£ER,
koaen,
Woensdag 18 September.
26e Jaargang.
Stsoa-
iloap"
ST
NIEUWSBLAD
I
VOOR ZEELAND.
re.
era
No. 297 1912
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
elfonrg.
teeren.
op,
ode,
Meld"
Meid
erbouwde,
>ouwmaat-
tekoop;
tje
kkop
heid.
KES,
>agemaien
ais, Erw-
oek, Soya-
im.
•g.
rii,
ritoven,
le. Gene-
kkerij af-
3 en 30
IJSOUW
en by de
nd, bij
zijn 7de
rke (W.J.
ISSE,
Joosland.
ionsplein
iovember
zin.
ij
SSER,
^eersweg.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Zij die zich met 1 Oct. a. s. op ons
blad abonneeren, ontvangen de nog
in September verschijnende nummers
gratis.
MP* De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de gebrui
kelijke plaats.
Het succes der Drankbestrijding.
Een „waarschuwing".
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Middelburg. Door een misverstand
is gisteren tot onzen spjjt een onjuist
heid geslopen in het bericht betreffende
het jubileum van den heer J. Diermanse.
Wy meldden, dat de jubilaris ook bewy-
zen van sympathie had ontvangen van
de familie van den Commissaris der
Koningin. Dit is niet waaruit de naams-
overeenkomst met iemand, die wel van
zyne belangstelling deed biykenhad
onze zegsman dit begrepen. Wy haasten
ons thans deze fout te herstellen.
'sHeer-Arendskerke. Vergadering van
den raad op Maandag den 16 September
1912, des voormiddags ten 10 ure.
Tegenwoordig 10 leden eD de Secretaris.
Afwezig de heer J. Minnaar. Voorzitter
de Burgemeester. Na opening der vei-
gadering en onveranderde vaststelling
notulen wordt mededeeling gedaan van
de goedkeuring door H. H. Gedeputeerde
Staten van eenige in de vorige vergade
ring genomen besluiten. Daarna komt
aan de orde een voorstel van B. en W.,
inzake de openstellingstyd van het hulp
telegraafkantoor te Nieuwdorp. Na eenige
Big gekerkt.
.ee3«s
ig:
kapelk.
mdekerke.
STRIEN,
aop,
iggekerke.
iggekerke.
udekerke.
October
IEBEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
vtzT mm inuts.
Onder dit opschrift bevat Het Centrum
een opstel waarin het eerste optreden
van kapelaan (thans pastoor) Ariëns
onder het Roomsche deel der bevolking
van Enschedé als apostel der geheel
onthouding geschetst wordt en als vrucht
van zestienjarigen arbeid het volgende
gereleveerd wordt:
Het Roomsch Sobriëtas-leger telde
den len Januari 1912 364 Kruisver-
bonden, 249 Maria-vereenigingen, 79
Jongensbonden en 52 Meisjesbond6n
met resp. 3461, 4714, 2273 en 2290,
d.i. totaal 12746 geheel onthouders,
22874, 31900, 2055 en 2513, samen
59342 Kruisverbonders of afschaffers
in het geheel een troepenmacht van
80971 man. Daarbij komt nog de St.
Anna-vereeniging tellende 181 afdee-
lingen, met een regiment van 58154
kinderen uit 19684 huisgezinnen. Een
belangrijke vermindering van 't drank
gebruik mag worden geconstateerd.
Bedroeg in 1897 het hoofdelijk ver
bruik van sterkeD drank 8.44 L., tegen
woordig gebruiken wjj nog een groote
5 L. (5.281), dus reeds ruim 3 L. per
hoofd minder.
Bjj deze berekening is het gedistil
leerd genomen op een gehalte van 60
pCt. alcohol. Zóó sterk worden echter
jenever en dergelijke practisch niet
gedronken. De gewone sterke dranken
zuilen een gehalte hebben van 30 A
40 pCt., zoodat het gemiddeld gehalte
voor da herberg-sterke dranken kan
gesteld worden op 35 pCt. Zoo geno
men werd in 1897 per hoofd gedron
ken een groote 12 L. (12,05) en thans
nog iets minder dan 71/a L. (7.44).
Het wjjnverbruik bedroeg in 1897
per hoofd 1.82 L. of 2.27 flesschen en
in 1910 een kleine anderhalve Liter
(1.40) is 1.75 flesch.
