No. 118 1913
Dinsdag 18 Febru
27e Jaargang.
eHRISTELUK-
(IEIIWSBLAD
VOOR ZEELAND
i koop.
HISTORISCH
:oop
delburg
Merriepaard,
tweejarig Mer-
n Koe,
yp
;len (blauwe),
VERANDERING
merrie, Bet
eken, ouderdom
1RMAN," Meelfa-
283.
OP
Bravo's Zet-
hier geteeld en
de en tot jdus-
voorgekomen,
wlusfc", Nieuw-
e koop,
bij de rekening,
liggekerke, op
te koop,
en Geit,
A. BOOGAARD,
k.
urlsieeihlit
kaar 4de kalf,
gtekerke.
Orgel te keop,
f 40, jen een veor
id in orde. Aan-
reau van dit blad
ring van zaKen
t^Zaak
en Comestibles,
enoemde Zaak is
gevestigd op ee»
e plaats. Br. fr.
Alg. Adv. Bur.
eriam.
irt a. s.
'beider
woning beschik-
!R,V'a-Heer Arends-
ert.
mogelijk
Dienstbode
:lein gezin te Mid-
uitenshuis. Adres
)lad te Middelburg-
de maanden Mei
voor vast,
Meisje,
'ei a. s.
^dienstbode
tart a. s.
huishoudster
lbaren leeftijd,
HAAS vraagt vo#
loon
elfstandig kunnende
,he weg D 3, Berjtn
VERSCHIJNT ZESMAAL per WEEK
Wed. s.j. DkJONOE-VERWEST, te Goes
F. p. d'HUIj, te Middelbt rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
1 ün m
Rede van Mr. J. A. de Wilde.
m.
Staten-Generaal.
EERSTE KAMER.
Binnenland.
Uit de Provincie.
Middelburg. In de gistermorgen in de
sosieteit Sr. Joris te Middelburg gehou
den eerste vergadering in dit jaar van
de afdeeling Middelburg _van de Maat
schappij tot bevordering van Landbouw
en Veeteelt in Zeeland bracht de voorzit
ter, de heer jhr. P J. Boogaert, het jaar
verslag uit, na de leien een goed jaar
1913 te hebben toegewenscht en enkele
woorden van waardeering aan de nage
dachtenis van da overleden bestuurs
leden, de heeren J. Koene en A. Meeusp,
te hebben gewyd en nadat de heer van
de Woestyne den voorzitter en de andere
bestuursleden namens de leden weder-
keerig een goed jaar had toegewenscht
en de hoop had uitgesproken dat het
bestuur dit jaar voor verliezen moge
gespaard biyven.
Serooskerke
'ebruariAbijJjA.
Veerscheweg
r.
Az., Yaerschê
j JACs. MARIJS
l O P
eid, in een tijdelijk
villa te Domburg-
aan het bureau van
LN LANGEBEKE,
soon. Adres^bureau
iees onder letter B-
snsfbod.®'
s A2
IEl IEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per irie maanden franco p.p.. 1.25
Enkele nu mrners. 0.05
ITGAVE DER FIRMA/S
EN
van 1—5 regels 50 cent, Iedere regel meer 10 cent
Familieberichten van I—lOregele iedere regel
m« er 10 cent
Als debater had zich in de pauze op
gegeven de heer Moofjen, Indisch Amb
tenaar met verlof hier te lande.
De heer Mooijen dankte den inleider
in de eerste plaats voor de gelegenheid
tot debat, de hoop uitsprekende, dat
steeds het vr(je wooid hoog gehouden
zal worden. Spreker werpt zich slechts
op als noodhulp debater, waar geen an
dere vrijzinnige zich opgaf. Spr. vraagt
dan eenige inlichtingen omtrent zaken,
die hem niet geheel duidelijk zijn. Hfj
meent, dat de heer De Wilde twee dingen
verwart, n.l. de opvoeding van het kind
in huis en daarbuiten als staatsburger.
De liberalen zeggen niet, dat de ouders
niet in staat zijn te beoordeelen hoe de
opvoeding in huis moet zijn immers zij
stellen zich op het standpunt, dat zoodra
het kind als staatsburger moet worden
opgevoed, de staat het voor zich opeischt.
Particuliere personen hebben niet die
begrippen te verkondigen, die de Staat
voor zijn behoud noodig acht; alleen de
overheid moet dat doen. Het is verkeerd,
dat de liberalen zich van dit standpunt
hebben laten verdringen. Dit oude begrip
moest het richtsnoer voor de vrijzinnige
beginselen blijven.
