No. 50 1912
Woensdag *27 November
27e Jaargang
N1EUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
leid
OE,
een zwatre
>e,
:ersknecht
J<SL)
fi
rt
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIkiN
Vooruitgang.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
De Balkan-Oorlog.
POTTER,
rke, Westhoek
"ÖP
Meliskerke.
)ÖF~
vaass
DE KAM (op
|t benoodigd en
te koop, bij M.
if, St. Laurens,
aart
M. MEEUWSE,
te Nieuwdorp
PAÖTER, Keu
ei
I, St. Laurens.
Ted. J. L. DE
ten.
d i a> a 11
jB-ROTTERDAM.
11912.
fags) van Vlissin-
irg 8.30 van Rot-
o o t
[ZIERIEZEB.
1912.
g op werkdagen
lagen alleen 7,30.
lageiyks, uitgezon-
5op Donderdagen
srkdagen en 's Zon-
t „SCH SXDI".
itterdam,
11912
laan. 17 8,30 10,—
-)ins. 18 8,30 10,30
'Tocn.l9 8,30 8,30
Pond. 20 8 31 9,80
früd.21 8,30 10.30
Sater. 21 9,— 10,30
Sond. 23 9, 10,30
laan. 24 9,30 10,30
lins. 2510,— 10,-
toen.26 7,30 10,—
load. 27 8,- 10,—
fry 28 8,30 10,-
Sater. 29 9, - 10,-
£ond. 30 8,30 10,—
)ins. 31 8,30 10,-
|l achter eea dust- is
het tweede getal ii
Y.XO
7.46
4
5
7-S*
*a3
T3
S-S
f» 2
z
<D
3
0 A
se
Q ui
3
8.17
3
<D
8?
W
a
<D
a
0
M
8-55
.02
9.10
9-47
.20
10.43
0.50
D.05
11.22
1.05
I2.29
0.45
11-35
1.32
12.17
1-35
7.bf
8.05
8.12
8.20
8.27
8.36
8.46
«•S3
9.0Ó
9.11
9.17
9.29
9.4O
9-49
lO-
1046
12.13
id via Goch, Crefeld
Lg te Goes geen tel-
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. pƒ1.25
Enkele nummers„0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent
Familieberichten van 1—10regels 1.—, ledereregel
meer 10 cent
8.46
9 43
Verwest Goes.
Men kent tweeërlei vooruitgang, een
uiterlijke en een innerlijke; een voor
uitgang in omvang en een vooruitgang
in kracht; een vooruitgang in tal en
een vooruitgang in degelijkheid.
Niet altijd houden deze twee gelijken
tred. 't Gaat er dikwerf mee als met
een opgroeiend jongeling, die in de jaren
van zijn snelsten groei juist het minst
sterk is en van wien gezegd wordt, dat
bjj uit zijn kracht groeit. Dan is er
veel schijn, maar weinig wezen en komt
het voor, dat de groote schijn onder ge
brek aan wezenlijke kracht bezwijkt.
Ook op geestelijk gebied valt dat
verschijnsel waar te nemen, bjj de vol
keren en kerken en partijen. Niet altijd
is de tijd van den grootsten uiterlyken
bloei, de tijd van wezenlijken vooruit
gang. Immers, toen de kerk van Chris
tus in de dagen van Constanten tot
staatskerk verheven werd en de duizen
den en tienduizenden de kerkdeur bin
nenstroomden, toen de volken in hun
ongeschifte massa's haar binnendron
gen, toen had de kerk voor eeuwen het
hoogtepunt van haren wezenlijken bloei
bereikt.
„Harmonie/ dat is Diet enkel de eer
ste -wet der schoonheid, maar ook van
het bloeiend leven. Vorm en inhoud,
wezen en openbaring moeten aan elkan
der beantwoorden. En houden deze tij
delijk geen gelijken tred, dat dan niet
het uiterljjke, maar het innerlijke den
voorrang hebbe. Beter een krachtige ziel
in een zwak tenger lichaam, dan een
reuzenlichaam zonder geest. Beter de
kerk een klein kuddeke, sterk in geloof
en liefde tot haar Heere en Heiland, dan
een kerk, die slechts een schijnkerk is en
die haar belijdenis is vergeten. Van de
laatste kan geen kracht uitgaan. De
eerste zal, hoe klein ook, werken als
een zoutend zout in het lichaam van
heeJ het volk. En zoo ook heeft een
party om waariyk te bloeien noodig uit
een eigen beginsel te leven, een ken
merkend en welomschreven beginsel. Zs
moet een eigen standpunt hebben en
dat standpunt hebben en dat standpunt
moet afgepaald zyn van elk ander. En
de party moet haar standpunt en haar
beginsel kennen.
