ten tarwe, No. 289 9 September. N1EQWSBLAD Jaargang, VOOR ZEELAND. RIJ lit linde, GHRISTELIJK- HISTORISCH O0)J in Zee- W. aan Goes, ing 20 ong vee, rg. ard, SE, d" over Goes, eien aan en met leveren KAKE- ning 5e G r ij p s- er, etjes. pim. 50 reau van ke (W.) paard, i s s e n- gevraagd cht ANS, te WERSE t October Az., V e e r e. aan H8b, Nov. we- irdige, u kan, van pigen voor- venataand meid, DAMME, [heden zoo ludster bij JACOB Nieuw- VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes BIRMKMLJlMD. F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN LEESTAFEL. Christelijk Historische Unie. kerke. BUf lande. bbendyjke. 'erTee'-Sam -s IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1.25- Enkele nummers0.05 UITGAVE DER FIRMA'S EN Zij die zich met 1 Oct a. s. op ons blad abonneeren, ontvangen de nog in September verschijnende nummers gratis. 7 Sept. 1912. Wy vestigen nogmaals da aandacht op den op Woensdag 11 Sept. Ie Mid delburg, Seissingel, te houden Zendings dag der gereformeerde kerken in Zeeland, met medewerking van het fanfarecorps van Serooskerke. Aanvang 1 uur. Een viertal tekende en kundige sprekers ho pen het woord te voeren, met nameds. J. B. Netelenbos over De beteekenis van Jezus' Zendingsbevel voor onzen tyd" ds. Pol over .Geloof, hoop en liefdeals Zendingsmotieven*ds. Lammertsma over „Da Zending in het licht van de hoofdsom var- Gods wet»ds. Van Loon zal een slotwoord spreken. Wy hopen dat velen uit de heele pro vincie ter Zendiugsdag zullen opgaar), on zich tot meerderen en grooteren Zen- aiegsy ver laten bezielen dat Gods Geest sprekers en hoorders aangorde en ruime giften in de collecte getuigen zullen van de hartelijke instemming met het Zen- dingswerk der Zeeuwsche geref. kerken, en den moeilijken, helaas aanvankelijk zoo droef beproefden arbeid van den missionairen D. d. W. onzer provincie. Men schaft uit Renkum aan De Rot terdammer A - Renkum. Het nieuwgekozen antirev. Raadslid de heer G. Wolzak Gzn. te Oosterbeek, zond zijn geloofsbrieven in. Een commissie onderzocht de stukken en haar rapporteur, de heer Prins, deelde mede, dat de commissie tot haar leed wezen geconstateerd had, dat de stukken in orde waren en zij mitsdien tot toe lating moest adviseeren. De Raad besloot daartoe. .Tot haar leedwezen 't Kon wel eens zijn dat de heer Wolzak in den Raad van Renkum zeer goed op zijn plaats is! Hoe de heer Wolzak Raadslid werd Tegen wil en dank. In 1911 spraken alle kiesvereenigingen af de beslaande party verhouding in den Raad te bestendigen. Nu ontstond de vac.-Van der Pol (antirev.) De rechtsche kiesvereenigingen besloten te stellen een roomsch-kath. candidaat, nl. den heer F. Campman. Da liberalen, wetende dat vele kiezers niet op een roomsch-katholiek willeD stemmen, besloten om op buit uit te gaan en een liberalen tegencandidaat te stellen. Door vrienden van den heer Wolzak (a.r.) werd nu beproefd dezen candidaat te stellen en hoewel de heer Wolzak zelf de candidatuur-Campman (r.k.) sterk had aanbevolen en bleef aanbevelen, nam hy toch de candidatuur aan, zich overtuigd houdende in herstemming te zuilen ko men. Hy wist, dat als hy tegen den li beralen candidaat in herstemming kwam, hy zeker gekozen zou worden en dan alzoo de rechtsche zetel niet in handen der liberalen zou vallen. Ook was de heer Wolzak van plan, wanneer hy in herstemming kwam met den roomsch- katholieken candidaat Campman, hy zich te diens gunste zou terugtrekken en zyn kiezers zou verzoeken hun stem op Campman uit te brengen, om zoodoende aan de roomsch-katholieken recht .te