No. 6
1912
Maandag 7 October
27e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
HISTORISCH
Meid
5N MEID
it, Middelburg
nmakersknecht,
Handknecht
een Meid
een Meid
I- oi
werk Me Meisje,
CHRISTELIJK-
Uit de Provincie.
:SSE, Mr. Schoenmaker,
VIS-Hulsebos, Prinsen-
en Haag, vraagt met 1
elijke Dienstboden
en M£ID
en Meid
tleine Meid
leine Knecht
NI Gil llli
tweede Meid
Huishoudster,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
V
tiden aan of mat Mei
of aank. Meid en met
andknecht gevraagd,
J. DE VISSER,
Aagtekerlce.
zoo spoedig mogelijk of
(N.B.j
Met Mei
ie met paarden kan om-
DE VISSER, Oostka-
kelm.
niet vereischt. Loon
hooging, f26 waschgeld.
Met Mei
si* MEID
D. WILLBMSE,
St. Laurens.
Met Mei
C. ROOZE, Nisuwhtni.
Met Mei
y P. LOOISE,
kenhof.
Met Mei
ie meiken kan, bij
RNELISSE, Iltverekerke.
en aan
P. KOOLE, SsuMwg.
een aan Komende
een Meid of aanko
id gevraagd, bjj
iOUVTERSE, Sersssksrke^
Met Mei
y Wm. SANDERSE,
Serooskerke (W.)
Met Mei
jy A. VOLKIRS Az.,
dijk.
Met Mei
gevraagd en een Hand-
Le genegen is met paarden
bij J.GESCHI1RE,Zou-
Tramzicht.
Met Mei
jij A. LOUWERSE,
ij f s k e r k e, "Weizicht.
Met Mei
bij W. JOBSE, Zandijk,
Met Mei
j "W. VOS Az., a p i n g e.
Met Mei
bil Wed. C. STROO
Meli
HOGIRZEIL te Vliasin-
net primo November
van goede getuigen voorz
ingen met opgave waar
ontvangen zijn.
Met Mei
bij K. ABRAHAMSE,
Kriekenbof te Middelburg.
baren leeftijd gevraagd, bij
HULST, te Gapinge.
Fa. Be Jonge-Verwest, Goes.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—19 regels ƒ1.—iedere regel
meer 10 cent.
*00,
s k e r k 9.
7 Oct. 1912.
Nog even.
Nog even vestigen wjj de aandacht op
een gunstige beooideeling van de be
noeming van professor Lohman; wy
vinden hem in de Nieuwe Courant (vry-
Liberaal) van de hand van dr. v.d. Meulen,
den eersten liberaal die den moed heeft
in deze benoeming openlik zwart zwart
en wit wit te noemen. Hy schrjjft, na
gewezen te hebben op de gerezen erger
nis
„Naar onze meening niet met redeD.
Noch door het feit dat aan een man
van rechts de voorkeur is gegeven,
noch om den persoon van den be
noemde zelf schjjnt mij zooveel erger
nis gewettigd".
Na herinnerd te hebben dat vorige
regaeringen ook professoren van hun
kleur benoemden p) met terzijdestelling
van adviezen, hetgeen hy afkeurt, gaat
bij voort:
»Het stellen echter van de voor
waarde, dat de zetel van hoogleeraar
in het staatsrecht ditmaal bezet zou
worden door een man van aan de Be-
gearing sympathieke beginselen, mag
niet onvoorwaardelijk worden afge
keurd en nog sterker, het dient naar
onze meening door den tegenstander
te worden geëerbiedigd. Dat tenminste
aan één onzer Rijksuniversiteiten het
staatsrecht zal worden gedoceerd door
een belijder van de Protestantsch-
Christeljjke beginselen van een der
voornaamste fracties der regeeriDgs-
meerderheid, is geen overvragen. Even
min is het tegen het belang van de
wetenschap, dat de historie van onze
staatsinstellingen en de huidige draag
wijdte van deze, bekeken wordt in het
licht van een andere levensbeschouwing
dan welke gehuldigd wordt door de
aanhangers van de liberale beginselen.
