108 1913
Donderdag 6 Februari
«rgang
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Uit de Pers.
Staten-Generaal.
Binnenland.
Uit de Provincie.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
KIEZERSLIJST.
Denkt men wel aan de Kiezerslijst
Wordt er wel voor de kiezersaangifte
gearbeid? Men haaste zich!
TWEEDE KAMER.
Midde burg. Onze Vloot. Gisteravond
had de ook door ons aangekondigde feest
avond van de afdeeling Middelburg van de
vereeniging „Onze Vloot" plaats. Was
eerst het Schuttershof aangekondigd als
plaats van samenkomst, ter elfder ure
werd by bekkeslag bekend gemaakt, dat
dit niet daar, doch in de bovenzaal der
Sociëteit, op de Markt zou zyn. In zyu
openingswoord deelde de voorzitter, de
heer jhr. mr. E. A. O. de Oasembroot,
mede, dat eerst des morgens bleek, dat de
electrische geleiding niet voldoende was
voor de bioscope vertooning en daarom was
aanvankeiyk goede raad duur, doch dank
zy de activiteit van den secretaris der ver
eeniging en de welwillendheid van het
natuurkundig gezelschap was men spoe
dig besloten hier by een te komen. Spr.
bracht allen die medewerkten dank, in
zonderheid den heer H. M. v. Bemmelen,
voorzitter der Haarlemsche afdeeling, die
wederom naar Middelburg wilde komen.
De heer Van Bemmelen begon met mede
te deelen, dat hy gemeend heeft ditmaal
noch een propagandarede, noch een tech
nische voordracht, doch een causerie over
het leven aan boord der oorlogsschepen te
moeten houden. Op onderhoudende wyze
deelde spr. hierop het een en ander mede
over eerbewyzen, ceremoniën, ais kerk
dienst, begrafenis, enz. by de marine
aangevuld met ervaringen uit zyn eigen
diensttyd by dien tak van defensie.
Middelburg. Eergisteren hield de Ver
eeniging „Walcherens Onderlinge Hulp"
in het Militair Tehuis alhier haar derde
jaarvergadering. Na opening door den
voorzitter met een harteiyk welkom van
de vry goed bezette vergadering las de
secretaris de notulen der vorige vergade
ring die onveranderd werden vastgesteld.
Uit het uitgebrachte jaarverslag bleek
dat de Vereeniging zich in toenemenden
bloei mag verheugen en haar ledental
sinds de oprichting meer dan verdubbeld
is. Met leedwezen werd melding gemaakt,
dat de heer S. Louwerse om gezondheids
reden zich genoopt zag als bestuurslid
zyn ontslag t8 vragen, wat op de meest
eervolle wyze, met dank voor de vele
bewezen diensten werd verleend. Voorts
bleek dat gedurende 1912, 48 uitkeerin
gen wegens ziekte of ongeval waren ge
daan. Uit de rekening en verantwoording
bleek dat niettegenstaande de premie
zeer laag gesteld is, n.l. lpOc. vooruit-
wonende en l1/a pCfc. voor inwonende
arbeiders(sters) en 25 pCt. in het reserve
fonds gestort wordt, er nog een mooi
batig saldo bleef, wat op nieuwe rekening
zal geboekt worden. Op voorstel van
commissarissen ontvangen penningm.
en administrateur den dank der vergade
ring voor hunne accurate boekhouding en
worden zy van hun beheer gedechargeerd.
De aftredende bestuursleden L. Corréte
Aagtekerke en L Melse te Serooskerke
werden met op één na algemeene stem-
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, ieders regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
6 Febr. 1913.
Uit de Residentie.
De Schouwburgkwestie heeft ons ge
leerd, hoe zonderling er in ons Haagje
met de gemeente-flnanciën wordt om
gesprongen.
Bleef het maar daarbij.
