No. 291 1912
Woensdag 11 September.
26e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK*
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buitenlandsch Gvsrzicht.
BINN&HLAHD,
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers„0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
Zij die zich met 1 Oct a. s. op ons
blad abonneeren, ontvangen de nog
in September verschijnende nummers
gratis.
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de gebrui
kelijke plaats.
Duitschland.
De Zwitserse he reis van Keizer Wil
helm levert overvloedig 3tof tot allerlei
beschouwingen. Dat deze reis niet het
minste politiek belang zou hebben, het
werd verleden week van zoovele kanten
verzekeid, en niettemin spreken nog
immer Fransche zoowel als Duitsche
couranten over die reis en komt men
zelfs met een lange verklaring over het
bezoek voor den dag. Het kan ook im
mers niet anderseen zoo kostbaar en
voor den Keizer inspannende reis wordt
niet gemaakt voor de grap of louter uit
beleefdheid; wanneer staatshoofden in
functie reizen en bezoeken afleggen, dan
kan dat altyd van politiek belang wezen.
Men is verrust over de ontvangst van
den Duitschen monarch in den Zwitser-
schen bondsstaat. "„De attenties der Zwit-
sersche autoriteiten, die elke kleinigheid
met de grootste zorgvuldigheid bedach
ten, het openhartige en beminnelijke
gedragen van de bevolking, de uitne-
nemende prestaties der Zwitsersche sol
daten, al die dingen hebben samenge
werkt om de reis van den Keizer rijk
aan genot en aan resultaten te maken".
Het verlangen van de Duitsche regee
ring en het Duitsche volk om met
Zwitserland op goeden voet te blijven,
acht men even duidelijk geuit als op
recht beantwoord.
Moge de vriendschapsband door dit
bezoek hechter en sterker worden.
Het moet wel onaangenaam zyn voor
de betrokken autoriteiten, dat de bladen
er aanleiding in vinden een polemiek te
openen, die toch niets dan misverstand
en verwarring sticht.
De socialisten zijn overal, waar ze
daartoe eenige macht hebben, ware ty-
rannenvoor de rechtbank blflkt dat
nog al eens. Het Centrum gaf dezer da
gen althans een relaas van een zaak,
dat voor zichzelf spreekt.
"feuilleton.
Anna Louisa Geertruida
Bosboom T oussaint.
I.
Nauwelijks zijn by onze zuidelijke
buren, de Vlamingen, de laatste feest
klanken ter eere van den grooten prozaïst
Conscience weggestorven, of wij maken
ons op, om de nagedachtenis van een
onzer groote letterkundigen te eeren. Het
zal 16 September a.s. de dag zijn, waarop
voor honderd jaren Anna Louisa Geer
truida BosboomToussaint te Alkmaar
werd geboren. Als wij deze begaafde
proza-schiijfster gedenken, dan doen wjj
dat met zeer blijde gevoelens, van gan-
«cher harte, ook al kunnen wij,jongeren,
er ons niet op beroemen tijdgenoot van
die beminnelijke persoonlijkheid te zjjn
geweest. „Wat zjj ons nagelaten heeft,
vervult ons met achting en bewondering
jegens haar en schenkt ons de volle
overtuiging, dat met haar een vruchtbaar
leven is afgesneden, welks invloed zich
nog alom openbaart. Doch niet alleen
dat werk, maar ook de kennismaking
met hare persoonlijke hoedanigheden en
eigenschappen schenkt ons reeds veel
genoegen en oefent een heilzamen in-
vh=d op ons uit.
Toch is Nederland niet rijp, om dien
meikwaardigen dag tot een nationalen
feestdag te maken en te vieren op een
als de Antwerpenaren en niet
Het gebeurde voor het Landgericht
te Hamburg. De zaak zit zooOp
een bouwwerk van de firma Müu-
zer waren een dertigtal timmerlieden
werkzaam, die by na allen „vry" zegge
vrij waren georganiseerd doch waaron
der zich ook een tweetal leden eener
christeiyke organisatie bevonden.