Spr. vraagt verder, waarom vele onder
wijzers van de bijzondere school naar de
openbare school overloopen, en vele open
bare onderwijzers niet christelijk, maar
socialist worden. En het heet dan, dat
de liberalen de mannen van P. geen
recht hebben latbn wedervaren, wijl zij
hunne kinderen niet konden laten opvoe
den in de beginselen, die zjj goed dachten.
Verder hebt u gezegd, dat de liberaler)
er niets mee te maken hebben, dat er
op school gebeden wordt. Maar waarom
hebben de mannen van rechts er dan
mede te maken gehad, dat op de school
neutraal onderwijs gegeven werd (S:c
En hebben de liberalen werkelijk minder
eerbied voor God en de Koningin en voor
bet gezag Wanneer men de nationale
feesten beziet, dan ziet men, dat de libe
ralen niet minder eerbied hebben voor ons
Vorstenhuis. Of zoudt u willen hebben,
dat de kioderen eiken dag begonnen met
het Wilhelmus, oude toonzetting? De
heer M. spreekt verder van eenzijdige
bevoordeeling van het bijzonder onder
wijs, niettegenstaande art. 192 der Grond
wet zegt, dat het openbaar onderwas
moet zijn een voorwerp van aanhoudende
zorg der regeering. Onder dit Chr. mini
sterie is het openbaar onderwijs gewor
den een voorwerp van aanhoudende ver-
waarloozing der Regeering.
De heer De Wilde: Dat moet u eens
eventjes bewijzen
De heer M.De kinderen moeten eer
bied voor het gezag hebb9D, zegt u.
Onverschillig of we in een republiek
of een monarchie z(jn, 'maar waarom
werd Napoleon 100 jaar geleden dan
niet geëerbiedigd. Verder hebt u ge
zegd, dat het zoo'n voorrecht was
een minister als den heer Coljjn te
bezitten, die in Indië zooveel voor het
Ned. gezag gedaan heeft. Doch de heer
Ouiljn is slechts op civiel gebied werk
zaam geweest en het ia Van Heutz ge
weest, die de buitenbezittingen heeft
onderworpen
Wat de Kieswet betreft, hebt U gezegd,
dat de A. R. Staatkunde van het orga
nische kiesrecht uitgaat, dat het orgaan
dat de Maatschappij samenstelt, het
huisgezin is. Maar wanneer aan de ge
zinshoofden kiesrecht gegeven wordt,
waarom dan niet aan de vrouw, wanneer
die bet hoofd van een gezin is En
waarom niet aan den ongehuwde? Dan
hebt u hulde gebracht aan minister
„ma. Ook ik erken, en alle vrijzinnigen
zullen het met mij doen, dat minister
talma zijn beste krachten aan de sociale
wotgeving gegeven heeft, al is het in
n T'"b.ting, die wjj niet kunnen good-
'ia. TETÏxU FTtVI y 3
In' Ml B 'i
keuren. Na dien lof hebt U echter een
anderen toon aangeslagen. E ik herkende
in U een partijgenoot van dr. Kuyper.
U hebt den heer Talma een brevet
uitgereikt van politieke onnoozelheid,
omdat hij zoo naïef was op den
3teun van de liberalen te hopen.
Ik geloof niet, dat de heer Talma zoo
onnoozel is, als de inleider het heefc
voorgesteld. Wat is echter het geval
Talma kwam met wetten, die zijn party-
genooten ook niet beliefden. Er is ver
deeldheid onder Uw eigen partijen en
daarbij komt, dat de liberalen zich heele-
maal niet met die wetgeving kunnen
vereenigen, daar ze in hoofdzaak reacti
onair is. Verder hebt U gesproken over
de Tariefwet. Het is mfl opgevalier), dat
U alle punten van Uw Anti-revolutionair
standpunt hebt beschouwd, maar dit
heb ik gemist b(j de Tariefwet. Waarom
die niet van Chr. standpunt verklaard?
't Is trouwens niet erg Christelijk ook,
om van iemand, die niets heeft, nog wat
te eischeri. Al die voorbeelden uit Ame
rika en Denemarken, waar nog meer
betaald wordt, vormen nog geen afdoende
argumenten voor dezen minister om de
Tariefwet in te voeren. Zoo is het: met
de eene hand neemt men terug wat met
de andere gegeven wordt. Het is lang
niet zeker, dat de arbeiders dan meer
loon zullen krijgen. Het ministerie poogt
nationaal te zijn, doch ik heb van dat
nationale van ons Ministerie niets kun
nen merken.
