No. 44 1912
Woensdag 20 November
Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
HISTORISeH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIE
Het Concentratie-program.
Wy veronderstellen dat de inhoud van
dit program den lezer bekend is. Wy
hebben het indertijd in ons blad opge
nomen, en er on5® voorloopig oordeel
over uitgesproken. Wij wezen ook reeds
op het algemeen applaus waarmede de
atgevaardigden der verschillende kiesver-
eenigingen het hebben aangenomen en
wij lieten doorschemeren onzen twijfel
of nu al zoude vaststaan dat ook de
kiezers aan deze concentratie van de
drie vrijzinnige, of liever liberale par
tijen hun zegel hechten zullen. Want, niet
waar? daar komt het toch eigenlijk ten
slotte alleen maar op aan.
vxt mm psma
Ter ruste.
wrn.&ei
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere ïegel
meer 10 cent.
Men kan wel binnenskamers een mooi
program opmaken, en in openbare ver
gadering saamkomen, om te hooren naar
den een of anderen grooten mijnheer
die een „requisitoir" aan regeering
en rechtsche meerderheid opleest,
waarmee alle vrijzinnige toehoorders het
eens zijn. Men kan ook onder handgeklap
en voetgetrappel, desnoods zonder hoofde
lijke stemming,verklaren, dat Links nü de
gouden eeuw inluiden zalen men maar
naar de stembus zal hebben te loopen om
al het beloofde moois van algemeen kies
recht en staatspensioen en hooge onder
wijzerstraktementen te grijpen. Maar of
de kiezers, wien al dit moois wordt voor
gehouden, van dit moois gediend zyn, en
zoo ja, of z(j vertrouwen zullen stellen in
hen, die het hun toezeggen, en zelfs zoo
ook dit laatste het geval moge zijn,uf er
dan de geestdrift zal zfjn om op deze be
loften voor de candidaten der vrijzinnigen
in het vuur te gaan, het zijn altemaal
vragen die de nuchtere buitenstaander
maar niet zoo dadelijk bevestigend beant
woordt.
Het is toch een feit dat van vrijzin
nige zjjde steeds, en vooral de laatste
jaren, vrij scherp tegen meer dan een
van deze nu met algemeene stemmen,
of liever zonder hoofdelijke stemming
aangeboden geschenken is geprotesteerd.
Uit artikelen van Treub en Marchant en
Veegens, onverdachte vrijzinnig-demo
craten, uit meer dan een artikel van
unie-liberalen of uitlatingen van oud
liberalen zou dit te bewezen zijn. Voor
loopig nemen wjj slechts als voorbeeld
de staatspensioneering. Mr. Aalberse heeft
dezer dagen uit den rijken schat zijner
saamlezing de volgende uitspraken van
vrijzinnigen over den oorspronkelijk
socialistischen elsch van staatspension-
neering ten beste gegeven. Inderdaad een
aardig, lijstje:
Volksbedrog (Nolting. 1898).
Agitatie-middel („Radikale Hervor
ming", 1897).
Spelletje (idem).
Voorspiegeling tegen beter weten in
(idem).
Iets, waar Diets van komt (idem).
Pensioen-kwakzalverij (idem).
Politieke wisselruiterij („Land en Volk",
1909)
Iets, wat in strijd is met de politieke
eerlijkheid en nauwgezetheid (idem).
Iets, dat niet kan (idem).
Het stelsel der politieke slimmelingen
(mr. Treub, 1909).
Bewust bedrog (idem).
Onbekookt plan (mr. Veegens, 1910).
Onberaden stap (idem).
Volkswaan vaD den dag (idem).
Monopolie der socialisten (idem).
In de buurt komend van ae socialisti
sche schiijvers (dr. Bos, 1909).
Misleidend in hooge mate (idem).
Eene ten eenenmale valsche leuze
(idem).
En dit zijn nu nog maar alleen enkele
vrijzinnig democratische uitspraken. Men
zou er nog aan kunnen toevoegen uit
spraken van mr. Tasman, De Meester,
Tydeman en andere vooi gangers der drie
liberale groepen.