Bier werd naar schattiDg in 1897
verorberd ruim 30 L. per hoofd is 75
halve flesschen (75.2) en 3 jaar geleden
(in 1909)25.28 L. of 63 halve flesscheD.
Ook in het wjjn-en biergebruik valt
derhalve eene daling te constateeren.
Herinnerd wordt voorts dat op het
Inter. Drankbestrijderscongres te Sche-
veningen minister Heemskerk met groote
voldoening op deze aanzienlijke daling
van 't drankgebruik in Nederland heeft
gewezen, schoon, voegde hij er aan toe,
het kwaad nog verre van uitgeroeid is.
Krachtige drankbestrijding van R. K.
zijde in Limburg en Noord-Brabant heeft
in die provinciën mede reeds tot ver
mindering der drankzucht geleid, het
geen, merkt de schry ver in Het Centrum
terecht op, beteekent „een groote aan
winst van godsdienst, zedelijkheid, huise
lijk geluk, welvaart en gezondheid".
De Nieuwe Arnhemsehe Courant bevat
een artikel over de jaarvergadering der
Christeljjk-historische Vnie en het daar
gesprokene met betrekking tot art. 171
der Grondwet.
O.a. werd door een der sprekers be
toogd, dat men de Rechtsche samenwer
king moest afhankelijk stellen van het
behoud van dat artikel, terwijl de ver
gadering zich uitsprak tegen de voor
gestelde wijziging der Grondwets-com-
missie.
Naar aanleiding van dit een en ander
schrijft de N. Arnh. Crt
Ons, vrijzinnigen, kan dit alles vrij
koud laten. Hoeveel we ook mogen
gevoelen voor de Hervormde Kerk en
hare „historische rechten", zij heeft
door haar streven naar onvrijheid, onze
sympathie te zeer verbeurd, om nog
erg warm te loopen over het haar drei
gende gevaar, dat zjj zelve over haar
hoofd heeft gebracht.
En wat al of niet breken met de
coalitie betreft, ook dit kan ons onver
schillig zijn, zoolarg slechts niet aan
sluiting bij de vrijzinnigen daarvan
het gevolg is.
Want hierin schuilt o i. een groot
gevaar voor de vrij zinnige partij. Zeker,
er zouden met behulp der Christ.-Hist.
eenige zetels gewonnen kunnen wor
den doch alleen ten koste van 't voor
uitstrevend en anti-kerkelijk karakter
der partij. Het zou een versterking be-
teekenen van de conservatieve elemen
ten en daarmee verzwakking aan inner
lijke kracht en eenheid.
De toekomst der vrijzinnige partij
ligt niet in rechtsche maar in linkscehe
richting.
Het „West op uw hoede!" geldt
daarom ook voor haar.
Zoo worden de christelljk-historischen
reeds afgewezen, alvorens zij nog bjj de
vrijzinnigen hebben aangeklopt.
Ze zouden een gevaar opleveren voor
de vi Ij zinnigheid, die haar „vooruitstre
vend en anti-kerkelijk karakter" behou
den moet.
Men neme er nota van.
Maar tevens worde bjj gelegenheid eens
de vraag gesteld, waarom het liberalisme,
dat zulk een hooge boast opzet tegen de
christelyk-historische Unie, terzelfder
tjjd in 't oog loopend koketteert met
Bronsvelaianen en andere anti-papisten.
Geschiedt dit ook ter wille der
vooruitstrevendheid 1 Centrum.
"FJNMiHLÏHD-
Conflict Kleedingindustrie. Het conflict
in de Amsterdamsche kleedingindustrie
is nog steeds maar niet opgelost, hoe
wel men in de vergadering van de be
sturen vaD patroonsvereeniging en ar
beiderorganisatie op de hoofdpunten tot
overeenstemming is gekomen. Het ver
bod van werken by de firma d'Ancona
zal, indien de overeenkomst getroffen
wordt, worden opgeheven. De ontslagen
werksters ontvangen dan een schade
loosstelling, waarin zoowel de patroons
als de arbeidersorganisate bijdragen.
Omtrent het door de beide organisaties
te dragen aandeel in de schadeloosstel
ling werd nog geen overeenstemming
verkregen.
