No, 102 1913
Donderdag' 30 Januari.
!7e Jaargang
IIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
of in ruil
Ik o o p
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
een Koe,
koop
lermansknecht
Dienstbode,
Staten-Generaal.
Middelburg.
FERRIN
NANNING'8
Fabr., den haag.
ruil tegen een vare
le. Loopvarkens te
ringbeer te bekomen,
EL AzS e r o o s-
keur uit twee, en
aanfcomende
)digd, die genegen is
lard om te gaan, bij
DSE te Koudekerke.
te Zetaardappelen,
rs, keur uit twee,
bij Js. KOPPEJAN
Zij
Ir. Smid, V e e r e.
(erstond
YAN DER MOER,
It.
ei ijk. der tegenwoor-
svrouw MULLER,
\erke W.)
(irstelling met Maart
le OpperKnecht
Jing beschikbaar) en
de derde Knecht
'RIEZE, Wolfaartsdijk
fet Mei
:omende Meid
Sn gel MAAS, Vrouwe-
etzelfde adres een in
fijnde Men wagen te
Iet Mei
GILDE,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
^straat, Middelburg.
Terstond
«eerjongen
T. JOBSE, Timmerman,
„Wy Calvinisten" het behoeit niet
gezegd zyn met deze wyze van bidden
het niet eens, en hebben een heel andere
opvatting van het gebed, tervvyi wy ook
het opzeggen van gebeden door kinderen
voor een bepaalde zaak veroordeelen.
Maar wie onder ons denkt er aan, het
geen te Haarlem van Katholieke kinderen
wordt gevraagd (trouwens aan het verzoek
schynt door de hoofden geen gevolg te
zyn gegeveneen „schande" te noemen.
v
aematogen) i
;nd bi] uitstek bloed- I
erkingsmiddel in ge-
rmoede, bleekzucht I
artkomende zwakte-
terflesch, voldoende voor I
ƒ2.-.
eld door
i nn r m r ïniflm
en W. Souburg.
Sint Laurens.
tevraagd
,30
130
,30
.30
31
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers. 0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—lO.regels 1.—, iedere regel
l)
oorboot
JHG—ZIERIKZEB.
bn Februari 1913.
iurg op werkdagen 7,38
namiddags 2 uuren op
I's morgens 7,30.
ijz e e dagelijks, uitgezon-
|s namiddags om 2,15; op
l 6,80 en op andere werk-
lags om 7,30 's morgens.
I i n s t „8 C H B1
ie—Rotterdam.
|uari 1912*).
130 Zater.15 8,30 lö,|0
Zond. 16 9,- U>3"
Maan. 17 9,30 9,-
Dins. 18 8,30 10,-
Woen.19 9,—
Dond. 2010,JV"
Vrfli. 2110,33 10,-
Zater.22 7,—
Zond.23 6,30
Maan. 24 7,30 1L~*
Dins. 25 8,30 1»/
Woen.26 8,30 10,
Dond. 27 9,30 9,*
Vrijd. 28 9,30 10,3
getal achter ee* datnnj j8
:zee; het tweede get»1"
ii dam.) -
ie Jonge-Verwest, G°®f'
De Seisweg, hoewel grootendeels uit
stekend geplaveid, en de kortste verbin
ding vormend tusschen Middelburg en
Oofetkapelle, is voor zeer velen „terra
incognita". Het begin is dan ook weinig
aanlokkelijk, de bestrating minder goed,
en de rfl huisjes, die er den laatsten tyd
verrees, als het ware een „voorstad"
ran Middelburg vormend biedt weinig,
dat den voorbijganger zal bekoren, Spoe
dig wordt heit echter beter, en wanneer
wij de K. K. kapel en de voormalige
buitenplaats „La Solitude" met haar fraai
bardsteenen Louis XVI InriJhek gepas
seerd z|jn, bevinden wfl ons te midden
van Walcheren's landouweD, van „Zee-
land's tuin".
Van dten „tuin" stelle de vreemdeling
zich achter niet te veel voor. De kasteelen
en buitenplaatsen, die eenmaal de glorie
van het eiland uitmaakten, zijn b]jna
alle gesloopt, de grond is- in meer rente-
bouw- en weiland herschapen,
Walcheren hoe langer hoe meer
karakter heeft aangenomen van een
gewone landbouwstreek.