Intusschen, indien deze heeren ver
anderd zijn van mr. Treub is dit niet
te denkenmoeten zy dit natuurlijk
zeiven weten. Wy hebben op ditoogen-
blik slechts met hun program te doen.
En dan herinneren wij aan een zestal
strijdpunten die zij, met zekere roeke
loosheid wat het financieel gedeelte aan
gaat, met zekere grootmoedigheid wat
betreft de kiesrechtquaestie, naar voren
schoven.
Het Kiesrecht, zoo oordeelen zij, moet
algemeen worden, voor mannen en
vrouwen, zonder beperking of tegenwicht.
Een concessie aan de sociaal demoeraten,
6D tegelijk een staaltje van zelfopoffering.
Want een ieder begrijpt, al hoopt een
vrijzinnig man, opgevoed In de sfeer van
„niemand heeft gelijk dan wjj en onze
vrienden", op het tegendeel, dat de nieuwe
kiezers van Links, die bij verwezenlijking
van dezen kiesrechteisch, het tegenwoordi
ge kiezerscorps zullen komen versterken,
voor verreweg het grootste deel sociaal de
mocraten zullen zijn. Dit mag nu mis
schien in de Zuidelijke provinciën, het
geval niet zijn, in de overige zal zeer zeker,
het overwicht aan den rooden kant zyn.
En ook begrijpt een degelijk man van
het denkend deel, wanneer hij tenminste
doordenkt, dat de vrjj Liberalen er in het
cjjfer, en vooral in het verhoudingscy?er
eer op achteruit dan vooruit zullen gaan,
ook al zullen zy in den regel pas bij de
herstemming den algemeenen steun van
alle Linksche broeders mogen genieten.
Want ook het Evenredig Kiesstelsel
staat op het program, en dit zal ook den
vrij Liberalen het hun toekomende doen
toemeten. Edoch wat zal het baten, nu
bjj het mechanische algemeen stemrecht
niet de qualiteit maar de quantiteit be
slist, dat wil zeggen de geleerde, beza
digde, oud Liberale kapitalist evengoed
slechts één stem zal uitbrengen als de
proletariër die zijn hond verzorgt en zyn
kleeren borstelt.
Vooral wanneer dat vrouwenkiesrecht
er by komt. Dan toch zal mevrouw van
den landedelman of van den heereboer
van de stembus wegblijven, terwijl hare
zusteren uit de lagere volksklasse, al
was 't slechts om de aardigheid, zooal
niet wegens het besef heurer waardig
heid in grooten getale zullen opkomeD.
Zonder stemplicht ontgaat den vryzin-
nigen ook zelfs de kans op eenig politiek
voordeel. Dit laatste is alleen voor den
socialist. Öe6n wonder dat hij by heel
dat spelletje likkebaardend toekykt.
En wat nu de overige punten van het
program aangaat, die schijnen er op ge
bracht voor 't gevalja wat.
Immers het is reeds terecht door
De Standaard opgemerkt wie het
Kiesrecht op de aangewezen wyze in
dne opzichten wil veranderen, heeft,
althans voor de partyregeering die zyn
program op dit punt uitvoert, zyn eenige
en laatste woord gezegd. Want, deze
vier: algemeen, zonder correctieven, de
vrouw er by, en naar evenredig stelsel,
te zaam beteekenen Grondwetsherzie
ning. Is derhalve de (misschien niet eens
bedoelde) gedeelteiyke partieele
grondwetsherziening op het punt van
het Kiesrecht tot stand gekomen wy
zv»ygen nu van de twee derden der
stemmen in de Tweede en Eerste Kamer,
welke hiervoor noodig zullen zyn I
dan moet de Kamer ontbonden worden,
en zullen de partyen weer met hetzelfde
program voor de kiezers moeten komen.
Wat het derhalve beteekent, dat er
nog drie andere punten op 't program
staan, is ons, buitenstaanders, niet dui-
deiyk. Misschien om kiezeltjes te iy men.
