)zen
No. 111 1913
Maandag 10 Februari
27e Jaargang
êHRISTELiJK»
NIEUWSBLAD
HisTomseh
VOOR ZEELAND
schat
Uit de Pers.
Staten-Generaal.
De Balkan-Oorlog.
Uit de Provincie.
MSTERDAM
racht.
ckoop der
3 Amster-
frekening
rAST.
rik, in Krui-
swaren, Mo-
ijft ons
jelsche ziek-
taan zenuw-
oms zes per
van den doc-
niets, en wij
gd, wanneer
eteiing was
[hetal ver-
geweest zijn.
ik dat wij de
it baat geno-
kind sterkt
de t- evallen
ïoogt dit ge-
zetten.
MOURIK.
sr niets bij te
kost per fla-
3 12 flac.
eider
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
1.25
0.03
PRIJS DER ABVERTENTIËN
Herhalingsoefeningen.
TWEEDE KAMER.
INGEZONDEN STUKKEN.
Middelburg. In de socië'eit St. Joris
alhier had Zaterdagavond het eerste deel
van den door de schaakclubs alhier en te
Vlissingen te spelen wedstrijd plaats. Van
beide vereen!gingen namen zeven leden
deel aan den kamp. De uitslag van de ver
schillende partjjeD, die w$j geven, zooals
z|j naar de kracht der spelers door de ver-
eeniging waren gerangschikt en waarbij
dient vermeld, dat Middelburg zwart en
Vlissingen wit speelde, is als volgt:
1. de heer W. de Graaf (zwart) wint van
den heer J. de Konink (wit)2. de heeren
H. T. Oberman (zwart) en M. Meijer (wit)
onbeslist3. de heer Joh- Aariaanse
(zwart) verliest van den heer J. 0. Inklaar
(wit); 4.de heeren J.C. Kindermaun (zwart)
en E. Batten (wit) onbeslist5. de heeren
J. F. van Deinse (zwart) en J. D. C. de
Vries (wit) onbeslist; 6. de heer J. Hejjse
Brussel.
moede.
ontmoedigd,
ruischenin
reumathische
water, vroeg-
vol droomen,
istonden, ge-
jevolgen van
bekomen door
ïn gelukwen-
er te Goes bij
AS, te Tholen
apelle bij DEN
JEENDERTSE
bekend dichter
p, zingen geeft
doet dm arbeid
ederenschat van
onze bekende,
ie Liederen, met
fiodieën. Daar is
e stap wat aan,
snellen vliet,
land's Bloed,
18D
enz. enz.
Schilde
g van 145 Neder-
Volksliederen
ën. Nieuwp, 6j
ik voor Zaüg en
prachtig uitge-
.30, of in zeer
slechts fl.90.
>LLE Bazaar van
ig 98, Rotterdam
zendirg naont-
f 1.30 of f 1,90,
erenschat".
t NAMAAK
rers en goede
DAM Co.
4. Den Haag-
f Mei
bij B. POPPE,
o o t
IIERIKZEE.
913.
>p werkdagen 7,30
dags2uur; ea°P
;ens 7,30.
igeiijks, uitgezon-
ddags om 2,15op
n op andere werk-
n 7,30 's morgens.
SSL Si
IEÜEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p..
Enkele nummers.
e e e
a o o
1TGAVE DER FIRMA'S
S* J. Dk JONGE-VERWES T, te Goes
EN
F. P. D'HUSJ, te iliiddelbi rg.
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 ceni
F; milieberichten van 1—10 regel; 1.---, iedere regel
m« sr 10 cent
1
r-ssTtBOKaBvsnannnuraK.- n 1
10 Febr. 1913.
Stomme cjjfers zijn somwijlen wel
sprekend. Uit de statistieken over de
geboorten en sterften in de verschillende
provinciën over bet vijfjarig tijdvak 1907
-1911 bl(jkt dat de bewoners der'pro
vinciën Noord Brabant en Limburg het
meest van alle afkeerig zjjn van het
malthusianisme, doch ook van de
hygiene.
Tenminste wanneer men dit mag op
maken uit het hooge percentage van
het aantal kinderen die sterven in het
eerste levensjaar en het groote percen
tage geboorten.
Zoo werden op 1000 inwoners geboren
in N.-Biabant circa 33in Limburg en
Drenthe 32, in Zuid-Holland 30, in Gel
derland, Overijsel en Utrecht 29, in Gro
ningen en Zeeland 28, in Friesland en
Noord-Holland slechts 25.