Dat mocht niet en de roode kaïnera
den beproefden allerlei om hen tot de
„vrye" organisatie te brengen.
Zy bleven echter trouw aan hun vak-
vereeniging en toen werden de koorden
vaster aangetrokken. Men riep er een so-
cialistischen organisatiebeambte by, die
ook nog eens een poging tot bekeering
deed en toen deze vergeefsch was, des
avonds een vergadering byeenriep.
Daar werd het besluit genomen, dat
men den arbeid zou staken totdat de
twee christeiyk georgaDiseerden waren
ontslagen! De roode vry heid eischte, dat
ze broodeloos werden. De zaak werd aan
de justitie voorgelegd en in tweede in
stantie werden twee beklaagden wegens
terrorisme elk tot drie weken, een an
der tot veertien dagen gevangenisstraf
veroordeeld. Tien anderen, die ook terechü
stonden, werden vrijgesproken, wyi ze
verklaarden, er niets tegen te hebben
met christeiyk georganiseerden samen
te werken; maar hun bestuurders had
den gehoorzaamd.
Zoo gaat het onder »vry° georgani
seerden. Het slot van de zaak was mis
schien nog 't fraaist van alin de socia
listische pers moest natuuriyk de uit
slag worden medegedeeldwelnu, dat
geschiedde zóó, dat de vryspraak der
tien op zegen vieren den toon werd ver
kondigd de veroordeeling der hoofd
schuldigen echter werd verzwegen.
Dat mochten de bewuste lezers niet
weten.
Er doen zich meer van dergeiyke ge
vallen voor. Het gaat niet om een par-
sooniyke opvatting, maar wel degeiyk
om het socialistisch beginsel.
Engeland.
Een enkel staaltje van de verregaande
brutaliteit van de kiesrechtvrouwen in
Engeland, voor wie niets te heilig is.
Hare schendende handen strekken zich
overal naar uit, zonder dat daarby afge
vraagd wordt, of de practyken wel tot
het doel leiden. Als er een politieke
actie alom ongunstig ontvangen wordt,
dan ia het wei de bewegiDg van de En-
LMfflkajmwwiuiMi nu i m iiaiinMBMWM——
zy alleen, maar geheel Vlaanderen tevens
hun grooten Conscience hebben her
dacht. Terecht merkt de Gids op, dat
3de Nederlandsche Batie zich niet warm
pleegt te maken voor haar dichters en
ptozaschryvers, doode of levende", en
dat daarom iets als de Conscience-vie-
ring by ons tot de on mogeiykheden be
hoort.
Gelukkig wil dit allerminst zeggen,
dat wy de kundigheden en prestaties
van onze groote marrnen niet naar waarde
zouden weten te schatten. Gelukkig,
want wy zouden anders de eer niet ver
diend hebben van zoo vele beroemde
persoonlijkheden in ons midden gehad
te hebben. Er zyn, integendeel, voor
beelden te over, die van oprechte en
juiste waardeering duideiyk biyk geven
en ook dezer dagen zal wederom met
lof getuigd worden van een groot schryf-
ster en zal Nederland met trotsch op
haar nederzien.
Doch de Hollanders zyn te nuchter,
om zich gauw uit de dageiyksche ge-
dachtensfeer te laten omhoog voeren en
zich aan al te uitbundigen lof over te
geven.
Toch wordt dit niet van ons verlangd
in alle stilte kunnen wy aan de viering
deelnemen, zonder den schyn ook maar
een oogenblik op ons te laden, als zouden
wy ondankbare kinderen zyn, die hetgeen
hun geschonken werd niet naar waarde
vermogen te schatten.
Er is nog een wyze van huldiging, en
gelsche kiesrechtvrouwen.