Een tydelyke overwinning moge met
meeloopers behaald kunnen worden,
maar zy houdt geen stand. Als de wind
omloopt, loopen zulke onbewuste, niet
principieele meeloopers ook om en kee-
ren zich morgen tegen de vrienden van
heden.
Daarom wydde men aan het inneriyke
altyd de eerste aandacht. Bewerking van
eigen party, dat is nummer éénpropa
ganda naar buiten, dat is nummer twee.
Zoo kan zelfs een slinken in aantal,
tydeiyk gepaard gaan met wezenlyke
vooruitgang. Dat heeft met name onze
party van haren grooten stichter en
geesteiyken leidsman, Groen van Prin-
sterer en na hém van Dr. Kuyper ge
leerd. Schreef Dr. K. niet in de Heraut,
nadat Groen in 1871 met den conserva
tieven nasleep had gebroken en er slechts
een geriDg aantal stemmen op de drie
niet gekozen candidaten waren
uitgebracht
i/Thans eerst weten we, waaraan we
ons te houden hebben.
Het leger op papier is geschrapt.
„Onze duizenden zyn tot honderden
weggeslonken, maar die honderden staaD
dan ook werkeiyk hun roepiDg bewust
sn wel gewapend, te velde.
,We werden altyd door denkbeeldige
cfjter8 begoocheld. Hoe sterk waren we
wel nietWelnu, die illusie heeft uit.
éeven duizend uw hoogste cyfers met
®eu achtmaal sterkeren tegenstander
'oor en achter u.
»Dat te weten is goud waard*.
,°oh is vooruitgang naar baiteD, uit
weiding vaD het aantal, ook wel dege-
ïyk doel en streven van eene party. In
dien maar eerst vast staat, dat het in
neriyke de voorrang verdient, en de
geesteiyke bewerking altyd voorop moet
gaan, dan is niets schooner en meer ge-
wenscht, dan dat de krachtige ziel in
een lichaam zich openbare van toe
nemende kracht en grootte. Als de be
ginselen maar niet verzaakt worden, de
breedte maar niet ten koste van da
diepte is, dan is een uitbreken in me-
Digte het ideaal van een party en is
het winnen van stemmengetal gewis
een teeken van bloei.
Het zou zeker belangryk zyn in het
licht van deze waarheden de rekening
eens op te makeD van de onderscheidene
partyen en richtingen, en zulks dan
met name ten opzichte der sociaal de
mocraten, die zulke groote overwinnings
bulletins kunnen samenstellen.
Gaat hat socialisme vooruit Dat
vraagt men onwillekeurig wanneer men
in Het Volk leest, dat de jongste ge-
meentpraads-verkiezingen voor de soc.-
dem. zoo gunstig zyn uitgevallen. Zulke
berichten kunnen inderdaad zinkenden
moed onder de mannen dier party ver
levendigen. Dan flikkert het geloof aan
hun toekomst weer op en dat uit zich
in de snoevende taal, die wordt uitge
bazuind.
Toch verwondere men zich niet over
de biydschap in de kringen der soc.-
dem. over hunne vorderingen. De stem
busuitslag in de hoofdstad des lands is
bepaald verrassend voor de geesteskin
deren van Marx. In duizenden loopen
hunne stembuscyfers en het aantal soc
dem. leden van het Raadscollege is sty -
gende. Zy kunnen van krachtigen groei
getuigen. Met een weinig fantasie zien
ze daarin dan ook een openbaring van
de wet der evolutie en hoort men het
voorspel van de generale victorie, de
victorie van de zoogenaamde volksparty,
van de party van den werkman, die in
den klassenstryd allen weerstand door
zyn moker verbryzelt.
Met een weinig fantasie ziet men in
Amsterdam een rood bewind. Toch is
het zoo ver nog niet. Vergeet echter niet,
dat het socialisme niet stilzit, maar dat
de stroom doorwerkt Het groeit ook, ge-
ïyk als weleer wy, onder den druk.
Het socialisme gaat vooruit. Echter
gelukkig alleen in betrekkeiyken ziD,
niet in den zin waarin het dit zelf gaarne
zou doen gelooven. Wel in den zin van
paitygroepeeriog zooals zy die zich deD-
ken, niet zoo als de partygroep8ering
werkeiyk bestaat.