Nu komen de vroede vaderen ons ander
maal verrassen. Het Sportterrein «Hout-
rust" verkeert in flnancieele moeilijk
heden. Hoe dat gekomen is, willen we
hier in het midden laten. Kwade tongen
willen beweren, dat er ook wel eigen
schuld aanwezig is. De My. „Houtrust"
huurde van de gemeente voor ruim f 6000
per jaar bedoeld sportterrein. En wat
doet nu de gemeente. Niet alleen scheldt
ze de booge huur vry, doch bovendien
komt ze „Houtrust" nog tegemoet met
f 10.000 aandeelen in een uit te schreven
S °/o leening van f 20.000, op voorwaarde,
dat de andere helft eveneens k pari zal
worden geplaatst.
Eilieve, dat overkomt niet ieder huur
der van de gemeente. Maar, zegt men
natuurlijk, hier geldt het een hoog sport-
beiaDg.Er moet toch iets op gevonden wor
den om de gelegenheid voor hippische en
andere sport-doeleinden open te houden I
Toegegeven, doch het is toch opmerke
lijk, dat deze Maatschappij, die het oog
■richt op van alle zjjden aanbevolen ont
spanningen, niet eens op eigen beenen
kan staan. De Ned. wijst er terecht op,
dat er aan het geschreeuw gaen eind zou
komen, wanneer een Kerkbestuur, voor
bevordering van geestelijke ontspanning
om grond en geld uit de gemeentekas
vroeg. .Heel het vrijzinnig Nederland zou
er van overeind staan." Het aigemeen
belang, aldus de Ned., is, zoowel bij
Sportterrein als by Schouwburg, een
voudig een fictie.
Het Socialisme theorie.
Wanneer men het Socialisme aan een
critisch onderzoek onderwerpt, dan kan
men dit enkel als eeD theorie doen. Het
dient zich wel aan als een stelsel voor
een practische hervorming; met veel
lawaai, als gold het een onvermijdelijke
revolutie, doch in den grond der zaak
i# het slechts een theoretische beweging.
Een beweging weliswaar, die duizenden
heeft aangetrokken.
In tegenstelling met het socialisme is
het kapitalisme een werkeiyk verschyn-
sel, dat niet slechts in de verbeelding
van enkele vertegenwoordigers bestaat.
Hoe is het kapitalisme ontstaan? De
productie op kleine schaal, aldus volgens
de uitspraken der socialisten zelf, is
langzamerhand geweken voor voortbren
ging op groote schaal. De onafhankeiyke
arbeider, die zyn eigen gereedschappen
bad, noodig voor den arbeid voor levens
onderhoud, was genoodzaakt den stryd
met de machines van de nieuwe fabriek
op te geven. Zy, die vroeger hun eigen
meesters waren, die werkten met hun
eigen gereedschappen en leefden van den
verkoop van hun eigen individueele
voortbrengselen, werden gedwongen over
te gaan in de heerscbappy van een
nieuwe klasse, die van de kapitalisten,
om te leven van het loon van den arbeid
m plaats van de opbrengst van hetgeen
die arbeid voortbracht.
Zoodanig is, volgens het betoog van
de socialisten, de opkomst van het kapi
talistisch stelsel. Nu spreken zy ook van
de opkomst en de verspreiding van het
socialisme. In den zin echter, waarin zy
hierover spreken, is van een opkomst en
verspreiding geen sprake. Het kapitalis
me ontstond als een in de realiteit ont
staan stelsel. En het socialisme? Komt
dit nu met een ander stelsel van pro
ductie, dat het kapitalisme dreigt te ver
dringen Immers neen I Het voortbren-
gingsproces, waarop het socialisme zyn
invloed tracht te doen gelden, is nog
nimmer door deze beginselen gewijzigd.
Terecht merkt Mailock op, dat „het
socialisme nooit een chemisch proces
heeft ingevoerd of verbeterd, nooit een
zeearm overbrugd of een overzeesehe
stoomer gebouwdhet heeft nooit al was
het maar een lamp of een braadpan ge
produceerd of goedkooper gemaakt."
