No. 103 1913
Vrijdag 31 Januari
27e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DEJONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
8|f dit nummer behoort een Bijblad.
Uit de Pers.
Chaos.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
RECLAMES.
Rugpijn.
INGEZONDEN STUKKEN.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels ƒ1.—, iedere tegel
meer 10 cent.
31 Jan. 1913.
De Chr. Historische Unie en de School.
In de Chr. Historische Unie vindt men
leden van de vroegere nationaal histo
rische, vry-antirevolutionaire, en Friesch
Christelijk Historische partijen. Een der
leiders dezer laatste partjj was de heer
dr. Kromsigt, die onder het pseudoniem
Ignotu8 zijn denkbeelden verbreidt in
het tijdschrift Troffel en Zwaard.
In zake de schoolquaestie komen de
opvattingen dezer verschillende heeren
en partljgroepen overeen. Zy zijn voor
een Christelijke openbare school naast
de vrjje Christelijke school.
Doch ze verschillen hierin dat zjj de
volledige rechtsgelijkheid van openbaar
en bijzonder onderwij», de een wèl de
ander nlèt afhankelijk gesteld willen
zien van voorafgaande Christeljjk-making
van het openbaar onderwijs.
De heer v. Koetsveld behoort tot de
eerste, dr. Kromsigt tot de tweede groep,
geiyk o. d. blijkt uit onderstaand schrij
ven van den heer v. K., dat wjj over
genomen zagen in Friesch Dagblad.
„Uw artikel handelt over een „Chr.-
Hist. ideaal* dat „thans weer door
een paar voormannen verdedigd wordt4
U noemt dan mij en Ignotus, den
schrijver in „Troffel en Zwaard", wat
het vermoeden wekt alsof wjj beiden
hetzelfde wilden.
Ik stel er echter prjjs op duidelijk
te zeggen, dat in het artikel van
Ignotus een en ander voorkomt, dat
ik volstrekt niet onderschrijf, 't Aller
minst wel deze, ook door u aange
haalde woorden„Ik geloof namelijk
wnietdat wij de rechtsgelijkheid
„van bijzonder en openbaar onder-
„wijs in financiëel opzicht mogen
«doortrekken, indien niet tegelijk vaste
„waarborgen worden gegeven, dat men
„het openbaar onderwijs ook in gees-
z/teljjk, godsdienstig opzicht zoo goed
„mogelijk wil maken."
Het is begrijpelijk dat Ignotus, voor
wien bijzondere school „zijweg" en
Christelijke openbare «hoofdweg" is,
zóo spreekt. Maar mijne waardeering
van die beide wegen is juist de omge
keerde. Evenals hij, wil ook ik ze zoo
mogelijk beiden tegelijk bewandeld
zien. Ik geloof dat eene gedeeltelijke
Christianlseering der openbare school,
langs den weg, die in het C.-H. pro
gram is aangewezen, niet onmogelijk
zou zijn en ik acht die natuurlijk zeer
wenschelljk. Maar ik wil niet, dat onze
partij het inslaan van dien weg tot
voorwaarde zal stellen voor haar ver
der mededoen aan het streven naar
finantiëele rechtsgelijkheid van bijzon
der 6D openbaar onderwijs. Die gelijk
heid is een eisch van recht, waarop
wy met alle kracht moeten blijven
aandringen, totdat daaraan ten volle
zal zijn voldaan.
Hierin staat derhalve deze chr. hist,
leider aan de zjj de der antirevolutionai
ren. Gelijk in meer gevallen, in de zaak
zelve, en in somwijlen ook de motivee-
ring eensdenkend, maar alleen verschil
lend in uitgangspunt of ondergrond.
Maar dat geeft niets, wanneer men
saam maar hetzelfde wil en bereikt.
Id die richting behooren geestverwan
ten in engeren zin elkander op te voeden
of te trachten elkander te overtuigen.
Een schoone roeping voor de oude
vrij-antirevolutionairen in de chr. histo
rische partij.