Dit staat echter aan ons op het oogen-
blik niet te beoordeelen. Het program
schyot ons toe voor meer dan ééne
verkiezing te moeten dienen. Hetgeen
jammer zou zyn want op het punt van de
geldquaestie In het zooin-hetoog-loopend
luchthartig dat men by na van onuitvoer
baar zou spreken. Het program vraagt
toch herziening van het schoolwezen en
verbetering van de positie deronderwy-
zers. Een zaakje dat veel geld zal kosten.
Want het schoolwezen eischt op alle
punten verbeteringook d8 opleiding
ook de positie van vele onderwyzers.
Rechts heeft de eer dit reeds li ng vast
gesteld, en verbeteringen aan de hand
gedaan en voorbereid te hebben. Unie-
rapport en Ineenschakelings-commissie
onder anderen strekken ten bewyze. De
uitvoering werd echter steeds verschoven
wyi de geldquaestie in den weg zat. En
dit beletsel zal ook de vryzinnigheid niet
wegnemenal geeft zy nog zulke mooie
programs uit. Want verbetering van het
schoolwezen, daar behoort ook de be
waarschool, het vakonderwys, d6 han
delsschool, heel het onderwys in zyn
•drie vertakkingen by en de opleiding
daar zit nog heel wat aan vast, wat
scholenbouw, inspectie, leerkrachten,
leermiddelen aangaaten de salarissen....
alleen dit eene zou loopen in de miljoe
nen,op deHaagsche onderwyzers-meeting
expresseiyk daarvoor belegd, sprak men
van twintig miljoen En zulks alleen
voor salarisverhooging.
Het andere zal nog heel wat meer
kosten. Maar wyselök hebben de
vryzinnige heeren hun plan van uitvoe
ring voor zich gehouden, .zoodat over
het geld niet behoeft gesproken te wor
den. Maar dit is niet eeriyk. Of ook
wel, de heeren weten zelf niet wat zy
willen, hoe zy zich dat verbeterde school
wezen denken. Maar waarom het dan op
't program gezet? Misschien als zwach
tel, opdat het groote publiek niet zoo
zeer lette op die salarisverhooging voor
de onderwyzers, welke op een vry sinnig
program immers niet ontbreken mag,
omdat de heeren openbare onderwyzers
de onmisbare verkiezingsagenten zyn,
die de kiezers naar de stembus moeten
brengen eD daarom deze heeren onder
wyzers moeten te vriend gehouden
worden.
Maar waarom dan niet tien jaar
eerder gekomen?
Immers nu is de grootste helft dezer
heeren reeds voor de vryzinnige zaak
verloren. Zy volgen, met Ossendorp,
reeds sinds jaren de roode vaan.
Wat echter niet zeggen wil dat zy
toch niet overal, en met name by de
herstemmingen, voor de vryzinnige can
didaten in het vuur zullen gaan.
En dan nog de Staatspensioneering.
Een eisch, welks verwezeaiyking, naar
het zeggen zelfs van zeer betrouwbare
liberalen, tot een jaariyksche uitgaaf
van minstens twintig miljoen gulden
leiden zal.
Waar het geld van daan te halen f O,
dat is gemakkeiyk, zeggen deze heeren
van het vrijzinnige program
Doch hierover in esn volgend artikel.
20 Nov. 1912.
De Christelyke Sociale party is gecon
stitueerd. Het program is aangenomen,
doch op enkele punten gewyzigd. Zoo
is het punt afschaffing van den vaccine-
dwang geschrapt, niettegenstaande de
heer Keuchenius, arts te ScheveniDgen, de
zoon van onzen oud-minister mr. L. W.
C., den kampioen tegen den veccinedwang,
voor het behoud dezer paragraaf had
gepleit. Ons dunkt dezen slag in het
aangezicht zijns vaders, en voor alle
Christenen die den vaccinedwang ver
foeien, en al meer dan een halve eeuw
er tegen worstelen, moet dezen opponent
hebben pyn gedaan.
Nog op een paar eigenaardigheden
moet in dit verband gewezen worden.
lo. Nog twaalf leden waren er voor
om de wenscheiykheid uit te spreken
dat leger en vloot worden afgeschaft
2o. Groote verdeeldheid werd openbaar
inzake de roeping van den Staat jegens
bet openbaar neutraal onderwys.