Tot dusver is het socialisme dus enkel
theorie gebleven. Eu wanneer men het
wil onderzoeken, dan kan men dit slechts
doen als theorie. Men tracht wel het
geloof aan de realiteit van het stelsel
ingang te doen vinden, doch wanneer
het nader bezien wordt, biykt spoedig
het tegendeel.
1903-1913.
Onder onze Socialisten viert men feest.
Het is du tien jaar geleden, dat men
by de spoorwegstaking het onderspit
dolf. En nu herdenkt men met biyden
jubel, hoe men sinds weer opleafde, zelfs
won in kracht, en thans ten deele Links
den toestand beheerschen kan.
Die jubel is volkomen gerechtvaardigd.
Links deed men sinds 1903 weinig
anders dan wierook op de outerschaal
voor het Socialisme ontsteken, party na
party aan het Socialisme gewonnen ge
ven, en eigen positie derwys verzwakken,
dat men zich tot een beiaching maakte.
Toch roeme men in den Socialistischen
kring niet al te hoog.
Sinds 1903 z£jn er dan nu toch tien
jaren voorbygegaaD, zonder dat de heeren,
wier wil de spil van het land heette, op
spoorwegterrein een haan meer liet
kraaien.
Ja, sterker nog.
Toen in 1903 de wetten van Minister
Loef, de bekende uitzonderingswetten,
er door gingen, heette het in den rooden
kring, dat na 1905 het eerste werk, waar
toe men zich opmaakte, zou zyn, om die
schand-wetten weer in te doen trekken.
Ware dit gelukt, dan zou 't metterdaad
een rood jubileum van exceptioneelen
glans zyn geweest.
Maar daartoe kwam het niet.
Er is zelfs geen vinger naar uitgestoken.
Men dorst niet, en men kon niet.
Aan wat 1993 bracht, kon zelfs niet
getornd worden.
Ean interessant tienjarig jubileum
alzoo, minder voor de Socialisten, maar
voor die toen uitgevaardigde wetten.
Standaard.
Alvorens de minister het woord nam
over de Invaliditeitsverzekering, stertten
de vry-liberale Tydeman en de unie-
liberale Patyu hun hart uit over het
ontwerp en over de ingrypende amen
dementen natuurlyk. Er bleek evenwel
minister Talma constateerde het zelf
reeds dat tusschen hem en de heeren
Tydeman en Patyn geen principieel ver
schil bestaat. Toch namen de heeren niet
bepaald een vriendelijke houding aan.
De minister voelde het en ronduit zeide
hy, dat de onvriendeiykheden in ver
band staan met het feit, dat wy over 5
maanden de verkiezingen hebben. Zoq
is het. Wellicht is men links niet eens
by zonder ingenomen met 's ministers
„zwenking", zooals men dit gelieft te
noemen, met het oog op de a. s. ver
kiezingen.
Oyer die „zwenking" hebben we nu
evenwel een geheel andere lezing, die
elke verdachtmaking onmogeiyk maakt.
Het amendement-de Visser is n. 1.
ingediend op uitnoodiging van den mini-
nister, het vorige jaar reeds gedaan.
Toen de heer de Visser by den minister
kwam, heeft deze de voorlichting van
zyn departement gegeven. De weten-
schappeiyke adviseur van den minister
zag een financieel gevaar in te groote
uitbreiding der fondseD, en binnenska
mers had de heer Talma den afgevaar
digde voor Leiden reeds gezegd, dat hy
diens amendement zou overnemen, als
het beperkt bleek tot de bestaande on
dernemingen.
Op de bekende talentvolle wyze ver
dedigde de minister zyn voorstellen od,
hy liet zich geenszins door Treub's
systesm beïnvloeden. Trouwens de ver
schillen zyn nog wel van beteekenis.
De minister moest wel een overgangs
maatregel voor het particulier initiatief
nemen, omdat by anders geen basis
voor de vaststelling van zyn premies
heeftmet het oog hierop wil hy alzoo
de bestaande fondsen op de been houden.