Voor een korte wijle wordt thans de
weg boomrijk, en, bij een schilderachtige
bocht, bevinden wjj ons plotseling tegen
over de hoeve „Zandvoort", belangwek-
om haar inrijhek, geflankeerd door
die elk een wapenschild vast
houden, waarvan het eene, links van
den toeschouwer, dat van Adriaan Wille-
boorts, en rechts dat van Maria Lamp-
sins, z(jne echtgenoote is. Dit echtpaar
de hofstede in het midden der 17e
eeuw, en door de zorg van een lid der
idkundige commissie in Zeeland,
door de medewerking van den
tegenwoordigen eigenaar der hoeve, den
heer Jan Louwerse, ondersteund, zijn
leze wapens eenige jaren geleden weder
b de juiste kleuren geschilderd.
Aan de andere zijde van dsn weg, nog
ep Middelburgsch grondgebied, verheft
h de hofstede „Rodenhove", eigendom
Tan den heer W. Graaf van Lijnden, be
woond door den heer J. Dekker, met
h»ar vele uitbouwen, haar aardige met
gedekte schuur en „tafelschoorsteen"
1 dor schoonste hoeven van Walcheren
1 afbeelding -I). Men moet dit com
ply gebouwen bij helder weer zieD,
wanneer de zon helle lichtplekken
donkere schaduwen toovert op
warm getinte muien, en de overste-
ode goot) gesteund door consoles of
«kardoezen", zoo juist de afscheiding
vormt tusschen pannendak en gevel-
- de hofstede van den heer Koene
wij links af om even den Hooge-
"ischen weg op te gaan. Men heeft
een verrukkelijk doorkijkje op de
a0r water staande weilanden, als het
a,e e0Q geheel meer vormend, flauw
Li <loor een koeltje uit het Zui-
een groote waterplas, waarin
knotwilgen, een damhek, en een
hooiberg zich rustig weerspie-
L JjMwijI aan den horizon de dui-
spaken, en als een reusachtige
l Zl,ch acherp tegen de lichtblauwe
j '..Mteekent de hooge topgevel van
uine van Hoogelande.
®®ren WI3 weder terug naar den
iet ft68' ammei' genoeg verdwijnt thans
opgaand geboomte, om plaats te
voor hakhout langs den berm.
dra ,"u"enl)Urg" vertoont ons nu wel-
J met een vlechting" versier-
,0S ,!5evelook deze hoeve, hoewel
gehnnm u klein, en slechts uit één
ïan a bestaande, is een juweeltje, niet
arcbitectonische schoonheid, doch
KiRin-onrijkdom en eenvoudige juiste
or&nia, van Fraai kleurt het
°0flö dak met de witte goot, rus
te!?." ke*?ebouw dateert van ii88j oveii-
et bijkans niets van bekend.
tende op „klossen", op zeer gelukkige
wijze breken de groen-en-wit geschil
derde luiken de eentonigheid van den
gevelde kleine ruitjes dragen ten zeer
ste bij tot de aantrekkelijkheid van het
geheel.
Wij passeeren vervolgens „Jagtlust"
met haar groene weide, beplant met
hooge oude boomen, wier silhouet ons
reeds uit de verte heeft verteld, dat wij
het gehucht „Buttinge" zijn genaderd.
Behalve een kurketrekkervormige mar
meren zuil, vroeger ongetwijfeld deel
hebbende uitgemaakt van een schoor
steen, thans eenvoudigweg in den grond
geheid, vinden wy daar slechts het droe
vig overblijfsel van een zeer oude kerk,
hulpeloos-verlaten liggend te midden
van een stuk bouwland. In welstand
was dit eens een zeer schoon bedehuis,
met fraai beschilderde gewelven, terwijl
gebrande glazen kleur en stemming gaven
aan het interieur. Ook na tot ruïne te
zijn geworden, was het een sieraal
der streek, bekerend door zijn schilder
achtigheid, te midden van trotsch ge
boomte. In den loop der tijden werden
de steenen echter gebruikt ter verhar
ding van wegen en voor den bouw van
huizen, het omliggend houtgewas werd
meedoogenloos gerooid, en thans is van
het gebouw bijna Diets meer over. Eene
afbeelding van deze kerk, zooals zij zich
voorheen vertoonde, is te zien in de
consistoriekamer der Ned. Herv. Gem. te
Grjjpskerke.
De hoeve «Landzicht" is „gemoderni
seerd", doch heeft fraaie hardsteenen
vazen aan den ingang van de oprijlaan,
terwjjl het erf tamelijk wel van geboomte
Is voorzien. In de lente bloeien hier tal
van paaschlelies.
Het hof „Weizicht" ligt ook vrijwel ,j
in het groenaan de wegzijde wordt het
afgesloten door een geheel met wingerd
begroeide schutting; de tuin is aange
legd in «style le Nötre" met rechte
paadjes en kleine buxusplan tjes. De ra
men van het huis hebben zeer kleine
ruitjes, die karakter geven aan het overi
gens vrij gewone gebouw. Beheerscht
dan ook niet de raam verdeeling een be
langrijk deel van de architectonische
schoonheid van onze woningen?
