No, 53 1912
Zaterdag 30 November
127e Jaargang
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
t. 68 bedoeld®
n een uittrek-
>or iedere ge.
an het betrok-
is verzonden,
aldaar gedu-
sloos door een
geraadpleegd.
elen in Janis-
e Simon achter
ik, de Versé
de Bagijnetiend
ierikzee.
jlen in de Roe-
817/15, de Roe-
to 3'8/16, de
bijgenaamd de
34/32, de West-
no 345/43, de
1 het verbrande
tfolentieïide 2e
Molen blok no.
«tiende le hoek
r in Domburg
k no. 367/65,
Heinetiende 2e
>ogeheultienden
Aagtekerke.
en in het Matte-
no. 292/81, le
uidleen la hoek
dleen 3e hoek
tiende in Noord-
d de Kosterij -
er, no. 424/122
en St. Laurens,
elen in de Can-
Lieve Vrouwen-
de Cannunike-
het Westeinde,
rtiende in Schel-
Pastoortiende
Oosteinde, no.
ide 3e hoek in
le gedeelte, de
in Zandijkno.
atiende le hoek
amd Kapelaan-
aamd het Noord-
appellaan tiende
thans genaamd
le hoek, bijge-
inde no. 408/106
polder, Seroos-
is en Veere.
eelen in Holle-
Hollestelle be-
elle ten Westen
verhoek, Holle-
ïde uit, Oosten
lazekop, Middel
kop, Nieuw Lan-
e en Nieuw Lan-
ente Ovezande.
elen in de zoo
niet 225 R. uit
esten wege, ge
len in het Tiend-
emeente Schore.
3elen in Kouse-
emeente Haam-
eelen in de ge-
Sectie B nrs.
meente
>re
>L.
jeelen
3 Poortvliet
elen in den
Poortvliet,
eelen in
Kapelle.
in den 5en
en in den
senkerkepolder,
D no.
Krankhoek,
1912.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VER WEST, te Goes
Uit de Pers.
De Ommensche Verkiezing.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
De Balkan-Oorlog.
LEESTAFEL.
ivember 1912,
el in grooten
'emeldiDge.
len i i de Cap-
ook wel „Hugo
ote Kapellaan,
Zuideinde, ge-
srooskerke (W.)
>elen in den 9en
Jacob Wouters-
osterland.
in het Z. deel
te Nieuwerkerk.
elen in de helft
tiend, 5e blok,
ven.
de gemeente
226.
in den Tiend-
Schore,
leien in Iemans-
lin
nr.
en
in Heer
vliet,
in den Kalf-
iet.
ceelen in den
in Pieter
:eelen
Baarland.
elen
>older
e.
sel Sectie
liet.
1 in
'dijk,
ember
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
Secretaris,
DIELEMAN.
30 Nov. 1912.
Wt) schreven n. a. v. de Ommensche
verkiezing:
De Ommensche kiezers, geiyk de Ede-
sche in 1909 en de Hilversumsche in
1911, hebben de beteekenis van zoodanige
adviezen goed gesnapt, en zfln zoo onge
veer met alle man met een politieken
vrijbuiter meegegaan
Hier is bedoeld: en tig (namelijk de
Ommensche kiezersz(Jn met alle man,
enz.
Niemand besluite derhalve dat wy Jhr.
Bchimmelpenninck te Ede en 's Jacob te
Hilversum, en inzonderheid laatstge
noemde tot de politieke vrijbuiters zou
den rekenen.
De heer Lieftinck en hel paganisme.
Toen dr. Scheurer opkwam tegen de
f 10# gouvernementssubsidie voor heiden-
sche feesten op Bali en Lombok, viel
de oude heer ds. Lieftinck, gewezen
modern predikant te Ktmswerd, hem in
de rede en vroeg of de Regeering mis
schien de gelden, die zij van de bevol
king inde, ook animistisch of heidensch
geld noemde P En of de heer Scheurer
nooit had gehoord dat 't in ons laud
soms ook Heidensch toegaat, bijv. in
het Zuiden V
Waarom zoo merkt De Nederlander
terecht op zocht de heer Lieftinck
het zoo ver weg t HiJ, als „keizer" van
de Haarlemsche „Trou", had de „paga-
nistische factoren" veel dichter by kun
nen viDden I
De heer Lieftinck moet men weten is
van zeer nabij bekend met de vrijmet
selaars-leer en praktijken.
De splytzam om dit minder juiste
beeld nog eens te gebruiken werkt
nog steeds in de politieke partijen.