doen en hun een tweeden zetel in den Raad ie geven. De stemming kwam. De liberale can- didaat viel af. Alzoo kwamen de heeren Campman (r.k.) en Wolzak (a.r.) te zamen in herstemming. Wolzak deed wat zyn voornemen was geweest en vroeg zyn kiezers hun stem aan Campman te geven en zoodoende diens verkiezing zeker te maken. De liberalen die een gruwelljkan hekel aan Wolzak hebben, gingen op het laat ste oogenblik een spaak in het wiel ste ken en bevalen hun kiezers aan hun st m op Wolzak uit te brengen om toch maar den roomsch-katholiez uit den Raad te houden, en stuurden daarvoor op den vooravond der verkiezing nog kaarten rond. Wolzak beantwoordde die met een laatste aanbeveling voor Campman, al zoo zyn eigen candidatuur bestiydende. Ret mocht evenwel niet baten. Wol zak werd met 9 stemmen meerderheid gekozen en zal nu tegen wil en dank zyn benoeming aanvaarden, daar da libe rale kiesvereenigingen niet schriftelijk willen verklaren en beloven wanneer hy voor de benoeming bedankt ten gunste van den roomsch-kath. candidaat, zy geen liberalen tegencandidaat zullen stellen. Wolzak heeft thans zyn geloofsbrie ven ingez inden, welke, zooals wy boven meldden, zyn in orde bevonden en waar op tot zyn toelating moest worden be sloten. Nog „'n zaakje" teRenkum Naar aanleiding van het nieuwe adres aan Ge-iep, Staten van den heer G, Wolzak Gzn. om Dr. K. Th. Haverkorn van Ryse- wyk, commissaris der Renkumsche gas fabriek, vervallen te verklaren van zyn Raadslidmaatschap, heeft in de gisteren gehouden gemeenteraadszitting da Wet houder Jhr. J. Beelaerts van Blokland een motie voorgesteld om te verklaren, dat in de oogen van den Raad beide functies niet te vereenigen waren. De motie werd door voorsteller ingetrokken, toen de heer Dr. Haverkorn van Ryse- wyk verklaarde zyn ambt als commis saris te zullen neerleggen, als degewy- zigde statuten koninkiyk goedgekeurd zyn. Besloten werd, dat de Raad aan Qedep. Staten als zyn meening zal te kennen geven, dat Dr. Haverkorn van Rysewyk in geen geval art. 24 der Gemeentewet heeft overtreden en dus art. 26 niet op hem kan worden toegepast. Sluiting zitting Staten-Generaal. By Kon. besluit is bepaald, dat de tegenwoor dige zitting der Staten-Generaal zal worden gesloten op Zaterdag 14 dezer, des namiddags te drie uren. De minister van binnenlandsche zaken is gemachtigd zich op dat tydstip te begeven naar de vergadering der Staten-Generaal, ten einde in een vereenigde vergadering der beide Kamers de zitting in naam der Ko- gin t8 sluiten. Voorzitter van de Eerste Kamer. By Kon. besluit is benoemd t,ot voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, gedurende de zitting die zal aanvangen op den derden Dinsdag in September, J. E. N. baron SchimmelpeDninck van der Oye van Hoevelaken lid van die Kamer. Verplichte Winkelsluiting. B. en W. van Dordrecht adviseeren den Raad af wijzend te beschikken op h6t adres der afdeeling Dordrecht van den Algem. Ned. Bond van Handels- en Kantoorbedienden, die daarin verzochten een Verordening in het leven te roepen, waarby het ver boden zou zyn winkels en magazijnen voor den .verkoop van waren geopend te hebben of bedienden daarin te laten ver toeven vóór des morgens 7 uur en na des middags 8 uur. Scheepvaart Suezkanaal. In de ver meerdering van het scheepvaartverkeer op het Suezkanaal, dat in het eerste halfjaar van 1912 een voordeelig verschil van 1,190,548 ton aanwees met de scheep- vaartbeweging in de eerste zes maanden van 1911, heeft Nederland voor zijn aan deel een vermeerdering van 153,000 ton, een cyfer dat door geen enkele andere natie is bereikt, zoodat Nederland, wat de vermeerdering van trafiek betreft, dit maal no. 1 staat onder alle zeevarende mogendheden op het kanaal Sedert 1 Jan. 1911 en 1 Januari 1912 is het tarief telkenmale met 50 cents per ton vermin derd. Hbl. Eigen vertegenwoordiging van Ned.