Men heeft slechts vluchtig kennis te
nemen van de telegrammen, om tot de
overtuiging te komeD, dat het een war
winkel is te Constantinopel,
Oud- en Jong-Turken zetten elkaar den
voet dwars, sn de befaamde Spaansche
pronunciamiento's van weleer schijnen
zich naar den Bosporus te hebben ver
plaatst.
Het Turksche rijk verkeert in een toe
stand van ontbinding.
Als stuiptrekkingen zijn deze elkander
snel opvolgende revoluties en contrarevo
luties, terwijl er niemand schijnt te zijn,
die den toestand kan beheerschen.
Van den Sultan gaat niet de minste
kracht uit, en de generaals en staatslieden
verdringen elkaar van en om de eerste
plaats.
Wat moet er bQ dezen staat van zaken
komen van 's lands verdediging, wat van
de regelingen, die straks zullen te treffen
zijn, wanneer de Turksche armee ook in
haar laatste verdedigings-linie de neder
laag lijdt?
Het einde is er niet van te voorzien.
Maar het meest waarschijnlijk is, dat
de mogendheden eerlang gedwongen
zullen worden, tusschen beide te komen,
teD einde eenige orde te brengen in dezen
chaos, die niet lang kan voortduren.
Centrum.
De voorzitter kwam gister met een
ernstige waarschuwing tot de leden.
Ernstig verzocht hij de debatten toch
te bekorten, ook herinnerende aan het
feit, dat de minister, thans hoofd van
twee departementen, zoo lang aan zijn
werkzaamheden onttrokken wordt, 't Is
waarlijk niet voor 't eerst, dat een der
gelijke wenk de Kamerleden moest be
reiken. De immer nog tegenwerkende
fracties blijven hun eigen weggaan. De
regeering mag zich vooral niet op vele
en gunstige resultaten beroemen.
Ook nu zal de waarschuwing wel langs
de liDkscbe heeren heerigegaan zijn. Ge-
lukkig, dat onze rechtsche afgevaardigden
aan de beurt waren, zoodat zjj nog ten
voorbeeld konden zijn.
De wethouder van Rotterdam, de heer
Van der Molen, voerde het woord, om
het vormen van een legende over de
M. U. L. O.-wet tegen te gaan, en spreker
ontkende nog eens met nadruk, dat het
bouwwetje zooveel geld heeft gebracht
in de kassen van de bysondere scholen.
De N. R. C. moge beweren, dat het
bouwen van scholen een bagatel kost,
doch ze verbeeldt zich dit slechts. In
kleine plaatsen moet men jaren tobben
om bijzondere scholen te krijgen en te
bouwen.
De Repliek van den heer Van Wijn
bergen (r.k.) sloot zich ten aanzien van
de M. U. L. O.-wet aan bij de vorige rede.
Voornamelijk richtte hij zich tot den
heer Bos, die inderdaad vele onbillijk
heden had doen hooren. Ook de heer
Blum, onze Middelburgsche afgevaar
digde, repliceerde, en herhaalde met klem
zyn meening met betrekking tot het
bidden op de school en het debat daar
over. Het is goed en noodzakelijk, dat
op de bijzondere school gebeden wordt.
Men vroeg echter zijn oordeel over het
bidden Diet, om, zoo het gunstig was,
dit bidden ook over te brengen op de
openbare school. Want da&r wil men er
niets van weten. Welnu, met hen, die
zoo denken, valt over de wijze van bid
den in geen geval te debatteeren. Dit
kan geen nut hebben.
Het verdere betoog hield terecht een
verwijt van partijdigheid aan de linker
zijde Id, waar het de kleine scholen bij
het bijzonder onderwijs betreft.
Met het weergeven van den repliek
van den heer Bos (v.d.) zouden wij in
herhaling vervallen. Men kent het genre
van zyn bezwaren en verwijten.
Minister Heemskerk heefc ook de kwes
tie van het kindergebed voor de verkie
zingen aangeroerd, doch ook de minister
is van meening, dat men er in de Kamer
niet over kan spreken. Men is vrij in
besloten kringen te bidden over wat men
wil. In christelijke kringen bestaat een
communis opinio, dat men mag bidden
voor de overheid. Een andere vraag is
echter of men de kinderen op scholen
voor de verkiezingen moet lateri bidder).
