No. 300 1912
Zaterdag 21 September.
26e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Zij die zich met 1 Oct a. s. op ons
blad abonneeren, ontvangen de nog
In September verschijnende nummers
gratis.
Aan de Lezers.
Met 1 October te beginnen zal ons
blad den datum dragen van den dag,
waarop de Courant wordt gedrukt,
zoodat de Courant die des Maandags
gedrukt wordt en bij een groot deel
der abonné's. besteld wordt het Maan-
dagnummer wordt; enz.
Heeren adverteerders zij op deze
verandering gewezen; wanneer zij
nu voortaan een Advertentie opgeven
bijvoorbeeld voor het no. van Zater
dag, dan komt die Advertentie in
het nummer dat Zaterdags gedruKt
wordt; en dus niet meer ge
lijk tot nu toe in het no. dat
Yrijdags gedrukt wordt.
tot mm
De Koningin en het relletjes maken.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
EERSTE KAMER.
BINNKKULHD.
F. P. d'HUIJ, te Middelburg.
seclamss.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Een eenvoudige kwestie,
Een gewichtige ontdekking.
Aardappelen in bevloeide gronden.
TOT ^3fL©TOSr©XH«
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
Mr. Troelstra is aan een vooravond van
den Rooden Dinsdag weer duchtig van
leer getrokken, 3chryft de Rotterdammer.
In de Kamer weet h|j zich over het
gemeen in te binden en meer dan elk an
der züner partygenooteo, dan Duys en
Schaper vooral, toont hy op het hooghou
den der parlementaire vormen prijs te
stellen.
Maar is.hy onder de roode broederen,
dan vlamt het revolutionair sentiment
hoog op en komen vreemde dingen te
voorschijn.
Zjjn oproerige, onvoorzichtige rede
tjjdens de zeeliedenstaking te Amsterdam
ligt nog versch in het geheugen.
Berucht is ook zijn uitspraak, af kom-
stig van een hier ter stede gehouden rede
voering in 1909 naar aanleiding van de
circulaire van B. en W. van Rotterdam
over het optreden der Ossendoip c. s.
To8n sprak hij„Wij sociaal-democraten
weten niet, waarom de geschiedenis van
het Oranjehuis op school moet worden
geleerd. Oranje is nooit in onze geschie
denis een nationaal symbool geweest
maar altjjd een aanleiding tot strijd.
Oranje heeft als demagoog gebruik ge
maakt van de laagste klassen der bevol
king, om deze, als zij waren gebruikt,
in den steek te laten".
Een dergelijne anti-koninklijke uiting
heeft hjj Maandag j.l. weer ten beste
gegeven.
Tegensprekend de bewering alsof men
naar Den Haag gekomen was, om wan
ordelijkheden te veroorzaken, vervolgde
bjjde Koningin is om de moeite van
het relletjes maken niet waard.
Met meer tartende minaehtiDg over het
Koninklijke Huis te spreken is mo8iiyk
denkbaar.
Nu zou dit niet zoo ernstig wezen, in
dien wij hier te doen hadden met de
boutade van een heftig volksmenner.
Maar de man die ze sprak, heeft hooger
positie.
Geleidelijk kwamen de vrijzinnigen tot
de aanvaarding van een program, waar
van de groote hervormingen, die er op
voorkomen, door Troelstra en de zijnen
geïnspireerd zijn.
Hun drijven beheerscht de linksche
politiek.
Of het ook is een nationale politiek
In de zitting van Donderdag is beslo
ten eiken Vrijdag op een bepaald uur
gelegenheid te geven tot het stellen van
vragen.
De Kamer begaf zich daarop in secties.
Na een half uur werd de vergadering
weder geopend en deelde de voorzitter
mee, dat de afdeelingen tot voorzitters
hebben benoemd de heeren Drucker,
Yan Vlijmen, Lobman, Middelberg en
Dos en tot onder-voorzitters da heeren j
Brummelkamp, Borgesius, Van Asch
van Wjjek, Van Veen en Hubrecht.
