No. 126 1913
Donderdag 27 Februari
27e Jaargang
SHRISTEUIK-
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAiD
HISTORISCH
OENOOTEN.
itJn Café beleefd
Vergaderineen,
Bruiloften, enz.,
OOI»
ZtMppel;,
Melkwijk of
entewijk.
jij.
erder
chten,
sknecht,
cersknecht
rge, colons-
seider,
sirsosv
lansknechts
laUenMI,
^knecht,
5BEKOORM, Wel-
nnDsWl
ankoeveringe,
chore.
Knecht
pudster
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed J3 Dk JONGE-VERWES r, te Goes
F. P* D'HUÏf, te Middelbt rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
1813.
1910.
De School.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
Idelbvrg.
i koopen.
ilugge bediening.
Vergaderingen,
Aanbevelend,
A. DE TROIJE, j
Oost Souburg.
eg, La Solitude.
ving een don>
Aard (Hit), te
OLDERMAN Ja.
schrijvingsbiljet-
)t Donderdag 27
nur bij dhr.
on Markt, Mid-
ig te koop
oud 10 jaar,
te Oostkapelle.
gewacht bij P.
vóór Zaterdag 1
gevraagd
dere
Rilland,
jrleiding beschik-
egen bij een der
irecteur,
7. koning Wz.
vraagd
lijkstraat 72,
Terneuzen.
gd
de Knecht,
maagd
beschikbaar', bjj
Meliskerk».
met Mei
>3, Groote Abeel*
b
evraagd
Baarland,
evraagd
Zruiningen.
a. s. gevraagd
ond
gevraagd
te Nieuwdorp-
Maart
GIJZEL, Kloetinge-
Mei
DE NOOD, Noord-
rg-
ezin met drie kf®'
oekhandel BAÜB'
'onge-Verwent, W-
I£i PEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per me maanden franco p.p„. ƒ1.25
Enkele nu tnmers. 0.0i
ITGAVE DER FIRMA S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regei meer 10 cent,
Fi'milieberichten van 1—10 regeio 1.—Iedere regel
nu er 10 cent
r~r i—i nu i nffT'nirr"'
Wat een tyd scheidt ons van dien, toen
Heer Jacob Hendriks, Ambachtsheer van
Grjjpskerke zijn „Scole" fondeerde, en
ons in de oudheidskamer van het Mid-
delburgsche stadhuis, gelegenheid gaf een
kijkje te nemen in het interieur dier
schol#*.
H| deed daaronder, in kleuren die,
na bijna vier eeuwen, nog frisch zijn,
schilderen
Burghers endt inwoondtrs deyn van
[vermoghen
Wilt 'niet negligent weten matr neeretich
[pooghen
Hier uwe Kinderen om niet te laten leeren.
Vraeeht Diaken» consent, ende die 't
[Qasthuye regeren
Welcke den londateur tot optienier»
[heeft geatelt
Dete leffweerdighe deucht groot hg
[tick een vermeit.
De meester, in zjjn bank gezeten, geeft
u den indruk dat hf nog weinig ge
plaagd wordt door evolutie-leer of salaris
actie en dat op deze dénmans school het
begrip van een republikeinsche inrichting
nog niet tot zjjn bewustzijn is doorge
drongen.
En dan twee en een halve eeuw later.
In de Middelburgtehe Courant van 19
April 1808 stond de volgende advertentie
«Dewijl de schoolonderwijzer teCoiyns-
plaat, wegena sjjn klimmende jaren bui
ten staat is de zeer talrijke scbool langer
waartenemen, van bet gemeentebestuur
ontslag gevraagd en verkregen heeft, met
ganitige bepaling, dat zijn opvolger ver
plicht zal zijn hem, gedurende z^n overig
leven, jaarlijks f 300 uittekeeren, worden
sollicitanten aitgenoo'digd zich met hun
ne actei van dsn tweeden en derden
rang en andere bewijzen van goed gedrag
voor den len Mei aantemelden. Het trac-
toment als scheolonderwijzer is f 100 en
als koster en voorzanger f 142, terwijl
het Gemeentebestuur voornemens is het
schoolgeld op een redelijke wijze te ver-
hoogen."