- Indië. De Nieuwe Grt, schryft: Nu, naar aanleiding van het. bericht, dat de Landvoogd, ter openbare audiëntie van-31 Augustus, in uitzicht heeft ge steld dat binnenkort de eerste stap ge daan zal worden in de richting van een eigen vertegenwoordiging van Neder- landsch-Indië, melding is gemaakt van het wetsontwerp, dienaangaande door den Minister van Koloniën naar Indië gezonden en reeds met het advies van den Raad van Indië hier terugontvangen herinneren wy aan hetgeen de Minister van Koloniën op 27 Juni j.l. in de Eerste Kamer (by de behandeling van de wijzi ging der Ind. Comptabiliteitswet) omtrent de bestaande regeeringsplannen heeft medegedeeld. Do heer Van den Berg had zyn bezorgd heid te kennen gegeven dat de Regeering wellicht voornemens v»as een soort van Indisch parlement in het leven te roepen. Dit lag volstrekt niet in de bedoeling van de Re veering, verklaarde de heer De Waal Malefijt. Ik ben, zoe zeide hy „Ik ben een warm voorstander van zelfbestuur, ook voor Indië, maar ik meen, dat, zal dit zelfbestuur reëel zyn en waariyk strekben tot heil van de bevolking, men daarby beginnen moet by de gemeenten, vandaar opklimmen tot ge- biedsdeelen en zoo eindeiyk komen tot een zelfbestuur van geheel Indiër" Op dit oogenblik, zoo ging hy voort, is de decentralisatie nog slechts toege past ten aanzien van gemeenten en van gewesten of deelec van een gewest. Eer lang zullen gouvernementen worden in gesteld, waaraan een groote mate van vryheid van beweging en eigen verant- woordeiykheid zal worden geschonken. Dit zal vanzelf leiden tot inkrimping van het aantal posten op de Indische begroo ting, die door den Nederlandsehen wet gever zullen kunnen worden geamen deerd en de bemoeiing van dien wetgever zal zich aldus geleideiyk vanzelt beper ken tot datgene wat het algemeen poli tiek beleid raakt. Daarna ging de Minister voort «Wat nu het college betreft, dat ik my voorstel in het leven te roepen, de bedoeling is, dat dit een lichaam zal worden, waarin, zooals ik reeds heb medegedeeld in mijn Mem. v. Antwoord op het Voorloopig Verslag van de andere Kamer, de verschillende bevolkingskrin gen en belangen zooveel mogeiyk zullen vertegenwoordigd zyn, aan de adviezen van welk lichaam dus groote waarde kan worden gehecht. Het ligt in de bedoeling aan dit lichaam de taak op te dragen, mede te werken tot de samenstelling van de begrooting, doch het eindoordeel daarover vooreerst nog te doen biy ven by de Volksvertegen woordiging in Nederland." Ziehier wat de Minister omtrent het „Indische parlement* losliet, waaraan overigens, gel'jk hy op een andere plaats in zyn redevoering ze'de „een meer repre sentatie! karakter" zou worden toegekend dan in het oorspronbeiyb wetsontwerp (Fock) was voorgesteld. Koningin Wilhelmina bracht heden voormiddag een bezoek aan het kamp van het 9e regiment infanterie by Harder wijk, ten einde de oefeniDgen van de daar gelegen troepen in oogenschouw te nemen. De minister van oorlog zal zich by de begrafenis van de zes by de oefenin gen ia bet Vossegat by Utrecht ver dronken militairen doen vertegenwoor digen door geceraal-majoor Bischoff van Heemskerck, inspecteur van de infanterie, te 's-Gravenhage. Voor de Tarief wet. Door de Haag- sche Afdeeling van „Patrimonium* zal op 12 Sept. een openbare vergadering worden gehouden ter bespreking van het ontwerp Tariefwet. Als inleider zal optreden mr. J. A. de Wilde. Stand. van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Familieberichten van 1—10 regels 1.