No. 301 1912
Maandag 23 September.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Met 1 October te beginnen zal ons
blad den datum dragen van den dag,
waarop de Courant wordt gedrukt,
zoodat de Courant die des Maandags
gedrukt wordt en bij een groot deel
der abonné's besteld wordt het Maan
dagnummer wordt; enz.
QHeeren adverteerders zij op deze
verandering gewezenwanneer zij
nu voortaan een Advertentie opgeven
bijvoorbeeld voor het.no. van Zater
dag, dan komt die Advertentie in
het nummer dat Zaterdags gedrukt
wordt; en dus niet meer ge-
lgk tot nu toe in het no. dat
Vrijdags gedrukt wordt.
Dr. A. KUYPER.
Dr. Kuyper's bedanken als Kamerlid-
Staten-Generaal.
EERSTE KAMER.
3INMKNLJLMD.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—1# regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent
Aüsi de Lexers.
Dr. Kuyper herdacht Vrijdag den dag,
waarop hy voor vijftig jaar tot doctor
in de godgeleerdheid promoveerde, op
proefschrift„Joannis Calvini et Joannis
Lasco de Ecclesia Sententiarum inter
se composition
Is dit op zichzelf al een zeldzaamheid,
de persoon'van den jubilaris, die te be
kend is dan dat wy dit nog eens speciaal
onzen lezers zouden behoeven te herin
neren, doet het feit nog meer aan belang
rijkheid winnen.
Deze foto toont den beminden jubila
ris, zooals de meeste Nederlanders hem
kennen
deze is zeldzamer en stelt dr. Kuyper
voor vjjfcig jaar geledeD, juist nadat hjj
tot doctor promoveerde.
Spare de Heere hem nog een spanne
tyds voor ons, en geve de Heere hem
de noodige kracht en de gezondheid om
nog te doen, wat zjjn hand vindt om te
doen.
wit nm firn
In tegenstelling met de smalende wijze
waarop de liberale pers hierover 3chry ft,
willen we enkele andere stemmen doen
hooren. Allereerst wat Politicus in de
Opr. Haarl. Crt. schrift.
Wh ontleenen er het volgende aan
Dr. Kuyper's terugtreden is een ge
beurtenis van geweld, van belang
Wanneer het gerucht ging, dat Dr-
Kuyper 't woord zou voeren in de
openbare zitting der Tweede Kamer,
van de Staten-Generaal vóór, tijdens
en na het ministerschap, door hem
bekleed dan was er een «run* naar
het Binnenhof, van menschen da
mes en heeren wien het onderwerp,
waarover de heer Kuyper zou rede
voeren, voor 90 pöt. althans koud liet
als tjs. Men wilde hem den in
vloedrijke, deD zeer bijzondere zien,
hooren.
Waarom 1 Do heer Kuyper
heeft een krakend, soms snerpend, al
tijd min of meer onaangenaam stem
geluid.
De man van kleine, zwaar, ineen
gedrongen, vierkante gestalte, met den
Caesarskop van verstarde, onbeweeg
lijke, autoritair-geteekende gelaats
trekken, spreekt niet vlot, niet aan
genaam, niet vloeiend. Hy doorspekt
zijn zinnen met allerlei „geleerde
woorden", nu en dan merkt men dat
hat spreken hem moeite kost. In de
jongste periode van Dr. Kuyper's op
treden in de Tweede Kamer deden de
hem vijandige politieke groepen, meest
al hun [uiterste best om hem hun
onwil en antipathie te toonen.... Maar
het publiek bleef Kuyper gunstig ge
zind. Niemand in het Parlement, die
ook slechts In de verste verte ooit
nabij kwam de populariteit, althans
dat eigenaardig, zoo moeiljjk te del-
nieeren soort van aantrekkingskracht,
waarover deze hoogbejaarde partij
leider nog steeds beschikt.
De magische kracht, de suggestie,
van hem sinds jaar en dag uitgaand,
die, reeds vele jaren geleden, -
discipelen van de Vrije Universiteit
maakte tot volgelingen, tot bewonde
raars van den grooteD, uDiverseel-
geleerden man....
Wie de Standaard, het hoofdorgaan
der anti-revolutionaire party, ter hand
neemt en er een Kuyper-asterisk in
5*vindt, hij gaat lezen. Al scheidt hem
een wereld van Kuypers overtuiging.
