No. 26 1912
Woensdag 30 October
27e Jaargani
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DEJONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
SEKTTOIESMXISra-SXD A Gr.
Schoolraad voor de Scholen
met den Bijbel.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—1® regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
(31 October 1517.)
Wat Almacht had verkoren,
was zwakker werktuig 1 't Was een boet'ling, arm en klein,
een monnik zonder glans van vaad'ren, als onrein
verworpen bjj zichzelv', maar hjjgend naar heileving
naar zielsbevrij ding uit der zonde nacht en hel.
't Is LutherWorstelend in de engte van zfln cel,
of zwervend door de stad der Cesars, vraagt hy beide,
wat geen van beide heeft te geven En God zeide
„Daar zy licht 1" en 't licht verrees hem uit dat Woord,
op Erfurt's kloosterstof heroverd Ja, hij hoort
als uit Gods eigen mond den Evangeliezegen
„fceloofDe zaligheid wordt door geen doen verkregen
„van menschen. Ze is Gods werk. Gerechtigheid en heil
„voor schat noch wijsheid, voor geen boete of aflaat veil,
„is gave van Zijn liefde aan zondaars, 't Eeuwig leven
„(Geloof in Christus en Zijn zoenbloedis gegeven".
Dat Woord werd leven in zijn ziel, wordt in zjjn mond
een overwinnend zwaardHervorming 1 't Was uw stond.
De Monnik, in de kracht van 't Heil hem aangebroken,
heeft op den dag te Worms't getuig'nis uitgesproken
Daar staat hij I Ja, God hielp. Daar knielt hij, keer op keer
Onweders drijven af, en regens plassen neêr
gevaarten storten in, die de eeuwen re8ds trotseerden,
en waarheden staan op, die als in 't graf verteerden.
In 't huis des Heeren is de kandelaar geplaatst,
en schittert van een licht, dat Rome zelf-weêrkaatst.
Da Costa.
30 Oct. 1912.
Ommen.
Wy hebbeD gisteren den uitslag der
Kamerverkiezing in bovengenoemd di
strict meegedeeld, echter zonder commen
taar, dewijl wij vreesden, zij 't ook maar
door het geringste tekort aan zelfbeheer -
sching, ook maar één woord te schrijven
dat den dissantieerenden broeder kren
ken kon.
Ook nu nog achten wy 't het best
over het gepasseerde weinig te zeggen,
overtuigd als wy zijn dat bij 't gros der
antirevolutionairen leedwezen en smart
gevoel over 't gebeurde den boventoon
zullen hebben, gelijk wij in de Eoomsche
.bladen nuchtere spijt zagen uitgesproken.
Hoe langer wjj evenwel over deze din
gen nadenken, hoe inniger onze over
tuiging wordt, dat het gebt urde te Ommen
leiden moet tot een breede bespreking
in de pers, daarna in de Kiesvereenigin-
gen en vervolgens in een vergadering
met besturen uit de drie Rechtsche
partUgroepen in elk district; dewijl het
niet te denken is dat het plotseling uit
gekomen kwaad slechts een plaatselijk
karakter zou dragen. Het zou hoogst
onvoorzichtig zijn, 1913 tegemoet te gaan,
zonder den uitdrukkeljjken waarborg
tegeD gebeurlijkheden als zich te Ommen
hebben voorgedaan.
De Nederlander, leuk als altijd in der
gelijke gevallen, noemt het gepasseerde
in Ommen Bronsveldiaansch gedoe, pleit
voor den gekozene verzachtende omstan
digheden, en - geeft onder de hand een
mep aan de Roomschen die „er uit
leeren kunnen dat het zich blindelings
aansluiten by de antirevolutionairen met
volkomen voorbijgang van de veel ge
smade christelijk bistorisehen zij a ge
varen heeft". Een opmerking, even ge
zocht als onjuist, dewijl immers opeen
na alle twaalf de Christelyk-Historische
Kamerleden, enkele zelfs voor een zeer
belangrijk deel hun zetel danken aan de
Roomsche kiezers.