Zoo werd de onderwijzer in den Fran-
sehsn t|d betaald en gepensioneerd, en
toch was hij volgens Bilderdjjk:
de eenige man in 't dorp
die kracht van invloed heeft,
de Schoolvoogd voor wiens plak,
de boersche landjeugd beeft.
En nu, weer een eeuw is voorbijge
gaan en een schoolstelsel rijk gesorteerd,
en ook zonder ineenschakelings-com-
missie, vrij fel in elkander passend, van
bewaarschool tot gymnasium toe, met
talrijke tusschenstations, omringt ons,
maar ook een schoolstrijd is ontbrand
van zeldzame hevigheid en in duur
Btraks een tweede tachtigjarige oorlog.
Ale de Turken en de Bulgaren om
Adrianopel, zoo staan de voorstander*
van de openbare en van de bijzondere
Mhool tegenover elkander, zeggende:
dat, dat is onze sterkste vesting.
Die overgeveD, dat nooit i
De sociale kwestie is een brandende,
de verdediging van ons land moge velen
verdeelen, de tariefwet moge in de ko
mende worsteling een zachte vox humana
doen hooren, maar da bastoon in net
boer van «temmen dat om de stembus
*an 1918 zal ruischen, zal toch geen van
deze zijb, maar.... de school.
Ook onze vaderen, en ons klinkt dat
brijg'geschrei reeds levenslang in de
°oreo, van aanvallers werden we aan
gevallenen en werden nu reeds meer tot.
verdediging dan tot bestormen geroepen.
we hebben Gode zy daDk nu
«eds een aan de behoefte in eigen kring
ry voldoend aantal scholen. We hebben
en goed georganiseerde bewaarschool.
We hebbeD, sinds 58 jaren, een school
voor lager onderwas met zes leerjaren,
geheel ingericht naar de hedendaagscbe
eischen.
We hebben ook, sinds enkele jaren,
een school voor Meer Uitgebreid Lager
Onderwijs, met breeden grondslag voor
allerlei opleiding.
Van die school gingen in 1912 twintig
leerlingen heen om hun opleiding ten
einde te breugsn.
Tien gingen naar de kweekschool voor
onderwijzers, v|f naar de rijks hoogere
burgerschool, een naar het gymnasium,
twee naar de handelsschool, een naar de
zeevaartschool en een naar de ambachts
school.
Ziet dat zijn onze legitimatie-bewijzen,
dat is onze introductie, onze geloofsbrief.
En toen nu het Bestuur haren secre
taris de opdracht gaf, bekend te maken,
gelijk hy in achterstaande advertentie
doet, dat de inschrijving van leerlingen
voor dsn nieuwen cursus, ditmaal zal
plaats hebben op Maandag 17 Maart,
's ivonds 7 ure in ds school Graveatraat
en de toelating 05? 1 April, meende hjf
daaraan een woord van opwekking tot
alle christan-ouders in Middelburg en
omstreken te mogen teevoegen om ge
bruik te maken van de gelegenheid, die
door onze scholen geboden wordt, om
onzen kinderen voor hun geestelijk en
maatschappelijk leven een erfenis na te
laten die mot noch roest verteert.
1813 roept de herinnering op aan Prule
mannen en Patriotten.
Zjj zijn voorbijgegaan.
1918 brengt het wapengekletter van
rechter- en linkerzijde, gesierd met veler
lei couleuren
Maar in den grond der zaak blijft de
strijd dezelfde.
De vrijheidsbanier of het Kruis.
Het Evangelie of de revolutie.
En tusschen al het wapengekletter
rondom de stembus, die zijn schaduwen
reeds vooruitwerpt, hoeren wij het ver
maan
Bewaart het pand u toevertrouwd
P. J. DE KRUIJTER,
Seerstaris van het Schoolbestuur.
27 »ebr. 1918.
Naar Zelandia meldt, zijn zoowel da
uitgever als de schrijver van het vieze
pamflet-v. d. Leeuw, in ons laatstvorig
nommer gesignaleerd, broeders vrijmet
selaars.
Bet motto, dat genoemde heer in het
Latijn boven zijn pamflet schreef, luidt,
letterlijk vertaald, aldus: Er komt geen
vrede op aarde, toolang de laatste tyran
niet aan de darmen van den laatsten
priester zal zijn opgehangen. Een woord
van Voltaire.