Zy zijn nu zelfs doorgedroegen tot het
golfveld van het koninklijk paleis te
Balmoral iD Schotland, waar op het
oogenblik de koning en de boDingin
■mrtoeveu. 0p dat veld hebben zy nu
de roode en witte vaantjes by de gaten
vervangen door purperen, waarop o. a.
de woorden„Hou op met gedwongen
voeding van vrouwenen „Het stem
recht voor de vrouw is de rust voor de
ministers". Het eerste slaat op de koppige
gevangenen, die weigeren te eten en
daarom, uit enkel medeiyden dus, tot
eten worden gedwongen. De tweede
spreuk bevat een valsche illusie.
Op een fontein waren de woorden ge
schilderd „De ministers zyn verant-
woordeiyk voor deze daden". Zoover is
het reeds gekomen, dat de verantwoor-
deiybheid op anderen geschoven wordt,
zelf niet gevoeld wordt. Het is te be
gapen, dat de Schotten van de streek
zeer verontwaardigd zyn over deze af
keurenswaardige daad, die veel van
majesteitsschennis heeft.
Rusland.
Het heet, dat in 'Rusland persvryheid
heerscht. Het klinkt wel dadeiyk vreemd
RuslaDd en vry heden. Waarom zou het
niet kunnen Doch ziet, wat men onder
vryheid verstaat. De minister van binnen-
landsche zaken in Rusland is voorne
mens, in overleg met die van marine en
oorlog, een nieuw stel verordeningen
voor de pers uit te vaardigen. Het houdt
verband met de nieuwe wet op spionnage.
Het plan is, op grond van artikel 1 van
deze wet aan de bladen te verbieden
berichten, van welken aard ook, over
leger of vloot op te nemen, en iedere be
spreking van militaire zaken of militaire
personen strafbaar te stellen. Zondigt
men tegen de wet, dan wordt men een
voudig achter slot en grendel gezet, om
de vruchten van zyn welversneden pen
te betreuren. Zooais de clausule hier
luidt, biedt het plan niet vele mazen, om
te ontsnappen. Men schrapt daar de ru
briek Leger en vloot, releveert een op
standje, waarby juist milicien A. of ser
geant B betrokken is en moet boeten
voor hoogverraad, enz. Leve de vryheid
van drukpers!
De nieuwe chef van het persbureau,
Tatitsjef, heeft eveneens een aantal
nieuwe strafbepalingen opgesteld tegen
de pers in de residentie. De straffen, die
aanstonds voeg ik er den oprechten
wensch by, dat deze by ons volkje alge
meen ingang vinde. Ik bedoel de ver
nieuwde kennismaking met de verschil
lende kunstproducten van mevrouw Bos
boom. Het is de innigste en meest nut
tige vereering, dieper gevoeld, dan by
al het ydele vertoon, dat slechts indruk
ken voor een oogenblik verschaft, mo-
geiyk is.
Zoo willen wy ook mevrouw Bosboom-
Toussaint herdenkeü. Opdat wy niet
alleen onzen jubelzang laten hooren,
maar ook haar geest tot ons laten spre
ken. Wy zullen hare heeriyke penne-
vruchten voor het eerst of by vernieu
wing ter hand nemen, ervaren hoeveel
schoons ons daarin is geschonken en
bovenal Gods den dank brengen voor
hetgeen Hy ons in haar gaf. Dan zal
het voorzeker een geregelde gedachtenis
viering zyn.
Was mevrouw Bosboom—Toussaint
een christeiyk schryfster? Wy die ook
in het rijk der letteren Gods eere hebben
te zoeken, willen in de eerste plaats deze
vraag beantwoorden, opdat, wy weten
naar welken maatstaf wjj haar werk
mogen beoordeelen. Ging het haar als
met zoo velen, die schermen met de leuze
„De kunst öm de kunst"? Of beschouwde
zy de kunst als „een gering deel van de
macht door God aan den mensch oor-
spronkeiyk verleend, om te heerschen
over het door God geschapene, een over-
biyfsel van het vermogen, om gedachten,
bladen en redacteuren treffen zyn ontel
baar. Ea tochin Rusland heerscht
persvryheid! In het October-manifest is
het immers afgekondigd
Turkije.
