No. 39 1912
Donderdag 14 November
27
N1EUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Inecht
Meid
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
6
Middelburg.
gevraagd
nstmestbalen,
ri;
b e n d ij k e.
KOOP
s sim lartasM
H BROEKE, Brig.
£00 P
KOOP
1 eikenhouten
>br. MER F, Graven.
Iburg.
>t paarden kan ok-
3E, Oranjezon,
benoodigd
!n°; flinke 'tuin be-
J. M. MOL.
i Mei
een Knecht
de Knecht
r. NEL1SSE,
ie Knecht
[OOLE, Souburg.
stond
Oudeland».
enstbode,
Werkmeid,
eenvoudige
duw, Extern.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS'DER ADVERTENTIuN
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
Wy hebben reeds kennis kunnen ne
men van het verloop der stemming over
art. 19 van de verzekeringswet en de
amendementen daarop. Rechts hield ge
lukkig het roer in handen, zoodat alle
amendementen, van Patyn, Dujjs en
Treub, met groote meerderheid verworpen
werden. Eveneens het nieuwe artikel, dat
Treub voorstelde, tot een oploopende
staatsbydrage.
De Balkan-Oorlog.
Uit de Provincie.
eleverd worden ty|
Adres
nd te koop"
perceelen BOUW-
-ink te Westkapeiie
an den Rooverswes
.1761 H.A (2 gem
ij Willem Lie vunss
rkriigbaar ten Kan.
DE WOLFF te Mij.
i, oud 5 en 9 maan-
!LSE; Biggekerkc
t Mei
7rouwep»l4eri
REIJNIERSE,
idekerke, Westhoek.
iaart
N, Kruiningen.
stond
Kamperland,
tn ol met Mei
DE DREU,
(Z.-H) wordt ge-
schen niet noodig.
rentiën aan Mej. J-
sstraat Boskoop.
1 Dec. a s.
liefst P. G. en van
;en voorzien. Loon
vr. D'AUDRETSCB,
t, Scheveningen.
a a g d
RMA
DIJKAM-MASSEE.
ooïdienit,
DELB-ROTTEROAM
iber 1912.
ondags) van Viisstt/
elburg 8.80van Rot-
irboot
(5—ZïERIKZEK-
ber 1912.
i u r g op werkdag011
ondagen alleen 7,30.
e dagalt) ks, uitgezoD'
2,15; óp Donderdagen
v. om 6,30 en ander0
idags 7,30.
Jonge-Ver west,, Goë»-
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—16 regels ƒ1.—, iedere regel
meer 10 cent
XTXT JB23 7SES.
Artikel 171 Grondwet.
De Heraut betoogt, dat de verkiezing
te Ommen deed zien, waartoe kerkelijke
passie leiden kan.
Openlijk woidt uitgesproken, dat de
coalitie tusschen de Christelijke partijen
verbroken moeten wordeD, wanneer de
Hervormde Kerk niet haar bevoorrechte
positie behoudt èn ten opzichte van de
subsidie èn ten opzichte van de Theolo
gische faculteit. Dat is de conditio sine
qua non, waarvoor de Roonasche en
Anti-revolutionnaire party gesteld moe
ten worden. En wat in heel dezen strijd
het ergerlijkst is, is dat de liberale party,
die het sterkst voor de afschaffing van
de heer schen de Kerk* gestreden heeft
en in de Grondwet het beginsel van ge
lijke bescherming van alle kerkgenoot
schappen beefc vastgelegd, thans lynrecht
tegen haar eigen beginsel in, alleen uit
politiek winstbejag, met deze Christeiyk-
Historische fractie gemeene zaak maakt
en het voor de bevoorrechting der Her
vormde Kerk opneemt
Welk gevolg dit gevaariyk spel voor
onze Chrlsteiyke Regeering hebben kan,
behoeft hier niet besproken te worden.
Op politiek gebied begeven we ons niet.
Maar wel raakt deze politieke kwestie
te nauw het kerkeiyk leven, dan dat in
een k6rkeiyk blad hierover geheel zou
mogen gezwegen worden.
Met allen ernst wenschen we daarom
tegen dat dry ven te protesteeren, en we
hopen, dat de Antirevolutionaire party,
zelfs al kostte het haar nog zooveel
zetels, aan dat dry ven niet zal toegeven.