De rechtsche kamerleden, en de minis
ters natuurlijk, willen het antwoord op
deze vraag schuldig biy ven. Behoort deze
eigenlijk niet uitgemaakt te worden in
de kringen van Christelijke paedagogen
De heer Marchant heeft zich niet wei
nig kleinzielig getoond, toen hy het woord
vroeg voor een persoonlijk feit. De mi
nister had gezegd, dat hy niet over bidden
kon spreken in de Kamer, zonder dat een
lid der linkerzijde daarover lachte, en
jawel, dat moest op den heer Marchant
slaaD. De „beleedigde" trok het zich hevig
aan en hy was niet tevreden dan nadat
de minister nadrukkeiyk verklaard had,
dat hy niemand heeft willen beleedigen.
Hoe kleiD kan een Kamerlid toch zyn
Avondvergadering.
Het was een avondzitting van belang.
Er zyn in het late avonduur weder ver
scheidene kolommetjes volger»deneerd.
Het liberale Handelsblad maakt een be
perking en zegt, dat deze avondzitting in
zooverre belangryk was als ze den heer
Coiyn als minister van Marine gelegen
heid gaf uit te spreken, wat de marine aan
hem als chef zal hebben. Nadat heel de
grievenlyst van den heer Hugenholtz
kalm en nauwkeurig was besproken - we
kunnen niet beter doen, dan de tegen
stander nog even aan het woord te laten -
en goeddeels verdreven of zelfs geheel
onjuist wa» bevonden, er wareD echter
ook wel zaken, die als juist werden
erkend, en waaromtrent verbetering
werd toegezegd, volgde ten slotte een
even kalme en klare beschouwing
over de oorzaak van den min goeden
geest op de vloot. Den oorsprong daar
van zocht de Minister eigeniyk reeds
omtrent 1875, ten tyde van de omzet
ting van onze vloot in een stoom vloot,
waardoor ze van gestalte en de matroos
van aard veranderde.
Dat de Bond tegenwoordig socialistisch
is en socialistische propaganda voert was
door den heer Hugenholtz ontkend na-
tuuriy khet is alty d de laffe en knoeierige
taktiek der socialisten om buiten de
Kamer socialistische vuren aaa te steken,
maar binnen de Kamer met eenschyn-
heilig gezicht te verklaren, dat er waariyk
niets socialistisch is en dat er zoo'n
prachtig zuivere scheidingsiyn wordt
gatrokken tusschen socialistische propa
ganda en propaganda voor lotsverbete
ring. De Minister wees er echter op, dat
Het Anker staat onder leiding van soci
alisten, dat daarin steeds de klassenstryd
wordt gepredikt de heer Hugenholtz
waagde het niet dit te ontkennen en
toonde met tal van voorbeelden aan, dat
de Bond minachting voor de zeemacht
kweekt en ongeoorloofde pressie op
andersdenkenden oefent, zóó zelfs, dat
iemand die orthodox en geen Bondslid
was, ontslag uit den dienst had gevraagd,
omdat hy geen leven had.
Zulk een bond acht de Minister trou
wens reeds onbestaanbaar met de Marine,
omdat hy onbeperkte gehoorzaamheid
voor zyn leden eischt en dus vlak in
stryd komt met de tucht der Marine en
met de organisatie der Marine, die de
Bond wil doorkruisen. Voor de Bonds
leden is niec de Marine nummer één,
maar de Bond.
Dat is niet te dulden en als waar
schuwing heeft de Minister de bekende
circulaire uitgevaardigd, die geen terug
werkende kracht zal hebben en ook
slechts werken zal wegens daden, niet
wegens het lidmaatschap van een ver-
eenigingmaar die in dien zin dan
ook met nuchterheid onvoorzichtigheid,
doch tevens met vastheid zal worden
toegepast.
By voorkeur citeeren wy dergelyke
uitspraken uit de ons vyandige pers.