De soc. dem. gelooven in eD prediken
den klassestryd. Volgens hen zyn er
geene partyeD, maar eigeniyk twee klas
sen, die Worstelen, de klasse der prole
tariërs en der kapitalisten. En zóó de
tegenstelling gedacht, kan er zeker van
vooruitgang in tal en invloed by de eer
sten gesproken worden. Doch dit is niet
de wezenlyke tegenstelling. Wat als een
wigge de volken spiyt, is niet het kapi
taal maar het geloofNiet in twee klas
sen, maar in twee partyen gaan, naar
de leer van Groen, de molken uiteen. De
party des geloofs staat tegenover die des
ongeloofs. En het zal al meer biykaD,
dat dit de werkeiyke tegenstelling vormt.
En dan is het de vraag, of het socialisme
vooruitgaat. Dan zyn er integendeel tee
kenen, die te midden van den grooten
afval onzer dagen, wy zeD, op Gods genade
bemoeienis, op een krachtiger opleven
juist van de partyen des geloofs.
De vooruitgang der soc. dem. is minder
een vooruitgang dan wel een verschui
ving in eigen party. Wat het socialisme
wint breekt het liberalisme af. De ver
sterking is Dog geen versterking van de
gelederen links.
Zyn de tyden ernstig, reden tot moe
deloosheid is er niet. Alleen roept alles
ons tot arbeid, tot verhoogde arbeid ter
versterking van eigen party opdat er bjj
uiteriyke groei vooral zjj inneriyke bloei.
27 Nov. 1912.
Ommen.
Onze candidaat, trouw gesteund dooi
de Katholieken, in Ommen, is niet ge
kozen. Dit was te verwachten. De orga
nisatie der christeiyk historische Unie,
in welke ook de Ommensche kiezers op
gevoed en opgegroeid zyn, leent er zich
niet toe om van eene stemming tusschen
een candidaat van ons en een van de
chr. historischen iets voor den onzen te
verwachten. De leiders der Chr. histo
rische unie zyn bovenste beste brave
menschen, doch zy dienen slechts vaa
advies, en zyn daarby zoo bescheiden
dat zy te g06der trouw den kiezers, die
toch een advies krygen om zich prnstig
af te vragen of zii er niet naar luisteren
zoudeD, tegeiyk aan het veistaDd bren
gen dat zy dit advies ook aan hun laars
mogen lappen.
De Ommensche kiezers, geiykdeEle-
sche in 1909 en de Hilversumsche by
eerste stemming in 1911, hebben de ba-
teekenis van zoodanige adviezen goed ge
snapt, en zyD zoo ongeveer met alle maD
met een politieken vrijbuiter maegegaaD,
met een candidaat, die in engeren zin
niet eens meer tot de coalitie kon gerekend
wordeD, een tegenstander daarenboven
van het Rachtsche kabinet.
Dit zyn de consekwenties van een orga
nisatie, die den kiesvereenigingen toelaat
zelfs op een anderen candidaat te gaan
stemmeD, dan dien het hoofd bestuur haar
aan de hand doet. De invloed van hoofd
bestuur, provinciaal bestuur en plaatse-
ïyke leiders, althans in Ommen, is biyk-
baar ODgevter geiyk nul.
Zoo biyft zelfs het gevaar bestaan, dat,
hetgeen nu geschied is tegenover een
antirevolutionairen, nog eens wordt uit
gehaald tegenover een christeiyk histori
schen caDdidaat, een man uit de eigen
organisatie.
Aldus zullen onze vrienden in Ommen
het ook wel hebben ingezien. Met man
nenmoed hebben zy den ongeiyken kamp
tegen liberaal—socialistisch—christeiyk
historische-antigereformeerde, anti-Kuy-
per, anti-coalitie-combinatie volgehouden.
Met hun 3541 stemmen meer kunnen
zy met behulp der Katholieken daar
biykbaar niet uitbrengen hebben zy
andermaal een goed figuur gemaakt.
Om hunnentwil spyt ons deze jam-
meriyke uitslag, die de kroon zet op het
meest jammeriyke verraad.
Maar aan den anderen kant zyn wy
er nm velerlei redenen biy mee.
Met Ommen is nu een ziekte-verschyn-
sel aan het licht getreden, waartegen in
christeiyk historische kringen krachtige
maatregelen kunnen worden getroffen.
Alle voorteekenen toch zyn aanwezig
dat wy hier niet te doen hebben met
een sporadisch geval. Gelukkig dat het
nu reeds uitkwam.