Het is beter met eere voor een beginsel
strijdende te vallen, dan een overwinning
te behalen, die alleen gekocht zou kun
nen woiden door beginsel verzaking. Men
vatte ons hierby wel Er is geen sprake
van, dat we als Gereformeerde Kerk uit
zekeren nay ver gaarne de positie der
Hervormde Kerk verzwakt zagen. Zelfs
bet subsidie-vraagstuk is voor ons van
bykomstig belang. Dat we zelf geen
subsidie ontvangen en de Hervormde
Kerk wel, is voor onze Kerken nooit een
reden geweest, om zich deswege by de
regeering te beklagen. Indien de Her
vormde Kerk, omdat ze zelf niet in staat
is voor haar predikanten te zorgen en
met schrik ziende, hoe door het klein
getal harer predikanten de massale volks
kerken in de groote steden steeds meer
ontkerstend worden, op vermeerdering
der subsidie aandringt, ten einde meer
predikanten te kunnen beroepen, zullen
we het haar heusch niet misgunnen,
wanneer de regeering deze subsidie haar
verleenen wil. Ei evenmin denken we
er aan Theologische faculteiten aan de
RykshoogescholeD, waarvan alleen de
Hervormde Kerk gebruik maakt voor de
opleidiDg harer predikanten, op te eischeD
voor onze Gereformeerde Kerken.
We hebben aan onze Theologische
school en aan Theologische faculteit onzer
Vrye Universiteit gelegenheid te over om
voor de opleiding onzer dienaren te zor
gen. Met historisch geworden toestanden
willen we gaarne rekening houden, en in
de praktyk kunnen we inschikkelijk ge
noeg wezen. Maar zoodra men van Her
vormde zyde principieel voor de Hervorm
de Kerk de positie van een geprivilegeerde
Kerk opeischt, moeten we ons wel ver
zetten Verzetten, omdat dit in flagran-
ten stryd zou zyn met de beginselen van
onze Giondwet. Verzetten, omdat we als
Gereformeerden deze pretentie aan de
Hervormde Kerk niet toe kunnen geven,
zonder ons eigen recht prys te geven. En
verzetten bovenal, omdat daarmede een
beginsel in het staatsleven zou worden
ingevoerd, dat voor de toekomst van ons
volk uiterst bedenkeiyk zou wezen.
De Heraut zegt daarom te hopen, dat de
Christ.-Historische party zich door dit
•kijven niet zal laten meeslepen, omdat
•Hoomschen noch Gereformeerden er ooit
toe zouden kunnen medewerken om dit
begiDsel van degeprivilegiëerde Hervorm
de Kerk te steunen".
Zoo is dan hier by dit voorname punt
misschien wel het belangrykste
het regeeringsontwerp gevolgd. Slechts
kunnen wy biykbaar niet op den chris-
telQk-historischen afgevaardigde Van Id-
singa rekenenaangezien deze by enkele
der amendementen in de contramine was.
By art. 21, betreflende de uitvoering
der wet, verdedigde de heer Patyn (u.l.)
een amendement strekkende om de uit
voering van de verzekering van den
voorzitter op het bestuur \an den raad
van arbeid over te brengen. Een subsi
diair amendement, dat precies hetzelfde
beoogt als het ontwerp, doet een duide-
ïyker redactie aan de hand. Patyn vondfc
dat er iets in het artikel is, dat stoot.
Schaper (8. d. a. plichtte een amende
ment Duys c. s. toe, om meer macht
aan het bestuur van den Raad van
Arbeid te geven. Dit sluit dus eigeniyk
aan by Patyn's voorstel. Treub (v. d.)
wilde de uitvoering doen berusten by
de Raden van Arbeid zeiven.
De heer Rutgers (a. r.) heeft de amen
dementen krachtig bestreden. Hy vond
het verschil tusschen deze en het ont
wei p niet zoo groot, dat zooveel heftig
heid en felheid gewettigd zou zyn.
En dit is ook zooimmers men is
het er over eens, dat de me; ste zaken zul
len worden verricht niet door den Raad
van Arbeid, doch door het bestuur en
den voorzitter, en er heerscht bovendien
eenstemmigheid over de vraag,,dat men
nu nog niet kan beslissen over de ver
deeling der werkzaamheden. Het verschil
zit eigeniyk in de positie van den voor
zitter. Eu om de bureaucratie niet ten
top te voeren, moeten we niet den weg
van de linksche heeren op. Geen sou-
vereine uitvoerder. Ook de heer Talma
heeft dit gevoeld, en wil daarom de Raden
van Arbeid invloed op de afdoening van
de zaken laten uitoefenen.