Al zou hy voor geen geld ter wereld
2 „Groeniaar.sche dingen" onder de
oogen nemen.
Hy leest.
Engeniet
Waai schuilt vraag ik me af
het geheim van deze tooverkracht P...
Over de politieke beteekenis en
„waarde" van den uit het Lagerhuis
scheidenden leider der anti-revolutio
naire party, heb ik hier nietteschry-
ven, te oordeelen.
Maar wel past het dunkt me
om thans even, met weemoed, aan te
stippen, cat er in de Tweede Kamer
der Staten-Generaal na Dr. Kuypers
vertrek niemand meer ts, die de waar
achtige aandacht en belangstelling der
„massa" trekt.
Bet zyn voor de rest, of senes, of
epigonen, of menschen van het derde,
vierde „plan".
Knappe, kundige, Ijverige, brave
menschen zyn er onder niemand
zal het durven betwisten. Een Bos,
een Limburg, een Van Lynden van
Sanden burg, een Ter Laan (mits hp
zich tegen de praatjes late inenten)
een Schaper, een Nolens, een De Geer
wel, zy vertegenwoordigen allen
zekere soort van 'kundigheden en ver
diensten. Maar indien ge het waag
stuk onderneemt om onder hen te zoe
ken een „komplete figuur" kleurig,
vaardig, handig, artistiek, met magi-
straalorganisatorischen blik, met „de
greep van den Leeuw", een die doet
denken aan groote verschyningen als
een Thorbe-.ke, een Verniers, Van der
Loelï ge zult vruchteloos de sprie
ten van uw tastzin uitstrekken,
Ze zyn er niet!
Een ander dan dr. Kuyper zou
had hy vyftigmaal minder ondeugeud-
en gewaagdheden ondernomen, in po-
liticis en elders reeds langs door
het ostracisme zyn getroffen, veroor
deeld.
Hy, de kranige, krachtige, werklus
tige, eerzuchtige, bemiDneiyk oude uit
de Kanaalstraat, niet.
Beweerd wordt, dat na zyn terug
treden hetzy dan geheel ofgedeel-
teiyk zich eene zuivering zal voor
doen in ons politieke leven.
Het kan wel zyn. Het valt buiten
de grens myner beoordeeling in dezen,
als neutrhal-objectief schetser en over
zichten
Dat de heer Kuyper noch voor zyn
positie in de Kamer noch voor die
andere als publicist-leider der antire
volutionaire party, een opvolger weet
aan te wyzen, is wel zeer duideiyk.
Even helder en begrypeiyk als dat
de plaats, door den vertrekkenden af
gevaardigde voor Ommen ingenomen,
voorhands «onvervuld" zal biy ven, ook
al lukt het den Ommenschen kiezers
de vacature te vervullen.
De fascinatie, de bekoring, de sug
gestie, uitgaande van personen als
Kuyper, zyn slechts het „geheim"
van zeer enkelen.
In de dorre, saaie, slaapwekkende
atmosfeer van ons Nederlandsch ge-
speech en geschryf brengen zjj kleur,
gloed, leven, teekening, aantrekkelijk
heid.
Met Dr. Kuyper zal de artistieke
leider, de met magisch vermogen heer-
schende meester der gemoederen ver
trekken. En niemand kan zulk een
rol vervullen, by welke party men ook
zoekt. Wy leven in de periode der
epigonen, wat het „staatkundige" be
treft. Daarvoor behoeft men niet eens
af te dalen tot de banale komiekerig-
en oppervlakkigheid van een Stood-
huyzeD, would be-staatsman Zelfs
tot op veel hooger peil doet zich het
zelfde verschijnsel voor.
Men zou hier het „poöta nascitur,
non fit" kunnen citeeren
En dan met oprechten weemoed
denken aan dat door lichaam siy den
genoodzaakte terugtreden van Tr.
Kuyper".
De Redactie van de Oprechte Haarl.
Ct. voegt er een byschrift onder, waar
van we het volgende opnemen
De Oprechte Haarlemsche Courant
heeft zich, in de jaren van haar lang
durig bestaan, nimmer gevoegd naar
de politiek van den dag. Zoo is dit nog.
Wy wenschen dezen grooten Vader
lander, wiens uitstekendheid op veler
lei gebied tot'ver over de grenzen is
doorgedrongen, allerminst te vergeten
by zyn beengaan uit 's lands verga
derzaal.
