeling
kwam) een „gereformeerde* bom was,
onder de fundamenten dar Ned. Herv.
Kerk. En ten slotte ontdekten zi, dat
de Christelike politici óók menschen wa
ren, hunne gestie dus niet altoos ideaal,....
en de coalitie dus eon gruwel.
Zijdat waren de dominees. Want
och, de belangstellende leden dor Herv.
Kerk, ze weten wel zoo ongeveer wat
hunne voormannen in dit bijzondere op
zicht waard zjjn.
Zij wisten wel langzamerhand, dat de
psychologie van den predikaat de essen
tieel anti-politiek» is. En de gemeenten,
och ze zien het óók liever nu maar niet,
dat dominee aan politiek doet. Hij heeft
er in vroegere jaren immers altfld voor
gewaarschuwd Gewaarschuwd voor hot
„politiske christendom". En nu gaat hij
op eigen houtje aan politiek christendom
doen
Ja, maar aan een bijzonder soortde
weeriooz® of asti-politieke politiek Zie
de politiek is een strijd, is in hoogsren
zin een spel, evenals het krjjgaspel. Het
vereischt een vast, welomschreven doel
sn een groote mate nuchterheid om,
onder de wel wisselende omstandigheden
toikons dat middel te kiezen, dat het doel
het moest naderbij brengt. Het idealisms
zit in het doel, het realisme in de mid
delen.
Nu stelt het Christeiik beginsel ook
a»D het gebruik der middeleu een onaf-
wjjsbaren zedelijken eisch, waaraan gesn
Christen-Staatsman zich, op gevaar af
van zijnen Christennaam in te boeten,
mag onttrekken. Maar het is onjuist te
meunen, dat hjj dien zedeljjkan eisch
afwijst, indien hjj het mindere voor het
meerdere opoffert. Ook in het pelitleke
schaakspel moet men de koningin wel
auns verliezen sm den koning wat te
kunnen geven, niet waar?
Begrjjpeljjk is, dat de predikant dit
niet altijd begrijpt. Dat vloeit voort uit
de levensomstandigheden van den Do
minee. liken Zondagmorgen getuigt hjj.
Zjjn heerlijkheid ligt „in het absolute"!
Maar tevens, zjjn gevaar. Want omdat
hg zelf nooit geroepen wordt, de idealen
waarvan hg getuigt te verwerkelgkan,
want, omdat hg in het getuigenis voor
het ideaal het hoogtepunt van zjjn pu
blieke optreden heeft, is hg vannature
geneigd, te meenen dat ook in het prac-
tlsche leven „getuigen vooi een zaak"
voldoende is.
Daarom begrgpt hg het wezen der tak-
tiek, ook der polltische taktiek nimmer,
verstaat hg niet dat Luyken's eisch
,lief voor liever te verlaten" den politicus
telkens gesteld wordt, is geneigd alle
atwgking van het theoretisch ideaal een
verzaking van beginselen uit eigenbe
lang, eu partgmachtsberekening te ach
ten.
Toch is dit niet altoos het geval. De
practiscbe staatsman heeft niet slechts
het negatieve, maar tevens het positieve
effect van zjjn stem te berekenen, en ia
dus dikwgls genoopt, om het kleinere
nadeel toe te staan, ter afwering van
net grootere.
Dit nu misverstaan of vergeten de ,0e-
tuigerszoowel prof. Fablus en dr. Brons
vela van rechts, als mr. van Houten van
links. Dit vergeet ook mr. v. d. Laar. Maar
dat zg zich de lauwer der beginseltrouw
om de slapen kunnen vlechten, is alleen
krachtens hunne politieke weerloosheid.
Zoodra zg deze weerloosheid opgeven,
staan zg zelf voorgelijke moeilijkheden.
Geen nieuwe minister van justitie. Men
schigft aan De Tjja uit Don Ü3»g:
„Naar nu moet vaststaan, ligt het niot
in de bedoeling der Regeering om de vaca
ture van minister vau Justitie nog vóór
de verkiezingen aan te vulUn. Wel zgn
er nog besprekingen gevoerd, maar de
aangezochte was niet te bewegen zjjn
tegenwoordige functie te veriaten voor
de toch altijd eenigszics twijfelachtige
kaas, om het hooge amot languung te
kunnen bekleeden."
De jongemannen-vereeniging ter
bevordering van christelijk leven te Am
sterdam heeft, blijkens een msdedeeling
in haar maandblad, in den loop van
Februari een f 8000 aan giften ontvangen
voor haar arbeid.
Vrijzinnige dorps-autoriteiten. Men
schijjft aan De Rotterdammer
Op de vergadering van de centrale
antirev. kiesvereeniging van het district
Emmen kwamen zeer eigenaardige rap
porten in omtrent de middeleeuwsche
handelwijze van sommige hoog-verlichte
ridders van de pen ep Drentsche ge
meente-secretarieën. DuideJQk merkbaar
is da angst, dat met het aftreden van
het Kamerlid Dr. Roessingh (lib.) en de
opkomende verdeeldheid bjj voorloopige
vrijzinnige candidaturen de „anti's" eens
met het district zouden kunnen gaan
strjjken.
Ter zake disDe het volgende:
In de gemeente schrik niet, geachte
lezerin d© stad B. weigerde mea
ter secretarie aan de antirev. kiesver-
eeniging modellen te verstrekken voor
de kiezerskweek.
In een andere, niet minder vrijzinnige
gemeente, werden dit jaar de gebruike
lijke publicaties omtrent de kiezerslijs
ten toevalligerwijze „vergeten* tot den
14den Februari.
In een derde brandpunt van denkende
nationaliteit was het een gemeeate-
ontvanger, die een inwonend zoon, welke
zelf zjjn ingevuld model kwam presen
teeren, afscheepte met de bewering i