Nader vernemen w(j, dat het conflict
in de kleedingnijverheid is beëindigd. Hst
verbod van werken voor de firma Gebr.
d'Ancona is opgeheven; de arbeid bij
deze firma wordt Donderdag a.s. hervat.
In verband hiermede zal de voorgenomen
uitsluiting niet worden toegepast.
Vervalsching van levensmiddelen.
Naar de Ned. meent te weten, heefc de
minister van Landbouw, Nijverheid en
Handel, dezer dagen een wettelijke rege
ling ter voorziening tegen vervalsching
van levensmiddelen ter hand genomen.
Een wetsvoorstel is in bewerking.
IaHSSTAFËLT"
Onze provincie. Leerboekje der
Aardrijkskunde van Zeeland voor de
Lagere School, door E. Eisma, hoofd
eener lagere school te Hoek.
Goes, Oosterbaan A Le Cointre.
Met ingenomenheid begroeten wy deze
uitgave als een poging om de aardryks-
kunde van Zeeland in den meest popu-
lairen vorm te behandelen. In 32 lessen
behandelt de heer Eisma hier alles wat
van Zeeland aan de leerlingen moet be
kend zijn, en wie het boekje doorleest
een aangename bezigheid ook voor
een niet-schoolman als wy zyn? die
zal moeten toegeven dat er niets vergeten
is. Wie Van Dale's „Zeeland" kent, een
boekje dat veertig jaar geleden op de
scholen gebruikt werd, zal zien dat de
methode van Eisma eenigszins met die
van v. Dale overeenstemt, maar oneindig
beter is en consekwenter toegepast. In-
tusschen men bewondert er Van Dale
nog by, die toenmaals reeds begreep dat
het bij 'i leeren van aardrykskunde van
Zeeland anders moest, dan 't was vol
gens den sleur: een dorre opsomming
van namen, met den aankleve van dien,
Het onderwyzers-eiamen in Op
voedkunde (schriftelijk en monde
ling), door W. A. v. Wyk. Goes,
Oosterbaan <fc le Cointre.
De heer v. Wyk, hoofd der chr. school
te Wolfaartsdyk, doceert aan de Chr.
Normaallessen de Paedagogie en Metho
diek; met voorliefde en (naar ons uit
ervaring verzekerd werd) met aange
naamheid. De vrucht van zyn arbeid
vindt men in een 77 tal opstellen, en 32
verslagen van mondelinge examenseen
en ander biedt ryke studiestof voorden
leerling, en is een te waardeeren gids
voor den docent in de opvoedkunde, e8n
mooi vak voor wie er in zit, en er den
slag van heeft een leerling er in te
brengen.
Letteriyke en practicale verklaring
van het O. Testament door M. Henry,
opnieuw vertaald en met een voor
rede van prof. dr. H. Bavinck.
Kampen, J. H. Kok.
De goedkoope herdruk van het Nieuwe
Testament van Henry (den ouden Henry
Stackhouse) hebben wjj met ingenomen
heid begroet. Honderden in den lande
waren nu in de gelegenheid dit dure
boek dat met geen honderd gulden te
betalen was tot betrekkeiyk zoo lagen
prys zich aan te schaffenen wat een
schat van kennis kan men er uit verga
ren. Daarom verbbjjdt ons ook de uitgaaf
van dit gedeelte van Henry'swerk het
Oude Testament; waardoor men op ge-
makkeiyke voorwaarden den heelen Hen
ry in korten tyd in bezit krygt. De afle
veringen 1—8 zyn thans verschenen
het le gedeelte bevat 18 Bybelboeken
het ,2e de overige het le zal compleet
zyn in 50 afl. van 30 cent. De inteeke-
naren ontvangen de drie stempelbanden
gratis.
nii i in e i ■■■■■■■MBaBaMWMB
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 19 cent.
Familieberichten van 1—19 regels 1.—, iedere regel
meer 19 cent
LAWSlOtïW»
Aan het regeeringsverslag omtrent den
„stand der landbouwgewassen" ontlee-
nen wy het volgende:
Het grootste deel van den regen is in
de laatste 10 dagen van Augustus ge
vallen. In de eerste 20 dagen viel in het
Westen ook te veel regen, in het Oosten
en Noorden daarentegen ongeveer de
normale hoeveelheid.