Wat ons het meest in deze geschie
denis spijt is, dat een edelman die den
dubbel-mooien naam AeDeas Mackay
draagt, zich tot dit spel heeft geleend
hetwelk, ook met zijn weten, bedoelde
„Kuyper" te treöen, eten man onder wiens
schier levenslange bezielende leiding in
den loop der jaren triomfen werden be
haald, als vrucht waarvan zoo menig
geestverwant en standgenoot van dezen
ontrouw gebleken edelmaD, die anders
allicht in vergetelheid zou zijn wegge
storven, kon plaats nemen in de rijen van
de .mannen van beteekenis".
De cijfers.
Alle partijen geven toe dat al wat li
beraal en socialist is in Ommen bij de
herstemming op Mackay zjjn gegaan.
Wjj zouden zeggen sluipmoord hebben
gepleegd.
Eet Volk (soc.) schrijft:
Als men de cjjfers van da éérste ver
kiezing legt naast deze van de herstem
ming, dan komt men tot het resultaat,
dat nagenoeg alle kiezers die een vorig
maal op een ander dan de anti-rev. can-
didaat v. d. Vegte hebben gestemd, thans
zoo goed als eenparig op den chr.-hist.
heer Mackay zijn overgegaan, en dat de
kiezers, die bjj de herstemming voor het
éérst zjjn opgekomen (816), op 'n honderd
na eveneens op den heer Mackay hebben
gestemd.
Eet Vaderland (u. 1.):
Vermoedelijk zijn de meeste, zoo niet
alle liberalen op hem overgegaan, waar
schijnlijk ook de sociaal-democraten.
Voegt men de stemmen, die bij eerste
stemming door deze beide groepen en
door de cbristelljk-historischen zjjn uit
gebracht te zamen, dan komt men echter
op nog slechts 3600 stemmen, en ver
meerdert men dit met 12 pCt. voor de
kiezers, die er nu meer hebben gestemd
dan op 21 October (toen 7040, nu 7856),
dan komt men op een goede 4000. De
heer Mackay .heeft er echter 300 meer
dan dit getal.
Waarschijnlijk wjjl een aantal chris-
telljk-historischen die op 21 October niet
op den beer Mackay stemden, omdat
deze de candidatuur toen niet had aan
genomen, maar op den heer Van der
Vegte, die dat wel had gedaan, en die
bovendien de officieele candidaat der
coalitie was; thans den heer Van der
Vegte in den sceek hebben gelaten en
op den heer Mackay hebben gestemd,
zooals in het district werd verwacht.
Deze uitslag klopt daarmee, al is het
opvallend en ziedaar de tweede ver
rassing die verwachting zoo duidelijk
door] de cijfers bevestigd te zien.
Immers, indien men nagaat, dat de
vermeerdering van het aantal stemmen
door trouwer opkomst 12 pCt. bedraagt,
en men past dit toe op de stemmen van
den heer Van der Vegte, dan zou deze
er nu ruim 400 meer verworven moeten
hebben dan op 21 October. Hij heeft er
echter slechts een goede 100 meer. Er
moeten dus stemmen, die vroeger op
hem waren uitgebracht, op zijn tegen -
candidaat zijn overgegaan.
Eet Centrum (r.-k.)
Zelfs de sociaal-democraten hebben
zich aangesloten by dit „monstervsr-
bond" en eenparig hun «temmen op den
als kampioen der groote Kerk aange
prezen Mackay uitgebracht. Da cijfers
laten daaromtrent niet den minsten twij
fel over. Immers, op 21 October kreeg
baron Mackay slechts 1888 stemmen en
mr. Van der Vegte 3410. De liberaal en
socialist behaalden toen resp. 1406 en
306 stemmen. Zonder deze hulptroepen
kon de chr. hist, edelman er niet komen.
