No. 24 1912
Maandag 28 October
'7e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. j. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTÏËN
De Balkan-Oorlog.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 11© regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
28 Oct. 1912.
Vorige week vierde Charles Boissevain
de hoofdredacteur van Het Handelsblad
zjjn 70sten verjaardag. Men noemt hem
den nestor der'journalisten.
Morgen hoopt dr. A. Kuyper zyc 75en
geboortedag te herdenken. Velen hebben
Boissevain gelukgewensehtnog meer
deren echter zullen dr. Kuyper huldigen.
Zjjn weg gaat en ging niet, geljjk die
van den Van-dag-tot-dag-schrijver, over
rozen.
Deze was het gelukskind in leder op
zicht. Begaafd, gehuldigd, bewierookt
zjjn leven lang door gansch het denkend
deel der natie.
Dr. Kuyper daarentegen droeg al de
jaren van z(jn optreden den smaad en
de verachting van diegenen welke in
Boissevain hun ideaal zagen.
Toch hiertegenover staat dat duizen
den kleine luyden God danken, telkens
weer, en ook op 29 October dit zullen
doen, voor hetgeen Hy in dr, Kuyper
aan Land en Volk en Vorstenhuis schonk;
en zij bidden hem alles goeds toe.
Onze beden paren zich aan dezulke.
God de Heere spare dr. Kuyper nog
vele jaren, vernieuwende zjjne jeugd als
die eens arends.
Onjuistheden en gebed.
In de verkiezingscourant der Ommen-
sche Christelijk histcrischen, door onge
veer een vjjftiental Nederl. hervormde
predikanten bewerkt, kwamen onjuist
heden voor, die aan vergissingen tegen
beter weten in deden denken.
En bij dit alle» werd den kiezers als
eerste leefregel voorgeschreven Gods aan
gezicht te zoeken voor de verkiezing
van Mackay.
Natuurlijk zijn ook wjj er voor dat de
verkiezingen met gebed gepaard gaan.
Eu welk oprecht Christen zal voor zich
zelf dit gebed nalaten.
Maar dan moeten de zaken recht
staaD
Geen leugen in de rechterhand
Niet zeggen Mackay heeft aangenomen
niet de gereformeerden valsch beschul
digen niet kwaadgesproken van den
broeder en van de regeering. En zie,
dit is in bedoelde verkiezingscourant
geschied.
Wij zageD in de Chr. historische pers
nog geen protest daartegen. Wel in de
chr. sociale pers.
Mr. Dr. A. R. van de Laar toch schrijft
in De Beukelaar het volgende er tegen
„Wat hier geschiedde is van niet ge
ringe beteekenis. W|j voor ons zouden
zeker terugdeinzen in een verkiezings
blad een dergeiyken nuttigen leefregel
neer te schrijven, als hier werd aange
geven. Het gebed is wel vóór alles een
beilige zaak. En nu staat voorzeker vast,
dat zoo men niet bij eenige verkiezing
voor zjjn Christelijke politiek kan bidden,
en tot gebed uitgaat, deze politiek hier
mede veroordeeld ware. Maar dit is zoo
gansch wat anders, dan het publiekelijk
uitdragen van het gebed, wij zouden
bijkans schrijven als verkiezingswerk
tuig, ais agitatiemiddel. Doch zoo men
het dan bestaat op zoodanige wijze in
een verkiezingsblad te schry ven en aan
te dringen, dan moet de te voeren stryd
wel op gansch bijzondere wijze een
heilig karakter dragon. Een heilig ka
rakter, en nu staat daar in datzelfde
veikiezingsblaadje zoo duidelijk mogelijk
aangegeven, dat Mr. Mackry de candi-
datuur heeft aanvaard, terwijl de heer
Mackay zelf dit heet liegen
„Zoo toch werd aan onze Ned. Herv.
Kerk oneer aangedaan, werd, veel erger,
aan het Konin krjjk Gods eraf tige schade
toegebracht. Terwijl de vlag eener zich
Christelijk noemende politiek, aldus nog
meer werd bezoedeld".