Iedere crltlek, hoe scherp ook, komt
de wetenschap ten goede. En dan, zijn
de liberalen het voorbeeld vergeten van
hun geestelijken voorvader Joan Mel-
chior Temper, die ongeveer een eeuw
geleden het verkondigen van de alge-
meene beginselen, welke naar zijn
overtuiging «na de omwenteling be
hoorden gevolgd te worden», van meer
belang achtte, dan het bekleeden van
het hoogste staatsambt P De Regeering
zou een bewijs hebben gegeven van
een zeer bedenkelijke zwakheid van
overtuiging, wanneer zy in het bezit
van de macht, naliet te doen, wat haar
party, indien zy minderheid ware, op
grond van billykheid had mogen vragen
van een liberale regeering.*
„Maar, zegt men,de persoon van den ge
kozene is het ambt niet waardig». Hier
tegen komt dr. v. d. Meulen op
Prof. Kernkamp verweet hem „felheid
van een partyman", wat echter „beslist
heid van den overtuigde» had moeten
luiden. Zulks naar aanleiding van zyn
doorwrochte dissertatie, welke eigeniyk
niet bestreden, veeleer geprezen werd,
want
„Het eenige wetenschappelyke bezwaar,
dat de hoogleeraar in zyn kritiek, die lang
niet zoo vry is van waardeering als menig
een denkt, tegen den arbeid van den heer
de S. L. laat gelden, betreft vooral de uit
lating in de voorrede, waarin de heer de S.
L. voor zyn overtuiging uitkomt, „dat de
eenheid van den Staat eisch was van de
omstandigheden"dat deze was „ein
Beruf der Zeit" die toevallig paste in het
revolutionaire systeem, maar dat «het
onjuist is, in het tot stand komen van den
eenheidsstaat, omdat deze met de revolu
tie samenvalt, een afwyking te zien van
de historische lyn". Het is hiertegen
Men denke o. a. aan de benoeming van
prof. Bolland onder 't kabinet-v. Houten, en
n'i°il ^'sser v- IJzendoorn onder 'tkabinet-
Rusken voorts alle benoemingen onder de
tljalnnige kabinetten van 1M-1897.
vooral, dat d9 hoogleeraar Kernkamp zyn
aanval richt met deze woorden„Men
moet inderdaad al by zon der vooringeno
men zijn met alles, wat zelfs maar naar de
Fransche Revolutie riekt, om te ontken
nen, dat wy aan de gebeurtenissen in
Frankryk althans de een- en ondeelbaar
heid van den Staat hebben te danken. Aan
de Patriottenbeweging van vóór 1787 was
dat ideaal ten eenenmale vreemd; de
„historische lyn* die volgens den heer De
S. L. tot den eenheidsstaat voerde, valt by
de Patriotten nergens te ontdekken».
„Als historicus sta ik echter inderdaad
over deze uitlating van den hoogleeraar
Kernkamp versteld want ik acht haar óf
onjuist, óf zonder veel inhoud, al naar de
beteekenis, die de hoogleeraar hecht aan
het woord „ideaal". Zy is onjuist, wan
neer de hoogleeraar aan dit woord de ge
wone dageiyksche beteekenis geeft, van
het onbepaalde, dus vage doel, waarheen
het inneriyke leven dringt, want reeds
vóór den Patriottentyd was de verwering
van de oude staatkundige grenzen der ge
westen tot de huidige louter administra
tieve aan den gang. De een- en ondeel
baarheid was er vóór 1795 niet op papier,
natuuriyk niet, maar het gevoel van
saamhoorigheid was terdege gloeiende;
het begrip „Vaderland" reeds algemeen in
gebruik. Juist de Patriottenbeweging
heeft er veel toe bijgedragen de beteekenis
dezer politieke grenzen nog meer te ver
minderen.
„Laat echter hier de hoogleeraar het
woord «ideaal" slaan op de instelling
der een- en ondeelbaarheid, zooals die
geformuleerd is door mannen van 1795,
dan is daartegen de opmerking gerecht
vaardigd, dat dan toch zyn heele be
merking niet van heel veel belang is en
dat ook zjjn tegenstander, de heer de
S. L., niet zal ontkennen, dat deze vorm
geïmporteerd is. De historicus zoekt
echter de beteekenis der diDgen niet
allereerst in het utterly ke. Wie zal de
beteekenis van de gebeurtenissen van
'95 en volgende jaren niet zoeken juist
in de feiteiyke ontwikkeling, in den groei
van den eenheidsstaat, inplaats van in
haar formuleering f Wie den vorm stelt
boven het wezeD, zou geschiedenissen
schryven van dit gehaltehedenmorgen
werd het ei, na een revolutie van 20
minuten, dank zy de gewelddadige hulp
van den snavel van moederkip, een
kuikon".