In den nacht van 26 op 27 Augustus
stak in het midden des lands een storm
op, waarbjj windkrachten werden bereikt
die aan den storm van 30 September
herinnerden.
De eerste 10 dagen van September
hebben zich eveneens ongunstig onder
scheiden. De temperatuur was ver bene
den de normale (te de Bilt 4°), terwyi de
regenval in die 20 dagen bjjna overal
de normale som voor de geheele maand
September heeft bereikt, en te Groningen
de maandsom zelfs van 50 pCt. overtrof
fen is.
Het ongunstige weer, waaraan een ge
deelte van den oogst gedurende gerui-
men tyd is blootgesteld geweest, heeft
in sommige streken omvangryke schade
aangericht. Intusschen moeten sommige
berichten in dagbladen, die den indruk
gaven, alsof de uitkomsten van het gs-
heele landbouwbedryf in Nederland ern
stig worden bedreigd, overdreven worden
genoemd. Met het oog hierop zy opge
merkt, dat van de totale oppervlakte gras-
en bouwland (2,085,000 H.A.) het aantal
grasland (1,213,000 H.A.) in 1912 waar-
schy niyk eene ruime geldelyke opbrengst
zal leveren.
Van de akkerbouwgewassen, gezamen-
lyk 872,000 H.A. beslaande, hebben rogge
(228,000 H.A.), gerst (27.000 H.A.), vlas
(15,000 H.A.) een goeden oogst gegeven,
die voor het overgroots deel goed is
binnen gekomen. De aardappeloogst
(168,000 B.A.) heeft, wat de qualiteit
betreft, wel geleden, doch de opbrengst
is vermoedeiyk zeer goed, evenals van
uien, bruine boonen en cichorei (samen
11,000 H.A.). Van suikerbieten (63,000
H.Azal de oogst waarschyniyk beneden
het gemiddelde biyven. Knolgewassen
(28,000 H A.) en klavers (67,000 H.A.)
levereD eene normale hoeveelheid voeder.
De gewassen, die over eene groote
oppervlakte worden geteeld en die door
het ongunstige weer groote schade heb
ben geleden, zyn haver (187,000 H.A.),
tarwe (58,000 H.A.) en erwten (26/00
H.Aen in mindere mate boonen (17,000
H.A.). Waar deze gewassen op groote
schaal worden geteeld, hetgeen voor-
nameiyk op de klei het geval is, ïyden
de einduitkomsten van het bedryf ern
stig onder de veroorzaakte schade. Vooral
in Noord- en Zuid-Holland en voorts in
Zeeland is deze schade zeer groot.
Het abnormale van dezen zomer is
echter niet zoo zeer de slechte cgst als
wel, dat een, tengevolge van een zeer
gunstigen voorzomer naar opbrengst en
qualiteit uitstekend gewas, voor zoo een
groot deel door het slechte weer tijdens
den oogst bedorven is.
Tarwe was reeds einde Juli—begin
Augustus ryp en beloofde toen een naar
opbrengst en qualiteit goeden tot zeer
goeden oogst. Een gedeelte kwam vóór
den regen in goeden toestand binnen, een
ander werd tusschen de buien door ge
haald en had dientengevolge reeds meer
of minder geleden en het overige staat
nog op het veld en heeft dus ruim een
maand in den regen gestaan. Het stroo
is by na zwart geworden en de korrels zyn
meer of minder uitgeloopen. Dit laatste
gedeelte is, wat de wintertarwe betreft,
in Zeeland niet.
Haver. De haver heeft van alle gewas
sen het meest geledeD, eensdeels doordat
het grootste deel gedurende de geheele
regenperiode op het veld heeft gestaan,
andersdeels, doordat het gewas sterk aan
beschadiging onderhevig is. In het Zuiden
des lands stond de haver reeds vóór den
regen slecht, ten gevolge van de schade
aangericht door de larve van de frit vlieg.
In Zuid- en Noord-Holland staat nog
by na alle haver buiten en in Zeeland
eveneens het grootste deel Deze haver,
die meer dan eene maand in de regen in
hokken heeft gestaan, heeft ontzettend
geleden.