Voor dezen steun van zoo onverdacht
ons ongenegen zijde zijn wij dankbaar.
Hoe zit dat nu?
Heden is het herstemming voor de
Tweede Kamer in Ommen.
Het gaat tusschen v. d. Vegte en
Mackay, twee belijders van den Christus,
Een akeljjk gezicht.
Hoe de uitslag zijn zaLweten wij-niet.
Wjj denken dat Mackay gekozen wordt.
Al wat Links staat, en „rood® is, en in
troebel water vischt, -en „tegen Kuyper"
is, en zich verb8ten houdt tegen het
Tarief-ontwerp, zal op Mackay stemmen,
die verklaard heeft op 24 October dat hij
gekozen zijnde zal aannemen, en ook
vroeger reeds moet gezegd hebben niet
vóór, dat wil dus zeggen tegen het Tarief-
ontwerp te zjjD.
Maar nu drukken wjjnog eeDs af
hetgeen baron Maekay schreef in de
Zwolsche Courant ter afwering zjjner
candidatuur.
Hjj toch schreef
Mjjn aandacht wordt gevestigd op
een advertentie in uw blad van 16
October j.l., betreffende mjjn candida
tuur in het kiesdistrict Ommen.
Reeds 2 October, na het bericht van
mjjn candidaatstelling in de Nederlan
der gelezen te hebben, heb ik voor die
candidatuur bedankt. Tot mijn verba
zing is zij toen toch gehandhaafdik
heb daarop verklaard bjj mjjn besluit
te volharden. Over de candidatuur heb
ik daarna met niemand uit het district
gesproken of gecorrespondeerd. Voör-
mjj was de zaak uit. Aan het verzoek
van dezen en genen om zijn zienswijze
te mogen vernemen aangaande de
vraagstukken van staatkundigen of
economischen aard, héb ik toen uit
den aard der zaak niet voldaan. Nu
ik bovenbedoelde advertentie lees, moet
ik evenwel mjja stilzwijgen verbreken,
om te verklaren, dat ik de candidatuur
niet heb aangenomen en daarbjj vol
hard.
Zoo schreef nu Mackay vóór de stem
ming, op 17 October.
Bedankt voor de candidatuur.
Geweigerd zich uit te laten over vraag
stukken.
Volhard bjj zijn weigering om candi-
daat te zjjn.
En een week later?
Aangenomen. Zich wel uitgelaten.
Tegen het Tarief-ontwerp.
Waar is hier nu de ernst, de kloek
heid van het woord, de (staatkundige)
broedertrouw
Moet dit regel worden
Waar zoo mogen wjj vragen
zou het dan heen moeten wanneer straks
hetgeen wjj niet hopenintegendeel
ook Lohman en De Visser in hunne
overwegend antirevolutionaire districten
eens onverwachts wegens een van God
hun toekomend lichaamsgebrek moesten
aftreden, en onzerzijds eenzelfde spelletje
werd opgezet
Wat zouden onze Chr. Historische
broederen daar wel van zeggen?
Afjakkering
Al wat links staat, van Troelstra tot
Tydeman, heeft geklaagd, dat Rechts een
afjabkerings-systeem bezigt, teneinde de
invaliditeitswet er door te jassen.
Thans reeds blijkt hoe weinig oprecht
gemeend deze aanklacht was.
De heeren hebben het vraagstuk ruim
en diep en veelzijdig bestudeerdden
praten er op los, alsof er aan den tijd geer
eind kwam. Twee sprekers op een dag.
Meer dan een spreker nog die den volgen
den dag zijn rede voortzet, kolommen vol.
Van de zeven socialisten spraken er reeds
vjjf en Duys is nog niet aan het einde.
Van de Liberale Unie staken reeds vjjf
hun duit in 't zakje. Van de vrijzinnig
democraten drieen de eene lange speech
verbeidt de ander. En de minister moet al
die geleerdheid maar aanhooren, zonder
ook maar in de verte te kunnen vermoe
den, wanneer hjj aan het woord kan
komen.