De voorzitter deelde verder mede, dat
da Centrale Sectie 24 Sept. de aange
kondigde wetsontwerpen zoü onderzoe
ken in de afdeelingenen voorts o.a. de
wet op de Postspaarbank, de Woning
wet-wijziging en het ontwerp Bakkers-
wet-Aalberse.
De heer Ter Laan s. d. a. p. verzoekt
ook het ontwerp wijziging Leerplichtwet
voor afdeelingsonderzoek aan de orde te
stellen. De voorz. maakt hiertegen be
zwaar-, waarop spr. een voorstel in dien
zin indient.
De heer Nolens r. k, maakt bezwaar
tegen afdeelingsonderzoek van de Bak-
kerswet-Aalberse, en de wijziging-Wo
ningwet. De Kamer zou zich moeten
bepalen tot de ontwerpen, die direct ver
band houden met de begrooting.
Da heer Drucker v. d verdedigt het
besluit van de centrale sectie; evenzoo
de heer Goeman Borgesius u. 1. Daarop
stelt de heer Nolens voor, het afdeelings
onderzoek te beperken tot ontwerpen,
die in direct verband met de begrooting
staan, welk voorstel verworpen wordt,
evenals dat van den heer Ter Laan. Het
voorstel der Centrale Sectie wordt z. h. s.
aangenomen, waarna de vergadering ge
sloten wordt.
De Eerste Kamer behandelt bet adres
van antwoord op de Troonrede. Onver
anderd wordt het aangenomen.
Aan de orde is de Auteurswet. De
heer van Lanschot r. k. bespreekt de
vraag omtrent de verbindbaarheid van
tractaten.Heeft het tractaat gelijke waar
de als de wet? Of hoogere waarde?
Gaat het tractaat zelfs boven de grond
wet? Spr. dringt er op aan, dat zeker
heid zal worden verkregen. Nu berust
alles op jurisprudentie en die kan wissel
vallig zijn. De heer Fransen, a. r. is
tegen het ontwerp, omdat het auteurs
recht aan te weining beperkingen is
gebonden. De minister van justitie ver
dedigt het. Het is mogelijk, dat Neder
land op 1 November a.s. zal toetreden
tot de Berner Conventie. Het wetsont
werp wordt daarop z. h. s. aangenomen.
Het wetsontwerp tot aanvulling en
verhooging van een hoofdstuk der Staats-
begrootiiig voor 1911 (kosten ontvangst
president Faillières) wordt zonder be
raadslaging en z. h. s. aangenomen
evenzoo een onteigeningsontwerp.
Vervolgens wordt beraadslaagd over
de twee wetsontwerpen tot verhooging
van het 10e hoofdstuk van de Staats
begroting voor 1912, uitbreiding van
het Staatsmijn veld.
Schepenwet. Bij het afdeelingsonderzoek
van het ontwerp tot wijziging van de
Schepenwet werd betreurd, dat de wet
weer moest worden gewijzigd, omdat
men het oorspronkelijk ontwerp niet
zorgvuldig geDoeg had voorbereid, doch
ook werd gewaardeerd, dat de regeeriDg,
nu de noodzakelijkheid is gebleken, niet
schroomt om reeds kort na het tot stand
komen, wijzigingen voor te stellen.
Naar aanleiding van de Titanic-ramp
werd gevraagd naar de bestaande veilig
heidsvoorschriften en de hoop uitge
sproken, dat de regeering niet aan het
verzoek zou voldoen van den Alg. Schip-
persbond om de 5-jaarljjksche keuring
te doen vervallen.
Men vraagt de beantwoording van een
en ander bjj de openbare beraadslaging.
Bij K. B. is met ingang van 1 Oct.
aan mr. H. C. P. de Brujjn, secretaris
generaal van het departement van Oorlog,
op zjjn verzoek, op grond van zjjn leef
tijd, eervol ontslag verleend onder dank
betuiging voor de gewichtige diensten
door ham gedurende een laDge reeks
van jaren aan den lande bewezen.
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent
die door velen verkeerd begrepen wordt.
De nieren, behoorende tot de belang
rijkste organen van uw lichaam, houden
de onzuivere, afgewerkte en schadelijke
stoffen uit het bloe i terug en voeren deze
met het overtollige water doordeurine-
leiders naar de blaas.