Hierna nam mr. De Wilde weder het
woord om van repliek te dienen.
Waar de heer Moojen zoo vriendelijk is
geweest mij te bedanken, aldus mr. De
Wilde, daar wil ik hem danken voor de
zachte wijze, waarop hjj mij heeft behan
deld, immers hij heeft alles in den vorm
van vragen gekleed. De heer M. stelde het
op prijs, dat de tegenstander kon gehoord
worden, doch ik heb van de meening van
de vrijzinnigen bitter weinig gehoord. De
heer M. beweerde,dat de liberalen buitens
huis voor de kinderen zorgeD, terwijl bin
nenshuis de ouders worden vrijgelaten.
De staat ziet n.l. in die kinderen de a.s.
burgers, waaruit het volk zal worden op
gebouwd. Daarom is het als het ware
been van het been van den staat en
vleesch van het vleesch van den staat, en
daarom kan de staat niet toelaten, dat de
ouders zich bemoeien met het onderwijs
buitenshuis. De liberalen komen altyd
met het bakerpraatje, dat dr. Kuyper het
volk verdeeld heeft in pagaDisten en
christenen. Hij heeft echter gezegd, dat
er nawerken paganistische factoren en
dit was ook het geval bfj den debater. Dat
was een echt paganistisch begrip. Men
kende het reeds eeuwen eeuwen geleden
in Griekenland, b.v. reeds ten t(jde van
Plato, die alles opofferde aan den Staat.
Iets dergelijks is alleen vertoond in den
tijd der paganisten. En nu komt deze
debater weer met dit liberale idee, een
overblijfsel van het humanisme. Haddr.
Kuyper geen gelijk, toen hij zeide, dat er
nog paganistische factoren in de staat
kunde nawerken
De heerM. is zeer inkonsekwent. Neen,
dan was Plato veel konsekwenter. De
staat heeft het recht de kinderen op te
voedeD, doch waarom blijven ze dan
thuiswaarom worden ze iet heelemaal
aan den staat overgegeven WIJ staan er
gansch en al tegenover. Hebt U den staat
gezien
De heet M.De staat is een abstract
begrip
Da heer De W.Ah, een abstract be-
gr,p. en aan dat abstracte begrip van den
hae- M. moeten nu de kinderen opgeofferd
woraen. Dat kan niet en dat mag niet. Gy
dwingt ons de kinderen af te staan aan
den staat, doch daar tegenover zetteD wij,
en alle rechtsche partijen, ons schrap.
Het loopt op niets anders uit, dan dat de
kinderen worden opgevoed tegen onze
heilige overtuiging in. Dat „abstracte
begrip" is de overheid en die kan wel
socialistisch, liberaal of neutraal zjjn.
Mag ik aan zoo'n overheid mijn kinderen
toevertrouwen P Neen, het ?Jjn mijn kin
deren en niet de kinderen van een libera
len of antirev. minister. Wanneer men op
die wijze voortgaat., zal de antithese nooit
verdwijnen. Daverend applaus.
(Wordt vervolgd.)
18 Febr. 1913.
Rijksmiddelen.
Wat de financiën betreft is 1913 niet
slecht begonnen. In Januari werd althans
vrij wat meer ontvangen dan in Januari
3 912. En niet alleen aan successierechten,
die zoo verschillend kunnen zijn, doch
ook andere bronnen, in 't bijzonder de
suikeraccijns, hebben medegewerkt, om
de afgeloopen maand gunstig te maken.
Tegen ruim 121/a millioen in het vorige
jaar, was de opbrengst in Januari 1913
bijna 14 millioen. Een goed begin dus
Meer werd o.a. ontvangen aan grond
belasting 5 mille, personeel 11 mille,
invoerrechten 107 mille, suikeraccijns
421 mille.
Minder o.a. aan bedrijfsbelasting 14
mille, gedistilleerd 15 mille, en registra
tierechten 31 mille.
De heer van den Berg (a. r.) heeft
gister nog een en ander gezpgd over de
rede van den heer van Deventer van 30
December. Hy constateerde dat de feiten,
door laatstgenoemde te berde gebracht,
door eeD „vryzinnige bril" beschouwd,
eensdeels toch nog onjuist zyn en voor
een ander deel een anderen indruk wek-
keD, dan de heer van Deventer bedoelde.
Spr. bestrydt, dat de Islam een wereld
godsdienst zou zyn. Zelfs Schopenhauer
heeft in dén Koran geen enkel verheven
denkbeeld gevonden. De profeet van
Mekka was een mensch zonder eenige
goddelyke voDk. Er zyn in den loop der
tyden vele Mohammedanen gekomeD,
die begrepen, dat zy aan den Koran niet
genoeg hadden. De natuur is sterker
dau de leer. En zoo komen zy veelvul
dig op scholen met positief Christeiy ken
grondslag.