Het volk leest die lange redevoeringen
niet. Zjj zjjn trouwens zwaar om te ver
staal
Maar de liefde voor den arbeider, waar
van m.en in verkiezingsdagen zoo hoog
opgeeft, schijnt toch ver te zoeken. En
wanneer men straks voor de kiezers komt,
zal het weer wel heeten wij wilden wel,
maar die rechtsche regeering en meerder
heid waren in het benaarstigen weer zoo
traag.
\3T2T SI
Ommen.
De Standaar.d maakt-zich tea tolk van
de verrasta chroeiereu in den lande over
het droeve spel in Ommen gespeeld.
Het blad schrijft
„Slechts 80 kiezers hadden anders be
hoeven te stemmen, en we waren er
geweest, terwijl het alleen een valsche
combinatie was, die ons terugsloegeen
valsche combinatie waarop niemand had
gerekeDd.
De Liberalen waren zoo cordaat met
Fock opgetreden, dat men niet anders
kon denken of ze zouden als één man
voor hun eigen candidaat opkomen. En
toch kan veilig gezegd, dat tenminste
500 man van de Liberalen Maandag hun
eigen candidaat in den steek lieteD, om
op Mackay over te gaan.
Dat heette dan te gebeuren uit liefde
voor de Hervormde Kerk, alsof niet ieder
weet, dat heel het bestuur vau de Anti
revolutionaire Club tot de Hervormde
Kerk behoort, terwijl juist omgekeerd de
Voorzitter van da Christel ijk-Historische
Club lid is van een Gereformeerde Kerk.
De heeren Middelberg, Van der Velde,
Duymaer van Twist, Van Asch van W(jck
tn Van der Voort van Zjjp, die saam
hei geheele bestuur van onze Antirevo
lutionaire Kamerclub uitmakeD, behoo-
ren van den eerste tot den laatste tot de
Ned Herv. Kerk, evengoed als de hseren
Van Lijnden van Sandenburg, Pollema,
Blum, Ver Loren en Van Hoogstraten.
En toch, met deze onloochenbare feiten
voor oogen ontzag men zich niet, de
Antirevolutionairen voor te stellen als
de vijanden van de Kerk die men met
Liberale liefde lief had.
Vooral het voorstel omtrent Art, 171
van de Grondwet moest dan dienst doen,
om ons terug te slaan. Heel dit voorstel
werd daarom aan Dr. Kuyper aangewre
ven, en dit niettegenstaande men weet,
dat Dr. Kuyper juist geweigerd heeftin
de Sub-commissie voor deze zaak zitting
te nemen, en nu nog met het voorstel,
gelijk het daar ligt, niet zou kunnen
meegaan. Sterker nog, het voorstel waar
juist Dr. Kuyper bedenking tegen had,
is te Leeuwarden b8pleit door een der
eerste voormannen van d3 Chjisteiyk-
Historischen.
By dien stand van zaken dachten de
onzen zelfs niet aan de mogelijkheid,
dat men met zoo valsche leuze zulk een
grooie groep Liberalen op Mackay zou
krijgen. En dit te minder, ornaat de leu
gen dienst deed, alsof Mackay toch de
candidatuur nog aanvaardde, en dan de
leugen er nog boven öp, dat Mackay
candidaat van de Christelyk-Historische
Unie was, terwjjl juist het bestuur van
de Unie èn als Hoofdbestuur èn als Pro
vinciaal bestuur zich van de candidatuur
losmaakte."
Ook De Nederlander protesteert. Zij
schrijft o a
Dit ontheft ons niet van de verplichting
om protest aan te teekenen tegen eene
uitdrukking, voorkomende in eene cir
culaire, geteekend door den heer Van Dor-
land, als secretaris namens het Centraal
Comité der ChristeiykTHistoris?}he Unie
in het district Ommen, luidende als volgt
„het gaat hier niet om de winste van
een Kamerzetel, het gaat om hoogeie
belangen. Het geldt een krachtig op
komen voor de belangen der Ned. Herv
Kerk. Mannen van naam, sieraden on
der de Herv predikanten, hebben het
onomwonden verklaard, dat die kerk
gevaar dreigt van 4e ajjde> der. Gere
formeerden."