Nog steeds geen gunstiger berichten.
Onrustbarend waren de oorlogsgeruchten,
die verleden week de gemoederen op de
St. Petersburgsche beurs in beroering
bracht. Het was alsof een oorlog tusschen
Turkye en Bulgarye voor de deur stond.
De stemming was er zeer gedrukt door,
geheel Europa gevoelde den schok. De
president der Bulgaarsche Sobranje, Da-
nef, moet zich Z6er kras geuit hebben
tegenover de Russische pers. Het behoud
vau den vrede, aldus Danef, ligt reeds
niet meer in de macht der regeeringen.
Zoo enkele mogendheden meenen, dat zy
den toestand in den Balkan kunnen ver
beteren, door hervormingsvoorstellen als
die van graaf Berchtold, dan vergissen
zy zich. Zulke plannen moeten tot een
katastrophe leiden. Het is gemakkeiyk
genoeg om goeden raad te geven, cd te
zeggen dat de viede niet moet worden
verstoord, maar voor de uitvoering is
het nu te laat.
De eenige uitweg is, dat Turkye echte
eeriyke en goedgemeende hervormingen
invoert, zooais die reeds in het verdrag
van Beriyn werden voorgeschreven, maar
altoos zyn uitgesteld. Dat is misschien
nog de eenige mogeiykheid om een bot
sing te voorkomen.
In Epirus neemt de Grieksehe bewegiDg
hand over hand toe. De orthodoxe be
volking, onder leiding van den bisschop
van Janina en een aantal voorname in
gezetenen eischten meer macht voorde
Grieken. De Mohammedanen verzochten
echter aan den grootvizier om de eischen
der orthodoxen niet in te willigen.
Onheilspellende berichten genoeg. De
eeriy kheid in de politiek is in Turky e verre
te zoeken. Zooals het nu gaat, wordt
het steeds meer een Laocoongroep, waar
uit Laocoon nimmer ongeschonden te
voorschyn treedt.
Vanuit Konstantinopel durft men toch
de beweringen nog te logenstraffen, vol
gens welke er een oorlog met Bulgarye
op handen zou zyn. Dat zyn wy gewoon.
Marokko.
De gevangen Franschen zyn dan toch
eindeiyk verlost geworden.Kolonel Man-
gin is dezer dagen te Marakesj aac ge-
denkbeelden te belichamen, een tastbaren,
zichtbaren of hoorbaren vorm te geven
en de voorspelling, de voorafschaduwing
der heerlijke scheppingsmacht, die God
by de herstelling aller dingen aan Zyne
kinderen voor eeuwig schenken za1 We
weten, dat Het laatste by haar het geval
is Het zal ook uit haar levensschets
biyken, hoe zy haar taak opvatte en welk
doel alleen zy voor oogen stelde.
Het was my zoo aangenaam van Dr.
Dyserinck te lezen, dat hy mevrouw
Bosboom de gave ontzegde, om de kunst
als kunst te zien en te waardeeren, en
in aansluiting daarop een andere ont
boezeming, dat zy zich uitsluitend voelde
aangetrokken tot die voortbrengselen der
christeiyke kunst, welke haar konden
stichten. Voor een ander moge hierdoor
haar werk in achticg dalen, voor ons
wordt het aanzieniyk in waarde verhoogd
en daarom zal bovenal Christeiyk
Nederland hare talenten naar de juiste
waarde weten te schatten.
Hoe staat het met onze kennis van
het tydperk der letterkunde, dat mevrouw
Bosboom met Nicolaas Beets en zoo vele
andere hoogbegaafde mannen heeft groot
gemaakt
Haar naam heeft ongetwyfeld nog den
ouden goeden klank behouden, doch ken
nen wy jongeren wel meer dan dien dier
baren naam. We leven in de eeuw waarin
het boek, tot volle ontplooiing gekomen,
weder gevaar loopt verdrongen t8 wor
den, door den stroom van nieuwsbladen
komtn en na een heet gevecht is het
hem gelukt zyn broeders te bevrijden.