Thans werden 816 geldige stemmen meer
uitgebracht, dan acht dagen geledeD,
waarvan slechts 111 ten goede kwamen
aan de candidatuur Van der Vegte, en
dus de overige (705) aan den heer Mackay.
Welnu, wanneer men dit stemmental
voegt by dat door Mackay op 21 October
behaald en de stemmencyfers toen door
den liberalen en socialistischen candidaat
verworven, krygt men de volgende som
705 en 1888 en 1406 en 306 is 4305,
wat op den kop af het aantal stemmen
aangeeftwaarmee gisteren de heer Mackay
tot lid der 7weeds Kamer is gekozen
Hoe blij ze zijn!
De linksche bladen verheugen zich over
de verkiezing van Mackay.
Het Volk, handenwryvend, profanee-
rend, jubelt„Nu zal de heilige Stoel niet
door een party genoot worden ingenomen
Dat Kuypers zetel voor Kuypers party
verloren ging, zegt boekdoelen voor de
liefde waarmee zelfs het christeiyk volks
deel de evolutiën van Vader Abraham
volgt. Dat zyn nu eens niet de paganisten
die deze Kuyper-hetze op touw hebben
gezet. Het zyn de broeders in den geloove,
die zelfs God hebben aangeroepen om
zich in dezen strijd tusschen Gerefor
meerd- en Groote Kerk-Christendom te
willen uitspreken. Zullen de geloovigen
nu van hunne dwaalwegen terugkeeren,
nu Hooger Bestel inderdaad voorkeur
heeft doen blyken voor de Groote Kerk
De Nieuwe Courant (vry-lib.) in Kuyper-
haat en nog meer de tradities van het
oude Dagblad voor Zuid-Holland en 's-Gra-
venhage van veertig jaar terug te binnen
roepend, galmt deftig: „Deze uitslag is
een geduchte klap voor de rechtsche
coalitie en een die neerkomt op de goede
plaats, nameiyk aan den antirevolutio
nairen kant en datf juist in den hoek,
waar nog gisteren dr. Kuyper zat
In da keuze van het oogenblik om de
samenwerking voor 1913 aan te kondi
gen, zyn de hoofdbesturen der vrijzinnige
partyen niet ongelukkig geweest."
Eet Vaderland, zachtmoediger (mr. De
Meester is de hoofdred.zegt
„Voor den oud-afgevaardigde van Om
men is het een persooniykechee, dat wy
hem gaarne bespaard hadden gezien,
maar dat wy aan zyne politiek van harte
gunnen. (Want) de uitslag is een afkeu
ring van den Kuyper-koers."
Het oordeel der overige bladen is
navenant.
Te Middelburg vergaderde Maandag
het 12e district (schoolbesturen, onder-
wyzers en onderwyzeresseD) te weten
bet Zeeuwsch gedeelte, onder voorzitter
schap van den gedelegeerde van den
schoolraad aldaar mr. P. Dieleman, in
de ruime flink bezette gymnastiekzaal
van het mooie gebouw der Christelyke
Kweekschool.
Onder de aanwezigen waren vei schei-
dene predikanten, en de schoolopziener
uit het district Goes de heer K. Brants.
De voorzitter opent de vergadering en
laat zingen Ps. 95 2, 3, gaat „voor in
gebeden leest Col. 2 6—einde.
De voorzitter spreekt daarna het ope
ningswoord waarin hy zyn ingenomen
heid uitspreekt met de aanwezigheid van
zoovelen, inzonderheid den distr. fchool-
opziener uit Goes, roept spr. een harte-
lyk welkom toe, alsmede den schoolbe
sturen, ook dien welke niet by den school
raad zyn uitgesloten, en 't grocte aantal
onderwyzeressen en onderwijzers. Spr.
hoopt dat alle schoolbesturen zullen
leeren inzien dat de dag dei verg. van
den Schoolraad een vacantiedag moet
zyn, wyT hjj is een feestdag, die bedoelt
de uitbreiding van Gods Koninkryk en
den bloei van 't Chr. onderwys.