Gisteren was het een zaak van com
mercieel belang, die een ampele bespre
king uitlokte. De uitbreiding van het
Staatsmynveld.
De heer van Nierop (u 1.) heeft een
krachtig woord doen hooren, telkens in
de rede gevailen door den heer Lely (u.l
Spreker was geen warm voorstander van
het wetsontwerp, doch waarschyniyk
zou hy zyn stem wel geven. Vele be
zwaren werden dan ook niet ingebracht,
en de afloop bewees hoezeer men op dat
punt eenstemming was.
De heer van Nierop gewaagt eerst van
de z. g dominiale myneD. De staat ex
ploiteerde ze echter vry slecht en maakte
weinig winst, zoodat wy wat biy waren
van de exploitatie af te zyn.In 1901 gaf
de regeering, onder het ministerie Lely
concessie voor de Oranje-Nassaumyn.
Waarom nu concessie gegeven vraagt de
heer van Nierop, als men voor staats
exploitatie is? Omdat er geen kolen
waren. Dat meende men althans aan
Waterstaat. Het was zelfs de algemeene
meening. In schoolboekjes stond het ver
meld.
Op eigen initiatief is toen de mynbouw
aangevat. Dnitschers hebben by odb de
mynen geopend. Het is echter beter, dat
dit door Duitschland geschied is, dan
dat de mynen nu nog gesloten zouden
zyn.
Later heeft men toen door de staats
exploitatie, waar spr. overigens niet tegen
is geweest, de exploitatie door particu-
culieren vrywel onmogeiyk gemaakt.
Concessies werden niet meer verleend.
Toch staat het volstrekt niet vast, dat
wat in 1893 niet mogeiyk was, thans
aan particulieren niet zou gelukken. Wy
zouden natuurlijk, hoewel dat moeiyk is,
moeten zorgeD, dat het beheer in natio
nale handen biyft.
Op grond, dat de concessies zouden
komen in vreemde handen, zou spr. zyn
stem aan het ontwerp niet kunnen geven.
In- tjjd van nood heeft men vetkolen
noodig en die zyn er nog niet. Nederland
is slechts voor de helft van zyn behoefte
ryk genoeg aan kolen. Indien niet naar
staatsmonopolie gestreefd zal worden,
zal spr. vóór stemmeD, omdat wy een
maal staatsexploitatie hebben.
De heer Waller (a. r.) wil ook het ont
werp terugbrengen tot de juiste propor
ties. Men kan het betreuren, maar het
is een feit, dat het Ned. kapitaal niet in
het mynbedryf heeft deelgenomen. Dit
ontwerp is noodig om de regeering in de
gelegenheid te stellen aan te toonen, dat
het mynbedryf een object van waarde is,
van waarde voor het land en zyn volk,
van waarde ook voor anderen.
Minister Talma wyst op da krachtige
verdediging, maar meer nog op die van
den heer van Nierop, die het ontwerp op
zuiver commercieele gronden aanneme-
ïyk acht. Verder moet het mynbedryf
groot zyn, omdat het assortiment van
kolen groot moet zyn.
Voor de ambtenary is de minister niet
bevreesd, want zy die er zyn staan tegen
over de staatsmyndirectie als tegenover
een particuliere directie.
Het streven zal zyn steeds meer par
ticulieren in het mynbedryf te betrekken,
daarby vertrouwende op den industri-
eelen zin van ons volk.
De zaak was hiermede duideiyk gewor
den. Het particulier initiatief zal ODge-
twyfeld erkend worden.
Het ontwerp werd dan ook met een
groote meerderheid, ja, met bQna alge
meene stemmen aangenomen. Drie hee
ren konden hun stem er niet aan geven,
33 wel.
Ondertusschen werd nog besloten om
het onderzoek van de Radenwet in de
afdeelingen te doen voorbereiden door een
byzondere commissie en werden de huis-
hou ielyke commissie en de commissie
voor ds stenografie samengesteld.
Aan de orde is daarop de VogelW6t,
oftewel de we', houdende bepalingen tot
bescherming van in het wild leven
de vogels.
De heer Verheijen (r. k.) is tegen het
ontwerp, omdat het technisch onjuist is.
Men had z. i. in de wet een zwarte lyst
van vogels moeten opnemen, die voor
den eigen vogelstand nadeelig zyn. Nu
geeft men een blanco crediot aan perso
nen die men niet kent. De heer Pelinck
(lib.) vindt het ontwerp veel te omslach
tig en practisch onuitvoerbaar, vooral
wat betreft het verbod van lystervangst.