Wjj treffen het, dat het juist Zaterdag
is. De kinderen zijn thans op het erf en
op den weg, en, op welk een verrukke
lijke wijze stoffeeren zy het landschap
Hoe prachtig kleuren die marine-blauwe
schortjes der meisjes met hare witkanten
mutsen, zwarte jakjes, gouden „krullen"
en kleurige „beukjes", hoe aardig die
kleine boertjes met hunne pluimp8tjes,
die gelukkig onder Grjjpskerke nog niet in
onbruik zijn geraaktVooral wanneer
men eens pas eenigen tijd buiten Zee
land heeft rondgedwaald, waar men aller-
wsge havelooze wansmakelijk gekleede
menschen en kinderen heeft ontmoet,
vrouwen met slordig opgemaakte haren,
getooid met leeljjke „kapothoedjes" of
andere hoofddeksels, dan valt dubbelop
de schoonheid van de Zeeuwsche klee
derdracht, betrekkelijk zoo eenvoudig,
en toch, of liever daarom zoo
smaakvol
Wy vervolgen infusschen onzen weg,
en zien weldra tusschen het geboomte
schemeren het stompe torentje van den
„MunnikeDbof", eertijds de lustplaats'
van de abten der Abdij te Middelburg,
later buitenverblijf van den beroemden
dichter Jacob Cats, vervolgens eigendom
van de familie Steengracht. Om de histo
rische waarde van dit kuis heeft geen
der, laatste eigenaars zich ooit bekom
merd. Een der vorige bezitters heeft het
gebouw grootendeels laten afbreken en
bet magere restaDt tot overmaat van ramp
nog doen bepleisteren. De gebeeldhouwde
dakgootcoDsoles zijn het eenige beziens
waardige.
Aan onze linkerhand verheft zich aan
een binnenweg, op eenige minuten af-
stands, een zeer merkwaardig gebouw, de
hoeve „Wilhelrnina-oord", dagteekenend
van 1589, en, voorzoover ons bekend, de
eenig overgebleven Gothische hofstede
van Walcheren. Haar Noordelijke top
gevel heeft een fraaien in baksteen uit-
gevoerden spitsboog, waaronder zich een
kruisraam bevindt. De deurstijl is ook
zeer bezienswaardig, als zijnde uitge
voerd in geproflleerden baksteen, jammer
genoeg beschilderd, waardoor veel van
het belangwekkende verloren is gegaan.
Ook is het te betreuren, dat het hout
werk van deze hoeve „zeegroen" is ge
verfd.
De pachter der hofstede, de heer Ge-
schiere en zijne vrouw, gunnen ons
gaarne een kijkje in het inwendige hun
ner woning. En voorwaar, zulks loont
de moeite I Behalve drie antieke schoor-
steenen met tegelfiguren, is er een kamer
aanwezig met Louis XV wandbetimme-
ring met muurkastje. Eu er is nog meer
bezienswaardigs.! By de schuur staan twee
steenen leeuwen, met wapens in kunne
voorpooten geklemd. Het eene wapen
vertoont drie vogels, het andere een
vogelpoot. Het laatste is dat der familie
Scotte; aangezien talrijke Zeeuwsche
families drie vogels in hun wapen voer
den, en de oorspronkelijke kleuren uit
der aard niet meer aanwezig zijn, is het
niet gemakkelijk uit te vinden, aan welke
familie het andere wapen behoort. Niet
genoeg valt het te betreuren, dat de
meeste landbouwers hun antiek huisraad
hebbeD verkocht aan opkoopers van
oudheden. Voor zoover men nog in het
bezit van antiquiteiten is, wachte men
zich voor deze opkoopers. Op ergerlijke
wijze is de plattelandsbevolking door
deze lieden beetgenomen.
De intrede te GrUpskerke is lieflijk:
rechts en links verheffen zich te midden
van tuintjes met vruchtboompjes beplant,
rood gedaakte groen-en-wit-beluikte huis
jes. Wanstaltige nieuwbouw is met uit
zondering van een eDkel geval, in Grjjps-
kerke niet te vinden. «Zeegroen", stads-
krooniysten, groote ruiten, cement en
grijze pannen beginnen helaas langza
merhand ook dóér door te dringen.
Aan den ingang van het dorp bevindt
zich nog de hoeve van de Wed. Coppoolse.
