No. 32 1912Woensdag 6 November27e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
SamenwerkiD^ m frijiopo.
Staten-Generaal.
De Balkan-Oorlog.
Uit de Provincie.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bondsjubilee.
TWEEDE KAMER.
ÖIHNHHItAMD.
Middelburg. Nu in de jongste raads
vergadering ter sprake is gebracht de
mogeiykheid van annexatie van het aan
onze gemeente grenzende deel van Kou-
dekerke, is het zeker nog wel eeDS goed
na te gaan welke motieven voor zulk
een annexatie kunnen pleiten. Ten eerste
is daar de hygiënische verbetering welke
tot stand zou worden gebracht door deze
volkryke buurt te voorzien van rioleering
en waterleiding. Maar een punt waarop
in den raad niet gewezen is, is het be
zit van de gemeente Middelburg van een
groot stuk grond, de zoogenaamde stads
weide, op 't Zand, welke grond zeker
geschikt zoude zyn voor den aanleg van
een complex straten of zoo mogeiyk
voor een villa-park. Wy vermenen, dat
de gemeente Middelburg nimmer deze
grond zal afstaan voor bouwgrond, zoo
lang het Zand niet geannexeerd is, want
dit zou den uittocht van personen, die
hun verdiensten te Middelburg hebben,
nog grooter maken. Het is zeker goed,
dat B. en W. al deze argumenten eens
ter overweging aan de regeering voor
leggen. Ook dient Diet vergeten te wor
den, dat bet bestaan van onhygiënische
toestanden in een dicht bevolkte buurt
zoo vlak by de stad, een groot gevaar
oplevert voor de stadsbevolking.
Hoedekenskerke. Den jachtopziener
Traas, alhier, gelukte het Maandagavond
een tweetal stroopers op heeterdaad te
betrappen, by het jagen met den licht
bak. Geweer, baas en lichtbak kon hy
in beslag nemen.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. pƒ1.25
Enkele nummers. 0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—1# regels ƒ1.—, iedere regel
meer 10 cent.
De drie liberale groepen vi jj-liberaal,
unionist en vrflz. democraat z£jn het
eeDS geworden, het hieronder volgend
program hebben zij aan de liberale kies
verenigingen enz. verzonden.
In breede kringen wekt de gang van
zaken op staatkundig gebied steeds ern
stiger bezorgdheid. Het ministerie-Heems
kerk, dat by zjjn optreden het voornemen
te kennen gaf, in gematigden en ver
zoenenden zin te willen regeeren, zet
thans de tradities van het ministerie-
Kuyper voort, en keert zich al scherper
tegen de vrijzinnige beginselen, welke
sedert 1848 ons staatsleven beheerschen.
ODder den invloed van met den dag
feller optredende elementen uit de Room-
scbe en Calvinistische staatspartijen
wordt een reactie ingeleid tegen d8 be
ginselen van vrijheid en recht, die aan
onze staatsinstellingen ten grondslag
liggen en Nederland ten zegen zijn ge
worden. Gieloofs vei schillen worden aan
gescherpt en doorgetrokken op elk gebied
van het maatschappelijk leven, het gevoel
van nationale saamhoorigheid gaat te
loor.
De geestelijke vrijheid van het Neder-
landsche volk wordt aangerand. Begun
stiging van bepaalde kerkelijke richtingen
leidt tot onoprechtheid en veinzerij.
De bediijfsvrijheid wordt door eene
bureaucratische wetgeving meer dan
noodig aan banden gelegd, de regeling
van het bedrijf in handen gegeven van
deD Minister met zijn staf.
B(j den opbouw van sociale instellingen
wordt niet gestreefd naar ontwikkeling
van eigen werkzaamheid van arbeiders
en werkgevers, naar aansluiting by het
goede dat uit de vrije maatschappij is
opgekomen. Heil wordt gezocht in over
dreven vermeerdering ambtenaren en
ambtenaarsinvloed, in niet-nationale,
uiterst kostbare organisaties, die evenmin
passen in ons staatsrecht als in de ont
wikkeling onzer maatschappij. Aldus
wordt tegenzin gewekt tegen alle pogin
gen om door doeltreffende maatregelen
van wetgeving en bestuur de maatschap
pelijke zwakheden te sterken.