Naast den Chr. soeialistischen bond
bestaande meeat uit jongemannen en
vrouwen, met Agur als vaderlijke nestor
in het midden heeft zich nu de Chris-
telpe Sociale party gevormd, met een
programma waar zoowat van alles in
staat, zoowel wat de kerk en den staat
als wat de meer huiselijke zaken van
het menschenleven aangaat. Een pro
gramma vol „dwarreling", door goede
vrienden aangevuld, en zelfs na zijn
vaststelling nog met één punt de
vivisectie vermeerderd.
De aangeslotenen zijn, zoo wij wèl
zien, niet gerecruteerd uit de antirevo
lutionaire partij, een enkele allicht
is uit de Chr. Historische Unie overge
komen doch overigens beschouwen wij
hen als voor het meerendeel over het
gansche land verspreide malcontenten,
die bij de politieke stembus toch niet
meegingen met ons, of hoogst moeilijk
er toe te bewegen waren.
Groote propaganda onder onze princi-
pieele mannen zal deze Bond niet maken.
Maar komt hij straks met een ma
nifest tot de kiezers, dan bereikt h|j in
sommige districten waar het op vijftig
stemman aankomt allicht zijn doel, na
melijk dat de zetel van den rechtschen
candidaat in handen van links overgaat.
Het effect van 't optreden van mr.
v. d. Laar, den voorzitter van den Bond,
die tot nu toe in zjjn Klaroen en Beu
kelaar de Chr. partijen, vooral de Chr.
historische aanviel, zal wel negatief zijn
&1 mag niet worden voorbij gezien, dat al
dat openbare gecritiseer, in plaats van de
geschillen in deB boezem der partij uit
'e vechten, den liberalen moet ten goede
komen.
Het is jammer dat op die wijze weer
®8n stuk verloren gaat van de kracht,
daarmee het liberalisme en zijn conse-
twente geesteskind, de sociaal democra-
6 behoorde te worden weerstaan.
o
lint0 obstructie en de oppositie van
„rfa togen het rechsche kabinet heeft
ook deze week weer doen gelden,
met name by de behandeling van de
begrooting van justitie. In hot Voorloo-
pig Verslag werd minister R gout heftig
aangevallen, natuurlijk ook op het punt
der Zedelykheidswetten. Want evenals
het optreden van gouverneur Idenbuig
tegen openbare zonden in Indië, is dat
van minister Regout tegen de opeübare
onzedelijkheid in Nederland den libera
len en socialisten een doorn in het oog.
Intusschen minister Regout heeft zij d
aanvallers op alle punten afdoende te
woord gestaan. Toch zweeg de kritiek bij
de openbare beraadslagingen.
En wat zag men nu Woensdagavond
gebeuren f Prof. v. Hamel, unie-liberaal
lid uit Amsterdam, hield een lange rede
over allerlei en nog wat, hetgeen alles in
de schriftelijke behandeling afdoend was
afgedaan. De Memorie van Antwoord
strekt daartoe ten bewijze. En waarom
deed h|j dat P
Blijkbaar alleen om te verhinderen, dat
deafdeeling, die over de zedelijke opvoe
ding handelt, op dat oogenblik aan de orde
zou komen, want de Liberale opposanten
waren nog niet klaar en nu hebben zij den
tijd tot Vrijdagavond.
En, wat de zaak nog erger maakt, de
beele linksche oppositie op twee na (den
sprekei en mr. Limburg) was Woensdag
avond afwezig.
Ook Vrijdagavond (den avond dat de
leden uit het zuiden huis-toe zijn), werd
in een onvoltallige vergadering na lange
en heftige discussies door den heer Duys
de obstructie voltooid, door stemming
over art. C5 te vragen, waar anders met
aanneming zonder hoofdelijke stemming
had kunnen worden volstaan.
Eu toch zullen deze heeren in 1913 met
een stalen gezicht in de Kiezersvergade
ringen staan te beweren, dat zig den loop
der zaken niet op allerlei manier htbben
tegengehouden.
Politiek gejonas.
Men staat er bij stom.
De storm, die onder de Chr. Hist, kie
zers tegen onze partij woedt, is vooral
aangeblazen door het voorstel der Grond-
wets-commissie inzike artikel 171, de
verhouding van Kerk en Staat.
't Voorstel om pond-ponds-gewijze voor
elke 1C00 zielen aan een kerk of kerk
genootschap f 455 uit te keeren, aan welk
voorstel. Min. Heemskerk, gelijk Ons
Tijdschrift reeds een maand geleden be
richtte, zich niet eens houden zal.
