no 128 1913
Zaterdag' 1 Maart.
27e Jaargang
-NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
De hm
ijs,
Advertentiên
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
Staten-Generaal.
Uit de Provincie.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Bij dit aummer behoort een Bijblad.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
i.
De vr|jzinnig«n maken er den minister
van binnenlandsche zaken een verwijt
van dat hg niets doet voor het ondervrjja,
niets voor de onderwijzers, en niets voor
de openbare school.
jgjAlle drie deze grieven z|jn ODjuist.
£ln i de eeiste plaats ia dit als volgt
aangetoond door baron v. Wjjnbergen
in de Tweede-Kamerzitting van 28 Janu
ari ji.
Het le punt[niets voor het onderwijs
Hiaat' Ik nu toch even in herinnering
brengen, wat w|j allen weten, maar wat
men soms schijnt te vergeten, dat deze
Regeering het onderwijs niet als een
heofdpunt op haar programma heeft ge-
gezet, dat het niet aan de arde was, en
dat degenen, die vragan dat de Rsgaering
het toch ais zoodanig zou behandelen
een beslist on bill ij ken eisch stellen. Maar
terwfil het niet was een hoofdpunt van
het Rngeeringsprogram, beeft aeze Rs-
gsering voor zoover dat mogel|jk en op
portuun was, het onderwas toch behar
tigd. Wy hebbsa reeds gespreken over
het m. u. 1. o waaromtrent nu zelfs een
grief wordt gemaakt, dat het te krachtig
bevorderd is, terwijl de Regearing zelf
er volkomen in geslaagd is op bladz. 66
van de Memorie van Antwoord duidelijk
te maken, dat z|j het eaderw|js behartigd
heeft en op welks w|jze.
Maar niet alleen dat het geschied is
maar d© Minister heeft ons juist in zfln
optreden op het gebied van het onder
wijs in deze jaren een waarborg gegeven
dat h|j in de toekomst wanneer het on
derwijs werkelijk aan de orde komt, zal.
handelen op een wijze, die my ns» inziens
de juiste is. Deze Minister heeft getoond,
dat hg op onderwijsgebied en ray
dunkt, dat de overzijde dat toch ook
moest toejuichen krachtig wil steur en
het particulier initiatief. Da Minister wil
bevorderen, wat opkomt uit de vrije
maatschappij en trachten, dat tot meer
dere ontwikkeling te doen komen, terwyi
dan de overheid regelend optreedt, zorgt
voor het peil van het onderwjjs on waakt
tegen misbruik van de gegeven vrijheid.
Dat w|j de vrjjneld op het gebied van
het ouderwijs zoo hoog nooaig hebben,
is dezer dagen neg weer eens duidelijk
aangetoond door iemand, die toch zeker
geen medestander van ons is, in een
lezenswaardig aria kul in Onze leuw van
deze maand, nl. door dsn hwer Zurnicke
in het merkwaardige artikel over school
hervorming, een artikel waarin tal van
merkwaardige beschouwingen voorko
men, waarvan het ook geed zou z|Jn,
indien het gelezen werd door gemeente
besturen, dis al te veel verlangen B?ar
omzetting van sen driejarige H. B, S.
in een vijfjarigs, en wier liefde daarvoor
na lezing van dat artikel wellicht een
klein beetje bekoeld zou zjj-s.
In dat artikel dan lezen we
„Wel mag het als sea der weinig®
goeda gevelg«n van de overigens onge
lukkige wet-Koyper worden beschouwd,
dat zij de stichting hoeft vergemakke
lijkt van sehoolvereenigiDgeD, die bijzon
dere scholen oprichten, waarin wel, als
op de openbare school „neutraal" onder
w|js gegeven wordt, maar die eigen iéea-
leD trachten te verwezenlijken. De scho-
lea hebben in haar meerdere vrijheid
een onschatbaar voordeelindien z|j zich
financieel geheel van den Staat konden
vrijmaken, zouden s|j nog beter worden.