Wat zou 't geweest zyn indien dit
pas in 1913 aan het licht gekomen ware
Dan zouden, in trouw aan de afsnraken,
in alle chr. hist, districten de onzen en
de Katholieken de aftredenden weer heb
ben ingehuurd, en zouden de onzen in
antirevolutionaire districten, door den
afval der chr. historisch"'. het pleit ver
loren hebben. De cör. historischen zou
den de winst hebben weggedragen en de
antirevolutionairen zouden met liberale
en socialistische hulp er by de herstem
mingen uitgepoetst zyn geworden.
Hiertegen kan nu van chr. historische
zyde bereids krachtig worden opgetreden.
En zoo dit niet gaan mocht, welnu dan
is er voor de coalitie nog tyd genoeg
over om met een harteiyken handdruk
afscheid van malkaar te nemen.
De antirevolutionairen kuDnen dan
in Goes, Leiden, Schiedam en Bodegra
ven, en, zy het ook met minder goede
kansen, in Ede, Apeldoorn, Zwolle en
Harlingen hunne oude rechten doen
gelden.
Wie roept daar van doordraven?
Maar zoudt gy dan meenen dat een
saamwerking op vast aceoord dergaiyke
catastrofen, of wilt ge schandalen, als
Ommen nu weer te zien gaf, zal ver-
ydelen
Hy zou al te naïef zyn, die't geloofde.
Nog eens, de leiders zjjn beste men
schen. Maar de volgers, voorgelicht door
typen als Van Dorian d, en op sleeptouw
genomen door candidaten als mr. Bichon,
opgevoed als zy zyn in de leer dat alle
partyleven uit den Booze is, en dat de
antirevolutionairen alles alleen willen
hebben, en dat de gereformeerden de
Hervormden maar willen gebruiken, en
dat Kuyper zoo'n dit en zoo'n dat is, die
volgers zullen, galyk zy nu het wel wat
laat gekomen advies van hun hoofdor
gaan en van het hoofdbestuur kalmpjes
langs zich heen lieten gaan, ook met hot
vaste accoord den spot dry venen hei
eind er van zal zyn een nederlaag voor
Rechts, en voor het Christ,eiyk Ministerie,
en opDieuw een verschuiving van de op
lossing van zoo menig sociaal vraagstuk,
waarby ook de christeiyk historische ar
beider belang heelt.
De Zending in de Minahassa heeft
het gedaan. De heer Roessingh kon er
niet over uit. En hy noemde zich nog
wel een voorstander van de zending.
Zoo'n vurig voorstander van deze goede
zaak moest inzien, dat in de Minahassa
niet recht anders gehandeld had kunnen
worden, althans niet beter. Wat toch is
het geval P De zending heeft dooi krachtig
werken grooten invloed gekregen. De
inboorlingen zyn den zendeling gaan
vertrouwen. Er is geesteiyke ontwaking
gekomen.En toen zich de behoefte aangoed
onderwys deed gevoeleD, werd de school
uitbesteed by de zending, zooals dr. Bos
het noemde.
Was de zending hier niet het aange
wezen lichaam? Doch dit is nog niet
alles. Op die Zendingsscholen wordt na-
tuuriyk onderwys in christeiyken geest
gegeveD, Dit i3 het voornaamste. De
vryzinnigen kunnen dat niet hebben.
Daar moeten openbare scholen komen,
zeggen zy, met neutrale onderwyzers.
Ook al wordt er dringend gesmeekt
om positief christeiyk onderwys.
Aldus redeneerden vroeger reeds de
heeren Bos en Ter Laan en gisteren de
heeren Roessingh en Hugenholtz.
De a. r. afgevaardigde Scheurer nam
het weer voor de rage9ring op. Hy ver
dedigde, dat het da plicht is der zendiDg,
onder de Mohammedanen de ware be
schaming te brengen Op de regeering
rust de plicht haar daartoe te steunen.
Wat de agitatie tegen de zending betreft,
deze komt slechts uit de kringen der
Europeanen, waar men met God en Zyn
gebod gebroken heeft, volstrekt niet van
de zyde der inlanders.
De heer Bos (v dverklaarde by zyn
repliek zich met de voornemens van de
minister op economisch P' Haandeel ere
b' d .komen te kui.nen vereenijr ie.
Vooralsnog nad spr bedenkinget' tegen
den Kolonialen Raad In dien Raad zou
den n. I. mannen zitten, die jareD lang
in Indië zyn geweest, en dus wel Indië
kennen, doch die na hun vertrek, door
de snel wisselende omstandigheden in
Indië, niet volkotneD meer op de hoogte
zouden zyn. Wat de kcfficultuur betreft,
verklaarde spr. zich voor de vrya cultuur
in plaats van èen gedwongene. De politiek
der regeering tegenover de de vreemde
oosterlingen had zyn sympathie.
