COOP:""
No. 23 1912
Zaterdag 26 October
27e Jaargang.
r, GOES.
J
NIEÜtfSBLAD
|l
VOOR ZEELAND.
HISTORISCH
eHRISTELIJK-
gazijnen.
n ULSTERS,
l-SAISONS.
ER.
KOOP
oonerwten
te OLMEN,
te OLMEN,
i-POPULIEREN,
A-POPULIEREN,
SRING
Capes.
|)STUUMS,
eiken leeftijd.
RIJ.
4 G
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Bjj dit nummer behoort een Bplad.
F. P. d'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
leestafelT
Jde Zaai,
ïwagen, bij
tfTSEN, Soubur
Ifstede onder Rilland-1
r JAN BLOK Jz,Jr,;
Iseda onder IJzendijke 1
LEEN30UTS;
stede onder Nieuw-en
ond door JAN POL-[
pind dijk tusschen de
ieuw-Noord-Beveland-
i Magasjeswag onder
ht by JOOSKLOMPE,
liggen ter lezing b|j
vens aanwijzing doen,
letten voor iedere nartjj
In vóór of op 16 No-
pacht ten kantore van H
Groenmarkt, Middel-
oof.
FÊ'S, als
ruiën, Cachenez,
ns en Paraplu's.
fSTE STOFFEN.
iaat onder volle
en afwerking-
LNDAM
raten
wone
ileeid
IEÖEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
26 Oct. 1912.
Id de vrijzinnige bladen vindt men een
langen omzendbrief afgedrukt. Plaatsge
brek belet ons hem over te nemen.
Vastgesteld mag alleen, dat de samen
werking althans tusschen de onderhande
laars (o. a. Tydeman, Herman Snijders en
Roodhuizen) van vrij Liberale, Unionis
tische en Vrijzinnig democratische zijde
beklonken is. De hoofdbesturen zyn het
nu eens. Nu moeten de afgevaardigden
beslissen, daarna de kiesvereenigingen,
en vervolgens de kiezers.
Zaterdag 16 Nov. zal de mooie dag zijn,
waarop de Linksche partijen (de socia
listen uitgezonderd) malkander in de
armen zullen vallen. Alsdan toch verga
deren de Vrjje Liberalen te Utrecht, de
Liberale Unie te Amsterdam, en de Vrij
zinnig-democraten te 's-Gravenhage.
De grondslag der concentratie komt in
't kort hierop neer
lo algemeen onbeperkt mannen kies
recht, en onverhinderd vrouwenkiesrecht,
met verkiesbaarheid der v rouw
2o evenredige vertegenwoordiging;
'do onverzwakte handhaving der open
bare school, „waar iedert godsdienstige
gevoelens worden geëerbiedigd"betere
opleiding en positie der onderwijzers
4o onveranderde Vrijhandelspolitiek
5o staalsouderdomspensioneeringen
invaliditeits- en ziekteverzekering met
staatssteun
6o sociale hervormingen uit bijdragen
van belanghebbenden, Staatsinkomsten
een verhooging van directe belastingen.
Behoudens evenredige vertegenwoor
diging die ook door Rechts wordt voor
gestaan, komt er op dit standpunt-pro
gram velerlei voor dat getuigt van een
linken stap naar den kant van Txoelstra
algemeen stemrechtstaatspensionee-
ring; halen waar het te halen is; een
sociaal-democratisch program zou het
moeilijk beter kunnen zeggen.
Laat ons 16 November afwachten.
Niet reizen op Zondag.
Met ingenomenheid ontleenen wij het
volgende'aan De Nederlander
De minister van Oorlog he8ft, ter
tegemoetkoming aan de bezwaren van
hen, die niet op Zondag wenschen te
reizen, het volgende bepaald
le.. Tenzij zü zich deze gunst door
minder goed gedrag niet waardig ma
ken, zal aan alle militairen, die zulks
wenschen, éénmaal per maand worden
vergund om op Zaterdag met verlof
te vertrekken en op Maandag d.a.v.
terug te keeren en wel op zoodanige
ureD, dat er niet op Zondag behoeft te
worden gereisd;
2o. zij, die zich onderscheiden door
goed gedrag en y ver, zoomede door den
graad hunner geoefendheid, kunnen
ter beooroeeling van den comman
deerenden officier van het korps (gede
tacheerd onderdeel) of van den eeist
aanwezend of dirigeerend officier (chef
van dienst) voor zoover de belangen
van den dienst zich daartegen niet
verzetten, meermalen voor de onder
lo. bedoelde gunst in aanmerking
worden gebracht;
3e. in sommige tydperken van het
jaar, wanneer de oefeningen op Maan
dag op een later uur aanvangen, kan
aan hen, die in of in denabyheid van
het garnizoen wonen, de gunst om op
Maandagmorgen vóór den dienst terug
te keeren, in ruime mate werden ver
leend.
