No. 54 1912
Maandag 2 December
27e Jaargi
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
RIJ,
CHRISTELIJK-
HISTORISeH
VING!
JR
P
ten,
7 jaren,
ïstbode,
druppels 1
ie Kooien,
i, zure Belle-
e en Zoete
ïante
JD,
AND,
AND.
AND,
ie van een
n Schaal-
woning,
stars,
F
aard,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Bidden.
De maatschappij gaat te gronde, ons
huis wordt een hel en ons hart een
kerkhof, als wij godsdienst buiten slui
ten of tot pronkmeubel in huis maken.
Dr. Simon v. d. Aa.
Het belang van fabriekmatige
zuivelbereiding voor Walcheren.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTII2N
6 s
t-c r
idelbiirg.
)RUPPELS
:apraeparaten van
•engen, wijzen wij
er den naam
:n van het woord
T uit onze fabriek
steeds
>.7B.
i
by Goes.
in flink stuk
bieronder bo
eide grond.
komen voor-
en tien staan
het bureau
Ier letter L
van 30 roe-
EN, Scheeps-
R. DINfiffi-
3, de volgende
m Goes en 'a-
renhoek1
1 H.A. 87 A.
90 cA.
egeling, groot
van tiendrente
tl Erven Wed.
in te leveren
ijk ten kantore
óór of op 10
te Biggekerke.
Kleverskerke.
beeleboomen.
Afbraak, by
kerke.
IELEMAKER,
I LEEUWEN,
U, Ritthtm.
Albert Cuijp-
'raagt tegen 1
nende werken.
:ens sterfgeval)
ie
ningen, Zand-
Verwest, Goes.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p.1.25
Enkele nummers„0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
,G(j badt op eenen ber? alleen,
enJeeu, ik en vind er geen
waar 'k hoog genoeg kan klimmen
om U alleen te vin dan
de wereld wil mt) achterna
al waar ik ga
of sta
of ook mfln oogen sla
en arm als ik en is er geen,
geen een
die nood hebbe en niet klagen kan
die honger en niet vragen kan,
hoe zeer het doet!
0 leert my, armen dwaas, hoe dat ik
bidden moet
De Rotterdammer.
Leting van den heer C. Zwagerman.
Spieker begint met op te merken, dat
reeds aedert 4 jaren de vöordeelen ven
fabriekmatige zuivelbereiding op Walche
ren werden bepleit. Dat ondanks dat
echter de belangstelling daarvoor onder
de boeren nog betrekkelijk gering is. Hij
schrijft dit toe aan den aard van de land
bouwende bevolking op Walcheren, die
vasthoudend is aan het oude en nieuwe
denkbeelden uiterst moeilijk en langzaam
overneemt. Doordien men voor de ont
watering op Walcheren afhankelijk is
van wind en stroom, zit men een ge
deelte van het jaar onder water. De op
pervlakte land die thans, zoo vroeg in
den herfst reeds, op Walcheren blank
staat, is enorm groot. Dit geeft direct en
indirect den landbouwer enorme schade.
Overal waar men onder dergelijke om
standigheden verkeerde, ging men tot
kunstmatige bemaling over. Het zal daar
toe op Walcheren zeker ook nog wel
eenmaal komen, maar misschien een 20
jaren later dan elders.
Het klein bedrijf ontwikkelt zich op
Walcheren sterk en gaat vooral de tuin-
howricbting in. Inplaats van één
flinke organisatie, vooral voor de afzet
ran de producten, ziet men op Walche
ren de krachten zich versplinteren.
Overal in het buitenland en ook in
ons land verhuisde, vooral van het kleine
bedfljf, de zuivelbereiding van de boer
derij naar de fabriek. Op Walcheren waar
1000 boeren oDgeveer 5300 melkkoeien
houden, die jaarlijks voor ruim f 1,000,000
melk produceeren vindt men zelfs een
ernstig onderzoek van dit vraagstuk over
bodig.