Maar goeddaar zat de breuk.
Pat had Dr. Kuyper weer gedaan.
En dies stak te Leeuwarden de storm
op, die de gansche Chr. Hist, partij in
beroering bracht.
Maar nu komt de waarheid los.
Dr. Kuyper heeft er part noch deel aan.
Hij keurt zelfs d it voorstel af Wou niet
in de sub-commissie zitten, die het heeft
uitgevonden
De eigenlijke „vader" er van moet Mn
Lohman zijnde leider der Chr. Hist.
Unie, tenminste in ds Kamer.
En nu meent De Waarheidevriend te
kunnen mededeelen, dat Mr. Lohman
o.m. met den heer Roëll, voorzitter van
het college van notabeleD der Ned. Herv.
Gemeente te 's Gravenhage het „reken
sommetje" uitdacht.
Datzelfde rekensommetje, waarmee de
Chr. Historischen het volk opzetten tegen
Dr. Kuyper, die het afkeurt.
Véél hebben we op politiek gebied al
beleefd, maar zulk jonassen als met art.
171 kunnen we ons toch niet herinneren 1
Friesch Dagblad.
De standaard schryft:
De uitslag was wat men verwachten
kon. Gelijk we toch vermoedden, kwam
het advies van het Hoofdbestuur der Chr.
Hist. Unie niet tijdig genoeg, en gelijk
nu bleek, heeft men het gelaten bij een
kennisgeving, en is er niet naar Ommen
gedelegeerd om de kiezers door het ge
sproken woord te waarschuwen.
De Coalitie staat dan nu metterdaad
voor al het gevaar, dat in dezen afloop
voor haar schuilt. Er biyk'c, dat we er
niets te veel van hebben gezegd. Dit ge
vaar dreigt voor de Tweede Kamer, voor
de Provinciale Staten en voor de Eerste
Kamer, en op den koop toe voor de
Coalitie als zoodanig.
Ommen heeft nu alle kans In 1913
voor de Tweede Kamer liberaal te wor
den. Zeer waarschijnlijk toch zullen wy,
Antirevolutionairen, in Juni thuis blijven
en de zaak tuschen de Liberalen en Dor-
landianen laten uitvechten.
Maar bierbij blijft het niet.
Als Ommen voor goed omgaat, gaat
er meer.
Eu heel de uitslag in 1913 zal nu af
hangen van het antwoord op deze perti
nente vraagZal 't gelukken vóór Juni
zulk een accoord aan te gaan, dat men
vastelflk overeenkomt, hoe 't zal moeten
loopen, en zullen de drie partijbesturen
genoegzaam zeggenschap in hun partij
bezitten, om voor het aangaan van een
vaat accoord den zedelgken waarborg te
kunnen bieden, die in Ommen, gelijk nu
gebleken is, bij een der drie groepen ten
eenenmale ontbrak.
De Nederlander schrijft
Nu de verkiezing afgeloopen en de
gekozene zijne benoeming aangenomen
heeft, achten wij het volkomen doelloos
en, indien men de coalitie ook in 1918
in stand wil houden, buitengewoon on
doelmatig, thans daarover in bat open
baar te discussieeren.
In navolging van de Standaard in
dit verband mogen w(j schrijven j van
dr. Kuyper, als hoofd der Antirevoluti
onaire party schrijft een deel der
kleine antirevolutionaire en ook der
Roomsche pers, zonder kennis van de
feiteD, over het gebeurde in Ommen met
eeDe vrijmoedigheid, die voor waardee
ring van hetgeen het Hoofdbestuur der
Unie deed, nauwelijks plaats laat. En
dat alles zonder nauwkeurig onderzoek.
Het Hoofdbestuur der Unie heeft, zoo
als ons bekend is, anders gedaan. Het
heeft uren achtereen gewijd aan het on
derzoek der feiten, waarbij gebleken is,
dat aan weerszijden allerlei fouten be
gaan zijn, ook door het afgetreden Kamer
lid van Ómmen zelf.
Zeer zeker zal het gebeurde in het Over-
ijsselsche district, indien men de coalitie, j
wil behouden, tot vastere regeling van
sommige punten moeten leiden. Het ont-
breken daarvan geenszins valschheid j
en ontrouw hebben de verwarring ver- j
oorzaakt. Maar de bespreking daarvan be-
hoort plaats te hebben, wanneer tot de j
voortzetting der coalitie zal worden over-
gegaan. Thans dit te doen, nu de gemoe- -
deren aan weerszijden verhit zijn, en de j
feiten niet in aller oog vaststaan, zou
geen ander effect hebben dan het spelen
in de kaart der liberale partijen.