De heer Schröder bepleitte dewryheid
voor ieder onderwyzer om zyn overtui-
tuiging op de school uit te spreken
hetgeen hem van den voorzitter het
scheldwoord liberaal deed oploopen, en
dezen tevens de verklaring deed uitspre
ken dat deze (mr. v. d. Laar) het Unie
ïaeport verfoeit 1
3o. Ten aanzien van verzekering werd
in het program geeischt vry willige ver
zekering met.ruimen overheidssteunen
verzet tegen tariefverhqoging.
4o. Tegen de doodstraf was een minder
heid, da meerderheid echter is er voor,
mits de rechters zeiven den veroordeelde
hei hoofd afslaat
5o. In artikel 39 wordt vastgelegd dat
in de kerk alle verschil naar rykdom
moet worden vermeden en aan „vrouwe-
ïyke lidmaten" het kiesrecht moöt wor
den toegekend. Met de kerk wordt alleen
de Ned. Hervormde kerk bedoeld, aan
welke een groote taak wordt aangewezen.
Doch hierover later.
Bichon te Ommen.
De heer Bichon, de Chr. hist, candidaat
in Ommen, heeft te Ny verdal gesproken,
en een poveren indruk gemaakt, wanneer
althans de persverslagen juist zjjn.
Hy begon met een mededeeling. Name
ly k, dat hy den heer Mackay had geseind
en geschreven, dat hy aannemen moest,
daar hy Bichon andersin staat zou
zyn zichzelf als candidaat aan te bieden.
Dat toen mr. Mackay toch bedankte hy
mr. Bichon by den heer v. Dorland zich
als sollicitant voor een candidatuui had
aangediend.
Uit het vervolg van sprekers rede blykt,
dat hy is geweest antirevolutionair van
huis uit, vooistander is van het stelsel van
vertrouwensmannen, omdat hy is tegen
wat hy noemt ruggespraak met de kiezers;
dat hy is voor den vry handel doch tegen
een fiscale hervorming der tarieven geen
bezwaar heeftdat hy is tegen de coalitie;
geen lid is van eenige kiesvereeniging
dat hy dr. Kuyper geen edel figuur
vindthfi wraakt iD dit verband dr.
Kuypers brochure „Confidentie" uit het
jaar 1871! en diens optreden in 1894
o. a. in Gouda tegen v. Bylandt, jammer
dat de Spr. daarby vergat te zeggen dat
dit de liberale v. Bylandt was, nu zullen
velen gedacht hebben aan den chr. histo-
rischen v. Bylandt. Spr. is echter ook
tegen de liberalen en wraakt de breed
sprakigheid van Duys; en is ook tegen
de gereformeerden die hy wantrouwt
„op goede gronden". Hem is nameiyk
„by verschillende gelegenheden gebleken
dat de Gereformeerden altyd naar zich
tóehalen en alle terrein trachten te ver
meesteren". Spr. voelt veel voor het
standpunt van v. IdsiDga, en zou by een
heistemming tusschen Tydeman en Kuy
per op laatstgenoemde stemmen omdat
hy met Groens leus instemt.
Wy behouden ons voor op deze speech
met haar tegenstrydigheden en eigenaar
digheden terug te komen. De lezer kan
zich voorloopig een meening vormen.
Hartverheffend zal de indruk wel by
niemand zyn. Een aanval op de leden
der gereformeerde kerken in een politieke
vergadering kwam ons wel het meest be
rispelijke van al voor.
Wy zyn nieuwsgierig wat de Chr.
Historische Unie en haar dagbladpers met
dezen Chr. historiscben candidaat zullen
doen, wanneer hy gekozen wordt. Want
op dit laatste bestaat alle kans, nu op
bedoelde vergadering te Ny verdal de
liberaal Van der Sanden, de leider der
Overyselsche fanatieke anti-ciericalen,
zich voor de candidatuur-Bichon heeft
verklaaïd.
Salvavi.
Naar te verwachten was, juicht Links
de verwerping van's heeren Middelbergs
voorstel luide toe.