En wat de sterfte aangaat, stierven
op de honderd levend aangegevenen in
Noord-Brabant en Limburg 17, in Zee
land 13, in Overijsel, Gelderland en
Utrecht 11, in Zuid-Holland, Groningen
en Drenthe 10, in Noord-Holland 9, in
Friesland slechts 7 kinderen.
Wel een bewijs dat er in de Zuidelijke
provinciën van ons land, waartoe-ook
Zeeland behoort, in betrekking tot de
opvoeding onzer zuigelingen nog wel
een en ander te verbeteren valt.
Wel is ods leven in 'sHeeren hand,
maar om dit leven in den weg der mid
delen te bewareD, geeft God de Heere
ook de medische wetenschap, naar wier
adviezen wij zooveel mogelijk hebben te
luisteren.
Toch Ghinetsche centen
Vrijzinnige bladen bebben gemeld dat
de door Chineezen uit Indië voor de vr|j -
zinnige verkiezingskas te zenden gelden
zullen geweigerd worden.
Man zou denken dat dit maar
goed was ook, na de afstraffing door den
heer Lohman den vrijzinnigen in de
Tweede Kamer toegediend, w|Ji zij be
doeld geld van heidenen om ons chris
tenen bij de stembus er m96 te bestrijden
wel hadden aanvaard.
Maar in stilte wordt bet wel aanvaard,
wanneer waar is wat het liberale Bata-
viaasch Handelsblad als feit meldt.
Eris f 10000 op weg en het zal de
laatste niet wezen, zegt genoemd blad.
Maar dan krijgt Het Centrum ook ge
lijk, welker redactie schreef
Welk een nationaal bedrijf 1 En ook,
welk een christelijk bedrijf I
Men is bang voor de verspreiding
van het Christendom onder de Mo
hammedanen en onder voorwendsel,
dat de godsdienstvrede daardoor zou
worden bedreigd, steunen Neder-
landsche liberalen, Nederlandsche so
cialisten en Indische Chineezen de
vrijzinnige concentratie."
Laat ons afwachten of tegenspraak
volgt.
De Stichtsche Courant schrijft onder
dit opschrift
Hoe de tijd in de Tweede Kamer ver
knoeid wordt, moge blijken uit de vol
gende zinsneden, overgenomen uit het
telegrafisch verslag der zitting van j.l.
Donderdag
De heer Hugenholtz vraagt ook hos-
gere salariëering voor de leeraren der
rijksnormaallessen
De heer Aoodhuyzen pleit ook voor de
leeraren bjj de rijksnormaallessen. Vijf
jaar geleden heeft da minister een depu
tatie van die heeren ontvangeD, enz.
De heer Dolk sproekt nog een enkel
woord over hetzelfde onderwerp. Ook hjj
w(jst op de noodzakelijkheid van meer
salaris voor de leeraren.
De heer Smeenge zou na de vorige
sprekers gezwegen hebben, maar wenscht
er nog eens den nadruk op te leggen
enfin', hjj zweeg niet.
1 De heer Ketelaar sluit zich bij de vorige
sprekers aan.
Zie zoo! dat zijn er vijf van Links op
een rijtje, waar één genoeg was geweest
Terecht merkte de heer v. Karnebeek
schertsend op dat de heeren //herhalings
oefeningen" hielden. -■
Tevens ziet men, hoe groote bedrijvig
heid deze heeren (die ons wel eens sub
sidievreters noemen) aan den dag leggen,
om voor eigen vriendjes maar altijd meer
uit de schatkist te halen.
Invalidities- en Ouderdomster zekering.
^In de artikelen 34a, 34b sn 34c, heeft
de regeeriug thans bij zesde nota van
wijzigingen esnigo veranderingen aan
gebracht om tegemoet te komen aan tal
van bezwaren, door de heeren Treub en
Goeman Borgesius tegen don tekst ge
opperd, mst namedat de regeling van
de zekerheidsstelling niet goed was; dat
bij uittrekking van de erkenning van
het fonds de regelisg moet worden ver
duidelijkt voor de overnemiDg door de
Bank van verplichtingen tegenover de
leden van het fondsdat de uitdrukking
„voortdurend pensioen" Diet duidelijk
was en niet gedacht was aan het geval
dat eefi toegekend pensioen wordt in
getrokken dat het onbillijk is, dat het
fonds ook wordt belast met een uitkee-
ring aan de Bank voor een schelder, die
het fonds verlaat met een pensioen,
kleiner dan f104 per jaar, en dat in art.
33a in plaats van „premiën", had moe
ten gesproken zijn van „wiskundige re
serve".