We volgen niet de uitgebreide kritiek
van den minister op de amendementen
van den heer Trenb. 't Zou al te tech
nisch worden. Opmerking verdient, dat
deze amendementen niet door allen
duideiyk werden gevonden. Zelfs werd
van bevriende zyde over de onduideiyk-
heid geklaagd. De minister moest ten
slotte uitroepen, dat hy de ameDde-
menten-Treub herhaalde malen had moe
ten lezen om ze te begrypen, ja dat er
bepalingen in voorkwamen, waaromtrent
de meest deskundige personen ook thans
nog in onzekerheid verkeeren.
De heer Roodhuyzen (u. 1.) wilde
„tegenover de opgewondenheid van de
ministerstafel een nuchter woord spre
ken." Doch aanstonds verviel hy in een
opgewondenheid, die niet bedaarde dan
nadat hy zyn motie had ingediend.
Deze betrof de Landbouw Onderlinge
en de Tuinbouw-Onderlinge. De heer
Roodhuyzen acht het wenscheiyk, dat
verzekeringorganisaties, die geen winst
bejag beoogen dus o. a. bovenge
noemde vereenigingen - onder de noodige
wettelyke waarborgen toegelaten worden
tot het dragen van eigen risico inzake
de invaliditeits- en ouderdomsverzeke-
ring.
Deze motie werd echter niet dadeiyk
behaDdeld. Een voorstel van den voor
zitter om ze aanstonds onder handen
te nemen werd met 38 tegen 22 stem
men verworpen. Tegen de rechterzyde,
behalve de voorzitter, en de sociaal
democraten.
Grondwetsherziening.
Ingediend is een wetsontwerp tot het in
overweging nemen van twaalf voorstellen
van verandering in de Grondwet. De voor
naamste voorstellen zullen wy hieruit
aanstippen. De kiesrechtregeling berust
op den grondslag van gezinshoofdenkies
recht. Voor invoer van vrouwenkiesrecht
is de regeering natuurlyk niet te vinden.
De regeeriDg zal niet het voorstel van de
Staatscommissie in zake uitbreiding van
art. 171 (uitkeeringen uit's Ryks kas aan
kerkgenootschappen) volgen. Wat het
onderwys betreft, zal de overheid eerst
moeten optreden, waar het by zonder
onderwys te kort schiet.
Oatleenen wy vervolgens nog een en
ander aan de toelichting tot de artikelen
der verschillende wetsontwerpen
De wetgever wordt vry gelaten natura
lisatie al of niet by een Kon. besluit te
doen plaats vinden. De volgorde van erf
opvolging behoeft eenige aanvulling. Het
koninkiyk inkomen uit 's ryks kas wordt
met f 200.000 verhoogd.en dus op f 800.000
gebracht. De regeling van het regent
schap dient herzien en by de regeling van
de macht des Konings dient de erkenning
te worden geplaatst, dat grondwetteiyk
by hem de hoogste staatsmacht berust.
In het formulier van afkondiging is aan
woorden „by de gratie Gods" grondwette-
ïyke ondergrond gegeven. Het woord
ministers kan in de Grondwet vervangen
de uitdrukking hoofden van ministeriëele
departementen.
De mogeiykheid wordt geopend voor
invoering van een stelsel van evenredig
kiesrecht. Verlenging van den zittings
duur der Tweede Kamer met één jaar
zal rustigen en gestadigen arbeid bevor
deren. De regeering stelt voor de schade-
loostelling voor de Tweede Kamerleden
op f3000 te brengen. Geschrapt is de
onderstelling der vereeniging vaD het
ministerschap met het lidmaatschap van
de Kamer. Het verbod om tegeiyk lid
van de Eerste Kamer en lid van de Pro-
viale Staten te zyn gaat te ver. Het is
voldoende, dat het geiyktydig bekleeden
van het Eerste Kamerlidmaatschap met
dat van de Staten door welke men ge
kozen is, wordt uitgesloten. De openbaar
heid van de raadsvergaderingen krygt
grondwettelyken ondergrond. Het woord
kerkgenootschappen, waarby de gedachte
aan persoonlyke toetreding op den voor
grond staat, wordt beter vervangen door
godsdienstige gezindheden. Bestaat er
eenerzyds geen reden openbare gods
dienstoefening buiten gebouwen en be
sloten plaatsen te verbieden wanneer
deze, zonder dat de openbare orde en
rust gevaar loopt, kan worden gehouden,
anderzyds is toch kwaiyk te handhaven
een bepaling, krachtens welke, ook wan
neer dit gevaar wèl te vreezen is, des
ondanks zoodanige godsdienstoefening
niet kan worden belet.