In al dergelyke „kleinigheden*
denk ook aan de zedeiykheidswetten en
de opheffing van den druk der Christeiyke
Scholen I - bemerken wy dat wy niet
meer bestuurd worden onder liberaal
regime.
Niet het Tarief maar de Kerk.
Zekere heer Dorian d, secr. van het
Centraal Comité in het district Ommen
van de Chr. Hist. Unie, heeft in een circu
laire „aan de Chr. Historische Kiezers"
verteld dat de heer Mackay wel degeiyk
de candidatuur had aangenomen. Zjjn
circulaire ademt een kerkistischen geest.
Hy schryft onder meer: „Het gaat hier
niet om de winst van een Kamerzetel,
het gaat om hoogere balaDgen. Het geldt
69n krachtig opkomen voor d9 belangen
der Ned. Hervormde Ke k. Mannen van
naam, sieraden onder de Herv. predi
kanten, hebben het onomwonden ver
klaard dat die kerk gevaar dreigt van
de zyde der gereformeerden. Kiezers van
Hervormden huize, komt trouw ter stem
bus. Toont dat de belangen der Ned. Herv.
Kerk u na aan het hart liggen en stemt
den candididaat der Chr. Historischen den
heer mr. J3. baron Mackay.
Het Centraal Comité der Chr.
Hist Unie ih het district Ommen,
H. v. Dorland, Secretaris".
Uit dit stukske valt heel wat te conclu*
deeren
In de eerste plaats, dat de dwaling weer
gevoed wordt, dat Christeiyk Historisch
synoniem is met Ned. Hervormd, een uit
spraak, die voor de zooveelste maal gelden
mag als een slag in het aangezicht van
den stichter en de ziel der Chr. Hist. Unie,
den (gereformeerden) heer De Savornin
Lobman, ons Goesche Kamerlid.
In de tweede plaats, dat het kiesdistrict
Ommen, door het optreden van dezen heer
Dorland, dor land dreigt te zullen worden
voor de staatkundige Rechtsche samen
werking. Immers reeds by de vorige
Statenverkiezing in ditzelfde district werd
een opengevallen antirevolutionaire
zetel door de Chr. historischen opgeëischt
en bezet
In de derd9 plaats dat de ODjuiste mee
ning die in zeker liberaal redactie-.bureau
had post gevat, als zou de heer Mackay
zyn vele stemmen aan den tegenstand
tegen het «Tarief" te danken hebben,
wordt gelogenstraftniet het Tarief toch
maar de Kerk was by de Chr. historischen
het „Leitmotif".
In de vierde plaats dat de officieele
aanbeveling door de vryzinnigen van den
chr. hist. caudidaat, gevoegd by dén uit
roep van den heer Hugenholtz in de
Tweede Kamer (2) heen wyst op een al-
gemeene samenwerking van Links ter
j bescherming van de (schoon heelemaal
j niet bedreigde) Hervormde Kerk.
5 In de vyfde {laats dat de kansen voor
Links in 1913 niet ongemeen zyn ver
hoogd. (3)
(1) Deze bewering van de N. Roti. C r t.
was trouwens bereids weersproken door
den heer Werkman te Hellendoorn In de (libe
rale) Z w o 1 s c h e Courant: »de actie le
gen de Tariefwet pakt de kiezers hier niet ge
heel, omdat men er te weinig van weet, de
kaarten en circulaires van het anti-Ta» ielwet-
ccmlté werden niet ten volle begieptn".
(2) Toen mr. Rutgers in de Kamer de hoop
uitsprak dat mr. v. d. Vegte zou gekozen wor
den, veegde de heer H., rondborstig en onvoor
zichtig als altijd, hem toe«dat zit nog".
Wij hebben reeds vroeger opgemerkt
en herhalen dit dat in Ommen niet alle
chr. historische kiezers aan h;t zondering be
drijf der leiders deel hebben, en ook buiten
Ommen niet alle chr. historischen het met
deze laatsten eens zijn.