Reeds is er een bijzondere kweekschool
tot opleiding van onderwijzers op modern-
protestantschen grondslag, gevestigd te
's Gravenhagede Msatsehapp|j tot Nut
van 't Algemeen spaart blijkbaar op, om
esn bijzondere geheel neutrale kweek
school té kunnen stichten. Dat alles zyn
teekenen van belangstelling in zake volks
onderwijs, dis ieder geed vriend daarvan
blijde moge stemmen. Wil het openbaar
onderwijs blijvend met deigelyke scholen
concurreert, dan zal de Overheid ook
aan hare scholen de msest mogelijke
innerljjks vr|jheid moeten waarborgen.
De kracht der bijzondere school schuilt in
hare vrijheid en de Overheid, toezicht
houdend, heeft alleen er voor te waken,
dat van die vr|jheid ma gepast gebruik
worde gemaakt. Nooit zal de bijzondere
school b|jv. dsn eisch mogen inwilligen,
dat haar leerplan aas de goedkeuring
van 't rijkssehooltsezicht word© onder
worpen. Die school toch heeft kans de
beste te worden, waarmet de autoriteiten
zich het minst bemoeien
Mynheer de President I Deze woorden
zjjn vooral merkwaardig, omdat w|j hier
allerminst te doen hebben mat een poli
tiek medestander, ook niet met een voor
stander van het confessioneel onderwas
maar juist met een man die spreekt van
„d© ongelukkige wet-Kuyper", die echter
toch is een voorstander van bijzonder, van
vrij onderwijs, uitsluitend in het belang
van het volksonderwijs.
Waar de zaak zoo staat en de minister
zich duidelijk in die riehting beweegt,
geloof ik dat h|j getoond hesft niet alleen
te doen wat b|j kan doen, maar ook
waarborgen heeft gegeven dat by hem
de toekomst veilig ie.
Het 2e punt: niets voor de onderwij
zers
Wie doet er nu eigenlijk iets voorde
onderwyzersï Kr is een groots vergade
ring in Sen Haag gehouden op 8 Decem
ber 1.1. Daar zyn de verschillende Regee-
ringen vau de laatste jaren besproken.
Heeft daar één woord van hulde gehad
minister Kuyper, die toch zeker verbe
tering van de salarissen van talrijke od-
derwyzers heeft bevorderd Neen. Is
daar édn woord van hulde gesproken
ten opzichte van den oud-minister Goe
man Borgesius, van wien toch iedereen
moet toegeven dat h|j het zjgne beeft
bygediagen tot verbetering van de on-
derwyzerssalarissen De h«ar Goeman
Borgesius is eenvoudig bespot en uitge
lachen. Heeft daar eenig woord van
waardemring geklonken over minister
Rink F Hem heeft hetzelfde» lot getroffen.
Ondsr hoos gelach der vergaaeriug wer
den zyn voorstellen //allerbelangrijkst*
genoemd. En den saisister Heemskerk,
die ook in de M. u. 1. o.-wst voor tal
van onderwijzers verbetering van salaris
heeft gegeveD, en dia door den kinder
toeslag heeft getoond voor verdere ver
betering te willen werken, hem trof
hetzelfde lot als die hem voorafgingen.
Eéu man werd uitgezonderd. Eóa mam
had iets „gedaan". Onder donderend ap
plaus van do vergadering werd er name
ly k gezegd;
„Mynheer Ter Laan, wjj hebben zeer
op prijs gesteld wat.gy daar in de Kamer
hsbt gedaan, en w|j weten, dat, wanneer
wy u dank breng®n, wjj sproken uit
naam van alle openbare onderwijzers.'
Nu heeft de heer ter Laan, dat geef
ik volkomen toe, hier zeer veel lange
redevoeringen gehouden, eu b|j verschil
lende gelegenheden amendementen voor
gesteld tot salarisverhooging, hooger dan
welke politieke party oek, waarvan ech
ter van te voren vaststond, dat sy niet
zouden worden aangenomen. Toch noemt
men in een dergeiyke vergadering, met
terzijdestelling van de ministers Kuyper,
Goeman Borgesius, Rink en Heemskerk,
den heer ter Laan de man, die wat ge
daan heeft.