EI Hiba, de pretendent, wist helaas te
ontkomen. Dit is een heugeiyk bericht
voor de Fianschen want de Franschen
die by den pretendent gevangen waren,
liepen wel groote kans om een treurig
lot tegemoet te gaan, als de pretendent
zag aankomen dat zyn spel verloren
was. Jammer voor de Franschen, dat
zy El Hiba niet in handeD hebbeD ge
kregen 1 Nu zal hy ongetwyfeld zyn
beweging tegen Frankryk voortzetten
en een gevaar voor het Fransche gezag
biyven.
Volgens een bericht van gisteren uit
Rabat maakten de gevangenen by El
Hiba het goedzy werden goed behan
deld en mochten zelfs bezoeken ontvan
gen evenwel geen brieven schryvenof
ontvangen.
Abd-el-Azis, oud-Sultan van Marokko,
voorganger van den afgetreden Hafid,
bevindt zich op reis van TaDger, zyn
woonplaats, naar Casablanca. De resl
geschiedt met goedvinden van resident
Lyautey en dient om Abd-el-Azis in de
gelegenheid te stellen zich met den nieu
wen SultaD te onderhouden over zaken
van persooniyken aard.
Congres voor afschaffing nachtarbeid
in het Bakkersbedrijf. Men meldt ons uit
Utrecht: Gisteravond is alhier het 3de
congres ten gunste van den nachtarbeid in
het bakkeisbedryf gehouden. Het congres,
uitgaande van het Nationaal Comité tot
afschaffing van den nachtarbeid in het
bakkersbedryf, werd geleid door den
voorzitter van dat comité, den heer
Hutter. Na allen harteiyk welkom ge-
heeten te hebben, herinnerde spr. aan
de teleurstelling over de verwerping van
de bakkerswet en aan het feit, dat d8
motie-Troelstra in 1910 oorzaak was, dat
nog twee jaar moest gewacht worden
voor het ontwerp in de parlementaire
haven voor behandeling aan de beurt
kwam. De afloop is bekend. Het Nationaal
Comité zet thans zyn actie voort. Het
congres staat opnieuw in het teeken
van den stryd voor afschaffing van den
nachtarbeid. Algeheele afschaffing, aldus
spr., is ons parool. De verwerping der
wet heeft geen invloed op de actie der
bakkersbonden gehad. Integendeel, er is
een ontwaking gevolgd. Spr. kwam op
en allerlei andere periodieken. De om
standigheden kunnen ons zoo bedeDkeiyk
van het boek vervreemden.
Het zou daarom ook van haar gezegd
kunnen worden, wat by Conscience, wien
het toch waarlijk niet aan oprecht hulde
betoon heeft ontbroken, getuigd moest
worden, n.l. dat zy nog wel gelezeD
wordt, maar door slechts weinigen, de
ouden van dagen. Moge het tegendeel
waar zynEn zoo de naam Toussaint
voor U ni8t meer dan een vage klank
is ik hoop het niet dan roep ik
U toe, aanvaardt dan nu dien grooten
schat. Lees en herlees die rjjke geschied
kundige en romantische werken, die
allen uitmunten door uitnemende
karaktertekeningen.
Laat het voor ditmaal by deze opwek
king biyven. Een volgende keer zullen
wy niet alleen enkele werken uit den
grooten voorraad wat nader bekyken,
maar ook iets uit haar leven vertellen,
om tot een juister waardeering van het
werk te kunnen geraken. De levensom
standigheden op elk terrein gaven rich
ting aan dat werk en moeten derhalve
daarmede in verband gebracht kunnen
worden.
Moge het werk van mevrouw Bosboom-
Toussaint in veler handen komen Biy ve
de buide niet bepaald by ,de kleine
hoofdstad van Kennemerland», met haar
monument, doch zy de stille hulde
nationaal I
(Wordt vervolgd.)