Vooral in het Westen staan vele hok
ken, die groen zien van de ontkiemde
korrels. Welke waarde dit product nog
zal hebben als het eens binnen komt is
moeiiyk te bepalen. Te vreezen is; dat
vele landbouwers met het oog op het ver
gevorderde seizoen niet den tjjd zullen
afwachten, dat de schooven behooriyk
droog zyn, waardoor de schade uit den
aard der zaak nog veel gronter wordt.
Erwten. De erwten beloofden een goe
den oogst en, waar zy op ruiters geplaatst
waren, heeft het gewas wel geleden, maar
is toch de waarde voor 't grootste deel
behouden. Daarentegen worden de erw
ten, die den geheelen regentijd op het
land hebben gelegen, als verloren be
schouwd.
Boonen. De paardenboonen hebben ge
durende het grootste gedeelte van de
regenperiode op wortel gestaan en zyn
er dus beter aan toe dan de voorgaande
gewassen.
Bruine boonen. De qualiteit van de
bruineen witte boonen wordtin de laatste
dagen sterk bedreigd. De stand is in
Zeeland vry goed.
Consumptie-aardappelen. Daar nog
slechts weinig aardappelen gerooid zyn,
is het nog niet mogeiyk den oogst goed
te beqordeelen. De algemeene indruk is,
dat de opbrengst wel bevredigend zal
zyn en dat de qualiteit tot dusverre ook
nog goed is, doch tevens, dat het aantal
rottende knollen in de laatste dagen
sterk is toegenomen, vooral op vochtig
gelegen perceelen. Hoe groot het per
centage rotte knollen is, zal eerst later
kunnen biyken. De stand van het gewas
wordt op de klei in Zeeland vry goed
genoemd.
Suikerbieten heeft het den Jaatsten tyd
vooral ontbroken aan licht en warmte.
In Zeeland heeft men opgemerkt, dat
de wortels sterk vertakt zyn, hetgeen
niet op een groote opbrengst wyst. Er
is echter nog niet veel van te zeggen.
De stand is in Zeeland vry goed.
Cichorei. De stand is in Zeeland vry
goed.
Uien. De stand is in Zeeland goed.
rasT nam moYimsii.
Verplaatst met 1 Sept. de commies
P. T. 4de kl. J. J. Armand van Amsterdam
(pnaar Middelburg (ptegen 1 Dec. de
bureelambtenaar J. C. Smits van 's Her
togenbosch (bureelingenieur) D3ar Vlis-
singen (bareelingenieur).
Voor de Zeeuwsche botvisschers is
de toestand Zeer onbevredigendde
vangsten zyn zóó slecht dat enkele dezer
visscheis het bedryf reeds gestaakt heb
ben en begonnen zyn met ander werk.
Vorige jaren vischte men geregeld door
tot den sluitingsdag der visschery op 15
Novemberin het begin van het visch-
seizoen 15 Maart waren de visschers
tevreden met de vangsten, maar sedert
is er spoedig vermindering in besomming
gekomeü. N. R. C.
Gistermiddag is in het Groenewoud
te Vlissingen bjj het verrichten van werk
zaamheden een draad van de electrische
geleiding gesprongen, gelukkig zonder
ongelukken te verotrzaken. De stroom
werd dadeiyk afgesloten en het defect zoo
spoedig mogeiyk hersteld. F. C.
Onder de deelnemers van de mee
ting op heden „Rooden" Dinsdag voor
Algemeen Kiesrecht waren van de S. D.
A. P. biykeDS mededeeling in Het Volk
uit Zeeland vertegenwoordigd de afdeelin-
gen Aardenburg, Middelburg, Ouwerkerk
en Vlissingen; de afd. van S. D. Vrou
wenclubs te Middelburg en Vlissingen
van den Raad van Arbeid in het Bak-
kersbediyf de afd. Middelburgde Cen
trale Bond van Bouwvakarbeiders afd.
Middelburgde afd. Middelburg en Vlis
singen van den Alg. Ned. Metaalwerkers-
bond de afd. Middelburg van den Meu-
belmakersbond, Schildersgezellenbond,
Timmerliedenbond, Typografenbond, Be
stuurdersbonden, en Ver. van Winkel- en
Magazynpersoneelen bond van Arbei-
derscorpöraties, de Afd. Vlissingen van
Ned. Ver. van Spoor- en Trampersoneel,
de Ver. tot Afsch. v. Alcohol. drankeD,
en Bond van arbeideiszangvereenigingen.