Al is de uiteriyke verschyningsvorm
voor den historicus geen ding zonder
beteekenis, hy mag niet vergeten, dat
deze nooit meer is dan een aas wy zing
van den werkeiyken inhoud en derhalve
altyd van zeer betrekkeiyke waarde. In
dit opzicht is juist het boek van den
heer De Savornin Lohman, onder welken
i® drang ook geschreven, voor de kennis
van onze historie een aanwinst, waar
hy uit de geschiedenis van de bestuurs-
lichamen der provincie Utrecht heeft
j aangewezen, hoeveel er nog aan de
I staatkundige eenheid in de practykont-
brak, lang nadat deze reeds op papier
j was gedecreteerd.
j Dr. v. d. Meulen voegt er aan toe dat
hy reeds tegen derden had gezegd 't
met de critiek van Kernkamp oneens te
zyn, lang voor iets bekend was van een
mogeiyke benoeming van De S. L. En
hy resumeert ten slotte:
De benoeming verdient geen afkeuring
en wat den persoon betreft, men verlate
zich op h6t door de Utrechtsche facul
teit aan hem verleende „cum laude»,
een esrbewys, dat immers meer betee-
kent dan een intercollegiale beleefdheid
jegens den promotor.
i
Vuil motief.
In aansluiting aan ons artikel in 't
belang onzer Janmaats vestigen wy'de
aandacht op een mededeeling in Eet Volk
van zekeren heer Smit te Vollenhove,
oud-onderofficier der K. N. Marine 1878—
1880 6D oud gediende onder minister,
toenmaals luitenant, WeDtholt. Be inzen
der houdt de order tot beperking van het
passagieren niet van dskommandeerende
officieren maar van het Kamerlid Duy-
maer v. Twist afkomstig want, zegt hy,
minister Wentholt kent de order nog
wel, in 1879 door den toenmaligen vice-
admiraal en kommandant der zeemacht
in Ned.-Indië, uitgevaardigd «dat het
den kommandeerenden Officieren van Zr.
Me Oorlogsschepen in N.-I. werd aanbe
volen om de mindere schepelingen zooveel
mogelijk in de gelegenheid te stellen om
te passagieren.11
En dan let wel! voegt hy er
deze mededeeling aan toe«Het uitvaar
digen van die order (geschiedde) om de
vele destyds (vooral gedurende langdurig
verbiyf op zee) voorkomende gevallen
van bomo-sexueelen omgang tegen te
gaan."
De order is door hem in 1880 te Soera-
baja op het wachtschip in het archief
gevonden.
Derhalve is het passagieren destyds
toegestaan neen gelast, opdat de jon
gelui gelegenheid zouden hebben door
het plegen van een niet te noemen zonde,
een nog grootere zonde na te laten.
Wat 'n opvoeding!
Maar komt nu wie nu het verbod van
passagieren over den hekel haalt, en het
derhalve indirect voor de ontzedeiyking
en ontzenuwing van ons marine-perso
neel opneemt, hierdoor niet in een beden-
keiyk licht te staan f
Wie is meer de vriend onzer Janmaats?
De chriBtelyke dry ver Duymaer van
Twist, geiyk Eet Volk hem scheldtof
de demagoog in Het Anker die de matro
zen aanzet tot dienstweigering totdat zy
hun „recht" om te passagieren, d. w. z.
uit te spatten en kwaad te doen, en zich
te laten verderven, zullen hebben her
overd
Zelfs de Chintezen tegen.
Alles loopt voor 1913 tegen
In eigen land staan we reeds voor een
ongekende agitatie in het antl-clericale
kamp om aan het Ministerie en de rech-
terzyde straks den boDs te geven.
Echter biyft het niet daarby.
Ook in Itidië staat de vryzinnigheid
op haar achterste beenen. -
Aan het Centrum ontleenen wy dit
stukje uit het Nat. Nieuwsblad
Da door een comité te Batavia op
touw gezette actie tot het verleenen
van gelöeiyken steun aan de vryzin-
nige partyen in Nederland, by de ver
kiezingen, het volgende jaar te houden
heeft ook buiten de kringen van Euro
peanen de aandacht getrokken. Ver
schillende Chineezen schreven voor
aan zien ïyke bedragen in en zoo deed
ook de Landbouw-Vereeniging Tange
rang, die een som van vyfhonderd
gulden by droeg.
Tot dusver zyn, naarwy vernemen,
achtduizend gulden byeengebracht.