Daaraan doen wy niet mee.
De geloofsbrieven van den heer Bichon
zijn door een commissie onderzocht. Er
werd geconcludeerd tot toelating, zoodat
de heer B chon heeft zitting genomen.
Voorloopig zal deze geachte afgevaar-
digde zijn zetel ter linkerzijde hebben.
Ter rechterzijde was voor hem geen
plaats meer.
Zou hij zich onder de linksche heeren,
vry handelaren en anti-coalitiemannen,
beter op z'n gemak voelen P
Een groot gedeelte van de besprekin
gen Indische onderwijsdebatten, zou
men kunnen zeggen liep gister over
de zaak Yierssen. Verder pleitte ieder
op zijn manier voor uitbreiding van het
onderwijs in onze Koloniën. De heer
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—1® regels 1.—, iedere tegel
meer 10 cent.
Bos (v. d.) wilde mild zijn met subsidies,
als de zending maar geen agentschap
van de regeeriug uitmaakt. De heer de
Visser (c. h.) drong aan op verbetering
van de onderwijs-inspectie en wii cur
sussen aan de kweekscholen, tot vol
tooiïng der studie van a. s- onderwijzers.
De heer Pollema (a. r.) wilde een univer
siteit in Indie en drong verder op uit
breiding en verbetering van het onder
wijs aan.
De minister, aan het woord komende,
kwam terug op de belangrijke rede van
den heer Scheurer in een der vorige
zittingen, met betrekking tot de artsen
scholen.
Er schuilt hier een groote moeilijkheid
voor den minister. Op welk standpunt zal
hij zich stellen P Stelt men zich op het
wetenschappelijk standpunt, dan wil men
het universitair onderwijs zooveel moge
lijk naderen, aanvaardt men het practisch
standpunt, dan richt men het oog op het
afleveren van zooveel mogelijk bruikbare
krachten.
Er is ean schreiend gebrek aan genees-
heereD. Over 20 jaren zal men in Indiö,
volgens den minister, nog slechts een
Indo-arts hebben op 100.000 menschen.
Het is dus duidelijk, weikeu kant de
regeering op moet. Voorshands moet
spoedig het artsencorps aanmerkelijk
aangevuld worden. Daarna kunnen wij
weer zien.
De heer De Waal Malefijt kwam ook tot
deze conclusie. Hij verzekerde, dat de
school bekwame leerkrachten zou krijgen.
Er is geklaagd over een tekort aan
onderwijzers. Inderdaad, er zyn er te
weinig. Het was den minister bekeDd, en
hij zeide, dat er aanstonds wel een hon
derdtal geschikte onderwijzers uitge
stuurd zouden kunnen worden. Het
tekort moet niet worden aangevuld door
hooger salaris. Het salaris is niet zoozeer
een bezwaar, doch de lust om naar Indie
te gaan is zoo gering.
Ook op ander terrein ontbreekt het in
Indië zoo dikwyis aan bekwame krachten,
waarnaar het tevergeefs uitziet. Het Moe
derland geeft niet veel.
De minister gaf verder in zjjn rede
blijk van een goeden kijk op de Indische
onderwijszaken en een goeden wil, om
aan de behoeften, die er bestaan, te
voldoen. Als een blijk van zijn ernstigen
wensch, om Je zending niet in de politiek
te betrekken, nam 'hy zelfs de redactie-
wyziging van den heer Bos over, waar
door de Kamer uitsprak, dat degouver-
nementsschool niet zal zyn uitgesloten.
Verschillende artikelen werden daarop
aangenomen. O.a. dat tot invoeiing van
een onderwyaieorganisatie in de Mina-
bassa Het komt ons voor, dat de Kamer
thans aardig vordert, ofschoon de zaak
Vierssen veel te veel tyd in beslag nam.
Men is nu aan art. 133.
Avondvergadering.
In de avondvergadering is de justitie
begroting weer aan de orde geweest.
De heer Middelberg fa.r.) opende de ry
der sprekers en toonde zich goed in de
zaak ingewerkt te hebben.