Zoowel de schuur als de woning, zijn
uit groof e Zeeuwsche moppen opgebouwd,
die een dieproods kleur vertooneD, met
de groene blinden en de witte ruitjes
een zeer schilderachtig geheel vormend
(zie afbeelding II).
Het is wel jammer, dat de bewoners
van dergelijke hoeven doorgaans niet
het flauwste besef hebben, hoe fraai hun
ne woning is! Zulke juweeltjes van pit
toreske bouwkunst kunnen ieder oogen-
blik afgebroken worden of bedekt door
een eentonig-graujve pleisterlaag, die
alles wat mooi en belangwekkend is,
aan het oog onttrekt, en telkens dan
ook, wanneer wjj zoodanige huizen na
deren, vragen wij ons af, of zij nog in
ongerepten toestand zouden verkeeren.
De kerk van Grjjpskerke heeft een
dubbel dak, gekroond door een klein
torentjein 1763 werd zjj in haar tegen
woordigen toestand gebracht. Het Ooste
lijk gedeelte van het gebouw is nog af
komstig uit de Middeleeuwen, en is op
getrokken van reuzenmoppen, zeer fraai
van kleur, en hier en daar afgewisseld
door figuren in glazuursteen. De preek
stoel is in Renaissance-styi uitgevoerd,
6d is identiek met de preekstoelen uit
de kerken der meeste andere W alchersche
gemeenten.
De „Karnemelkstraat" is zeer schilder
achtig: de oude huisjes, boven welke
het kerktorentje zoo guitig uitsteekt,
vertoonen ons een verrukkelijk kleuren-
en lynenspel. Het typische van het ge
heel wordt in hooge mate verhoogd door
de op de straat speleDde boerenmeisjes,
«Prinsesjes* noemt ds. G. F. Haspels
deze kleinen in «Ons Eigen Land".'
Grijpskerke achter ons latende liggen,
passeeren wjj nog de begraafplaats der
I
meer 10 cent.
familie Steengracht, g8legen aan een
scherpe kromming van den weg, en ge
heel aan het oog onttrokken door kreupel
hout, de hofstede „Voorzorg", welker
Canada-populieren reeds een eerbied-
waardigen ouderdom hebben bereikt, als
mede de voormalige buitenplaats „Crayen-
steyn", thans een gewone hoeve, en
komen vervolgens by een kruispunt. De
weg links voert Daar Aagtekerke, waar
van de statige toren reeds herhaalde
malen ons oog heeft getroffen.
Op den hoek van beide wegen ligt de
buitenplaats „Molenwijk", zeer fraai in
het hout gelegen, omringd door weelde
rige weilanden, bezet met allaenstaande
boomgroepen. Scherp contrasteeren de
witgekalkte muren van het landhuis met
het donkergroen van de metklimopom-
rankte warande. Deze buitenplaats Is de
eenig overgeblevene aan den Seisweg.
«Poppenroede®, „Ravesteyn", «Molen-
baix" en talrijke andere, zy zyn tot den
laatsten steen afgebroken, het bosch is
gesloopt; de verniel- en geldzucht des
menschen toch, kent geen palen.
Jammer, dat geen pachtheer, hoe gefor
tuneerd ook, er over denkt, een gedeelte
van het gepleegde vandalisme te herstel
len geen enkele oprijlaan wordt opnieuw
met boomen beplant, geen enkele hof
stede, uit oudheidkundig oogpunt merk
waardig, wordt op oordeelkundige wyze
onderhouden en hersteld. Zelfs voor de
overbiyfselen van den door Jacob Cats be
woonden burcht, den zooeveng8noemden
„Munnikenhof" is geen belangstelling. In
plaats, dat deze restanten, die toch uit
geschiedkundig-litterair oogpunt merk
waardig zyn, van de pleisterlaag worden
ontdaan, en verder zoo noodig gerestau
reerd, in stede, dat de oude toren, van
welks top eenmaal de beroemde Cats zyne
blikken liet weiden over het destijds nog
zoo wonderschoons eiland, weder van zyn
spits worde voorzien, verkeert dit histo
risch monument reeds sedert het midden
der vorige eeuw, toen de toenmalige eige
naar het in den zin kreeg het gebouw
grootendeels te doen afbreken en met een
pleisterlaag te doen besmeren, in deernis-
wekkenden, bouwvalligen toestand.
Mogen deze regelen iets by dragen tot
opwekking van waardeering voor onze
oude huizen, en andere overblijfselen der
oudheid; mogen zij ook bevorderen,dat
spoedig in deze streken doordringe het
begrip, dat de werkeiyk moderne archi
tectuur sterk nadert aan de oude, inheem-
sche bouwwijze (raamverdeeling in kleine
ruitjes-, overstekend dak met goatcon-
soles, enz.).