De handelsvrijheid, waaronder land
bouw en nijverheid, scheepvaarten han
del bloeien als nooit te voren, wordt aan
averechtsche sociale plannen der regee-
rlng ten offer gebracht; een stelsel van
bescherming is voorgedragen, dat, reeds
afkeurenswaardig uit een oogpunt van
belastingpolitlek, buitendien onze wel
vaart bedreigt en tot politiek bederf zal
voeren.
Het rechtmatig streven der vrouw naar
meer zelfstandigheid wordt belemmerd.
Z9lfs wil men door een algemeen wet
telijk voorschrift de vrouw-ambtenares,
die in het huwelijk treedt, straffen met
ontzetting uit hare betrekking in rijks
dienst of bjj het onderwijs.
Tot verbetering van het algemeen
volksonderwijs, onmisbaar voor zedelijke
verheffing, wordt niets gedaande meest
driDgbnde maatregelen tot verhooging
van het peil, zoowel van het openbaar
als van het bijzonder onderwijs, blijven
achterwege. Er is slechts belangstelling
voor de eenzijdige bevoordeeling van de
bijzondere school ten koste van de open
bare.
Door opgedrongen kerstening dreigt
het Moederland de inlandsche bevolking
onzer Koloniën van zich te vervreem
den. Het drijven om gouvernements-
scholen te doen plaats maken voor
scholen dei Christelijke secten brengt
den schoolstrijd ook naar Indië over.
Ons koloniaal bezit wordt aan gevaar
blootgesteld ten gevolge van eene poli
tiek, die lijnrecht iDgaat tegen jarenlang
beproefde beginselen van koloniaal beleid.
Het gevaar, aan den bestaanden poli-
tieken toestand ondervonden, istegroo-
ber, wjjl de door machtsbegeerte bijeen
gehouden, schoon innerlijk verdeelde
coalitie in de Tweede Kamer aan allen,
die zich tegen haar beleid verzetteD,op
fyratinieke wijze haren wil oplegt. Zplfs
schroomde z{j niet, het Reglement van
Orde der Kamer, tot dusver waarborg
van de rechten der minderheden, aan hare
stembusoolitiek dienstbaar te maken
De hoofdbesturen van de drie vrijzin
nige tartijen zijn m8t elkander in over
leg getreden, om te overwegen, wat in
deze ernstige omstandigheden de taak
is der vrijzinnigen. Zij oordeelden, dat
het noodzakelijk is met behoud van
eigen zelfstandigheid de handen in
een te slaan, ten einde gezamenlijk de
gevaren te kunnen afwenden, die het
land bedreigen. Die noodzakelijkheid
klemt te meer, daar de vrijzinnigen
strijd te voeren hebben niet alleen tegen
de rechterzijde, maar evenzeer tegen de
sociaal-democratie, die, zich stellende
op het standpunt van den klassenstrijd,
tot bereiking van een hersenschimmig
einddoel, de grondslagen van de heden-
daagsche maatschappij ondermijnt.
De samenwerking van de drie vrijzin
nige partijen zal berusten op dsn navol
genden grondslag:
Algemeen kiesrecht voor mannen moet
worden ingevoerd, zonder dat aan die her
vorming als voorwaarde wordt verbon
den het nemen van maatregelen tot ver
zwakking van den volksinvloed, dien men
door het algemeen kiesrecht tot volle ont
wikkeling zal brengen.
De gelegenheid moet worden geopend,
aan de vrouw het kiesrecht te verleenen,
zonder dat daarbij eischen van maat-
schappelijken welstand mogen worden
gesteld. De beletselen tegen verkiesbaar
heid der vrouw moeten worden wegge
nomen.
Evenredige vertegenwoordiging moet
worden ingevoerd.
De-verhouding tusschen Kroon en Volk,
zooals die in onze Grondwet is geregeld,
moet worden bestendigd.
Onverzwakt moet ook als waarborg
voor de deugdelijkheid van het geheele
volksonderwijs de openbare school
worden gehandhaafd, waar ieders gods
dienstige gevoelens worden geëerbiedigd.