De Directeur-Generaal van den Land
bouw opende de groote landbouwtentoon
stelling, in Augustus van dit jaar te
Leeuwarden gehouden, met een toespraak
waarin bij wees op de zegenrijke gevol
gen van oe fabriekmatige zuivelbereiding.
De zuivelfabriek bracht in het bedrijf van
den veehouder even groote ommekeer als
de kunstmest heeft gedaan in het bedrijf
van den bouwboer.
De fabriek bracht belangryke wijzigin
gen in den arbeid van de vrouw, die nu
meer gericht kan zijn op het ewzin en
°P de maatschappelijke verheffing van
den landbouwt nden stand. De fabricage
der zuivelproducten kan nu rekening
houden met de vorderingen der weten
schap. Een gelijkmatig bedrijf °ver het
geheele jaar werd mogelijk, elke liter
melk kon tot waarde worden gebracht
®h door dit alles werd de opbrengst uit
m«lk verhoogd. De boer leorae meer
?an vroeger het belang van samenwer-
erkennen en voelde sterker dan
derw^ het DUt van goe(* ^edbouwon-
p de gedachten door den heer Van
iD z^n r0de te Leeuwarden ontwik-
w'l spr. uitgaan om het belang van
fabriekmatige zuivelbereiding voor Wal
cheren te betoogen.
Allereerst zal ten gevolge daarvan de
hoeveelheid werk op de boerderij belang
rijk verminderen. De boerin in de eerste
plaats wordt daardoor van veel werk ont
last. De vrouw zal dan meer kunnen ejjn
als echtgenoote, doordien ze meer met
haar man zal kunnen meeleven, meer als
huishoudster, doordien ze meer gelegen
heid beeft haar huis te maken tot een ge
zellig verbljjf, meer als moeder, doordien
ze meer zorgen aan de opvoeding harer
kinderen kan besteden. Dit alles komt de
zoo noodzakelijke verheffing van den
maatschappeiyken stand van den boer ten
goede. Door meerdere zorg voor de verple
ging van het vee, uitbreiding van de var
kenshouderij, beter gedreven pluimvee
houderij, enz. kan de vrouw ook mee
blijven werken aan de verbetering van de
geldelijke uitkomsten van het bedrjjf.
Door verwerking in het klein van de
melk op Walcheren, heeft een reusachtige
verspilling van werkkracht plaats. Dit is
bfl het heersch-ind gebrek aan werkkrach
ten een groot bezwaar voor den bloei van
het klein bedrijf, dat zich op Walcheren
sterk ontwikkelt.
Ten slotte noopt ook het dienstboden
vraagstuk er toe, te zoeken naar vermin
dering van werk op de boerdery.
In de tweede plaats wil spr. het belang
van fabriekmatige zuivelbereiding nog uit
een ander oogpunt beschouwen. In de 13
gemeenten van Walcheren, die overwe
gend een landbouwende bevolking hebben,
was er van 1892 tot 1907 een bevolkings
vermeerdering van 15 pCt. Hierdoor en
door weinig verplaatsing van de platte-
landsch bevolking, krijgt men een enorme
vermeerdering van bet kleinbedrijf. De
volgende cijfers toon en zulks nog nader
aan.
Personen op WalchereD, die meer dan
1 HA. grond in gebruik hadden: in
1898 1196, in 1910 1649. Toename
pl.m. 38 pCt.
PersoDen die 1—10 HA. laüd bewerkten
in 1888 673, in 1910 1060. Toename
pl.m. 59 pOt.
Een werkzame en sobere bevolking, een
voldoende vruchtbare bodem, een goed
afzetsgebied voor een deel der producten
in twee steden, een bijzonder gunstige
ligging met het oog op de verzending der
producten naar Engeland, België en
Duitschland, zijn even zoovele gunstige
voorwaarden voor de ontwikkeling van
het kleinbedrijf op Walcheren.