Het eerste lid van art. 192 „het open
baar onderwys is een voorwerp van de
aanhoudende zorg van de regeering",
hoewel vaag, kan behouden biy veD, mits
her. woord openbaar vervalle. Daarop
dient te volgen het tegenwoordige vierde
lid, dat de vryheid van onderwys voor
opstelt. Een nieuw derde lid omiynt
duideiyk, wanneer de gehoudenheid tot
oprichting van lagere scholen van over
heidswege ontstaat. Vele ouders nl. be
schouwen het als hun plicht, door op
richting van eigen scholen in het onder
wys van hun kinderen te voorzien. De
overheid vindt dus slechts een arbeids
veld, wanneer de ouders die taak niet
kunnen of willen vervullen. In de van
overheidswege opgerichte school kan na
tuurlyk geen ander onderwys worden
verstrekt daD met eerbiediging van de
godsdienstige gevoelens der ouders van
de schoolgaande kinderen. Hetvyfdelid
spreekt de erkenning uit vau de aan
spraken der byzondere scholen op gel-
deiyken steun uit openbare kassen, even
wel onder voorwaarden en volgens re
gels, door de wet te «tellen, ten einde
ten allen overvloede duideiyk te doen
uitkomeD, dat deugdeiyk onderwys op
den voorgrond moet staan. De uitdruk
king algemeen lager onderwys is ge
bezigd om te doen uitkomen, dat daar
onder niet het uitgebreid lager onderwys
is begrepen en evenmin het vak-onder-
wys, voor zoover dit is of wordt be
grepen onder het lager onderwys. Ten
slotte is de formuleering van het laatste
lid vereenvoudigd.
Op deze voorstellen komeD wy na
tuurlyk later uitvoeriger terug.
Typografenstaking. Gisterochtend is,
op één uitzondering na, aan alle druk-
keryen het werk hervat. By de firma de
Roever Kröber en Bakels zou het perso
neel heden ochtend aan den arbeid gaan.
Het zal wellicht niet weinig opzien
wekken sehryft Het Volk dat in
doorgaans welingelichte kringen naast
den tegenwoordigen administrateur der
posteryen De Bloeme, minister Talma
als ernstige candidaat wordt beschouwd
voor de vacante betrekking van directeur-
generaal. Hy zou dan eerst na de ver
kiezingen zyn nieuwe functie aanvaar
den, welke inmiddels tydeiyk door een
ander waargenomen zou worden. Voorts
verneemt Het Volk dat de heer Pop reeds
15 dezer naar Indië zal vertrekken.
In het kort stipte da heer Van Bem
melen het voorstel aan om 5 dreadnoughts
voor Indië te bouwen, hetgeen spr. ver
dedigde op grond van de belangrykheid
der kolonie van het moederland. Met
een opwekking tot het verleenen van
steun aan de vereeniging door lid te
worden en leden te werven, eindigde
spr. zijne rede, die hy door het ontbre
ken van een geschikte lens, niet met
lichtbeelden had kunnen verduideiyken.
Het tweede deel van den avond werd
aangevuld door een achttal bioseope
films, grootendeels toepasseiyk op het
doel der vereeniging. By zon der duideiyk
waren deze niet, maar wel waren het
goede opnamen. Mooi waren vooral de
„schietproeven tegen een afgekeurd Pant
serschip en de ry toeren der Italiaansche
cavalerie. Te half elf verlieten de talryke
dames, heeren en padvinders, die da
zaal overvol deden zyn, de sociëteit,
zeker wel voldaan ever het gehoorde en
geziene.