De heer van den Berg bepleit verder
in een helder uiteengezet en aangenaam
betoog, de zaak van het christeiyk on-
derwyshy ontkent beslist, dat het by-
zonder onderwys inferieur zou zyn aan
het openbare.
De heer van Deventer (v. d.) ging na-
tuuriyk weer in denzelfden trant voort
van den 30sten December j 1. De bemoei
ing van de regeering met het christeiyk
onderwys in Indië is hem een doorn in
't oog. Dat wil er by hem, evenals by
zooveleo, maar niet in. En met alle
macht werpt hy zich op het openbaar
onderwys, het eenig noodige (P)
Een politiek debat was het elgeniyk
minder. Minister Heemskerk wilde daar
om slechts kort zyn. Toch was het een
belangryk woord en het toonde ons op
ondubbelzinnige wyze, wat wy ook ten
opzichte van Indië aan ons Christeiyk
Ministerie hebben. Hetzy op het gebied
der sociale wetgeviüg, hetzy op onder
wys- en zendingsgebied, enz.
Hedenmorgen voerde de heer Reekers
(r. k.) weder het woord.
Invaliditeitswet. De heer Patyn stelt
een amendement voor, om de bepaling
van art. 62a uit te breiden ook tot de
invaliditeitsrenten, die aan arbeiders tus-
schen het 60ste en het 70ste levensjaar
zullen worden toegekend.
Kamerverkiezingen. Naar de Tel. ver
neemt, heeft dr. J. Th. de Visser te ken
nen gegeven, dat hy by de aanstaande
periodieke verkiezingen geen candidatuur
voor het lidmaatschap der Tweede Kamer
meer wenscht te aanvaarden.
Naar aanleiding van een verzoek
van de centrale a tire volutionnaire kier -
vereeDiging in het district Biielle, heeft,
naar de Nederl. meldt, de districtsver-
eeniging der Christ. Hist. Unie besloteD,
den candidaat der antirevolutionaire
party te steunen.
Verbindingsweg tusschen Brabant en
Zeeland.
Door Gedeputeerde Staten van Zeeland
wordt aan de Provinciale Staten voor
gesteld de helft van den aanleg en het
geheele jaariyksch onderhoud van een
weg, welke Noord-Brabant en Zeeland
zal verbinden, voor rekeDing der provin
cie te nemen, althans van bet deel van
den weg dat op Zeeuwsch gebied zal
komen te liggen. De kosten van aanleg
van den weg, die met klinkers bestraat
zal wordeD, worden geraamd op f64.000,
waarvan het Ryk de helft betaald. De
jaariyksche onderhoudskosten worden
geraamd op f2110.
Gedeputeerde Staten wyzen erop, dat
reeds tal van jaren door belanghebbenden
pogingen in het werk zijn gesteld tot
aanleg van een verharden verbindings
weg tusschen Noord Brabant en ZeelaDd
over den spoorwegdam door d9 Ooster-
Schelde, waarby verschillende belangen
betrokken zyD.
Een kunstweg over dien dam is van
groote beteekeDis voor het tot de ge
meente Rilland-Bath behoorende deel van
Zeeland, hetwelk aan Noord-BrabaDt
grens en van het overige gedeelte van
Zeeland gescheiden is door de Ooster-
Schelde.
De bewoners van dat gedeelte van
Zeeland zullen in gunstiger toestand dan
thans komen voor wat betreft school
plicht, godsdienstplicht, aangifte van ge
boorte en overlydeD, verkiezingen, ge
neeskundige hulp, enz.het deelnemen
der landbouwers uit bedoelde streek aan
Ryks- en Provinciale keuringen van vee
en paarden wordt makkeiyker gemaakt
de handel zal worden bevorderd.
Bovendien zyn meer algemeene belan
gen by den aanleg van den weg betrok
ken, o.a. het vreemdelingenverkeer zou
worden bevorderd, daar automobilisten
en wielryders de provincie Zeeland zul
len komen bezoeken en Amerikaansche
en Eogelsche automobi isten het carte-
land kunnen bereiken via Queensborough
of Folkestone—VlissiDgeD.