De heer van Pallandt (a. r.) is ook niet
tevreden en wraakt de deskundigen, die
door den minister gehoord zyn.
Het gaat den minister dus niet zoo voor
den wind, als by het vorige ontwerp.
By na zou het verworpen geworden zyn.
Met 16 tegen 14 stemmen is het nog aan
genomen en het is wel aan te nemen,
dat het ook aan de hulp van enkele leden
der linkerzyde te danken is, dat het er
door kwam.
Tenslotte nam de Kamer nog een wij
ziging in de Schepenwet aan en ging de
vergadering tot nadere oproeping uiteen.
Het ligt in het voornemen van den
minister van oorlog, na het tot stand
komen van de voorgestelde reorganisatie
van het wapen der infanterie, te 's Her
togenbosch een afdeeling van 3 bataljons
van het 6de reg. inf. in garnizoen te
brengende andere afdeeliDg van dat
regiment biyfc dan t9 Breda in garnizoen.
Nood en West Indit. Op het oogen-
blik is reeds meer dan f24000 voor de
noodlijdenden in West-Indië byeenge-
bracht. Voorzeker eeD respectabel bedrag.
Hierin is nog slechts gedeelteiyk de op
brengst van de verkoop der heideruiker-
tjea begrepen, die ruim f 14000 bedraagt.
Bovendien heeft de directie van de Kon.
West-Indische mail f1000 en de Han
dels vereeniging Ourapao f5000 beschik
baar gesteld.
De Ver. van Broodbakkerspatroons
uit de luxe-, gemengde- en middenbe
drijven, te Haarlem besloot in haar te
U'.recht gehouden ledenvergadering met
algemeene stemmen inzake het ontwerp-
Bakkerswet Aalberse een adres tot de
Tweede Kamer te richteD. Het adres is
thans verzonden. Na het aanvoeren van
de verschillende bezwaren tegen het ont
werp, komt men tot de volgeDde conclu-
siën: 1. Het is onrechtvaardig, dat een
bakkerspatroon in de toekomst voor het
onderhoud van zyn gezin zyn arbeids
krachten niet zal mogen aanwenden op
de wyze, die hy zelf goeddukt. 2. Als
men de conclusie onder lo. onderschryft,
kan men er geen genopgen mede nemen
om den patroon in scbyn de vryheid te
laten 's nachts te werken, doch in wer-
keiykheid hem door een bepaling als het
verkoopverbod te beletten, van die vry
heid gebruik te maken. 3. Het wetsont
werp schetst in de steden een premie op
de inrichting vnn zeer kleine bedrijven.
4. De middenstand is door de wet-Aal-
berse tot ondergang gedoemd. 5. Voor
twee volkomen geiykwaardige catego
rieën van staatsburgers als de leden onzer
vereeniging en de banketbakkers schept
de wet voor de eersteD willekeurig zulke
beperkende bepalingen, dat het hun niet
mogeiyk ia den stryd om het bestaan
vol te houden. 6. Er wordt alleen ten
behoeve van het grootbedryf een drie-
ploegenstelsel voorgeèteld zonder reke
ning te houden met het feit, dat in de
bakkerijen onzer leden geeD driepoegen-
stelsel met achturigen arbeidsdag kan
worden ingevoerd.
Wethouder De Vries. Da wethouder
voor het onderwys te Amsterdam, mr.
5. de Vries Czn., is in zooverre hersteld,
dat hy hoopt de Raadszitting van Woens
dag a.s. te kunnen .bywonen. In deze
zitting komen verschillende orderwys-
aan gelegenheden aan de orde, o.a. het
voorstel-Den Hertog tot het doen ver
vallen van den hoofdakte-eisch.
De R.-K. Kamerclub. Naar de Ree.
bode bericht, heefc de R.-K. Kamerclub'
in de jongstgehouden vergadering haar
bestuur herkozen. Het is samengesteld
uit da heeren Nolens, voorzitter
generaal Van Viymen, onder-voorzitter
en Van Vuuren, secretariB.
•ÖTXT VmOVXSr9X33.
Het hulptelegraafkantoor te Hein-
kenszand is met ingang van 29 Sep
tember op Zon- en feestdagen openge
steld van 8 tot 9 uur vm.