-Schaper retireerde na de krachtige be-
toogen van minister en kamerlid dadeiyk
en wyzigde zQn amendement in disn
zin, dat de voorzitter zorgt, dat de zaken
worden afgedaan, zoolang het bestuur
of de Raad zelf de afdoening niet heeft
geregeld.
De minister deed daarop ook een con
cessie. Wy weten, dat de dappere Talma
zich er niet voor schaamt ook iets toe
te geven, wanneer hy inderdaad iets
biliyks in 's tegenstanders redeneering
ziet. Wy weten ook, dat by krachtig
voet by stuk houdt en nimmer wankelt,
wanneer men met valsche en verderfe-
ïyke voorstellen voor den dag komt. Hier
deed de heer Talma een concessie
wyzigde het artikel in den geest van
het amendement-Schaper, behoudens nog
eenige formeele verbeteringen.
Nadat de heer Nolens (r. k.) bet ge-
wyzigde regeeringsontwerp had verde
digd en de amendementen Schaper en
Patyn waren ingetrokken, werd het
regeeringsontwerp zonder boofdelyke
stemming aangenomen.
Op art. 25 (algemeen e maatregel van
bestuuur o.a. ter zake van rentekaai-
ten en zegels; verdedigde de heer
Treub eeD reeks amendementen strek
kende om het stelsel der rentekaar-
ten, spr. noemdej het omslachtig en
tydroovend, met de daarop te plakken
zegels door een eenvoudiger w|jze van
boekhouding en administratie te ver
vangen. Was zyn vorig amendement
verworpen, getroost ving hy aan met de
verdediging van deze amendementen, om
ze straks misschien eveneens naar den
kelder te zien gaan.
P. S. Wy wenschen nog even op te
merken, watwy gister verzuimden, dat
eergisteravond de stemming over art.
19 niet kon plaats hebben, dewijl er
slechts 46 leden aanwezig waren. Van
deze 46 waren slechts 6 van links. Ook
dit is een vorm van obstructie (tegen
houden der werkzaamheden) waartegen
niet ernstig genoeg kan gewaarschuwd
worden.
De Turken kunnen geen tyd vinden,
om zich na een geleden nederlaag weder
behoorlijk te oriënteeren, zóó haastig
volgen de aanvallen der Bulgaren el
kander op. Dit is zeker een verstandige
taktiek van Bulgarye, die den vijand geen
tyd gunt om zich te herstellen. Zoo ging
het ook by de Tsjataldzja-ÜDie, waarde
positie van de Turken tameiyk gunstig
is. De Bulgaren zyn immer gereed om
aan de bevelen van hooger hand te ge
hoorzamen. Eergister vond da hoofdaan
val plaats tegen het centrum aan weers-
zyden van Tsjataldzja. Tegeiykertyd werd
het noorden van de linie krachtig be
stookt.
Ware de regenval de laatste dagen niet
zoo groot gewetst, de Bulgaren zouden
zeker nog een paar dag6n vroeger den
aanval begonnen zyn. Dit was daaidoor
echter vry wel obmogeiyk. Door den regen
werd de aanvoer van schietvoorraad en
het vooruitbrengen van de zware artil
lerie zeer bemoeilijkt.
De stryd moet reeds hevig geweest
zyn. Een omtrekkende beweging is to
taal onmogeiyk volgens deskundigen,
zoodat alleen frontaan vallen gedaan kun
nen worden.
Wy vragen ons wel af, of de Turken
de linie nog zoo lang kunnen bezetten,
tót de onderhandelingen tusschen de
mogendheden of die tusschen Turkye
en de Balkanstaten, waarover reeds ge
ruchten liepen, tot een gunstig resultaat
hebben' geleid. Dit is zeer te hopen in
verband met de eveatueele verwikke
lingen, die uit een mislukking konden
geboren worden. Want lukt het den Bul
garen Konstantinopel binnen te trekken,
waartoe zy wel geneigd schynen, dan
zal een beroering onder de mogendheden
niet uitblyven.
Uit Moestafa pasja wordt geseind, dat
de Turken uit Adrianopel weer twee
groote uitvallen hebben gedaan.
Na een verbitterd gevecht van vyf uren
zyn de Turken met groote groote ver
liezen teruggeslagen, üe Bulgaren heb
ben vervolgens de pas door hen veroverde
forten Papatepé en Karteltepe versterkt.
Adrianopel houdt zich lang goed. Het
is inderdaad onbegrypeiyk. By zooveel
honger en ellende.
Ook over Macedonië komen nog meer
onheileB, dan die van den oorlog alleen.