—iedere regel meer 10 cent. Op den Loohof, door D. Speekman n Nykerk, G. F. Callenbach. Een Iiunenburgerboer, Jürgen Looman, haalt zyn zoon Hinrich, een Hinken Han- noverschen uhlaan, na diens volbrachten diensttyd, van 't station af. De uhlaan hervat zyn werk op de stee, en betoont zich da-ar een practische boer en gehoor zame zoon, ofschoon zyn nieuwere denk beelden nogal eens botsen met die van zyn vaderdeze toch is een boer van den ouden stempel, die alle nieuwigheden haat, ia de politiek een Welf, met haat vervuld tegen Pruisen en Bismarck, het Hoogduitsch verfoeit, en het Platduitsch verheeriykt, en zjjn buurman, Anton Riewitz den Pruis, die op de hoeve Delsloo de nieuwe leer in toepassing brengt, verfoeit. Intusschen komt Hinrich in aanraking mat Else, de eenige dochter van Riewitz; twee ongelyknamigepolen die elkaar aantrekken, zy poëtisch, on- pracriscb, kostschoolsch, en daardoor onbeduidend, by prozaisch, nuchter, man van de*-daad, en daardoor imponeerend de zwakke, die door velerlei droeve erva ringen gevormd en gestaald, tot een geestkrachtige figuur gerypt, moedigde iy dansschool doorloopt. Door den dood haars vaders en den verkoop der hoeve van [schier alles beroofd, vindt zy op Loohof een koud onderdak, doch wordt de verloofde van Hinrich, welke laatste wegens hardvochtige tegenwerking bui ten de ouderlyke woning raakt, doch ten laatste, na een gunstigen ommekeer in 't gemoed zyns vaders terugkeert en met Else huwt, doch welke laatste pas ua jaren van miskenning en negeering de lieide van den ouden man winthet b8iderzyds volgehouden geef- en neem- systeera van het echtpaar, bovenal het noodige optreden der jonge vrouw aan het ziekbed van haar zoontje, op hetwelk de luchtpijpsnede (tracheotomie) werd toegepast, deed het ys voor goed breken en zoo typeert zich in dit schoone lan- deiyk verhaal de stryd tusschen het oude en het nieuwe in de bruine heide, het zwarte veen, en de groene marschen van Noord-Duitschland, een stiyd waaruit het gelouterde oude en het gesnoeide nieuwe bei als overwinnaars terugkeeren, en dit alles geheiligd door den invloed van het Christendom. De vertaler koos het Overyselsch dia lect om da tegenstelling tusschen Plat duitsch en Hoogduitsch fe doen uit komen waar niets tegen is. Toch vinden wy hem hier en daar wat al te realis tisch, waar hy uitdrukkingen als „om Gods wil", „God, myn kind" en derge- ïyke, die trouwens in geen enkel Chris- teiyk gezin gehoord worden, als daar ontsproten, weergeeft. Overigens pry zen wy dit verhaal zeer om zyn natuuige trouwheid, en lofwaardige strekking. Het harde hart, door A. Mercator. Het spoorkaartje, vertaald door H. W. S. Deze „groene boekjes", eveneens uit gaven van Callenbach, bevatten twee aantiekkeiyke verhalen, waarvan het eerste uit het leven gegrepen is, en het laatste ons weinig waarschyniyk schynt, en ook al ware 't dit niet, als variatie op meer dan één oud thema (men denke aan het vyftig jaar oude „Twee kinderen die den hemtl zoeken", en „Een brief van Jantje aao den Heer in den hemel", en dergeiyke) niet veel indruk maken zal. Vervolg. Gelukkig is de grondwet van 1798 slechts ten deele uitgevoerd. Yrywel bleef alles by het oude. In 1801 waren de overgangsjaren voorbyToen kwam er eene nieuwe grondwet, waarby het uitbetalen der traktementen werd ver lengd. De