De op die wijze gevormde vloeistof is de
urine, die wanneer de nieren gezonden
in goeden staat zjjn, geheel helder is.
De gezondheidstoestand van de urine-
leiders en blaas, die niets anders te doen
hebben dan de urine af te voeren, hangt
dus ten nauwste samen met den goeden
staat der nieren. Wanneer de urine te
overvloedig of in te kleine hoeveelheid
komt, wanneer zjj een ongewone kleur
heeft of bezinksel bevat, nadat zjj eeni-
gen tjjd gestaan heeft, is dit te wijten
aan een nieraandoening.
Een roode, gruisachtige, zanderige of
op steenstof gelijkende neerslag wjjst op
gevaren van urinezuur.
Draderige urine wjjst op eiwit in de
urine, bloed op ontsteking. Verstopping
der urine duidt graveel of steen aan.
En zoo zouden wjj kunnen voortgaan,
alle uriuekwalen komen voort uit aan
doeningen der nieren en om dergelijke
kwalen dus met vrucht te bestreden,
dient gij ervoor te zorgen, dat uw nieren
gezond en sterk worden door onmiddellijk
aan te vangen met het gebruik van
Foster's Rugpijn Nieren PilleD, de stan-
daardmedicjjn voor de nieren en blaas.
Ons handelsmerk de man met zjjn
handen in de lendenen komt voor op
elke echte doos. Foster's Rugpijn NiereD
PilleD zijn te Goes vtrkrjjgbaar bjj de
Firma Nathan Emanuel; en te Middel
burg by den heer Joh. de Roos, Vlasmarkt
K. 157. Toezending geschiedt franco na
ontvangst van postwissel a fl.75 voor
één, of flQ.— voor zes doozen.
Men schrijft on3 uit Biezelinge:
In den afgeloopen zomer is op zeer
vele perceelen de Amerikaansche kruis-
bessenmeeldauw geconstateerd. Zooals
bekend is moeten de besmette deelen
der struiken uitgesneden en vernietigd
wordeD, om op die wijze de ziekte tot
staan te brengen. Dat deze manier geen
afdoend middel ter bestrijding der zeer
gevreesde ziekte is, gevoelt ieder, die
maar eenigermate met de kruisbessen-
cultuur bekend is Men is dan ook alge
meen overtuigd, dat deze cultuur in een
zeer moeilijk stadium verkeert. Zoowel
voor boom- als vruchtenkweekers staat
een groot economisch belang op spel.
Geen wonder, dat men algemeen ver
langend uitziet naar een afdoend be
strijdingsmiddel. Dit nu meent d8 heer
A. van der Graaff te Biezelinge ontdekt
te hebben. Door dhr. P. Zegers (firma
Gebr. Zegers) te Kapelle (Z.-B.) is bet
gevonden middel bij wijze van proef
neming nader toegepast op in zijne
kweekerjj voorkomende besmette kruis-
bes&enstruiken. Deze proefneming heeft
het gewenscht gevolg gehad. Het bleek
den heer Zegers al spoedig, dat de Amerik.
kruisbessenmeeldauw-zwam was gedood,
zoodat er geen spoor meer van te vinden
was. Toen heeft hjj den controleur, den
heer WejjkmaD, gevraagd of deze de
behandelde struiken wilde onderzoeken,
hetgeen door hem bereidwillig werd ge
daan. Na het onderzoek moest genoemde
controleur vaststellen, dat er van de
ziekte niets meer te bespeuren was.