De regeering en Gedep. Staten van
Noord-Brabant hebben het algemeen be
lang van den weg reeds erkend, daar
de minister van Waterstaat een Ryksby-
drage van de helft der kosten van aanleg
van den weg in uitzicht heeft gesteld en
Ged. Staten van Noord-Brabant zich be
reid veiklaarden den aanleg en het onder
houd van den weg op Noord-Brabantsch
grondgebied te bevorderen.
Om den weg tot stand te kunnen
brengen, bestaat volgeus Ged. Staten
geene andere mogeiykheid, dan dat beide
provinciën die taak op zich nemen. De
rpgeeriDg is niet bereid deri weg voor
ryks-rekening te maken en te onderhou
den en de naast-belanghebbende gemeen
te, Rilland-Bath, is geheel buiten machte
de zaak fiDancieëel te steunen, terwyi
ook andere gemeenten en belanghebben
den haar wel in beginsel zullen voor
staan, maar niet genegen of in staat zyn,
om eenigszins belaDgryke geldsommen
by te dragen.
Ged. Staten willen aan het besluit
toevoegen, de volgende voorwaarden
a dat door het Ryk eene bydrage worde
verleend van de helft der kosten voor
aanleg van den weg;
b. dat ten genoegen van Ged. Staten
zekerheid worde gegeven omtrent den
aanleg en het onderhoud van den weg
op Noord-Brabantsch gebied.
In verband met bovengenoemd voor
stel, stellen Ged. Staten voor een wyziging
in de Provinciale begrooting, waarop do
posten voor den aanleg van den weg als
dan zullen voorkomen.
Een voorstel tot het aangaan vaneen
daarby genoemde leening wordt nog Diet
aangabodeD, daar het in de bedoeling van
Ged. Staten ligt de thans voorgestelde
uitgaaf te voegen by die voor eenige
andere werken, waaivoor zy nader voor
stellen zullen doen, en als dan een ver-
eenigd bedrag eene geldleening in over
weging zullen geven.
Aan het jaarverslag ontleenen wy het
volgende
In hei algemeen kan worden gezegd,
dat de toestand niet onverdeeld gunstig
was, wat moet worden toegeschreven
aan de zeer eigenaardige weersgesteld
heid, waardoor het jaar 1912 zich ken-
meiktp. Een zachte winter en droog
voorjaar werdeD gevolgd door een koude
Meimaand en zeer warme en droge Juli
maand en deze weder beginnende met
Augustus door een buitengewoon lang
durige hevige regenperiode, waaraan
ei.geniyk, naar het schynt, eerst dezer
dagen een einde gekomen is. Als gevolg
daarvan trad reeds zeer vroeg een verba
zend hooge stand van het polderland
.in, zoodat vele weilanden en ook eenig
bouwland onder water kwamen te staan.
Vooral zy, die slechts over lage weiden
l te beschikken hadden, waren hierdoor
verplicht hun vee geruimen tyd vroeger te
stallen dan andere jaren en leden hierdoor
Datuuriyk een Diet onbelangryke schade
wat onderwater staand bouwland betreft,
gevoelt spr. zich intusschen verplicht de
aandacht te vestigen op de vraag of in
de laatste jaren misschien niet op eenigs
zins onverantwoordelijke wyze weiden
worden gescheurd, weiden die daarvoor
veel te laag gelegen waren.
Het hooi was goed, zoo wat qualiteit
als quantiteit betreft; de haveroogst is
totaal mislukt, de erwten leverden geen
of een zeer matig resultaat opde sui
kerbieten vielen ten slotte mede; de
aardappelen leden hevig door de aard
appelenziekte slecht was de opbrengst
van het blauwmaanzaad en de droogte
werkte nadeelig op de qualiteit van het
vlas.
De paardenfokkerij biyft in deze af
deeling nog steeds een zwak punt uit
maken, wat met het oog op de hooge
pryzeD, welke voor goede paarden wor
den besteed, zeer meet worden betreurd.
By de veestapel was de gezondheids
toestand zeer goed en de fokkeiy leverde
zeer gunstige uitkomstende qualiteit
was best en de pryzen waren zeer hoog.
Hetzelfde kan gezegd worden van de
varkens, die goede pryzen opleverden.
De vlekziekte kwam maar zeer weinig
voor door veelvuldige iDentiDg met serum.
Het geitemas gaat meer en meer
vooruit door de invoeriDg van Saane-
geiten en bokken, en dank s?.y de krach
tige act e van de vereeniging tot ver
betering van het geitenras in Zeeland.
Boter en eieren brachten zeer hooge
pryzen en daardoor aanzienlijke voor
deelen op.
De pogingen tot oprichting eener zui
velfabriek hebben den laatster tydvas-
e Jonge-Verwest, Qo6>'