Herziening van het schoolwezen en ver
betering van de opleiding en de positie der
onderwijzers, ten einde het volksonder
wijs op hooger peil te brengen, i8 drin
gende eisch.
Veiandering in onze vrijhandelspoli
tiek moet worden afgewezen.
In de behoeften, ontstaan door ouder
dom, moet voorzien worden door uitkee-
ringen uit de Staatskas, onverschillig of
de behoeftigen al dan niet tot de loonar
beiders behooren. Verzekeringen van uit-
keeringen boven het minimum, dat aan
bfhoeftigen wordt verstrekt, dient van
Staatswege gevorderd en geldelijk ge
steund te worden.
Noodzakelijk is eene algemeene voor
ziening op het gebied van de geneeskun
dige en geldelijke hulp bij ziekte en
invaliditeit van on- en minvermogenden.
Hiervoor zal eene wettelijke regeling van
de ziekenfondsen en ziekenkassen en van
den daarbij van staatswege te verleenen
steun het uitgangspunt moeten zijn.
Tot het verkregen van de voor de
sociale hervormingen beDOodigde midde
len zal, voorzoover die niet gevonden
worden uit bijdragen van belanghebben
den en uit bestaande inkomsten van den
Staat, niet mogen worden teruggedeinsd
voor verhooging van directe heffingen.
top xm a
Het Comité van uitvoering, door het
Bondsbestuur aangewezen, heeft de zaken
krachtig aangepakt. Zoo de Heere het wil,
zal het Bondsfeest in 1913 veel goeds
brengen. Natuurlijk wordt er opgerekend,
dat men de zaak niet aan hetBondsbe-
stuur alleen zal overlaten.
Er moet medewerking zijn. Krachtige
medewerking zelfs.
De sympathie voor het 25-jarig jubilee
moet. zich, wat de leden der aangesloten
Vereenigingen betreft, krachtig uiten
door het saambrengeo van het bekende
jubileumfonds. Van zelf spat de geestdrift
dan over naar de oud leden. Enthousiasme
wprkt aanstekelijk.
Uit hun bondsdiensttijd weten de oud
leden zoo goed, hoe sterk het Boiidsi-
dealisme kan opvlammen. De uitslaande
vlam moge zich bjj het oud-lid niet zoo
zichtbaar meer vertoonen als vroeger,
maar 't vuur giDg niet uit. 't Kan niet
uit. Het is alleen bij het oud-lid meer
intensminder voor het oog maar vaü
binnen blijft het gloeien. Wat de oud
leden zich voorstellen te doen, weten
onze lezers.
Het is den oud-leden bekend, dat in
den Bond al jaren lang de stille wensch
heeft geleefd den Bondsarbeid een huis
te stichten.
Een Bondswerkplaats Waar het bu
reau-personeel zijn dagtaak verricht
En waar bondsarchief en de administra
tie van het Orgaan hun onderdak vinden
Een gebouw, dat de bondsuitgaven her
bergt en vergaderplaats voor Bondsbe-
stuur en Bonds-Commissiën kan worden.
Voor zulk een huis Is meubilair noo
dig. Het kapitaal om dat meubilair aan
te schaffen willen de oud-leden verstrek
ken. Natuurlijk onder dit verband, dat,
als de aankoop niet dadelijk kan plaats
hebben, het kapitaal door het Bondsbe-
stuur voor geen ander doel zal worden
aangewend, dan waarvoor de gevers het
hebben bestemd.
Hulde voor het plan der oud-leden 1
En straks een driewerf hoszee als het
is uitgevoerd.
Hoofdred. Geref. Jongelingsblad
(J. E. VONKENBERG.)
Moet deze week wederom in het teeken
van de staatspensionneering staan
Waarlijk, het heeft 8r weer veel van. De
sociaal-democraten Schaper en Hugen-
holtz fiebben reeds de noodige kolommen
volgepraat. Met recht volgepraat, want
de betoogen waren meer een pleidooi
voor staatspensioen, dan een bestrij
ding van hetverzekeringsontwerp Talma.