Om aan die bezwaren tegemoet te ko-
meD, wordt nu voorgesteld, uitdrukkelijk
te bepalen, dat de zekerheid bjj de Bank
wordt gssteld duidelijker te zeggen, dat
bij uittrekking van de toelating van het
particuliere fonds noGh voor de reeds
pensioen trekkenden, noch voor de pre
mie 'oetalenden, iets te hunne nadeele
verandert; de uitdrukking „voortdurend
pensioen" te vervangen door „voor on-
bepaaldeD tijd toegekend pensioen en een
regeling te treffen voor het geval, dat
zulk een pensioen komt t« vervallen
de uitkeering der wiskundige reserve
aan de BaDk niet van de fondsen te
vorderen, wanneer het toegekend pensi
oen minder bedraagt dan f 104 per jaar
de uitdrukking „wiskundige reserve* in
de plaats van de aangevallene te stellen.
Los van de bezwaren hierboven ge
noemd, heeft de regeering nog een paar
wijzigingen aangebracht, die den minis
ter zelve wenschelijk waren voorgeko
men lo. is den werkgever ot het par
ticuliere fonds thans de plicht opgelegd
om aan de Bank jaarlijks verslag uit
te brengen van de verrichtingen 2o. is
bepaald, dat hij, die na zijn 30ste jaar
niet verzekeringsplichtlg werd en de ver
zekering door een uitdrukkelijke verkla
ring deed vervallen, niet opnieuw ver
zekeringsplichtlg kan worden na het
hervullen van zjjn 35ste jaar. Dit om
misbruik te voorkomen.
De heer De Visser heeft in zjjn amen
dementen zoodanige wjj zigingen gebracht
als warden vereischt door de verande
ringen in het ontwerp bij 5de nota van
wijzigingen door de regearing aange
bracht, voorts om duidelijk te doen uit
komen, dat ook de ontwikkeling van
fondsen van bepaalde werkgevers geza
menlijk mogelijk blijft onder werking
van het amendement en eindelijk om
te bepalöD, dat de regeering ook andere
i dan de reeds genoemde voorwaarden aan
de particuliere fondsen kan stellen,
t
Er zou grond zjjn voor de meening,
dat de vijandelijkheden binnenkort zul
len eindigen. Welk 'n verrassend bericht,
kort na de hervatting van den strijd!
Het komt uit BerJijnscho „welingelichte"
kringen, die verklaarden, dat er tusschen
Turkije en Bulgarije rechtstreeksche be
sprekingen aan den gang waren.
Geheel onaannemelijk klinkt het na
tuurlijk niet, doch intusschen hebben
wij het nog nergens bevestigd gevonden.
'n Enkel woord over het oorlogsterrein.
Groote veldslagen, op de T*jataldzja-linie,
zooals we die voor den wapenstilstand
kenden, hebben er nog niei plaats gehad,
doch niettemin talrijke lichte gevechten.
B(j de jongste berichten z(jn er weinig
over nieuwe wapenfeiten van eenig be
lang, maar wel teekent zich de strate
gische toestand steeds duidelijker af en
blijkt met grooter waarschijnlijkheid, dat
niet bij Tsjataldzja, maar bij Gallipoli
of ergens tusschen dit schiereiland en
de Tsjataldzja-ltnie in, b.v. in den omtrek
van Rodosto, de beslissende slagen van
het tweede bedrijf des oorlegs gesteld
het komt tot beslissende slagen ge
leverd zullen worden. De achterwaart-
gche beweging derBulgaren bjjTsjataldzja
is namelijk weer sterker geaccentueerd
en het schijnt inderdaad dat da Turken
zich hier en daar reeds ietwat buiten de
linie wagen. Daarbij komt het dan tot
gevechten van geringen ernst, zooals
b. v. dat by Plaja, hetgeen vlak voor de
linie van Tsjataldzja is gelegen, bij de
Boej oek-Tsj ekmedsj a-golf. In deze golf,
een inham van de Zee van Marmara in
het land, liggen Turksche oorlogssche
pen, en deze hebben aan het gevecht
deelgenomen.
Zouden inderdaad de Bulgaren er in
slagen, het Turksche leger buiten T»ja-
taldjs en tot een offensief optreden te
verlokken Onmogelijk is het niet, vooral
niet als Enver Bey zjjn landing op de
kust van de Zte van Marmara bij Ro
dosto gelukt, zoodat de Tui ken kunnen
hopen het Bulgaarsche leger tusschen
twee vuren te krjjgen. Gelijk men weet,
h8bben, juist om dan in geen onvoordee-
lige positie te verkeeren, de Bulgaren
hun stellingen bjj Tsjataldzja gewijzigd.