Zal deze laatsfe zinsnede bjj deze im
mers politieke, verkieziüg (ets beduiden,
dan is het wel dit, dat door de politiek
der antirevolutionairen, immers tegen
over dezen staat de Christ. Historische
candidaat, de Hervormde Kerk in gevaar
wordt gebracht.
Natuurjykfomnen „mannen van naam"
dit beweerd hebben, maar de juistheid
dier bewering.bet wisten w|j ten stelligste.
.Hoe menigwerf wij ons ook verplicht
ffebbfn gezien de politiek der antirevo
lutionairen, bepaaldelijk op het punt der
verhouding tusschen Staat en godsdienst,
te bestrijden, ons is geen enkele hande
ling op politiek gebied, hetzy van de anti
revolutionaire partij, hetz|J van het hui
dige Kabinet bekend, die ook maar eenigs-
zins de bedoelde aantijging rechtvaardigt.
Voor de eere der Cbrist. Historische
Unie moeten w|j dit uitspreken. Ware
het anders, ons dunkt, dat dan de
„coalitiec geen oogenblik langer zou kun
nen bestaan.
Maar het is zoo niet
Na Kirk Kilisse was het doel van den
str|jd Adrianopel te nemen. Al is de
slachting hier niet zoo groot geweest sis
b|j eerstgenoemde plaats, het is er daarom
niet veel minder bloedig toegegaan. De
bladen bevatten berichten over verwoede
gevechten voor Adrianopel. De Bulgaren
we hebben het reeds vernomen, kwamen
tot op korten afstand van de Turksche
versterkingen. Zij waren daar blootge
steld aan geschutvuur en geweervuur en
leden groote verliezen. Volgens berichten
uit Turksche bron moeten van de Bul
garen niet minder dan 7000 man buiten
gevecht gesteld z|jn. W|j geven het be
richt voor hetgeen het is.
Dat de terugtocht der Turken b|j Kirk
Kilisse het karakter van een vlucht droeg
bew|jst het achterlaten van twee vlieg
machines, een telefoon, bagage en mate
riaal. Wat Adrianopel betreft, verwacht
men reeds spoedig denzelfden afloop. Ook
daar zullen weldra de Bulgaren heeren
meester zijn. Naar den stand van zaken
te oordeelen kan men een spoedigen val
verwachten. Zooals reeds gemeld, de
Bulgaren""staan gereed voor den aanval.
Reeds staan verschillende stadsgedeelten
in brand.
En wat dan f
Het ziet er voor de Turken dan niet
zeer rooskleurig uit. In zoo'n geval zou
er reden z|jn om aan te nemen, dat de
oorlog gauw beslist is. Immers hoe dicht
is men niet reeds Konstantinopel gena
derd 1 Zoo dicht, dat men zich in
de hoofstad van het Ottomaansche rjjk
niet zoo heel veilig meer voelt, al valt
niet te ontkennen, dat de stemming er
soms nog optimistisch onder is. Doch
we hebben gezien, dat het in den aard
der Turken lag om alles van den gun-
stigen kant te bezien want b.v. na den
slag b|j Kirk Kilisse was er toch aan
leiding voor hen om te wanhopen.
Berichten uit Turksche bron beweren,
dat er den laatsten tjjd weinig om Adria
nopel is gevochten. Men voegt er by
zeker, omdat de Bulgaren vermoeid zyn.
Dit klinkt niet zoo vreemd, doch de Bul
gaar, die steeds vooraf pleegt te overleg
gen, had ook niet anders kunnen hande
len, vooral na een bloedbad als dat van
verleden week, waarby zy ook etteiyke
dooden hadden. Tegenover dit bericht
staat echter de bewering, dat hier en daar
de Turksche loopgraven een mooidda ig
geschutvuur hadden te verduren.