Wel een bewys, dat de thans in het
moederland gevolgde richting niet de
algemeene goedkeuring wegdraagt,—
ofschoon wy er by biyven, dat deze
manier van steun niet tot het doel zal
voeren, het byeengebrachte geld beter
voor andere doeleinden, welke ons
rechtstreeks ten goede komeD, besteed
zou kunnen worden.
Zelfs de Chineezen verklaren zich alzoo
tegen het elericalisme mobiel.
Wellicht beleven wy het straks nog dat
in 1918 van de afgeknipte Chineescbe
staarten een dankoffer wordt gebraDd ter
eere van den triomf der vrye gedachte.
Rotterdammer.
Het Socialisme en de geestelijke vrijheid.
Onder dit opschrift sehryft de Nieuwe
Zeeuwsche Courant
Kwam ooit het Socialisme tot prak
tische doorvoering, dan was het met onze
geestelyke vryheid gedaan.
Socialisme wil zeggen, dat alle goe
deren, noodig voor de productie van
andere goederen, niet langer zyn het
eigendom van particulieren, maar van de
z.g. Gemeenschap.
Nu is die Gemeenschap ongrypbaar.
Niemand kan haar zien. Als zoodanig
kan zy dan ook geen invloed, macht of
leiding uitoefenen. Daartoe zal zy per
sonen noodig hebben. Feitelijk komt dus
de leuze: de productiemiddelen aan de
Gemeenschap, op niets anders neer dan
op deze andere: de productiemiddelen
aan de mannen, die aan het hoofd der
Gemeenschap staan.
Die mannen, aangewezen door de helft
plus één, treden dan eenvoudig in de
plaats van de thans bestaande Overheid.
Alleen met dit enorme verschil, dat hun
macht onvergeiykeiyk veel grooter zal
zyn. De macht der Overheid beteekent
nu reeds veel. Maar tochEr zyn nu
particuliere eigendommen, geheel buiten
de Overheid om, en deze kan daardoor
de ondeidanen niet zoo gemakkeiyk uit
het brood stooten. Of een minister al
zegt tegen een patroonIk wensch dat
gjj dezen of dien arbeider ontslaat, dat
zal dien minister weinig baten, als de
patroon er geen zin in heeft.
Maar in een socialistischen staat zyn
allen volkomen afhankeiyk van de over
heidspersonen, die dan bet roer in ban
den zullen houden. Zjj toch hebben de
beschikking over alle productiemiddelen,
dat zyn 0. a. alle fabrieken en machines
en landeryen van de wereld. Natuuriyk
oefenen zy die kolossale macht uit door
ambtenaren, maar daar wordt het eer
slechter dan beter van.
Kapitaal in particuliere banden zal er
dan niet meer zyn. Natuuriyk niet. Want
juist bet particulier bezit van kapitaal
moet worden afgeschaft. Alle voorwerpen,
waarvan iets gemaakt kan worden, stee-
nen, bouwmaterialen, katoen, hout, kort
om, alles, wat je maar bedenken kunt,
is dan van de Gemeenschap, d. i. van
de machthebbers, die aan het hoofd van
zaken zullen staan, len meer dan dicta
toriale macht berust dan in de handen
van die menschen.
En als gy dit goed indenkt, dan dringt
zich aanstonds de benauwende vraag aan
u op: Als in dien toekomststaat die by na
almachtige diktatoren eens decreteeren,
dat de school neutraal moet zyn, en dat
de prediking in de kerken moet geschie
den in modernen geest, of erger nog, dat
de Gemeenschap er geen kerken meer
op na houdt, hoe moeten we dan aan
Chrlstelyke scholen en kerken komen?
Ook in de vorige eeuw heeft de over
heid ons op dit stuk onderdrukt. Maar
toen hadden we gelukkig vryheid om
zelf scholen en kerken en evangelisatie
lokalen te bouwen. Ryk waren we wel
niet. Maar door offervaardigheid is er dan
toch eenigszins in de behoefte voorzien.
Maar hoe moet dat «1 een socialistische
maatschappy Dan hebben wjj alleen
verbruiksgoederen, maar geen kapitaal.
Dan kunnen wy niet bouwen, al wilden
wy nog zoo graag. Dan zyn we onmach
tig om predikanten en onderwyzers te
salariseren. Waar zouden we het van
doen Immers de Gemeenschap is dan
de groote kapitaliste, die alles bezit, eD
we stelden juist het verre van ondenkbaar
geval, dat die Gemeenschap van kerken
en Ghristeiyke scholen niets hebben moet.