Men zal dan niet kunnen beweren, dat
het vanzelf spreekt, dat wy ODze minis
ters verheeriyken.
Uit de ministrieele rede, die weereen
„hoogstaangenamen indruk van kalme
vastberadenheid maakte", stippen wy
aan, dat minister Coiyn veel voelt voor
invoering van een militievlootbeman-
ning en dat hy zeer neigt tot opheffing
van de Amsterdamsche werf, doch de
Kamer gelegenheid tot meespreken zal
geveD. Binnen enkele dagen zal het ont
werp betreflende de militaire rechtariyke
organisatie inkomen, waarby drie krygs-
raden zulleD worden voorgesteld met
burger-voorzitters.
Rugpyn is een verschynsel, hetwelk
niet verwaarloosd dient te worden, want
meestentyds duidt het aan, dat de nieren
(welke onder het smalle gedeelte van
den rug zyn gelegen) aangetast zyn of
bedreigd worden. De pyn kan licht, vaag,
dof, onophoudeiyk of met tusschenpoo-
zen optreden, zy kan van betrekkeiyk
weinig hinder, een gevoel van zwaarte,
stekend of snijdend zyn, zoodat bukken
haast ondoenlijk is.
Zelf3 wanneer zy het g9volg is van
een gevatte koude, een slag of val mag
zy niet verwaarloosd worden. By hen,
die aan gewrichtspynen ïyden, iszyeen
waarschuwend verschynsel, de voorloop
ster van rheumatiek, jicht, zenuwpynen,
heupjicht, in het kort zy wQst op licha
melijke verwoesting door urinezuur.
Andere gevolgen kunnen zyn nier- of
blaasontsteking, uremie (urinezuurver-
giftiging), waterzucht, niersteen.
Foster's Rugpyn Nieren Pillen genezen
de rugpyn, omdat zy haar aantasten in
haar werkelyken oorsprong: de nieren.
Zy herstellen de nieren, wanneer deze
verzwakt ot aangedaan zyn, zy lossen
op uitstekende wyzs het urinezuur op
en voorkomen dientengevolge tal van
gevaariyke ziekten.
Te Goes verkrygb. by de hh. de Paauw
Co.en te Middelburg by Joh. de Roos,
Vlasmarkt K 157. Toezending geschiedt
franco na ontv. v. postwissel A f 1,75
voor één, of flO.—
voor zes doozen.
Eischt de echte Fos
ter's Rugpijn Nieren
Pillen, weigert elke
doos, die niet voor
zien is van neven
staand handelsmerk.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
Aan de Bed. De Zeeuw" en
^Patrimonium*J. te G.,
J. K te Kr., degenen die ons
ongevraagd steun wilden ver-
leenen, Opmerker en 7. te Kr.
Mijnheer de Redacteur,
We kunnen thans wel vaststellen, dat
de kritiek op het rapport van den ring
Walcheren is afgeloopen we voegen er
dadelijk by, dat we er goed van afge
komen zyn.
In de eerste plaats danken we de Red.
van „de Zeeuw" dat zy het gansche
rapport heeft opgenomen en daardoor
ons in de gelegenheid stelde onzen ar
beid kenbaar te maken. Commentaar was
er niet op van haar hand. Mogen we
daaruit de conclusie trekken, dat zy
met de hoofdgedachte van het rapport
medegaat P
Onzen dank aan de Red. van «Patri
monium", die een paar waardeerende
artikelen aan ons rapport wydt.
Da indruk die ons rapport heeft ge
maakt, kunnen we, na onderzoekingen,
als gunstig beschouwen. Men moet in
het oog houden dat het voor Zeeland
iets nieuws is op het terrein voor het
sociale leven. Men is wel een beetje ver
schrokken, dat Patrimonium zoo iets
deedtegeiykertyd hebben we in Zeeland
ODzen naam gevestigd. Dat allen h8t
niet met ons eens zyn, is te begrypen,
waar het misschien wel door een 10.000
personen gelezen is, en het bovendien
een zaak is, die van veel beteekenis kan
worden voor het sociale levenMen spreekt
nu overal over Patrimonium, voorheen
hoord8 men het schier niet.