Het bombardement van Adrianopel
duurt voort. Ysel meer hoort men ge
woonlijk niet. De toestand in de stad
kan onmogelijk gunstig zjjMen ver
telt wel, dat er in Dedeagatsj brieven
uit de belegerde stad gebracht zjjn, be
zorgd door overloopers, in welke brieven
verteld wordt, dat het leven daar zijn
rustigen gang gaat (over gebrek staat
er niets iD), doch dit gunstige bericht
klopt weinig met andere: zoo meldt
men van andere zijde, dat de val der
stad niet te voorkomen is en men erop
rekent, dat het geen week meer duren
zal. Een andere berichtgever voegt er
aan toe,' dat er voor geen week proviand
meer aanwezig is. Er is geen vleesch
meer, geen zout en geen petroleum.
Daarentegen beweren weder de Turken,
dat men nog niet eens aan paarden- en
hondenvleesch toe is Als dat waar is,
dan is men er in Adrianopel nog beter
aan toe dan op menige plaats in West-
Europa 1
Aan den twjjfel omtrent het lot van
Skoetari wordt door de laatste berichten
een einde gemaakt. De Vereenigde legers
van Montenegro en Servië bjj Skoetari
hebben enkele hoogten buiten de stad
bezet en een uitval der Turken afge
slagen. Het geschutvuur blijkt zeer doel
treffend te zijn, daar de Turksche bat
terijen tot zwijgen zjjn gebracht.
Ten slotte een en ander over het werk
der ziekenverpleging. We ontleenen aan
een brief uit Tsjorloe aan het Maandblad
voor Ziekenverpleging gezonden. Men
ziet daaruit hoe dit werk in velerlei op
zicht bemoeilijkt wordt. Men moet ze ge
zien hebbeD, die typhusljjders met saam
gebakken lippen en vuile monden, door
geen druppel water gslaafd. Men moet
het gezien hebben uitzondering is het
niet hoe da typhuspatiënten met hooge
koorts, de bronchitis-, ja, zelfs de pneu-
monielijders kalmpjesweg met of zonder
hulp naar buiten strompelden, om daar
buiten, ver van het hospitaal, boven een
kuil, met planken er boven, hun behoefte
te doen. Dan verwonderen u geen verha
len meer van in geen vier dagen verbon
den, in geen week een dokter gezien, en
dergelijke, en dan krijgt men van den
oorlog, onder dergelijke omstandigheden
althans, een walging en afkeer. En zeker
moet men dan bewonderen de kalme ge
latenheid, zonder morren, waarmee de
Bulgaarsche soldaat, de Bulgaarsche boer
dit alles verdraagt. Welk een weelde voor
hem, als hij een sigaret krjjgt om te roo-
ken, als hjj uit een builtje wat klontjes
suiker mag snoepen, of wanneer een
vriend hem wat knofiookvleeschgebak
mtebrengt. Dit alles, men ziet het bjj zjjn
patiënten door de vingers, wanneer men
zooveel ellende aanschouwt en er betrek
kelijk zoo weinig van lenigen kaD.
En wat dan te denken van donkere,
smerige stallen, waarvan er een achttal
bjj het station hier staan, in elk waar
van 250 soldaten, meer of minder ziek,
in vrijwel pikkeduister op't stroo liggeD,
waar het vooral in deze winterdagen
koud is en één kachel het geheel moet
verwarmen. Waar één of op zjjn hoogst
twee verplegers als bulderende JOuitsche
onderofficieren rondloopen, in plaats van
een voorbeeld te nemen aan dien eenen
verpleger, die met de weinige hulpmid
delen, welke hjj had, een werkelijk, al-
thaDS dragelijk verblijf voor zijn patiënten
had weten te maken, die zijn patiënten
kende en dadelijk wist te zeggen, toen
we er naar kwamen vragen, dat patiënten
met die en die afwijking onder z$jn man
nen niet voorkwamen. Daar lagen ze
langs de wanden, zaten ze rond het vuur,
kookten wegens de ontoereikendheid van
het uitgereikte voedsel op eigengemaakte
vuurtjes hun eigen potjes erbij. Zoo nu
en dan een dokter, speurend door den
stal, en men moet het zelf gehoord
hebben, om het te gelooven, toen bij ons
bezoek onze Hollandsche collega met
twee miserabele msnschen kwam aan
zetten „ik heb er weer een paar typhus-
ijjders uitgepikt!"
Is het wonder, dat onze medische in
specteur, die in 't buitenland de ver
pleging aanschouwde, die den Bul-
gaarschen zusters zelfs de reinheid moet
bijbrengen bij zijn lessen in vredestijd,
die stakingen heeft gehad, omdat hij ze
ruiten wilde laten lappen en vloeren
wilde laten schrobben, alleen om hun
goed het idee „reinheid" bjj te brengen,
dat die inspecteur na 't bezoek aan ons
toch zoo primitief hospitaal uitriep
„eindelijk weer eens een hospitaal
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
Mijnheer de Redacteur!