De voorzitter deelt mede dat de secre
taris van De Unie Een School met den
Bijbel de opmerking heeft gemaakt dat
de algemeene vergaderingen van den
Schoolraad door te weinig schoolbesturen
worden bygewoond. Vele besturen zenden
alleen het hootd hunner school erheen.
Van de 289 in de districten 1 tot 4 en
12 waren in 1911 slechts 9 afgevaardig
den aanwezig. De voorzitter brengt deze
mededeeling over, met aansporing tot
behartiging.
Wegens afwazigheid van het onder-
wyzend personeel van Krabbendyke kan
Punt 1 Kennis der natuurmet name
Physica (Natuurkunde) niet behandeld
worden.
Aan de orde komt Punt 3: de wen-
seheiykheid van vervroeging der Zomer-
vacantie, door die te stellen in de maand
Juli. Vergrooting fler Zomervacantie door
toevoeging van de dagen anders uitge
trokken voor de Paaschvacantie, welke
dan zou moeten vervallen. Ingezonden
door het Schoolbestuur te Kapelle-Bieze-
linge.
De heer L. de Jager, voorzitter van
genoemd schoolbestuur, licht dit punt
toe. Hy wijst op het groote schoolverzuim
in vele Zuid-Bevelandsche gemeenten in
den tyd van bessenpluk, enz., al hetgeen
zou te ondervangen zyn door het in 't
puEt 3 voorgestelde. Natunriyk met in
achtneming van plaatseiyke behoeften.
De heer Jansen, hoofd der school te
Driewegen, meent dat dan in Zeeuwsch
Vlaanderen O. D. de vacantie wel duren
moest van half April—1 Nov. In die
maanden toch duurt aldaar de veldarbeid
in vlas, ajuiD, erwten, aardappelen en
bieten. Er moet komen een andere rege
ling voor de stad dan voor het platteland.
De leerplichtwet kan er niets aan doen.
Neuzen deed al lang wat Kapelle wil;
maar het schoolverzuim is er heelemaal
niet mee afgenomen.
De heer Pottjewyd, hoofd der school
te Kapelle, bepleit als de gezondste
regeling dat men vacantie geeft in de
maand waarin de werkgever de werk
krachten het meest noodig heeft.
De heer Brants (distr. schoolopziener)
dankt den voorzitter voor zyn welkomst
woord aan zyn adres. Spr. is nu twee
maanden uit den engeren onderwijzers]
kring uit; waarmede by zich één biyft
gevoelen, en als zoodanig doet hem het
woord van den voorzitter in dezen kring
van oud-collega's en broederen weldadig
aan. Spr. steunt van harte het voorstel
Kapelle. Wel is spr. nog niet zoo bekend
met Zeeuwsche toestanden, doch hem
is reeds van overlang bekend dat het
hier met het schoolverzuim alle perken
te bulten gaat. Daarom vraagt hy als
districts-schoolopziener steun van de
Zeeuwen. Dat zou den paperassen-voor-
raad dien hy heeft te doorworstelen
verminderen, maar bovenal het kind zal
er door gebaat zyn. Geen ouder die het
belang van het kind kent, kan en mag
vrede hebben met bestendiging van zulk
een diep treurigen toestand. Het kind
behoort zes jaar lang zonder verzuim
op de schoolbanken, zal 't voor 't leven
zyn heele leven eenigszins behoor
lijk kunnen gevormd worden. Er zyn
districten waar door saam werking van
schoolopziener en kantonrechter het
schoolverzuim is gefnuikt. Zyn daar
sociale nooden die het schoolverzuim
gebiedend noodzakeiyk maken dan moe
ten die opgeheven worden, maar het
kind mag er niet langer dupe van zyn.