Eenige scheuten zjjn daarop ter micros
copisch onderzoek ter hand gesteld aan
den apotheker, dhr. La Porte, te Gees,
die mededeelde, dat bij geen sporen
meer heeft kunnen ontdekken. Teneinde
de proefnemingen «en meer officieel
karakter te geveD, zijn gemelde uitkom
sten medegedeeld aan prof. Ritzema Bos
te Waganingen, oie met zeer veel belang
stelling ervan heefc kennisgenomen. Op
voorstel van dhr. Zegers heeft vervolgens
dhr. Weflkman met voorkennis van ge
noemden professor eenige besmette strui
ken aangewezen en afgebakend, welke
daarna ontsmet zijn. Binnen een achttal
dagen verscheen de controleur andermaal
by de afgebakende struiken en kon, Da
waarneming, geen Amer. kruisbessen-
meeldauw meer ontdekken. Id zyne
tegenwoordigheid zyn verder eenige
scheuten afgesneden en verpakt en aan
den heer Ritzema Bos gezonden tot on
derzoek. Enkele dagen daarna deelde
prof. R. B. het volgende mede:
„De kruisbessenscheutjes, my toege
zonden, biyken geheel vrij te zijn van
Am. kruisbessenmeeldauw. Geen ipoor van
deze zwam werd er op gevonden".
Hieruit blykt, dat zoowel ontdekker als
proefnemer zich mogen verheugen over
een aanvankeiyk zeer gunstig resultaat.
Was het seizoen niet zoover verstreken,
dan konden nog meerdere proefnemin
gen en op uitgebreider schaal genomen
worden. Daar het bestrydingsmlddel, dat
„Gravenzegen" genoemd wordt, zoowel
wat toepassing en bereiding als wat prys
betreft onder ieders bereik kan komen
en ook voor aanwending in 't groot niet
te duur zal zyD, zoo kan het, wordt het
algemeen toegepast, een behouder wor
den der zoo ernstig bedreigde cultuur der
kruisbessen.
Wy ontvingen het programma voor
de tentoonstelling van Zaaigranen enz.
te houden op Ponderdag 26 September
1912 te Zierikzee, door de Centrale Ten-
toonstellings-Yereeniging „Landbouwbe
lang".
By deze tentoonstelling wordt uitge
loofd voor: Ruwarige Essex-Tarwe le
prys f5; 2e pr. diploma; Wilhelmina-
Tarwe le pr. f 8, 2e pr. diplomade beste
andere variëteit Tarwe le pr. f S, 2e pr.
diploma; Rogge le pr. f3, 2e pr. diplo
ma; Wintergerst le pr. f 3, 2e pr. diploma.
Om op deze tentoonstelling te kunnen
mededingen moeten de inzenders vóór of
op 23 September 1912 by den secretaris,
den heer M. C. Mulock Houwer te Zierik
zee, eene schrifteiyke opgaaf inzenden
vanhet product dat zy wenschen in
te zendende hoeveelheid die zy van
het in te zenden graan ten verkoop be
schikbaar hebben den prys, franco Zie
rikzee, met inbegrip van emballagehet
netto-gewicht per H Lde streek waar-
en de soort grond waarop het verbouwd
is.
Men schryft ons uit Tholen
Een der polders, die by de overstroo
ming van 12 Maart 1906 langen tfld onder
water hebben gestaaD, is da Susanna-
polder te Sint-Annaland. Het is my on
bekend, of op dat polderland de raad
van deskundigen is opgevolgd, om, ten
einde de structuur van den bodem lang
zamerhand weer op het normale peil te
brengen en goede oogsten te verkrygen
het bezaaien met lucerneklaver is gepaard
gegaan met het overvloedig gebruik van
kunstmest, in het by zon der vaD Chili-
salpeter. Maar wel is my verteld, dat er
driejaar door verschillende pachters aard
appelen zyn gepoot en dat die oogst
bitter tegenvalt; terwyi de gemiddelde
opbreDgst plm. 100 H.L. Is per Bloois
gam6t (39.24 c.A.) dit jaar zal het
intusschen heel wat minder zyn is
daar de opbrengst van 10 tot 15 H.L.
Daarby komt de minderwaardige hoeda
nigheid, waardoor sommigen hunne
aardappelen liever op het veld laten lig
gen omdat hun dit voordeeliger uitkomt
dan ze te rooien.
De Zseuwsehe koortsen en de Engelsche
landing in 1809.
Het T. v. L. en V. ontleent een en
ander aan een interessant werkje over
de Zeeuwsche koortsen en de Engelsche
landing in 1809, van de hand van dr.
van Loo, officier van gezondheid. Dr.
van Loo bespreekt de kwestie van een
medisch-historisch standpunt.