De heer Ter Laan (s.d.a.p.) stelde een
motie van orde voor, waarbij de Kamer
al3 haar oordeel uitspreekt, dat de rege
ling van de salarissen van de departe-
metsambtenaren by de algemeens be
schouwingen der Staatsbegrooting dient
besproken te worden, dat de desbetref
fende post van de justitie-begrootiDg
zoolang moet worden aangehouden.
De motie kwam er helaas door. Het
besluit om deze zaak thans te behandelen
was na rype overweging genomen. Waar
voor dat uitstel P
By de behandeling van subsidiën aan
vereenigingen is lang gedebatteerd over
de Ver. Z^-deiyke opvoediDg, aan welke
indertyd subsidie is geweigerd doordeD
heer R gout.
Enkele artikelen werden in stemming
gebracht en aangenomen, tot eiudeiyk
de vergaderingonvoltallig was. Om
kwart over twaalf waren er nog maar
21 leden.
Hat laatste oorlogsnieuws
By Tejataldzja zyn de verkenningen
gepaard gegaan met hevige schermut
selingen, waarby van de Buigaren enkele
honderden, men spreekt vaD 600, buiten
gevecht gesteld zyn.
Bulgary9 en de andere staten zenden
versterkingen naar de linie. De cholera
woedt aan beide zyten onafgebroken
voort, met al haar verschrikkingen, ge
durig slachtoffers makende.
In Adrianopel wordt de toestand steeds
neteliger voor de Turken, nadat zy her-
haaldeiyk zyn teruggeslagen.
De {resident van de voorloopige regee
ring van Albanië heeft aan di San ttiu-
liano, den Italtaanschen minister van
buitenland8che zaken, geseind, dat de
Albaneesche nationale vergadering de
onafhankeiykheid des lands heeft gepro
clameerd en dat het voorloopig bewind
zich heeft geconstitueerd. De president
vraagt dat de erkenning van de onaf
hankeiykheid van Albanië door de Mo
gendheden een gunstig onthaal moge
vinden.
By voorbaat Bmaakt bet echter reeds
de zoo lang begeerde vryheid. Moge dat
genot vaD langen duur zyn.
De onderhandelingen tusschen Bulga
ren en Italianen zyn nog in betzelfde
stadium. De Turken volharden by hun
eiscb, om Adrianopel te behouden.
Wat de verhouding tusschen Oosten-
ryk .en Servië betreft, men meent eenige
ontspanning in den toestand waar te
nemen.
Toch denken wy onwillekeurig aan
het pessimistisch stemmende bericht
van den Weenschen correspondent van
de N. R. C." Deze schreef n.l. het vol
gende
Men heeft my op het ministerie ge
zegd, dat Oostenxyk wachten zal met
de kwestie over Albanië en de Servische
haven tot den afloop van den oorlog.
Als reden wordt opgegeven, dat het in
stryd met de onzydigheid zou zyn als
men thans reeds aanvallend optrad. Het
zou een hulp zyn aan Turkye. Natuur-
jyk biyft Oostenryk by zyn eischen vol
harden, maar het zal wachten. Ten
miDste, als de uittartingen van Servie
dit niet onmogeiyk maken.
Kleine Bybelgids, Handleiding tot
het verkrygen van Bybelkennis, door
ds. C. Lindeboom. KampeD, J.
H. Kok.
Loomans Gids is voor sommige men
schen (catechisanten, belydende lidma
ten catechisanten, Zondagsschoolonder-
wyzeressen, enz) te groot; denzulken
zal deze kleine Gids hoogst welkom zyn.
En sommigen zullen hem nog groot ge
noeg vinden, vooral wanneer zy er tege-
ïyk studie by maken, by voorbeeld door
het opzoeken der teksteD. Doch voor die
alleen heeft de schry ver een goed werk
verricht, want de „eenvoudige by bel
lezers" vinden hier vele zaken in een
kort besteken het is heel wat, dat in
die 234 bl&dzyden geboden wordt. Tabel
len en teekeniDgen maken onthouden
van het gebeurde in menig opzicht ge-
makkeiyk, en verauideiykt veel uit de
Schrift, wat wegens onduideiykheid licht
wordt overgeslagen of te loor gaat. Twee
zeer duideiyke kaartjes (Palestina en
Paulus' reizen) verhoogen de waarde van
dit zeer practische boek.
De Spiegel (uttg. W. Kirchner,
Amsterdam).
Het no. van deze week bevat een mooie
photo van dr. Lingbeek en anderen aan
het station te Den Haag vóór hun ver
trek naar het Turksche leger voor den
ambulance-dienst. Mej. J. H. Kuyper is