Daarvoor zyn echter ook nog noodig
voldoende werkkrachten, behoorlijke vak-
en algemeece kennis van de bevolking,
krachtige organisaties en een betrouw
baar niet te duur crediet. En al deze, van
den mensch afhankelijke factoren, zijn op
Walcheren in te geringe mare aanwezig
om met vertrouwen een goede toekomst
voor het kleinbedrijf te gemoet te zien.
De ervaring leerde, dat overal waar
de fabrieksmatige zuivelbereiding hare
intrede deed, deze oorzaak was van meer
belangstelling van de landbouwers voor
het landbouwonderwijs en van samen
werking op allerlei gebied tusschen de
boeren. Juist datgene waaraan het
kleinbedrijf behoefte heeft.
Dan nog versterkt de zuivelfabriek,
door de geregelde geldelijke uitkeeringen
in niet geringe mate d" finantieële positie
van de kleine landbouwers.
Het feit, dat door farbiekmatige zui
velbereiding de geldelijke uitkomsten van
het veehoudersbedrjjf op Walcheren be
langrijk zullen verbeteren,levert het derde
argument.
Op Walcheren worden door ruim 1000
veehouders ongeveer 5300 melkkoeien
gehouden. De melk die deze koeien jaar
lijks voortbrengen vertegenwoordigt een
waarde van meer dan f 1,000.000. Een
hooger of lager prijs van 0.1 cent per
KG- melk, beteekent een kapitaal van
f20.000.
De melk wordt op Walcheren hoofd
zakelijk op de volgende wijzen tot waarde
van 1—5 regels 50 cent, ieder: regel meer 10 cent
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, Iedere regel
meer 10 cent
gebracht. Van de melk van ongeveer
60 pCt. der koeien wordt boter gemaakt
op de boerderij; van ongeveer 26 pCt.
der koeien wordt de melk aan fabrieken
en melkslflters geleverd; terwijl van
ongeveer 14 pCt. de melk door de vee
houders zelf wordt uitgevent.
Wat de melk by verwerking op de
boerdery tot boter opbrengt, hangt aller
eerst af van de boterpryzen.
CO CO «O
ÏZJZhh ooo
O O H O «O 00 <N]
v>
P
Boerenboter
te
OO ÜJWMHt-*
o gr co er* GR
ojqo-jüiox Middelbui g.
CJ1
00
Botermyn
OO'AJ"CO'DO fp
Cri cn o :Dlf
to f- W 00 Maastricht.
K
F-
o
2 5
S3 h*
5
fï
S3
ÖQ
rrrrr Totale
Ok. OS CO CO
oo <o oo verkoop.
tSOKHM^
t-rrr Klein
C3X Jk if- |lhi
en oo o» co 1 verkoop,
O» -a -4
ik- co co
co co o
Micgi
g
Totale Pd£-
verkoop.
Klein
verkoop.
o Er
O. Et
B
00
Er blykt uit de hieromtrent verza
melde gegevens, dat de boerenboter
het afgeloopen jaar 15 ceDt per K.G.
f minder opbiacht dan de fabrieksboter
aan de Myn te Maastricht. By vergeiy-
king der pry zen met die welke door
s melkinrichtingen werden gemaakt, wordt
het verschil nog veel grooter. De boter-
bereiders op Walcheren fljden hierdoor
jaariyks een verlies dat met f 50,000 nog
te laag gesehat is. Het tweede voordeel
van fabriekmatige zuivelbereiding moet
gezocht worden in een hoogere boterop-
brengst.GemiddeId biyft op de boerderyen
op Walcheren minstens per 100 Liters
melk 4Va ons boter in ondermelk en
karnemelk achter, terwyi dit by goede
zuivelfabrieken niet meer dan 1 ons
bedraagt. Ten derde kan de fabriek de
melk nog op andere wyze tot waarde
brengen, dan op de Walchersche boer
derijen mogeiyk is. Door hetbediyfvan
melkinrichtie uit te oefenen, kan de
geldeiyke opbrengst belangryk vermeer
deren.