Hy wyst er op, dat de Engelschen
reeds vroeger met de Zeeuwsche mala
ria kennis maakten, nl. toen zy in 1747
Zuid-Beveland en Walcheren tegen de
Franschen hielpen verdedigenvan som
mige korpsen was minder dan een zeven
de deel geschikt voor den dienst. Ook
de Franschen hadden ix 1794 by hun
aanval op Zeenwseh-Ylaanderen vreese-
ïyk van de malaria te ïyden, die trou
wens vry geregeld ie Zeeland vee] slacht
offers maakteeen derde, van 1802—1811
zelfs meer dan de helft van alle sterf
gevallen werden aan deze ziekte geweten.
Waar dus de ongezondheid van Zee
land zoo goed bekend en men tegen
deze ziekte zoo slecht gewapend was,
was het zeer onvoorzichtig van de En
gelsche regeering, om zulk een talryke
troepenmacht, 39,000 man, naar deze
streken te zenden, zonder behooriyke
regeling van den gezondheidsdienst,
Aanvankeiyk ging alles goedna eeu
landing in het Noorden werden ifeere
en Middelburg, daarna ook Vlissingen
genomen (16 Augustus). Vier dagen
later begon de ziekte zlcb ernstig te
openbaren onder de troepen, die Zuid-
Beveland bezetten. Snel nam zy toe
den 27sten Augustus schreef de bevel
hebber aan de Engelsche regeering, dat
hst doorzetten van de plannen tegen
Antwerpen onmogeiyk was; den 14den
September kwam het bevel Zeeland te
ontruimen met uitzondering van Wal
cheren, dat door 17,000 man bezet bleef.
Deze concentratie bad noodlottige ge
volgen. De graafwerken ten behoeve van
batterijen enz. hadden overal plassen
doen ontstaan, waar de malariamug
welig tierdebrieven van Engelsche of
ficieren geven een vreeseiyk beeld van
den toestaDd. De verpleging liet alles t8
wenschen er was gebrek aan medische
hulp, aan ambulance-materiaal, zelfs aan
medicynen.
Nu behoefde men niet geheel hulpe
loos tegen de ziekte te staan. Wel kende
men nog niet de zwavelzure kinine,
maar sedert 1638 beschikte men over het
„Jezuïeten-poeder", de kina bast, die voor
al als voorbehoedmiddel in groote hoe
veelheden werd gebruikteen ons in de
12 dagen. Om te maken dat de soldaten
het geregeld gebruikten, gaf men hun
een aftreksel van jenever, terwyi men
de kuur afwisselde met aderlating en
braakmiddelen. Voor de massa zieken
bad men echter weldra geen kina meer
tevergeefs schreef men er om naar Lon
den van 11 September tot 15 October
wachtte men tevergeefs op het genees
middel. Ook kon men geen verplegend
personeel krygen, dit was meest naar
Spanje gezonden en de Londensche ge
neeskundigen toonden zich niet zeer
genegen de zaak aan te vatten tot zelfs
de chef van den geneeskundigen dienst
Sir Lucas Pepys wrong zich in allerlei
bochten om aan de opdracht eener zen
ding naar Zeeland te ontkomen.
Zoo werd de toestand hoe langer hoe
vreeseiyker.
Den 17den September werd het getal
zieken op meer dan 10,000 geschat.
Zelfs te Mid lelburg, waar ze het best
verpleegd werdeD, waren ze in slecht ge
ventileerde vertrekken opgehoopt, soms
verscheidene in één bed te-Veere waren
er 400 in de kerk ondergebracht; het
ergst was de toestand in het door het
bombardement verwoeste Vlissingen.
Geregeld werden zieken naar Engeland
vervoerd, talloozen vonden een graf in
Zeeuwsche aarde om de soldaten niet
te verontrusten liet men ze voor zons
opgang ter aarde bestellen en liet de
gebiuikelyke salvo's achterwege. Van de
54 officieren van gezondheid waren er
maar 28 beschikbaar voor 18 regimen-