Indian de onderwyzors er mede tevre
den zyn, het is gemakkeiyk voor den
minister van Financiën, maar ik betwij
fel of men kan zeggen, dat men werke-
ïyk spreekt uit naam van alle klasse-
ondarwyzers, wanneer men voor zulk
werk dank brengt. Indien het „doen"
allesn bestaat in het stellen van eischen,
die geen enkele andere party kan stel
len, eischen waarvan men weet, dat men
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
ze zelf niet behoeft in te willigen, om
dat man daartoe voorleopig niet in da
gelegenheid wordt gesteld, dan kan men
gemakkelijk zeggen, dat men veel doet
voor de anderen, maar Ik geloof tocb,
dat de onderwijzers veel dankbaarder
mogen zyn aan de opeenvolgende minis
ters, die wel niet eischen hebben inge
willigd als door de sociaal democraten
worden gesteld, maar die ieder op hun
w|js en naarmate van de omstandighe
den gedaan hebben wat er op dat oogen-
blik bón werden gedaan. Aldus deden
de ministers Goeman Borgesius, Rink en
Kuyper en aldus deed ook de minister
minister Heemskerk, die na de M.u.I.o.-
wet thans heeft ingediend het wetsont
werp betreffende den kindertoeslag, een
maatregel, waarover ik nu niet zal spre
ken, maar dis in elk geval een salaris-
verbetering meebrengt, die zeker aan de
onderwyzers zal tea goede komen ter-
wyi wy bovendien de toezegging hebben
ontvangen, dat w|j in de toekomst wan
neer die zaak aan de orde komt, van
dezen minister een mser definitieve re
geling der salaiieering te wachten hebben.
Mynheer de Voorzitter! Ik zou echter
aan dit punt nog een enkel woord wil
len toevoegen. E>k«nnende, dat op bot
oogenblik op wetteiyk gebied niets an
ders kan gedaan worden, zou ik den
heer Minister toch willen vragen, eens
te overwegen, of niet nogmaals aan de
Gedeputeerd® Staten van de verschillende
provincies kon worden verzocht, beter
toezicht ce houden op de salarieering
van de onderwyzers in de verschillende
gemeenten. Als men leest wat daarom
trent in verschillende gemeenteraden
wordt gezegd, en gedaan, moet men
erkennen, dat dit niet altyd door den
beugel kan.
TWEEDE KAMER.
De behandeling van het wetsontwerp
tot Invaliditaits- en Ouderdomsverzeke-
ring in eerste lezing is geëindigd. Minis
ter Talma werd van verschillende zijden
gelukgewenscht.
En het is nu aan de Pers om den
minister een woord van hulde te bren
gen. Wy breDgen den energieken staats
man groote hulde en diepgevoelden dank
veor al hatgeea door hem ten opzichte
v»d geneeand entwerp is verricht. Er
was byna bovenmenschelyka krachtsin
spanning voor nosdig om het ontwerp
te maken tot wat hst nu is. Des te meer
komt den heer Talma hulde toe, wan
neer wy deuken aan de moeiiyke om
standigheden waarin- en de gestadige
tegenwerking waaronder al dis arbeid
is verricht.
Ook den Kamerleden den dank van
onze natie voor zoover zij met den mi
nister hebben samengewerkt, om de
Invaliditeitswet, waarop reeds zoo lang
gewacht wordt, zoo spoedig mogeiyk ge
reed te doen zfin.
Wie had kunnen denken, b|j de stel
selmatige vrijzinnige obstructie, dat het
ontwerp ».og zoovsr zou komen en dat
wel in Februari! Weliswaar is da eind
stemming er nog, doch we hebben goeie
heop, dat Vrydag a. wanneer het
eindoordeel wordt uitgesproken, des mi
nisters arbeid met goeden uitslag be
kroond wordt. Eu wanneer dan de Merste
Kamer alles in het werk stelt, om het
einde te bespoedigen, dan zullen we bin
nen niet al te langen t|jd de vruchten
van deze zoo zeer noodige sociale wet
kunnen plukken.