By verwerking op de boerdery bedra
gen de onkosten 70 tot 80 cent per 100
liters melk. Voor dezelfde onkosten kan
een zuivelfabriek de melk verwerken en
het melkvervoer voor hare kosten doen
geschieden.
Het grootste gedeelte van de onder-
melk gaat gepasteuriseerd naar de mtlk-
leveranciers terug, zoo dat opkweeken
van kalveren en houden van varkens
mogeiyk biyft.
De volgende cyfers geven eeneverge-
ïyking van de geldeiyke opbrengst der
melk by verwerking op de boerdery in
Walcheren tegenover fabriekmatige ver
werking.
I. Verwerking op de boerderij.
(Alle voorwaarden zyn zeer gunstig ge
nomen).
100 L. melk met 3.10 pCt. vet geven
3.35 KG. boter a f 1.35 is f4,522'
87 L. ondermelk met 0.4 pCt. vet h
f 1.60 per 100 L. is f 1.392.
9 L karnemelk a. f 2 per ICO L. is f 0.18.
Bruto per 100 L. f6.094.
Verwerkingsonkosten per 100 L. melk
f 0.70.
Biyft netto per 100 L. melk f6.394.
II. Coöperatieve melkinrichting en zuivel
fabriek Lonneker.
Opgelicht 1896. In 1911648 leden met
3540 koeien. De leden brengen op eigen
kosten de melk aan de fabriek. Onder-
melk gerekend tegen l1/» cent per Liter.
CD CO CD '-D CO C°
H-t O O O
o co oo •a
CR
00
00
co oo
S-* OS
O*
GO
00
oo
KJ
cr oo
m
o»
KJ
o»
00
00
o*
•J
KJ
00
co
5
O
«Tt-
ts
p
O Q
co y o-
B
pi
CD P-
rs
ra**:
CD
OQ
O
B1-! B
►- O-
2.
0
bi
-a
01
<38
CU
•4
KJ
OS
OS
pi GR
f-4
CO CO
P
2 K w
W B CL
*3
2 o- S
(D M
m 3*
o Si g.
os pi
CO 00
to CR
o
o-
Hl
o
CR
CR
en en en g* 0
00 00 Ol gSoS
en en Bvo»
m -i
O.
PT a>
B a s
®|S-«
f" £2-.
M ffl.J d
2 H M
*0 O P
O O
CR CR
bi bi
<3 Q
CD
KJ*
cn T*
III. Coöperatieve melkinrichting en zuivel
fabriek Roermond.
Opgericht voorjaar 1909. In 1911 376
leden met 959 koeien. De fabriek ver
voert de melk op hare kosten. Ondermelk
gerekend tegen 1 Va cent, karnemelk
tegen 2 cent per liter.
Jaar.
nee
to CO I—
WoVj
C5 CD
OS O) CD
Vi
O
CO
pH
O S- o
CD ffi e+
PT 00 £0
jw co co Gemiddeld
pCt. vet.
Liters
2 if? ondermelk
terug.
J-'J-'F-' Waarde
S 5 van deze
ondermelk.
m Liters
karnemelk
1 I terug.
poo Waarde
van deze
karnemelk.
Uitbetaald
per
100 Liters.
to 01
OOO J
O
vr
pipi en 3
oi—'oo o S
owto g B g fj
a ®S-
nr er
Thans wil spr. de melkverkoop, zoo
als die op ^Walcheren plaats heeft van
ongeveer 1400 koeieD, vergeiyken met
het fabriekmatig bedryf zoo als by zich
dat voor Walcheren denkt.
Aan melkverkoop, zoo als nu plaats
heeft, zyn 4 bezwaren verbonden.