„JERUZALEM."
Dr. Cramer opende Donderdagavond de
ry der winterlezingeü in „de Bogardzaal"
met het gevierde „Jeruzalem" der Zweed-
sche schryfster Selma Lagerlöf. Hy was
verbiyd hier weer te mogen optreden.
Behandelde hy twee jaar geleden Custa
Berl, thans wenschfc hy te spreken over
genoemd werk.
Velen, die het boek lazen, noemen het
wazig, moeiiyk te begrypen. Ze weten
de bedoeling van de schryfster niet. Ook
spreker hoorde meermalen dergelyke op
merkingen en hy stemt toe, dat het
boek, om goed fe vatten, meermalen roet
inspanning dient gelezen te worden.
Sslma Lagerlöf heeft ie dit werk een
stuk van baar hven gelegd, We moeten
dan ook, om haar te kunnen volger, en
bögrypen, de leidende gedachte leeren
verstaan.
Onmogeiyk noemt spreker het, dat
deze schryfster wazig schryven zou. Zoo
noemen sommigen nog als bezwaar, dat
het eerste deel van haar werk mooier,
meer spannend is dan het tweede. Ook
deze woorden trok spr. in twjjfel, toen
hy ze hoorde. Hy vindt eigeDljjk het
tweede deel schooner dan het eerste. Met
Selma Lagerlöf beklimmen we een berg
totdat we van af den top een zeer schoon
panorama overzien. Zy wyst ons den
weg, die begint met de zonde van den
mensch en eindigt in den hemel. Spr.
vergeiykt „Jeruzalem" met een volle,
uitgebloeide (in den meest gunstigen zin
van het woord) roos, die het mysterie
van haar wezen door haar geur en kleur
te genieten geeft.
Waarom zy het „Jeruzalem" noemt?
Jeiuzalem is voor haar de belichaming
van een ziekeiyk ideaal. Het hoofdmotief
is het wandelen op de wegen Gods. Alles
hangt af van de vraag, hoe men dat doet.
Gods wegen zyn moeiiyk, duister, diep,
zoo vaak geheel anders dan die der men
sehen. Gods weg8n zyn vaak zoo vreemd
voor ons, dat we er r iets van begrypen.
Ze zyn wonderiyk in onze oogen.
In „Jeruzalem" schildert de schryfster
menschen, die deze wegen willen gaan
en die zelf kiezen. Voor hen z(jn die
wegen niet duister, noch diep. Ze zien
ze klaar en duideiyk voor zich.
In Zweden vergaderden dweepzieke
menschen. Ze gingen naar Jeruzalem,
om daar in den eigeniyken zin des
woords op de weg8Q Gods te wandelen.
Toch mislukte deze beweging, want
het waren Gods wegen niet. Dit is het,
wat de schryfster in haar werk wil laten
zien. De dweepzieke gedachten schoten
wortel in deze gemeente, vooral toén op
de verbeelding gewerkt werd. Hun domi
nee bleek weinig begrip van Godskennis
te bezitten. De boeren oordeelden, dat
dominee maar één preek had Gods voor
zienigheid en bestuur.
Van (Helboem uit Amerika kwam
tegenstand. Toch beantwoordde de wer-
ke'ykheid niet aan zye verwachting.
Waarom niet? Omdat het ideaal zondig
en ziekeiyk was. Helboem zeide, dat de
duivel uit den bybel iets weggelaten had,
n.l.„Gy, die een Christeiyk leven wilt
leiden, gy moet hulp zoeken by uwe
medemenschen.
Selma Lagerlöf toont ons in haar be-
schryving, dat zy de Schrift uitnemend
verstaat. Sedert Helmoet's? optreden
kwam er twist in de gezinneD. Zelfs
kinderen werden door bekeeringsyver
aangegrepen. Het zondige der beweging
zat in eigengerechtigheid, waardoor men
zich verhief boven de wereld, waardoor
men haatte alles, wat buiten den kring
was.
Niet alleen zondig was de beweging,
ook ziekeiyk. De schryfster laat op dat
zondige der Jeruzalemsche kolonisten
helder het licht vallen.
Boven schrijfsters boek kon wel ge
plaatst worden het opschrift„Tweeërlei
zelfverloochening*.
In den breede behandelt spreker Kalin
Ingerman's dochter, de kraehtnatuur van
het boek. Met haar krachtsontplooiing
wint ze echter niets, maar verliest ze zelfs
zeer veel. Ze blyfteindeiyk alleen achter.