Een Engelsch blad meent het krygsplan
der Balkanstaten te kennen. In een hoofd
artikel geeft het dit plan aan, dat wy, om
zyn belangrijkheid, den lezer niet willen
onthouden. Het blad zegt dan, dat biyk-
baar een Bulgaarsche Moltke-alle krygs-
verrichtingen op den Balkan stelselmatig
bestiert. De Bulgaren moeten Adrianopel,
de Serviërs en de Bulgaren Uskub en de
Grieken Siloniki vermeesteren, waardoor
een scheiding tusschen West- en Oost-
Turkye tot stand gebracht zou zyn an de
Balkanoorlog beslist zou worden. Het
blad zegt, dat het natuuriy k niet in staat
is om te voorspellen, of dit grootsch plan
zal slagen, doch het berust biykbaar op
het bewonderenswaardige samengaan
van de Balkanstaten. Een strategisch
genie aan Turksche zyde zou het plan van
dezen Bulgaarschen Moltke kunnen ver-
ydelen door een tegenzet te doen, maar
een zoodanig genie ontbreekt tot dusverre
by de Turken.
Verder wordt betoogd, dat de groote
mogendheden uit den aard der zaak de
volvoering van het plan angstig gadeslaan
en beseften niet in staat te zullen zyn de
Balkanstaten'tegen te houden, wanneer
Turkye eenmaal overwonnen is. Het blad
verklaart, dat er, bjj slot van rekeniDg,
geen andere oplossing van het Balkan-
vraagstuk mogeiyk is dan de verdeeling
van de wingewesten tusschen de verove
raars onderling.
Wat de mogendheden aangqat, zoo valt
thans weer eenige actie op te merken.
Er broeit wat. Terwyi geheel Europa op
den beslissenden slag wacht, hebben er
thans tusschen de groote mogendheden
voortdurend onderhandelingen plaats
over het gemeenschappelijk optreden, dat
^y voornemens zyn, zoodra zy het ge
schikte oogenblik gekomen achten te
doen.
Wat mag de uitkomst zyn? Het ligt
in den aard der zaak, dat de onderhan
delingen slechts veronderstellenderwys
kunnen worden gevoerd. De mogendhe
den toch zyn in hqn besluiten afhankeiyk
van gebeurtenissen, die nog niet hebben
plaats gehad en van de veranderingen in
de machtsverhoudingen, welke elke dag
met zich brengt. Dienovereenkomstig
moet men ook de geruchten, dat de mo
gendheden nog niet tot overstemming
zyn gekomeD, met voorbehoud aannemen.
Zoolang nog niet is gebleken of Turkye
al dan niet in staat is zyn aanvallers
van zich af te, slaaD, kunnen over de
stappen der mogendheden niet dan ver
moedens hearschen.
Van andere zyde is dë stelling ver
kondigt, dat de mogendheden weldra
kunnen ingrypen. Zoodra de Porte niet
geneigd is om op onderhandelingen in
te gaan, zal Bulgarye de l9idmg van den
oorlog in handen biyven houden en er
voor de poorten van Konstantinopel snel
een eind8 aan maken.
Dit is, dunkt ons, ook een teekeD,
dat, om het niet erg positief uit te druk
ken, de mogeiykheid niet is uitgesloten,
dat de stryd van korten duur is.
Volgens een te Belgrado uit geloof
waardige particuliere bron ontvangen
bericht hebben de Serviërs Zaterdag Us
kub ingenomen. Van verschillende zyde
is sinds dien het bericht bevestigd. Reeds
des middags hadden de Turken de stad
ontruimd, zoodSt ds Serviërs haar zonder
d8n mïhsten stryd konden bezetten. De
Kroonprins beviüdt er zich nu ook.
By Koemanowo moet een vreeseiyk
bloedbad zyn aangericht. De Serviërs
hebben daar groote verliezen geleden,
terwyi alle Albaneezen in de pan gehakt
werden. Berichten uit Belgrado spreken
van 2000 dooden en 900 gewonden aan
Servische zyde, doch 8000 dooden aan
Turksche zyde.
De hoofdmacht van het liontene-
grynsche leger nadert G-olemi, op korten
afstand van Skoetari. Vrydag zyn de
Montenegrynen met de beschieting van
laatstgenoemde stad begonnen. Ook trek
ken zy op Ipekaan. De berichten luiden
voor de Turken steeds meer of minder
ongunstig. Alleen aan deGrieksche grenB,