Men beweert niet geheel ten onrechte,
„dat het parlement zijn bestaansreden
ernstig bedreigd ziet" en «dat de wet
geving zoo goed als stopgezet wordt."
Men legt het er op aan het werk der
regeering „dood te praten", 't Is een
voudig schandalig en ten eenenmale on
verantwoordelijk, zooals liberaal en soci
aal-democraat met 's lands hoogste be
langen den spot drijven.
Ja, Domela Nieuwenhuis had niet zoo
geheel en al ODgeljjjk, toen hij de kamer
zittingen in een bespottelijk daglicht
stelde. Slechts vergat hy daa'bij te ver
melden, dat het in de eerste plaats de
sociaal-democraten zijn, die over het
algemeen de domste elementen in de
Kamer vormen en het parlement op zoo
laag peil houden.
Het gaat thans alle perken te buiten,
's Lands zaken kunnen op deze wijze
nimmer naar den eisch behartigd wordeD.
Of zouden de linksche heeren soms rnee-
nen de regeering beter te kunnen uit
oefenen BQ de bestaande beginselloos
heid zou er niet veel van terecht komen.
Daarom juist is die tegenwerking in de
Kamer zoo laf en kwajongensachtig.
Zou een eerbiedwaardig parlementslid
soms dag in dag uit naar dat met boos
opzet langgerekte geklets moeten luis
teren Het zjj verre.
Komt laat mij even kort resumeeren,
wat de heer Schaper gisteren te vertellen
had. HU meent, dat ter aanvulling van
het staatspensioen armenzorg vooral in
den overgangstijd noodig zal blijken,
doch dat er overigens bij staatspensioen
van armenzorg geen sprake ls. HU ver-
a Wl ■BMgj—MBB lAMitljj
dedigt verder op uitvoerige wijze het
staatspensioen, hjj kritiseert het gemis
van een weduwerente in het ontwerp-
Talma en het opnemen van den ouder
dom onder de invaliditeit. Ziedaar de
zakelijke ouDten, die hij bespreekt. Oud
nieuws 1 Doch daar ging het niet om. Er
was weer zoo'n sehoone gelegenheid, om
z'n gemoed eens in hatelijke persoon
lijkheden te luchtea. Thans was het de
heer Lohman, die het moest ontgeldeD.
Deze had zich zeker te pertinent voor
het verzekeringsontwerp verklaard. Daar
om verwijt men hem draaierij.
De heer Hugenholtz zet de speech van
z'n confrater voort, bestrijdt dwangver
zekering, prijst staatspensioen Staats-
pensioneering zonder einde en natuurlijk
zonder één nieuw gezichtspunt te openen.
De redevoeringen zouden daarom meer
gepast-hebben op een meeting voorstaats-
pensioneering bij voorkeur in de open
lucht dan in een parlementszitting,
waar een geheel andere zaak aan de
orde is.
De heer Tydeman (u.lvolgt den heer
Hugenholtz op. Nogmaals geeft hU een
duidelijke uiteenzetting van bet door hem
in eersten termijn verdedigde „gecombi
neerde stelsel", het stelsel, dat in de
laatste weken als stelsel-Tydeman pleegt
te worden aangeduid. De vrijzinnigen
staan er niet bepaald vierkant tegen
over men erkent aan die zijde, dat het
nauw verband houdt met het vrijzinnig
concentratieprogram. De heer Tydeman
wordt daarom niet weinig door de libe
rale pers om zjjn liberaliteit in de hoogte
gestoken, terwijl de heer Lobman minder
gunstig onthaald wordt. De vrijzinnigen
lachen om het bezwaar, dat ook klap-
loopers en slam; ampers om hun uitkee-
riag zullen komen.
Men kan nu wel zeggen, dat zQ dan
niets krijgen, doch men staat hier nog
niet voor de praktijk van het leven.
Na dezen spreker voeren nog het woord
de vrijzinnig-democraten Bos en Teen
stra. Beiden bestreden ook den heer Duijs.
Teenstra kwam zelfs tot verrassende,
neen brutale conclusie, dat eigenlijk de
rede van den sociaal-democraïischen
spreker nog veel te beknopt was geweest.