Thans kreeg Links wat het zoo innig
begeerd hadUitstel van de verdere be
handeling der Invaliditeitswet tot het
volgend jaar. Rechts daarentegen verloor
een der weinige kansen die men nog
had, om in deze ruim vijfjarige parle
mentaire periode althans één tweeledig
brokstuk van het groote RegeeriDgspro-
gram tot een goed einde te brengen.
Voorshands is hieraan nu niets meer
te doen, ook al zocht men nog eon uitweg.
Intusschen constateeren we nu reeds,
dat men in onze Antirevolutionaire club
tot het laatste oogenblik weer voet by
stuk hield. Loopt het dan ook in 1913
mis, en biyft de Staten-Generaal zelfs
in dit eerste tweeledige stuk van het
Regeeringsprogram: Invaliditeit en Tarief,
staken, dan staat het in eik geval vast,
dat onze party vry uitgaat eD dat de
verantwoordeiykheid vooreen falikanten
uitslag niet op ons zal rusten.
Tweemalen is nu onzerzyds een poging
gedaan om het proces te bespoedigen.
De eerste maal in JuDi, toen dr. Kuypar"
een wyziging voorstelde in het Reglement
van Orde, diedan ook aangenomen werd.
Ware dit voorstel toen niet gedaan, dan
zou men zelfs nu nog ternauwernood
aan de Invaliditeitswet begonnen zyn.
En de tweeds maal poogde nu de heer
Middelberg de behandeling van de Inva
liditeitswet te bespoedigen, door in de
gebruikelijke avondvergaderingen met de
behandeling door te gaan, opdat nog vóór
25 December dit ontwerp afgedaan kon
zyn.
Bovendien zyn deze beide pogingen
door' onze Club reeds anderhalf jaar te
voren ingeleid door zeer serieuss waar
schuwing, die er telkens op wees, hoe
de nood drong, en hoe, zoo men geen
spoed maakte, de zaak spaak dreigde
te loopen. Eens zelfs ging de waarschu
wing verzeld van de verklaring, dat onze
Club, gaf men aan onzen aandrang geen
gehoor, tenslotte tot staking verplicht zou
zijn.
Deze niet te weerspreken feiten leveren
het voldingend bewijs, dat onze club in
de Tweede Kamer niet in gebreke bleef
haar plicht te doen. Ze bewyzen, dat
onze club van meet af door éénzelfde
gedachte is geleid geworden. Ze bewyzen,
dat men na de afstemming van ons
voorstel, niet wel met een voorstel van
veel minder verre strekking fcow of miocW
meegaan. En ze bewyzen in den meest
absoluten zin, dat de laatdunkendheid,
waarmeê men van Links od de door onze
club gevolgde gedragslijn goedvindt neer
te zien, in niets anders haar oorzaak
vindt, dan hierin dat het besluit der
Kamer, om, met behulp van eeD deel van
Rechts, datgene wat wy beoogden, af te
snyden, aan Links een kaDS zou bieden,
die ze by bet volgen van wat onze club
voorstond, zich zou hebben zien ontgaan.
Dit thans te coDstateeren is plicht.
De gevolgen van wat men nu door
dreef, kunnen noodlottig zyn. Mocht dit
zoo zijn, dan sta hier ons Salvavi.*)
Standaard.
Salvavi, d. w. z. Ik heb gered,
oftewel vrij vertaaldIk heb het mijne
er aan gedaan. Red. De Z.
Onder dit opschrift lezen wy in de
r.-katholieke Tijd het volgende stukje,
dat uit Den Haag aan dit blad werd ver
zonden
Met prysbaren y ver zet de Kamer ha
ren moeite vollen arbeid voort.
Links verpraat den tyd. Rechts laat
door den Minister en eeD ige deskundige
sprekers het wetsontwerp verdedigen.
Zoo ook weer deze week.
Dinsdag 12 November, waren te elf
uur 47 leden waarvan 33 van rechts
en 14 van links. Vandaar schorsing tot
twaalf uur.
Ontbraken dus 26 van rechts (ééne
vacature) en 27 van links.
Te twaalf uur begint de zitting, gaat
door tot 4.10 uur.
Te acht uur hervatting.
De linkscbe heeren praten den tyd vol,
totdat te ongeveer twaalf uren 's nachts
de heer Duys voorsteltop te houden.