Wjj hadden abusievelijk een ander
woord voor het gecursiveerde, onderstel
len daarom deze fout.
Zijn oproep tot saam werking met de
socialisten krijgt in het licht van zijn
motto een eigenaardige beteekenis. Doch
laat ons dit niet verder uitbreiden. De
lezer trekke de conclusie zelf.
Maar het gaat net zooals reeds by de
verschijning van het concentratie-pro
gram kon vastgesteld worden. Schijnbaar
gaat het daar ook tegen de socialisten,
maar er is ruimte te over in om ze alsnog
in het eedgenootschap op te nemen.
Immers zelfs de staatsman v. Houten
had het ook al dadelijk geraden en aange
raden het moet geen driebond, het moet
een vierbond zijn. De socialisten moeten
er ook bij. Hand aan hand, één lange linie
van Tydeman tot Duys.
In dezen eisch, en in de erkentenis, dat
htt zoo behoort, ontmoet de radicale pam
fletschrijver den conservatieven staats
man. Van Houten en v. d. Leeuw: les
beaux esprits se rencontrent (grootegees
ten sindeD elkander toch wel).
Rechts mag zich voor gewaarschuwd
houdeu.
Wie zyn belasting nog niet betaald
het ft over het laatste dienstjaar ga nog
heden naar den ontvaDger.
1 Maart is de fatale datum, waarop
de vergeetachtigen door den ontvanger
van de kiezerslijst moeten worden ge
schrapt. En dan zijn z| dit jaar geeD
kiezer.
Om te onthouden.
De gemeenteraad van Ambt Almelo
telt 7 sociaal democraten, 1 christen
socialist die gemeenlijk met dit zevental
meegaat, en voort» 1 antirev., 1 R. O.
en 3 liberalen. De Meerderheid is der
halve socialist.
Dezer dagen heeft die gemeenteraad
een belaDgrflke vergadering gehouden.
De school, aaD welke de natie gehecht
is, de onlangs in de Kamer door devfij-
zinnigheid verheerlijkte openbare school
was aan de orde. Het gold een door de
7 (of 8) socialisten voorgestelde wijziging
in de instructie voor het onderwijzend
personeel.
De disemssie werd gekenmerkt der een
zekere klelnachting van het gezag, zoo
wel het Goddelijk als het menscheiyv.
Alles werd in de discussies aangewend
om de positie van de hoofden der scho
len te verkleinen. Die was in de instruc
tie al verkleind. De zorg voer de tueht
berust bij het personeel; ieder voor zyn
afdeeÜDghet hoofd der school, als h|
geen klae beeft, mag zich met geen der
klassen of kinderen bemoeien. Het eenige
waarvoor hy te zorgen heeft is dat de
lokalen, portalen, gangen en privaten
schoon zijn.
De onderwijzers alleen hebben het
recht leerlingen van de school te ver
wijderen. Met moeite kreeg men er door,
dat hiervan kennis gegeven moet worden
aan het hoofd, die dan op zfcn beurt
maar zorgen moet dat de burgemeester
het te weten komt; en overigens alleen
te letten hesft opde privaten.
Deze instructie met haar voor de hoof
den zeo hoogst beleedigenden inhoud is
gemaakt onder een sociaal-democratische
meerderheid.
Ergerl|ker nog is de wijze waarop die
zelfde meerderheid omsprong met een
andere bepaling in diezelfde instructie,
die aan onderwijzers en kinderen ver
bood Gods Naam te misbruiken of ruwe
taal te voeren. Een der sociaal-democra
ten de heer Scbetveld zette een
heeien boom op over dat vloeken. Hy
vond het gebruik van de bekende kracht
woorden heelemaal geen vloeken, en be
schuldigde de fynen die met hun open
baar gebid Gods naam misbruiken. Dit
alles werd verteld op den meest belee
digenden toon voer den burgemeester,
die „fyn" is.
Ten slotte werd dat rloekverbod uit
de instructie geschrapt.
Niet minder stuitend ging het tse naar
aanleiding van het voorstellen der acht
om in de instructie te zetten dat b8t
peraonesl vry gelaten wordt om al dan
niet deel te nemen aan school- en natio
nale feesten.