Schoonheid moet men ook leeren zien
is men er in geslaagd, genoegen te vinden
in het aanschouwen van mooie boomen,
stijlvolle gebouwen, enz., dan zal hierdoor
het genot van buiten-zijn sterk worden
verhoogd.
B. YON BRUCKEN FOCK.
Middelburg, 27 Januari 1913.
30 Jan. 1913.
Voor de Kiezers,
1 Februari.
Gewichtige datum
Bestuursleden en leden van Kiesver-
eenigingeD, nu is 't woord aan u.
Zorgt nu dat alle man van rechts be
gint met zich dezen datum te herinne
ren, en er op uit ga, om op de Kiezers
lijst te komen.
Ga nu een iegelijk die Kiezer wil wor
den en meerderjarig is, naar hat secre
tarie, heden al, om zich aan te geven,
of te onderzoeken of hij er al op staat.
Tusschen 1 en 15 Februari moet het
groote werk der kiezerskweek afloopen.
Wanneer straks in Juni een verkiezing
met één stem meerderheid ten onzen
nadeele moest afloopen, zou 'tonsaltyd
spijten, wanneer tusschen 1 en 15 Febru
ari de eene man, die dit door zyn stem
biljet had kunnen voorkomen, niet op
de Kiezersiyst geplaatst was.
Tot den laatsten man moet er dit
maal op.
En die er het vorige jaar „toevallig"
af raakte, moet er nu cok weer op.
Kiezers, waakt, ziet den ernst van
den toestand in, en van c'en komenden
stembusstiyd.
Schande
De congregatie der H. Familie te
Amersfoort besloot te bidden voor esn
goeden uitslag der verkiezingen, en de
Katholieke kiesvereeniging te Haarlem
verzocht aan de hoofden der R K. scholen
om de leerlingen dier scholen te doen
bidden in dienzelfden geest. De Roomsche
Pers in ons vaderland juicht dit toe of
verdedigt het.
Zulks naar aanleiding van eenige steile
stekeligheden in de Kamer door Ketelaar
en de socialisten, en in de Pers door
vryzinnige journalisten deswege ten beste
gegeven.
Men heeft aan die zyde het een „schan
de" genoemd kinderen en het kinderge
bed in de verkiezingen te betrekken.
Maar hoe kunnen de vrijzinnigen hier
nu van «schande* spreken
Wanneer daar op Java een afgodstem
pel wordt ingewyd en een ambtenaar
daar heel devoteiyk by tegenwoordig is,
of een landvoogd aan de Atjehers voor
houdt dat »Allah"(!) hen straffen zal
wanneer zy zich langer tegen het Ne-
landsch gezag verzetten, of door de con
centratie geldeiyke hulp van Chineezen
aanvaard wordt tegen de verkiezingen,
en op Schellevis-maDier met Bybelteksten
gemanoeuvreerd wordt om een vryzinnige
meerderheid te krygen, dan heetdevry-
zinnigheid dit toch ook geen „schande".
Dan moet men naar 't heet den godsdienst
der menschen in zyn waarde laten.
Waarom dan „schande" gesproken over
iets wat van Roomsche zyde geschiedt,
en by den Roomschen Godsdienst past
Doch alvorens van schande te spre
ken, t.ou de vrijzinnigheid meer overeen
komstig de waarheid doeo, wanneer zy
ook „schaDde" sprak over hierboven door
ons gesignaleerde maatregelen door vry-
zinnigen ondernomen eveneens tot een
bepaald staatkundig doel. Doch hiervan
h8eft men destyds niet gehoord. Integen
deel
TWEEDE KAMER.
Steeds meer wordt de behandeling van
plaatselyke kwesties vooral op school
gebied kan men het herhaaldeiyk op
merken naar ons parlement verscho
ven, betzy om nog eens een lange nabe
trachting te houden, wanneer de zaak
reeds lang in de doofpot is, of om een
weg tot oplossing aan te wyzen, hsizy
om er een caricatuur van te maken en
zich teD koste van het geval eens echt
te vermaken. .Men gevoelt, de beweeg
redenen zyn niet immer even edel, en
overeenkomstig 's lands belangen. Zoo
kan men nu heil zoeken in een dergeiyke
handelwyze met. het oog op de rek-
methode.
De minister is genoodzaakt alle plaat
selyke schoolkwesties van weinige
importantie, doch door de anti-clericale
Pers lang en breed uitgemeten te
bestudeereu, om de heeren veelpraters
slechts te kunnen bevredigen.
Zoo hebben o. a. de volgende plaatsen
alle haar schoolkwestie" gekendArn-