Steeds is de schryfster er op uit, te
laten zien, dat een-leven met zulk een
krachtsontplooiing, dat zich voortbeweegt
op eigen gekozen wegen, uitloopt op bit
tere teleurstelling en dood. Een leven
zonder vragen naar den wil Gods, loopt
uit op tegenheêD en smart. Mooi is „Jeru
zalem", omdat de karakters zoo zielkundig
juist z(jn geteekend. Van ieder persoon,
in het werk voorkomend, is als 't ware
een volledige teekening gegeven. „Jeru-
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—19 regels ƒ1.—, iedere regel
meer 10 cent.
zalem" is geen „gewoon" boek, daar de
schryfster handelf over „ongewone" men
schen, onderscheiden van de andere, de
„Ingmarsen".
Kalin sluit zich aan by de Helboe-
mianen. Ingerman Ingmarsen bewandelt
de wegen Gods, omdat hy moet. Van
Kalin is het een eigen gekozen weg.
Resumeerende behandelde de spreker
de sfeer, waarin de schryfster zich ver-
plaatsie, Kalin, Ingmans dochter, die Gods
weg naar eigen keuze bewandelde en
Ingmar Ingmarsen, die dien bewandelde,
omdat hy moest.
Na een korte pauze behandelde spr.
de figuur van Ingman iDgmarsen, in
zyn volle ontplooiing. Hy bleek een echte
loot van den ouden stam, Hy drukte
hierin de voetstappen zyns vaders.
Zeer helder wordt ons de tweestryd
van den jongen Ingmarsen voorgesteld.
Zal hy de vrouw, die diie jaar in d8
gevaneenis heefc doorgebracht wegens
het smoren van haar kind, huwen of
niet
Aandoeniyk is de periode, waar de
zoon met zyn vader over deze zaken
spreekt, de zoon schuld bekennend, de
vader zwygend, de zoon wachtend op
raad. Hy bljjft wachten. Dy wacht nog.
Door 't gansche boek heen moetan de
tegenstellingen voor oogen gehouden
worden Kalin wil Gods weg naar eigen
keuze gaan, Ingmar moet dien bewan
delen.
Met diepe stilte werd de rykbegaafde
spreker aangehoord. Degenen, die het
boek kenden, hebben genoten in de glas
heldere behandeling.
Dr. Cramer eindigde deze samenkomst
met dankzegging.
Almanak voor de jeugd 1913, onder
red. van ds. J. Schryver. Neer-
bosch' Boekhandel.
Neerbosch met zyn vele behoeften
leeft voor een deel ook uit de opbrengst
zyn er drukkery. Nu is al wat van deze
komt, keurig en fijn, zoowel wat inhoud
als uitvoering aangaat. Dit geldt ookr
van dezen almanakeen ouden vriend,
wiens jaariyksche terugkeer in de huis
kamer steeds met belangstelling wordt
tegemoet gezien en begroet. Ook ditmaal
verdient by hulde voor zyn ryken in
houd en groote verscheidenheid van ver
halen, versjes, plaatjes, ïaadsels en
photo'salsmede zjjn goed verzorgden
dag- en maandkalender, algemeen post-
tanef, verjaardagen van het Koninkiyk
Huis en alle wetenswaardigheden die in
een almanak voorkomen.
Gold vroeger van vele almanakken
almanak leugenzak, of almanak vul
lisbak; ?an dezen almanak geldt in
ieder opzicht precies het tegenovergestel
de, want alles ademt waarheid en dege-
ïykheid. De piys is slechts 30 centby
honderd exemplaren slechts 20 cent. Hoe
kan de Neerboschdrukkery hem er voor
leveren Laat men voorzoover men
hem nog nooit ter hand nam, dezen al
manak bestellenmen krygt goede waar
voor zyn geld, en men biedt indirect
eenigen geldeiyken steun aan Neerboéch,
die het toch moet hebben van de vele
kleintjes, want die maken eew groot.
Bybalsch Prentenboek. Tafereelen
uit het Oude Testament, idem uit
het Nieuwe Testamentdoor Betsy.
Rotterdam, J. M. Bredée's boek
handel.
Twee prachtige boeken met een schat
van platen, en in een vorm voor onze
jeugd geschikt verhalen en byschriften.
Een lief feestgeschenk voor onze jongere
kinderen. De uitgever verdient een woord
van lof voor de fijne uitvoering van een
en ander.