Wat de zending en het onderwys aan
gaat, aldus sprak de heer Bos, niemand ter
linkerzyde twyfelt aan de eeriyke, op
rechte bedoelingen van den minister.
Voorwaar pen merkwaardig woord,
doch het is niet erg aannemeiyk, dat alle
linksche heeren hiermede zullen instem
men. Trouwens hunne redevoeringen be
rusten nu juist niet alle op die gedachte.
En al zegt de heer Bos nu honderdmaal,
dat de vryzinnigen niets tegen de zending
hebben, en dat zy haar niet graag zouden
verdry ven, het is toch een feit, dat de in
vloed der zending met zekerp bezorgdheid
door hen wordt gadegeslagen.
Na den heer Van Karnebeek (v. 1.), die
over de ChineezeDkwestie sprak, repli
ceerde de heer Lobman (c. h.) Deze zeide,
dat hy zich volstrekt niet door zyn tem
perament laat overmeesteren.
Zy, die den heer Lobman kennen,
zullen dat dan ook niet onderschry ven. De
heer Lohman laat zich niet zoo gauw
overmeesteren. Hier was er reden voor
gemoedsaandoening. Tot voor kort was
Indië buiten de verkiezingen gebleven
thans achter haalde moD Indië er in en nam
men zelfs geld aan van Coinepzen met het
oog opde Tarief wet, waar gern Chi
nees zich om behoeft te bekommeren.
Wat de schoolkwestie betreft gaan de
heeren Lohman (c.hen Scheurer (a.r.)
niet met elkander mee. Terwyi laatstge
noemde den Christeljjken onderwyzers
afraadde zien aan de openbare school te
verbinden, kon de heer Lobman er niet
genoeg op aandringen. De echte libera
liteit is de openbare èn de zendingsscho
len tot ontwikkeling te brengen, zeide
de heer Lohman en daarom hoorde hy
den raad van den heer Scheurer niet dan
met leedwezen aan. „Wil de heer Scheu
rer dan, dat er alleen socialisten en
liberalen naar het openbaar onderwys in
Indië gaan
Na den repliek van den heer Bogaardt
(r.k.), ontstond naar aanleiding van Ter
Laan's rede een heftige woordenwisseling
tusschen dezen en de heeren Lobman en
den voorzitter. De heer Ter Laan moest
hierby door den voorzitter op z'n nummer
gezet worden.
Heden morgen ving de minister zyn
dupliek aan.
In Thraciü is het thans rustig. De
toestand op de Tsjataldzja-linie is onver
anderd gebleven.
Uit Saloniki komen berichten van er-
geriyke wreedheden door Grieken en
Bulgaren gepleegd. Zooals het met meer
berichten het geval is, aanvaarden wy
deze ook niet daD onder eenig voorbe
houd. Toch kunneD deze madedeeÜDgen
n'et van grond ontbloot zyn. Hoort wat
een Knnstanoinopolitaansch correspon-
dent aan zyn blad, de Vossische Zeitung
schryft: Dezer dagen is een van myn
bekenden, een volkomen betrouwbaar
mensch, uit Saldniki hier (te Konstanti-
nopel) aangekomen en heeft my een uit
voerig verslag gegeven over de gebeur
tenissen in de stad sedert de bezetting
van de Grieksche en Bulgaarsche troe
pen. Als ik den indruk, dien deze mede-
deelingen op my gemaakt hebben, met
één woord weergeven moet, dan moet
ik zeggenOe ergste wreedheden die
in onze dagen de Turken tegen Christe
nen begaan hebben, verbleken by de
gruw 1. waaraan Grieksche en Bul-
g-iarsch soldaten zich tegenover weer-
luoze mohammedanen od judeD en ook
tegen de ongelukkige vluchtelingen uit
h-t binnenland schuldig gemaakt hebben
en opdat de gebeurtenissen van myn
zegsman niet als partydig betwyfeld wor
den, merk ik op, dat hy geen Turk, maar
een West Europeèsch christen is, die met
zyn politieke sympathieën niet aan de
zyde van den Turk staat.
Onnood;g te zugger>, dat deze wreed
heden algemeone afkeuring verdienen.
Immers zy schand"lekken het leger, zy
verliezen het recht, dat zy tot nu toe aan
hun zyde hadden, en ze kunnen niet
larger aanspraak maken op de sympa
thie, waarmede zy tot nu toe in hunne
bewegingen gevolgd werden.
De Grieksche overheid dient zeker Iets
te doen, om de ellende, die te Saloniki,