De laatste 40 artikelen, die gisteren zyn
afgehandeld, hebben, op bet allerlaatste
na, niet zoo heel veel beduidends aan dis
cussie opgeleverd. Nadat verschillende
amendementen waren ingetrokken of
verwerpen (enkele juridlsch-redactioneele
van den heer Van Hamel waren overge
nomen) ging men over tot behandeling
van het laatste artikel en het laatste
amendement.
Op art. 394 was nameiyk een ameDde-
mant-Duys ingediend, dat beoogd®, art.
357 (da gratis-rente aas de thans levende
zoventigjarigen), in elk geval in werking
te doen treden binnen zes maanden na
het afkondigen van de wet.
^Minister Talma nam dit laatste amen
dement over, biykbaar tot groote verba
zing van veis linksche Kamerleden. Men
was zeker vergeten, dat de minister
reeds een jaar geleden als zfin voornemen
heeft te kennen gegeven,dat art. 357 dade-
ïyk na aanneming van de wet in werking
meast treden. En in art. 894 staat ook,
dat de andere artikelen van de wet 3 jaar
later in werking treden.
Hoe spreekt men dus toch van een
plotselinge wending der Regeering
En durft men dat Staatspensioen noe
men Men stelle zich toch gerust en
men overdryve toch vooral niet. Welken
invleed kan nu zoo'n simpel droppeltje
Staats,/pensioen" (zooals de liberalen het
willen noemen) hebben op het grootsche
en solieda opgebouwde stelsel van de
Iovaliditeitsveizekering-Talma Alsof
door dien overgangsmaatregel de ziel
van het stelsel wordt aangerand! 't Is
al tg dwaas dat te meenen.
Toch is er nog een woord van lof aan
het adres van minister Talma in de
liberale pers te vinden. Trouwens zelfs
die hem niet gaarne in het openbaar
ook maar eeuige lof zouden willen toe
zwaaien, mo8ten toch de overtuiging
bezitteD, dat wy een genialen en yveri-
gen minister van Landbouw, Nyverheid
en Handel bezitten.
Ziehier wat het liberale Handelsblad
schrijft
„Terecht bracht de heer Duys b|j het
einde der behandeling heden den minis
ter hulde voor de kloekheid en de zaak
kennis, waarmee deze dit ontwerp heeft
verdedigd. Hat spyt ons dat geen enkele
liberaal, ook niet de heer Borgesius, die
daarna nog tweemaal het woord voerde,
zich by dit woord van hulde aansloot
en dat ook alleen uit de rechterzijde den
Minister handdrukken werden gebracht.
Wat deze minister aan zaakkennis en
aan werkkracht gepresteerd heeft niet
alleen voor dit ontwerp naaar voor tal
van andere ontwei pen gedurende deze
vyf jaren - Betarwet, Schepenwet, Vis-
scberjjwet, Arbeidswet, Steen hou werswet
Vogel wet, Bakkerswetsontwerp, Raden-
wet, Invaliditeitswet is waariyk reus
achtig en verdient algemeen» bewonde
ring. Het is doodjammer dat al die werk
kracht en al die kennis niet op meer
pr&ctische wyze zyn aangewend, maar
eerbied moet men er voor hebben.
Misschien is er nooit een minister ge
weest, die zoo ontzaglijk hard en veel
heeft gewerkt. Ea als men een dubbel
ministerspensioen kon krygen, dan zou
deze minister het hebben verdiend".
Dit is ronde eeriyka taal. Toone men
echter dien eerbied ook door daden
Middelburg. In de heden alh er ge
houden aandeelhoudersvergadering van
de Naamleeze Vannootschap Btoomwas-
schery „Middelburg* werden de balans en
winst- es verliesrekening goedgekeurd en
na zéér ruime afschrijving het dividend
bepaald op 2 pCt. Boze vennootschap
heeft thans haar vierde boekjaar achter
den rug en deelt thans voor de eerst© maal
een klein dividend uit. Vroeger zou dit ook
wel hebben kunnen geschieden, maar
men meende, dat een zéér ruime afschry-
ving de eeTste jaren aan te bevelen was.
De wasschery heeft in de ja>en van
haar bestaan getoond in een groote be
hoefte te voorzien, en aau meerdeien een
werkkring verschaft.