In heel Servië en Macedonië hebben
groote overtroomingen plaats gehad, die
de ellende niet weinig verhoogen, en de
oorlogsoperaties zeer bemoeiiyken.
Van de Serviërs bereiken ons niet zoo
mooie berichten. Ook zy moeten zich tot
dieren verlaagd hebben. Gruwelyke ver
halen van moordpartyen in Albanië doen
de ronde.
De zoogenaamde kruistocht van de
Serviërs is in een bloedige uitroeing van
de Albaaeezen veranderd. De geringste
aanleiding wordt gebruikt om „een voor
beeld te stellen" d.w.z. dorpen in brand
te steken, de bevolkiDg van heele plaatsen
ook vrouwen en kinderen, dood te schie
ten et de ernstigste gruwelen te plegen,
Een aanbrenging van een Serviër, die
eenige persooniyke wrok tegen een Al
banees heeft, is voldoende, dat dezeon-
middeliy k voor een schy nbaren krygsraad
gebracht en ter dood veroordeeld wordt.
Het gedeelte van de Albaneezen, dat
op de hand van de Serviërs is, heeft
besloten zich by de Serviërs aan te slui
ten, om de militaire autoriteiten te helpen
de orde in het land te herstellen.
Wat de verhouding tusschen Oosten
rijk en Servië betreft, die laat zich iets
gunstiger aanzien. De toestand is er veel
beter op gewórden, nadat men in Servië
in nuchtere politieke kringen een kalmere
opvatting van den status quo kreeg en
men zich reeds met de gedachte ver
trouwd had gemaakt, dat het voor Servië
het voordeeligst is op een compromis in
te gaan.
Te Weenen wil men natuuriyk nog
steeds niet van een Servische haven aan
de Albaneesche kust weten. Men is daar
entegen bereid toe te staaD, dat Servië
een verbinding met een Montenegrynsche
haven krygt. Ook duikt het voorstel op
dat Servië een havenservituut in een
Oostenrykscbe haven aan de Adriatische
Zee zou krijgen, die aan het uitgangs
punt van de Donau Adria spoorweg ge
legen is. Het schynt, dat men de haven
van Metkowic in Dalmaiië op het oog
heeft. Ook worden voorstellen besproken,
die in esn andere richting gaan o.a. het
voorstel Servië in een Albaneesche haven
in geval van de onaf hankeiykheid van
Albanië zekere rechten toe te staaD.
Oostenryk begrypt ook wel, dat Servië
niet geheel en al ten onrechte in de ge
geven omstandigheden eisehen stelt.
De onderhandelingen der mogendhe
den vorderen bedenkeiyk langzaam.
De vertegenwoordigers der groote mo
gendheden te Sofia, van wie enkelen
nog geen besliste instructies schynen te
hebben ontvangen van hunne regeerin
gen, deden nog geen enkelen stap by de
Bulgaarscbe regeering. Dit zou waar-
schjjniyk heden gebeuren na een over
eenstemming tusschen de gezanten, om
te weten door wien en op welke wyze
de mededeeling zal worden gedaan.
De Bulgaarscbe regeering acht een
nauwkeurige omschryviDg der waarbor
gen van de zyde van Turkye onvermy-
deiyk om tot eene wyziging in de hou
ding der mogendheden te kunnen bomen.
Het antwoord der Balkanstaten zal, door
de noodzakelijkheid om zich met elkaar
te verstaan en door de afwezigheid der
staatshoofden, ongetwyfeld eenigen tyd
uitblyven.
Willen de Bulgaren wellicht eerst hun
krachten by Tsjataldzja beproevén f Een
spoedig resultaat is daarom zeer ge-
wenscht, want de ernst van het oogenblik
valt niet te ontkennen. Ieder is zich er
volkomeL bewust van, dat het lot van
Turkye van den afloop van het gevecht
om de Ti-jataldzja-linie afhangt; en niet
alleen Turkye's lof, maar ook wellicht de
Europeesch) vrede. De laatste hoop der
Tui ken mag op een ernstig Europeesch
conflict gevestigd zyD, wy beschouwen
dit als den noodlottigsten afloop, die deze
kryg zou kunnen hebben.
BINNENLAND
Uit Batavia wordt aan de N. R. G.
geseind, dat onder de Caineezen op Riouw
ODlusten zyn uitgebroken zy hebben de
opiumkitten afgeloopen.
Art 171 Grondwet Is het Vaderland
juist ingelicht, dan zal de regeering in
haar binnenkort by de Staten-Generaal
aanhangig te maken voorstellen tot
Grondwetsherziening het voorstel van
de Staatscommissie voor die herziening
betreflende art. 171 der Grondwet (Kerk
genootschappen) niet volgen.