Met genoegen zie ik in uw blad dat
Patrimonium meer en meer bekendheid
verkrijgt. Verschillende heeren luchten
hun hart, z(j trachten allen aan te vallen
enkelen scheldend, ietwat spottend of
waarschuwend. Eigenaardig is het dat
niet een het gelukt de fundamenten te
ontblooten. Ik vermoed dat de waarheid
hun te sterk is. Men moge de conclusies
te gekleurd vinden, en ik geef toe dat
er te veel affect spreekt doch dat doet
aan de waarde van het rapport niets af,
dat is de idee, de gloed van enkelen,
wilt ge, van den Ring Walcheren. Doch
dat het socialistisch zou z|jn, opruiend,
ontevredenheid kweekend, enz., ja eeD
Jehu-geest hen zou bezielen, zie, dat is
te bruut, benevens bezijden de waarheid.
Zulke taal verraadt den spjjtigen toorn,
en doet proeven de eigenliefde in al haar
wreedheid. Zoo moet men niet doen. Om
de wille van het eigenbelang moet mea
de dingen die boos z|jn, niet goed praten.
Het rapport hesft het niet over de enkele
patroons of arbeiders; zelfs niet over één
onzer eilanden, doch over Zeeland's land
bouwbevolking in 't geheel. En dan moet
ge erkennen (mits ge niet ziende blind
zjjt) dat de arbeider te onbeschermd is,
en voor iederen aanval bloot staat, en
daarom spoedig het kind van de rekening
wordt. Vandaar allerlei wantoestanden.
Of zoudt ge denken dat het de eerlijkheid
en goede trouw niet knakt, wanneer,
geljjk mjj bekend is, dat een arbeider,
P. de R., z|jn patroon den 2en Jan. 1918
meedeelde dat h(j met Maart wenschte
te veranderen, eenvoudig daarop den
anderen dag gedaan kijjgt? Staat zoo
iemand die eerlijk bytjjds waarschuwt
niet bloot, geheel onbeschermd tegenover
de grillen die een karakterloos man uit
werkt. Dit moet toch ieder zeer streDg
afkeuren. Zulk machtsmisbruik komt
heusch niet zoo zeldzaam voor. Onder
allerlei vorm openbaart het zich. Het is
daarom eisch en roeping dat Patrimonium
oproept om te organiseeren. Reeds te lang
werd hiermede gewacht. Iets anders heeft
de Ring Walcheren Diet bedoeld. Dat
men mogelijk bang is voor organisatie,
moet aan onkunde toegeschreven wordeD.
De Christelijke organisatie heeft nooit of
immer bedoêld haar kracht te zoeken
in geweld. Telkens weer ontmoet ge er
den broederzin en, zoo noodlg, het zoeken
van wederzijdsch overleg. Deze organisa
tie werkt opvoedend. Zij zoekt den arbei
der geestelijk hooger op te voeren. Zjj
is bewust dat er wederz|jdsch fouten en
feilen z|jn, en daarom zoekt zjj middelen
om zooveel mogelijk conflicten te voor
komen of ze in der minne op te lossen,
het waardegevoel,verantwoordelijkheids
gevoel en eergevoel zooveel mogelijk in
de rechte baan te brengen enz. Verre
werpt ze de verdachtmaking van zich,
als zou z|j bedoslen het socialisme aan
te kweeken, „dat is wel in den mensch"
en mo9t bestreden, ook door Patrimonium.
Evenzeer zoekt ze geen ontevredenheid
op te wekken of den geest op te ruiën
maar heli edele schoon, den menschin
den mensch te waardeeren, den by bel
als Gods Woord te erkennen en niet te
verlagen tot een almanak om naar wille
keur gebruik van te maksn. Z|j zoekt
Christus als Lening op alle terrein te
doen eerbiedigen, ook op dat van den
arbeid, en waar Christus Koning is vindt
ge niet alleen liefde die alles bedekt,
doch ook recht dat den Samaritaan erkent.
Een Voorzitter van Patrimonium.
(In bovenstaand stukske schrapten w|J
enkele zinsneden, en ook zóó als't daar
ligt, zouden wjj 't niet geheel voor onze
rekening nemen. In Patrimoniums afdee-
lingen z|jn er, naar ons ter oorekwam,
zeer velen die de conclusies van het rap
port zéé niet aanvaarden, en dat niet in
de eerste plaats om het „affect". Red.)