1. Doordat men niet zelf vee kan fok
ken wordt het bedryf duurder en onze
kerder.
2. Het melkvervoer moet door de boe
ren zelf worden bezorgd. D<t leidt tot
verspilling van werkkracht en is duur.
Het kost gemiddeld 85 A 40 cent per
100 liters melk.
3. De niet gepasteuriseerde ondermelk,
die nu naar de boerderyen op Walcheren
teruggaat, werkt in hooge mate mee tot
verspreiding van tuberculose onder rund
vee en varkens.
4. De melkprys is geringer daar ze in
verband met tegenwoordige toestanden
zuivelpryzen zou behooren te zyn.
Volgens berekening ontvingen demelk-
verkoopers op Walcheren voor 1912 ge
middeld f5,52 per 100 liters melk. Ze
moeten daardoor zelf de melk leveren en
melkbussen onderhouden, waarvoor min
stens f0,35 per 100 liters moet worden
afgetrokken. Hoogstens bfljft dus f5,17
per 100 liters melk netto over.
Al deze bezwaren kunnen worden op
gehesen door de stichting van eene
moderne zuivelfabriek en melkinrichting
op Walcheren. Ook de bevolking zal daar
wel by varen, omdat de melkverzorging
dan b9ter aan hygiënische eischen zal
voldoen, dan nu het geval is.
De veehouders die van plm. 700 koeien
nu zelf hunne melk uitventen, maken
een behooriyken prys en zullen daarom
niet zoo spoedig voor fabriekmatige zui
velbereiding te vinden zyn.
Spr. wyst er nog op, dat er personen
zyn, die biykbaar hunne belangen ge
schaad vinden door stichtiDg van een
groote zuivelfabriek en melkinrichting
op Walcheren, en op bedekte wyze daar
tegen vechten.
Twee jaar geleden is dat geschied
door eene ongeteekende circulaire, met
als onderschrift: „Ryksambtenaar".
Deze werd onder de boeren van Wal
cheren verspreid. Samenwerking werd
daarin als ongewenscht en gevaariyk
voorgesteld.
Thans weer verscbynen er adverten
ties in de bladen, waanan zorgvuldig
wordt geheim gehouden wie ze er in
plaatste.
Daarin worden onmogefljke pry zen
voor de melk geboden tegen April van
het volgende jaar. Spr. is er van over
tuigd, dat deze aanbiedingen absoluut
niet ernstig gemeend zyn en alleen be
doelen samenwerking onder de boeren
te voorkomen.
Door eenige heeren te Vlissingen, die
zich galdeiyk voor de zaak interesseeren,
en de commissie uit de boeren die nog
steeds bestaat voor oprichting van een
zuivelfabriek, wordt gedurende eenigen
tyd gewerkt aan plannen voor de op
richting van zoodanige fabriek te Vlis
singen. Het melkvervoer daarheen zal
iets kostbaarder zyn dan naar Middel
burg, maar daartegenover staan oe voor-
deelen van een grooter en gunstiger
terrein dat te Vlissingen beschikbaar is,
gunstiger ligging voor den handel en
meer medewerking voor de ontwikke
ling van het bedryf als melkinrichting.
De fabriek zal worden eene zuivel
fabriek en melkinrichting. De melk wordt
op hare kosten by de leden afgehaald
en de gepasteuriseeide ondermelk terug
gebracht.
Het bedryf zal worden een Naamlooze
Vennootschap, op zoodamgen «rondslag,
dat de boeren daarin de Jeiding hebben
of in de toekomst kunDen krygen.
Statuten zy« reeds ontwoipen. Het
kapitaal zal f 4^000 bedrageD, te verdoe
len in 900 aanoeelen van f50 E zullen
zyn vaste- en uitlootbare aanoeelen.
Maatregelen zyn genomen üat de uit
lootbare aan doelen later allen in het bezit
kunnen komen van de boeren-melk-
leveranciers.