Xh&iTDKOTkW.
Voederbieten.
Vele landbouwers zyn er op gesteld,
o. i. zeer terecht, om zooveel mogeiyk
het. veevoeder, dat zy behoeveD, zelf'
te verbouwen en dientengevolge wordt
een belangryk gedeelte van den bouw
grond voor de teelt van voedergewassen
gebezigd. Onder die gewassen nemen de
voederbieten eene voorname plaa(s in,
iets wat zeer natuuriyk is, daar zoowel
de eigeniyke mangelwortels als de voe
derbieten, die ongeveer het midden hou
den tusschen de mangelwortels en de
suikerbieten, een uitmuntend veevoeder
vormen voor alle landbouwdieren. Ook
uit een oogpunt van gezondheid zyn
deze gewassen als veevoeder zeer aan-
bevelens waardig,daar zy zacht laxeerend
werken Bovendien hebben zij nog het
voordeel, dat zy een uitmuntend hulp
middel zyn, om minder-begeerde voeder
middelen als kaf en baksel, naar binnen
te werken. Bieten en mangels stellen
hooge eisehen aan den bodem, zoowel
wat de bewerking als de bemesting be
treft. Da grond moet goed verkruimeld
worden en behoo/iyk los zyn, ook in
de diepere lagen, en daarby ook ïuim
voorzien zy* van gemakkeiyk opneem
baar voedsel. Dit laatste moet geiyk-
matig in den bodem aanwezig zyn, daar
de zy wortels dezer gewassen weinig
ontwikkeld zyn. Maar het mag dan ook
gezegd worden, dat zy zich door eene
groote opbrengst zeer dankbaar toonen
voor eene goede verpleging. Op goede
gronden en met eene zware bemes
ting, die by deze gewassen doorgaans
zeer rendabel is, kan men op 70000 h
80000 k. g. per H. A. rekeneD, somtyds
stygt de opbrengst nog aanmerkeiyk
hooger. Voor bemesting gebruikt man
nu eens uitsluitend stalmest dan eens
uitsluitend kunstmest en ook heel dik-
wyis half oni half. By het aanwenden
van kunstmest dient men er op te letten,
dat maügels en bieten kolossale kalige-
bruibers zyn en dat dientengevolge de
bodem ryk voorzien moet zyn van op
neembare kali. Men moet het hierby
niet op deu kalkrykdom des bodems aan
laten komen, daar de ondervinding heeft
geleerd, dat zelfs tameiyk zware klei
gronden te. kort kunnen schieten in bet
leveren van opneembare kali. Het is
wenscheiyk het zekere voor het onzekere
te nemen en daarom voor maDgels en
bieten feaïoiet of 40 pCf. kalibemestings-
zout aan te wendeD en wel naar gelang
van de gesteldheid des bodems plm. 600
a 1000 k. g. kaïniet per H. A. of 180 a
300 k. g. 40 pCt. kalibemestingszout.
Beide meststoffen dient men in najaar
of voorwinter zorgvuldig onder te ploe-
geD, waarby het aanbeveling verdient
ook kalk te gebruiken in geiyke hoe
veelheid als het kaïniet. In het voorjaar
geve men dan den noodigen fosforzuur
en stikstofmest. Het zou misschien
wel aanbeveling verdieneD, dat ieder
landbouwer eens vergeiykende proeven
nam met stygende hoeveelheden kali-
mest; door ondervinding wordt men wys.
Middelburg. De Vryzinnig-democra-
tiscne kiesvereeniging te Middelburg
heeft in haar Woensdagavond gehouden
vergadering tot bestuurleden gekozen de
heeren Herman Snyders (voorzitter van
het hoofdbestuur) en M. Gryspaardt.
De volgende motie werd in die verga
dering aangenomenDe Vryzinnig-demo-
cratische kiesvereeniging te Middelburg
hulde brengende aan de hoofdbesturen
der vryzinnige pariyen voor 't verkregen
resultaat tot samenwerking by de aan
staande verkiezing voor de 2e kamer be
tuigt hare sympathie met dat voorstel,
hetwelk zy by acclamatie aanneemt".
Middelburg. De St. ct. bevat de wyzi-
gingen in de statuten vaD Ver. tot Chris-
teiyke verzorging van kranzinnigen in
Zeeland, alhier.
Middelburg. De heer K. A. Heyblom
tot voor kort waarn. directeur van het
postkantoor alhier, ia tydeiyk werkzaam