Hoort nu toch zulke nonsens eens aan.
En nog wil men rechts aansprakelijk
stellen voor eventueele verlenging van de
debatteD, omdat het na den heer Tyde
man niet terstond dupliceerde.
Laat in den avond komt de heer De
Klerk (u.lnog op het spreekgestoelte,
dat niet de socialisten, maar de ouden
van dagen zouden lachen, wanneer de
staatspensioneering werd ingevoerd.
Wat zou spreker zelf lachen, als het
zoover kwam 1
Ten Noordwesten van Adrianopel is
Maandagochtend een kort artilleriege
vecht geleverd. Verder wordt nog omtrent
den slag bjj Loele Boergas medegedeeld,
dat ongeveer 150000 Turken daaraan
hebben deelgenomen. Z(j zjjn in de rich
ting van Savaj gevlucht, met achterlating
van een vaandel en van schietvoorraad.
Adrianopel is thans het eerste doel.
Reeds z(jn de Bulgaarsche troepen tot
dicht by de stad genaderd. Veel oorlogs
nieuws valt er ditmaal niet te melden.
Ziehier hoe de stemming in Konstan-
tinopel is. In de stad heerscht russ. Alleen
is er veel beweging in de straten, in
het bizonder by de ingangen van de Porte
en van de stations. Vele vluchtelingen
komen daar aan. D6 stemming van de
moslemsche bevolking is droevige be
rusting, maar van opwinding is niets te
bespeuren. De geruchten, dat wanorde
lijkheden mogelijk waren, schijnen op
dit oogenblik ongegrond. Ook het gerucht
over verdachte samenscholingen van
Koerden, te Pera is onjuist. Hun bei's
hebben hen in de moskeeën toegesproken
en hen aangespoord bet werk neer te
leggen om den vjjand te gaan beatrljden.
De regeering neemt maatregelen om da
orde te handhaven.
Minder oorloge- dan bemiddelingsge
ruchten doen op oogenblik da ronde. Dj
Turksche gezant zou aan Poincaré thans
een officieel verzoek om bemiddeling ter
hand gesteld hebben van den volgenden
inhoudDe Turksche regeering verzoekt
den grooten mogendheden collectieve
bemiddeling met het oog op een onmid
dellijk ophouden van de vijandelijkheden,
en bepaling van viedesvoorwaarden.
Poincaré maakte den gezant echter op
merkzaam, dat dit verzoek om bemid
deling elk denkbeeld van pressie op de
oorlogvoerenden uitsloot.
Hy voegde eraan toe, dat de mogend
heden niet tot bemiddeling konden over
gaan, dan wanneer alle oorlogvoerenden
deze aanvaardden. Poincaré deed onmid-
deliyk aan alle mogendheden zonder
uitzondering, weten, dat FraDkryk ge
neigd was met haar te overleggen over
dit nieuwe verzoek van Turkye.
Turkye wacht inmiddels met ongeduld.
Nog enkele oogenblikken en de Bulgaren
staan voor de poorten van de hoofdstad.
Kamerverkiezingen 1913. Voor het dis
trict Enkhuizen is door de liberalen can-
didaat gesteld jhr. R. R. L. deMuraltte
Zierikzee. N, B. C.
Volgens de Prov. Gron. Crt. is door
de vryziDnig-democraten voor het distrbt
Veendam de heer H. Snyders te Middel
burg voorloopig candidaat gesteld.
De by het regiment infanterie be
noemde kapitein J. N. van den Berg uit
VlissingeD, wordt belast met het bevel
over de le comp. van bet 2e bataljon te
Middelburg. M. C.
De Staatscourant bevat de statuten
en acten van oprichting van de N. V.
Stoombootmy. Zeeland 1 en N. V. Stoom-
bootmy. Zeeland 2, beide gevestigd te
Rotterdam. OprichtersA. W. G. Mens
te Rotterdam en D. de Vries te Mid
delburg.
Men meldt ons uit Domburg: Sedert
1900 bestaat in deze gemeente een gas
fabriek, die de gemeente gebouwen als
mede de straatlantaars belicht. Verschil
lende particulieren, ook hotel* eh pen-