Ieder voelt, dat wy dan eenvoudig aan
den grond zaten. Ook met de zendiDg.
Ook met de stichtingen van barmhartig
heid en met heel het werk der Chrlste
lyke liefde.
Met dat alles was het dan gedaan.
En zagen we nu nog, dat zy, die thans
de vaan van het socialisme opheffen, de
grootste voorstanders van de vryheid
waren, den diepsten eerbied toonde 1 voor
het godsdienstig leven, en zich uitputten
in pogingen om van hun breede opvat
tingen teD aanzien van andersdenkenden
biyk te geven, dan zou men allicht zeg
gen dat loopt in zulk een socialistisehen
staat wel los. Maar het is juist omge
keerd. De sociaal-democratische party is
reeds in haar organisatie de meest tyran-
nieke, die geen tegenspraak ook maar
duldt. Wat zy publiceert in haar pers
spot vaak met allen godsdienst. De „No
tenkraker" opende nog pas een nieuwe
rubriek: „Toepasselijke teksten», het
toppunt van profanie. Kortom, juist de
socialisten vormen den meest onver-
draagzamen vleugel van de gansche lin
kerzijde.
Het is dan ook wel niet aan twyfel
onderhevigwerd eens het socialistisch
stelsel praktisch doorgevoerd, dan zon
aan heel onze geestelyke vryheid voor
lange jaren de kop worden ingedrukt.
We zouden weerlooze schapen zyn, over.
geleverd aan de willekeur van een ons
door en door vyandige dictatuur.
Laten de arbeiders, die God vreezen,
dit DedenkeD.
Het zal hun lichteiyk voor socialisti
sche afdwalingen kunnen behoeden, en
hun wantrouwen inboezemen jegen socia
listische lokvinken.
BINKSHLlAHD.
De Gelderland. Het vertrek van H. M.
pantserschip «Gelderland* voor een reis
in de Middellandsche zee is tot dusver
vastgesteld op 16 Oct.
De Auteurswet 1912 zal I Novem
ber In werking treden.
Invaliditeits- en suderdomsverze-
kering. De Vereeniging van Nederland-
sche Werkgevers zet in een adres aan
de Tweede Kamer haar bezwaren uit
een tegen de aanhangige wetteiyke re
geling van de verzekering van werk
lieden tegen geldelijke gevolgen van in
validiteit en ouderdom.
Zy verwerpt het beginsel van de
dwingende regeline, geeft verre de voor
keur aan van overheidswege geleide en
gesteunde vry willige voorziening, die niet
alleen aan loontiekkenda arbeiders, doch
aan alle gegadigdeD ten goede komt doch,
indien de Tweede Kamer niettemin het
stelsel van het aanhangige wetsvoorstel
aanvaardt, vraagt zy althans splitsing
van invalidlteits- en van ouderdomsver-
zekering, waarby de eerste, voor zoover
zy niet valt onder de ongevallenwet,
worde overgebracht by de ziekte-verze
kering, de laatste verbeterd worde door
toekenning van ouderdomspensioen op
60-jarigen leeftyd, met toekenning van
een hooger pensioen, indien dit eerst
later wordt genoten.
Afrikaansche boter. Een jaar gele
den deden een groot aantal landbouwers
in Duitsch Zuidwest-Afrik* pogingen om
boter naar Duitscbland uit te voeren.
j Een groote Hamburgsche firma sprak
I haar oordeel uit over 83 proefzendingen
van deze boter. Het oordeel luidde slechts
in één geval, wat de qualiteit betreft
zeer goed en wat de bewerking aangaat
uitstekend. In de meeste andere gevallen
werden aanmerkingen gemaakt, welke
ten deele van zeer ernstigen aard waren,
doch welke by een doelmatige bereidings-
wyze zouden kunnen worden vermeden.
De consistentie der boter was nl. over
het algemeen goed en herhaalde proef
nemingen hebben bewezeD, datdeZuid-
west-Afrikaansche boter een loonend
uitvoerartikel kan worden. Het is daarom,
volgens een Zweedsch tydschrift, waar
aan dit bericht werd ontleend, niet on-
mogeiyk, dat esrlang op de Enropeesche
markt Afrikaansche boter zal worden
aangeboden.
N. Crt.
Goes. B$ den uitgever A. G. Boluflt
albier is juist verschenen de .Reisgids
voor Spoor-, Tram-, Stoomboot- en Omni-