Vlissingen. In hetjaarverslag der ge
zondheidscommissie over 1912 wordt de
algemeene gezondheidstoestand gunstig
genoemdhet aantal overledenen bedroeg
in 1911 272 en in 1D12 179 of respeatieve-
ifjk 12,5 en 8,2 per 1000 inwoners. Dit is
het laagste cyfer en het laagste percen
tage dat ooit bereikt werd. Er kwamen
voor 27 gevallen van roodvonk, 3 van
óiphteritis en 1 van febris typhotaéa, het
laatste met doodeiyken »fl >op. De com
missie liet een 19-tal monsters margarine
onderzoeken, die aben aan de eischen, ge
steld in de Codex Alimentarius, nameiyk
maximum 16 pCt. water en minimum 80
pCt., voldeden. Het onderzoek van enkele
monsters melk gaf da commissie aanlei
ding B. en W. te verzoeken, nsgmaals te
trachten de cyfers van minstens 2,5 pCt.
vet en 10,5 pCt vaste staf door den raad ts
doen verhangen en wel tet 2,8 pCt. en
11 pCt.
Vlissingen. De „Oranje Nassau". Her,-
i ry Meyer vertelt in de Kampioen hoe hy
op een stermachtlgen nacht met een boot
I der „Zeeland" meevoer van Vlissingen
naar Engeland, speciaal om eens het
schouwspel te hebben van een hevig
werkend en zwoegend schip. Hy had
daartoe verlof gekregen op de k<>mman-
f dobrug te staaD. Maar by heeft het
schouwspel gemist. De zware deiDing
l had geen t|jd om op i® „Oranje Nassau"
in te werken. Het schip schoot door de
golven heen ais aan speerhaai, in schier
J onwankelbare stabiliteit en onder een
nauw merkbare daling en rijzing vaa
zy n scherpen boog. „Alle factoren tot het
welslagen van het experiment waren
j gunstig geweesthet was een barre nacht,
de zee waariyk volop in conditie, alleen...
het schip weikte niet mede
Vlissingen. De korporaal Bommel jé van
i het 4e bataljon van bet 3e reg. inf. al
hier i# bevorderd tet sergeant en geplaatst
by de bataljons te Bergen op Zoom.
St Jansteen Do M. C. schiyftWoens-
dagavond omstreeks lO'/a nar, brak door
S onbekende oerzaak brand uit b|j denlaDd-
bouwer J. B. Pauwels. De brand vernielde
de schuur en ook eönige aangrenzende
j gebouwtjes. Ook kwamen nog eenige
paarden en een paar varkens in de vlam-
men om. Verzekering dekt de schade.
Tot het plaatsen van Advertentiên
niet afkomstig uit Zeeland, betref
fende Handel en Nyverheid, is gerechtigd
het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch
Advertentie-Bureau D. Y. ALTA,
Warmoesstraat 76 78 Amsterdam,
Ondertrouwd:
DERK JAN 8YBENGA
j «n
WILBELMINA VEEL ARE.
3
Haran (Gron.)
-j 28 Fübr, 1913.
KrabbendQke (Z<i«l.)
Huwelijkst'oltrekiring D. V. 24 April
a- s.
Hiermede vervullen wy a<-» timt>-
g©n plicht, u kennis te geven da
beden in da hop© öps emwigeu Isvpt s
m ovarledon, onze zeer gelief; Min
der, Behuwd ©n Grootmoed-r,
WILLEMINA VIS«PRS,
WVd. W. BEEÜRE
in deD ouderdom van bij 68 ja» en
Haar diepbedroefde Ki te;en,
Bi-huwd- er KI»k k»nd«-er
A^Pa TROUW BEEURE. ?uid-
A' s TROUW. B ij triand.
CLAZa. MOL— BREURE
*1. D MOL Anna
Ms Lt BREURE /Jucobu
CORNa. Ja BREURE— polder
BOÜDELING.
Ma, Pa REMIJNSE Grand Rapids
FREURE f (Mich)
CORNs. A. REMIJNbE Amerika
Anna Jacobapolder, 26 Febr. 1913.