Had men zoo straks den voorzitter
gesard met opmerkingen als: „is dat
dan ook vloeken en „och wat zullen
er dan velen in de hel komen», eD der-
geiyke, waarop de voorzitter had geant
woord dat de openbare school toch voor
alle kinderen des volks toegankeiyk moet
zynnu werd hem laaghartig toe
gevoegd dat oranjefeesten door velen
niet in 't belang der kinderen geacht
worden, en er dus zooveel onderwyzers
niet by noodig zyn; en dat wie er niets
voor voelen moeten vry gelaten worden.
De voorzitter, burgemeester Doorn, wees
hier tegenover op de ïoeping der onder
wijzers als ambtenaren, en op de belan
gen der epenbare school. Maar niets
hielpde vryiating kwam er in en het
vloekverbod ging er uit
Zoo werden de openbare scholen in
Ambt Almelo sectescholen der sociaal
democraten. Let, wel de „school voor
allen», van het geld van alle belasting
plichtigen gebouwd en onderhouden, een
school met een socialistisch getinde in
structie.
En een zsodanige school zou men
zoo ma» maar kon 1 aan alle kinde
ren on zes volks willen opleggen, ja zelfs
men zou haar willen piy zen als de eenige
waar Christelijk Ondeiwys gegeven
wordt
Laat ons volk ernstig toezien dat het,
zich op dien weg aiet meer laten afvoeren.
Handhave het da leusde vrye Bchool
regel, de openbare uitzonderingde school
aan de ouders 1
Schare het zich straks om het Recht-
sche Kabinet, hetwelk by de Grondwets
herziening dit ouderrecht wil hooghouden
en de rechten der vrye school tegen het
gevaar van dergelyke openbare scholen
verdedigen.
De vergadering van gisteren heeft ons
merkwaardige verrassingen bereid. Het
amendement van den heer Duys op art.
194 bis, welk amendement zooveel kans
van slagen scheen te hebben, is verwor
pen. Zooals m8n weet, wilde hy den „wet
gever niet bevoegd (verklareD) ingevolge
deze wet iets af te houden van het loon
van een verzekerde, die hetzy hoofd of
kostwinner vaD een gezin is en die behoort
tot de eerste twee loenklassen, en in be
bouwde kommen van meer dan 5000 zie
len, van het loon van een verzekerde, die
behoort tot de derde loonklasse. Hetgeeü
hy te dier zake ingevolge artikel 194 zou
mogen afhouden wordt gedragen door
het ryk. Eveneens wordt gedragen door
het ryk dat gedeelte der premie, hetwelk
ten laste zou komen van den verzekerde
die zelf zyne premie moet betalen, indien
deze verzekerde verkeert in dezelfde om
standigheden als in dit artikel voor
andere verzekerden is bepaald."
Welnu, dit amendement werd niet
aanvaard, doch met 42 tegen 29 stem
men verworpen.
Tegen stemden de rechterzyde met
uitzondering van den heer van Hoog
straten (a. r.), terwyi van links de vry-
liberale afgevaardigden van Foreest, Ty
deman en van Karnebeek en de v. d. afge
vaardigde Treub hun stem aan het amen
dement onthielden.
De laatste speech van minister Talma,
waarin hy met alle kracht, die in hem
was, het amendement-Duys op prirci-
pieele gronden bestreed, heeft biykbaar
dezen loop aan de zaak gegeven. Rechts
was er bgna eenstemmig tegen.
Het amendement-Aalberse op genoemd
artikel luidde als volgt
1. De werkgever is, behoudens de
verdere bepalingen in dit artikel, bevoegd,
ook in het geval voorzien by artikel 185,
07er elke kalenderweek waarover het
loon betaald wordt en door hem premiSn
in zegels betaald zyn of geiyktydigmet
de betaling van het leon betaald worden
of in geld betaald zjjn of moeten worden,
van het loon af te houden
a. Indien het loon door een minder
jarige is verdiendin loonklasse I, 4
centII, 6 centIII, 11 centIV, 20
centV, 24 cent
b. indien het loon door een minder
jarige is verdiend, de helft van de in
artikel 167 voor elke loonklasse vast
gestelde premie.
Principieel kon de minister het niet
overnemen, omdat er in de Kamer mee-
nicgsverf chil over was. De heer Talma
achtte de poging van den heer Aalberse
alleszins lofwaardig, doch geenszins ge
slaagd. Hy vond, dat het zeker te ver
gaat, nu hy ook de derde loonklasse in
den landbouw in het amendement be
trekt.