Van dezelfde firma ontvingen wy een
bezending kinderlectuur, door haar uit
gegeven en zoowel wat inhoud als uit
voering aangaat, onberispeiyk.
©nder de meer uitvoerige verhalen
munten uit: J. Keuning, De Zwerveling
(een herdruk); Een schaap in 'slevens
woesteny, door M. v. d. StaalZielestryd,
door Kathe Porn, vertaald door J. B. (beide
eerste drukker). Eerstgenoemde is een
waar verhaal, de schryver heeft alleen den
naam van den knaap veranderdlaatst
genoemde' ten niet minder aangrijpend
verhaal naar 't leven de heldin er van is
een meisje, wier bekeeringsweg door ver
schillende diepten gaat, tot zy gesDeend
aan eigen kracht den waren troost vindt.
Met genoegen begroeten wy ook nu
reeds weer een nieuwen druk van het
ware oude, altyd nieuwe, verhaal Thirza
of de Aantrekkingskracht van het Kruis.
Voor onze jongere kinderen is er ook
veel goeds bjjmet name Bromvlieg en
Vlindertje, door A. C. v. d. Mast, en Het
Kerstgeschenk des Keizers door P. C.
Mondriaan beide oorspronkeiykevenals
De Tweelingen, door J. M. de Pril. Ook
de Bybelsche Geschiedenissen zyn lieve
boekjes. En van de heele zending geldt
keurig afgewerkt, mooie plaatjes, en vele
hebben een stevigen band.
Voor de komende feestdagen en winter
avonden is dit alles zeer aanbevolen.
BIHNRKLAHD
Eergevoel. Wy lezen in De Standaard
Heert een arbeider eergevoel, of gaat
't by den arbeider alleen om de centen
Het is deze vraag, die feiteiyk het gs-
ding tusschen het ontwerp-Talma en
de Staatapensioendryvers geheel be-
heerscht.
Materialistisch heel de pensioen-quaes-
tie opvattend, speculeeren de Staatspen
sioendry vers op wat in den werkman
tot de lagere sfeer van zyn begeerten en
verlangens behoort; en in dien geest
komen ze dan ook tot onze arbeiders
kringen met de weldoeners belofte
«Steunt ons, maar als ééa maD, dan krygt
ge, zonder een duit premie te betalen,
de centen voor uw pensioen liefst reeds
als ge 60 jaar zyt, franco thuis*. Ge
leeft dan wel „van den arme", maar ge
steekt aan toch maar wat parantig de
vrye centen op. Nu nog niet zoo heel
veel, maar als ge ons stemt, krygt ge
er algemeen kiesrecht by, en dan slaan
we elke 4 jaar met één gulden open
dan duurt 't niet lang meer, of zes gul
den per week krygt ga als een lief ca
deautje elke week van Vader Staat thuis.
Bedeeling Geld voor de geef 1 En niet
eens behoeft ge dankje te zeggen. Allicht
rekt betere hygiene dan uw leven nog
15 a 20 jaar na de 60, en dan kunt ge
die twintig jaren lang niets doende en
aldoor van den Staat trekkend, den lieven
langen dag kuieren gaan,
Als een bedelaar, het is zoo, maar dan
toch met een gulden per dag.
Dat is de ééne manier van den werk
man te beschermen. Maar er is ook een
andere, en wie de andere bescherming
is toegedaan, ziet in den werkman geen
bedelaar, maar een man evengoed in het
eergevoel als een officier, of een doctor,
of een predikant.
Een eergevoel, dat wel niet aan de be-
ïydenis ontkomt, dat hy zelf onmachtig
is, om in heel zfjn pensioen te voorzien,
maar een eergevoel dat er toch in geniet
als hy op zyn ouden dag er zieh op be
roemen mag: «Dat pensioen dat ikkryg
is uit eigen verdienste!'
Immers wat de patroon er by legt, is
feiteiyk niet anders dan loonsverhooging
en wat hy zelf er by betaalt, is eigen
byslag.
Wat nu zal in in den werkmansstand
ons land gelukkiger maken als ze zyn
mannen van den arbeid met den bedel
nap, oftewel, als ze dergelyke werklieden
zyn, die God danken dat 't komt uit
eigen arbeid f
Althans onze Christen-arbeiders wei
felen niet
Mr. Mackay heeft naar De Neder
lander nit goede bron verneemt aan den
secretaris der Chr. Hist. KiesvereenigiDg