En nu ons antwoord aan J. te G.
Dat u, waarde broeder, kruiwagen,
fietsen, Jehu en Troelstra moet aan
voeren, om kracht by te zetten, doet
jui»t de waarde van uw argumenten
verminderen. Socialisten kweeken, zeker,
dat willen wij ook aan Troelstra e. a.
overlaten, die kunnen dat veel beter dan
ons, bovendien zullen wy ze trachten
met alle macht van Troelstra af te hou
den maar teveüs willen we door den
toestand bloot te leggen, zooals we deden,
hen waarschuwen en toeroepen„Sluit
u aan by ons, want veel is er dat nog
verbeterd moet word8n, maar laat u niet
misleiden door den soc.-dem., die u tevens
het geloof ontneemt. Dat we een yver
hebben als Jehu is niet waar, nu lieten
wy nog sle«hts een stuk van onzen ar
beid zien, en toegestemd wordt, dat wa
toestanden naar voren hebben gebracht,
die niet te verdedigen zyn, en wonden
openmaken doet natuuriyk altyd pyn.
Want feit is, dat over het algemeen
Chr. feest- en andere verletdagen niet
uitbetaald worden. Is dat biliyk? Op
Koudekerke doen ze het wel; deze week
vernamen wy ook te St. Laurens, door
middel van onzen arbeid verleden jaar
gedaan. Maar waarom kan dat ook niet
op andere plaatseD
En hoe staat het met uitkeering by
ziekte. Precies hetzelfde. Het voorbeeld
in tegenstelling daarvan door U genoemd,
nemen wy over, en roepen de landbou
wers toe, neem daar een voorbeeld aan.
Zulk een knecht zal zyn baas waardeeren,
anders is het een ondankbare. Maar dit
zyn nog maar uitzonderingen. U wilt de
zaak vaD twee kanten bezien. Wy ook.
Hetzelfde wat U schryfc over de loonen,
hebben ook wy gezegd. Lees het nog
maar eens. Maar noemt U nu een loon
van 70 cent voor een vrouw voldoende,
wy Diet. Zeker, er worden wel eens
loonen van f2 f 2.50 verdiend, b. v.
door aangenomen werk, maar voelt U
niet dat aangenomen werk zoo schrikke-
ïyk kan tegenvallen, wat gebeurt. Het
voorbeeld van iets en kruiwagen laten
we rusten, nu ryden ze op de fiets, zaten
ze dan vroeger in de kruiwagen en kwa
men ze dan vanzelf voort. Bovendien
zyn het meastal de jongelui die een Sets
hebben. Ook zyn ze makkeiyk om op
verren afstand werk te doen en heeft men
er niets mee in den zak. De weelde in
de arbeiderswoningen, b9ste vriend, dat
loopt wel los. Men wil de arbeiders toch
zeker niet op de steenen of in het zand
laten wonen, en worden de meeste mooie
artikelen by het huweiyk gekocht. Dus
zegt dat niets. Dat het eene gezin het
beter weet te besteden, hebben weAat
bestreden Men leunt ons dingen aan,
die we niet gezegd hebben. We onder
zochten de Ioonstandaard, meer niet.
Daarop mag alleen worden ingegaan. Men
zoekt zyn kracht in bykomstige zaken.
Dat we voor elk kind dat geboren wordt
verkwijDing bepleiten. In ons rapport
staat het niet. Dus laten we ar ons nu
niet over uit.
Wil de Red. ons eens in de gelegen
heid stellen in den komenden zomer of
winter eens een artikelenreeks te sehrjj-
ven over Patrimoniums beginselen voor
elk terrein van het leven, dan zal biyken
wat we op dit punt willen.
Hiermede meenen wy J. te G. beant
woord te hebben.
En nu J. K. te Kr, Die heeft zooveel
niet noodig.
Dat wy den Naam des Heeren gebrui
ken en schynbaar niet weten waarvoor.