Noodgedwongen, om nog te redden
wat te redden viel, liet de heer Aalberse
by dupliek de derde loonklasse vallen.
Treub, Troelstra c. s. maakten toen niet
weinig geschreeuw en laatstgenoemde
diende tydens de pauze een sub-amen
dement in, om de derde loonklasse weer
fin het amendement-Aalberse op te ne
men. En werkeiyk, het ward aangeno
men ook, met 39 tegen 34 stemmen.
Vóór de geheele linkerzyde met uitzon
dering van den heer van Karnebeek, ter-
wyi van rechts vier katholieken (Bolsius,
Ruys de Beerebrouek, JaDssen en Nolens)
1 anti-revolutionair (Ilhorst) en 1 chr.
historische (Snoeck Henkemans) mede
gingen.
Deze rechtsche hearen hadden de be
slissing in handen, doch de tegenstem
mers behoeven niet over den afloQp te
klagen. Immers die derde loonklasse
maakte, dat niet alleen 01 byna alleen
de boeren onder het amendement zouden
komen te vallen.
Het tot z)jn vroegere redactie terug
gebrachte amendement-Aalberse werd
daarop met 40 tegen 37 stemmen aan
genomen.
Trgen stemden all3 vrijzinnigen, 4
katho!i«ken (Beckers, de Ram en de
Sieurs, en de voorzitter), 4 chr. histo-
rischen (SchimmelDenninck, van Deiem,
de Geer en van Wassenaei), en 2 anti
revolutionairen (van Lynden en Blum).
In de drie eerste loonklassen (resp.
bened?n de f 240, f 400 en f 600 jaarloon)
zal dus van de wekeljjksche premis van
20, 24 en 32 cents resp. 4, 6 en 11 cent
door den werkgever van het ioon afge
houden mogen worden.
By art. 174 (uitzondering op den regel,
dat de werkgever de premie-betaalt) ver
dedigde de heer Duys een amendement
waarvan de bedoeling is in ieder geval
den werkgever, indien de verzekerde dien
heeft, de premie te laten betalen. Eo by
repliek wilde hy er nog een bepaling
aan toevoegen, opdat de verzekerde de
h6ift van de premie zou kunnen terug
vorderen van den werkgever, wat den
heer Nolens terecht do vraag over de
lippen deed vloeienH;e kaa nu een
verzekerde de helft van de premi9 terug
vorderen van een werkgever, die hy niet
h6eft f
De amendementen werden dan ook na
een korte discussie verworpen. Vervol
gens werden, ,weer eenige artikelen af
gedaan.
Ia de eerste plaats art. 174, daarna
174 tot 187, na eenig debat 188,189 —195
z. h. s. Tenslotte ontspon zich een juri
dische discussie over de artikeleD 196 en
197, welker strekking is, er tegen te
waken, dat de burgerlyke rechter von
nissen geven zal in strfid met wat ad
ministratief beslist it. Verschillende ju
risten konden zich met deze opvatting
niet vereenigen. Alleen de heer Rutgers
was op de hand van den minister, die
daarom by den dupliek de artikelen 196
en 197 leruguam.. De Commissie van
Voorbereiding heeft tegen de intrekking
daarvan geen bezwaar.
Men voorspelde voor heden een nieuwen
stormloop volgens deN R C. althans
een nieuwen oogst van honderd arti
kelen.
Moge het waar zyn I
Ter vervanging van vroegere amende
menten stellen de heeren Duys c. s. voor
tusschen artikel 343 en artikel 345 in"
te voegen een nieuw aitikel 344, luidende:
De arbeider, niet vallende onder het
voorgaand artikel, die op 5 Mei 1911
verzekerd is, hetzy voor een pensioen
of een rente voor zyn geheele leven,
ingaande uiteriyk by de vervulling van
zyn 70ste jaar, hetzy voor voor een kapi-
taalsuitkeering, kan op zyn verzoek door
den raad van arbeid voor altyd van den
verzekeringspiicht worden vrygesteld.
De heeren Goeman Borgesius, Drucker
en Tydeman stelleD een amendement
voor met tweeledige strekking. Eener-
zyds beoogt het, den kring van de 70-
jarigen, die zonder premie betaald te