De arbeidswet verbiedt aan dertien-
jarigen het verrichten van arbeid, nog
minder voegt het daar, om nog jongere
kinderen gansche dagen veldarbeid te
laten verrichten. In Duitschland is een
zoodanige regeling vanschooltyden,dat
de leerlingen per dag van de hoogste
klasse een van de drie schooltyden op
school zynvoor de kleineren is alle
verzuim verboden. Spr. zal het lot vol
doening zyn wanneer hy kan bewerken
dat de kinderen althans zes achtereen
volgende jaren onafgebroken onderwys
zullen ontvangen. Men mag er zich niet
by neerleggen dat de vacanties gere
geld worden naar den veldarbeid. Veld
arbeid is arbeid, dus is de vacantie weg
voor het kind, voor hetwelk een uur
loopen evenzeer vermoeiend is als dat
het een half uur leert.
Er is een plausibele reden om de va
cantie van Augustus te verleggen naar
Juli, omdat Augustus de regenmaand
is. Maar van Paaschvacantie opofferen
ontraadt spr. wyi dan deleertyd.-Janu
ari tot Juli, te lang wordt, het is een
paedagogische dwaasheid. Vinet heeft
geconstateerd dat by het kind de ver
moeidheid van geest stygt in een groote
opgaande lyn, naarmate de schooltyd
langer duurt. By doelde op den leertyd
September tot Januari, en constateerde
in December de grootste prikkelbaarheid
der jeugd, een vermoeidheid der herse
nen, die by kinderen niet anders ver-
friacht worden kan dan door groote rust-
poozen.
Afgescheiden van de plaatseiyke om
standigheden is het voorstel-Kapelle dan
ook wel algemeen te makenZomerva
cantie in Juli met een herfstvacantie
van een week.
Op de openbare school is een goed
resultaat bereikt onder hoogen druk,
laat het by ons kunnen door eigen toe
doen, opdat alweer het bewys geleverd
worde dat wy onze zaken zelf het best
kunnen regelen.
De heer Jansen komt op tegen deze
„idealistische" rede. De kantonrechters
krygen een heel pak processenverbaal en
toch nemen de overtredingen tegen de
leerplichtwet niet af. De menschen
verdienen meer dan 't bedrag der
boete beloopt. En dan wie kan ds
opheffing der sociale nooden dwingen
Een Duitsch ambtenaar dit als tegen
hanger heeft geconstateerd dat de
kinderen na eenige weken veldarbeid
gezonder en frisscher dan ooit weer ter
schole kwamen.
Spr. biyft er by dat de Leerplichtwet
moet gewyzigd, dat is volgens een ieder
een prulwet.
De conclusie door den voors itter voor
gesteld wordt aangenomenverzetting
vacantietyd behoudens plaatselyke be
hoefte.
De heer v. d. Welle, leeraar aan de
Chr, Kweekschool te Middelburg, houdt
daarna een hoogst belangryk, doch we
gens deszelfs taaiheid moeilyk by te
houden referaat over het rapport der in-
eenschakelingscommissie.
Spr. kan slechts enkele grepen doen
uit deze twee ïyviga folianten van 840
en 980 bladzyden, en herinnert dat ge
noemde commissie bjj Koninkiyk besluit
van 21 Maart 1903 is in het leven ge
roepen, om te onderzoeken of een reor
ganisatie van het onderwys tot betere
ineenschakeling van het heele onderwjjs
noodig zou blyken. Nu zit hierin de
moeiiykheid van behandeling van 't
rapport, dat wy ons interesseeren voor
het lager onderwys alleen, en voor het
middelbaar slechis voorzoover het L. O.
daarvoor klaarmaakt; en nu bestendigt
de commissie den toestand dat zy van
het L. O. naar het H. O. overspringt.
Men moet dus ook het H. O. ter sprake
brengenwat moeilyk is voor wie het
S. O. niet heeft meegemaakt. Daar komt
nog by het doel der besprekingkennis
neming van den inhoud van het rapport,
zich een meening vormen van de orga
nisatie van het onderwys zooals die ge
dacht wordt, en dan deze meening t®