feitelyke toestand was dus deze„de kerkelijke goederen waren ge naast, doch de Staat betaalde de trak tementen. In 1808 werd door Lodewyk Napoleon bepaald, dat da goederen der geesteiyke "kantoren in de schatkist moesten gestort. Dus „nationaal» ver klaard. De Hervormden behielden hunne rykstrabtementen, en evenzoo de Room- schen, wat in 1814 werd vastgelegd in art. 136 der grondwet Het resultaat der revolutie was dus: «de naarsting der goederen bleef bestaan, doch de Staat betaalde uit*, 't Meest van de Hervormden, die ook het meest hadden gestort. In 1814 ontving by v. öa Herv. Kerk ODgeveer ééo milFcen tegen de Roomsche Kerk f 145,000. Toen be hield dus de Herv. Kerk hare positie als „volkskerk". Dit artikel bleef tot op he den, dus byna 100 jaar. Hoofdzaak in het thans geldende art. 171 is, dat vol gens alinea 1, de traktementen «biy ven" verzekerd, welke bepaling rust op ver kregen historisch recht. Alinea 2 van het zelfde artikel, welke spreekt van kunnen gegeven of vermeerderdworden, rust op biliykheidsgronden en omschryft een subsidie. Het nieuw voorgestelde artikel 171 neemt echter het onderscheid tusschen alinea 1 en 2 weg, en wil alleen van subsidie weten. Normaliseeren is nu het woord, en daar komt heel de revolutio naire, onhistorische neiging der voor stellers in uit. Spreker meent voorts dat de voorge stelde wyziging eene premie op het sepa- reeren genoemd mag worden en de af scheiding in de hand zal werken. Zóó zal de Kerk noodwendig de massa moe ten prijsgeven, en zy wordeD „de Kerk van de elite". Nu kan men zeggen „laat de massa piys, en laat dan onder deze Evangeliseeren, doch wie zoo spreken, overschatten hunne kracht en geven de menigte over aan die leidslieden, die met hunne revolutionaire ideeën, ons volks leven bezig zyn te verkankeren. Men spreekt soms smalend over het „logge lichaam* der Kerk, maar als zy eeDS ver dween, zou men zien welk een verwil dering er kwam. De Hervormers hielden vas aan de leus: «heel het volk', met de kinderen en óók het volk in de toe komst er by I De conelusie waar spreker toe komt is deze: „wy moeten, juist als Chr. His- torischen, met alle kracht opkomen tegen het nieuwe artikel 171 en vasthouden aan alinea 1, van het oude artikel. Geven wy dit laatste prys, dan geven wy daar mede een stuk geschiedenis, dan geven wy de Volkskerk prys!" Spreker zou het meegaan met de coa litie hiervan afhankeiyk willen stellen. Hy verlangt 66n vast, schriftelijk accoord, waarby het behoud van alinea 1, art. 171 oud, is gewaarborgd. Elke verandering acht spreker gevasriyk. Hy wil zich niet verzetten tegen subsidieering van andere kerken onder voorwaarden by algemee- nen maatregel van Bestuur te bepalen, doch de Ned. Herv. Kerk behoude haar voorsprong en recht. Spreker betreurt het, dat in genoemde Staatscommissie wèl van Gereformeerde en Roomsche zijde theologen zittiDg hadden in dr. Kuiper en dr. Nolens, doch niet van Eervormde zy de. Heeft spreker eindeiyk niets dan afbrekende critiek kunnen geven op het voorgestelde art. 171, over één ding verheugt hy zich, n.l. dat de Overheid, die veel uitgeeft voor Sociale Wetgeving, toch ook nog een open oig toont te hebben voor de geesteiyke nooden van het volk, dat toch by brood alléén niet leven kan. Op het met groote belangstelling aan gehoorde referaat van dr. Kiomsigt, volg de een luid applaus, en daarna een levendige discussie. Allereerst deelde de voorzitter mede, dat hy de vraag over het al ofnietbiy- ven in de coalitie thans niet wenschte beantwoord te zien, als zyn de buiten de orde, en merkte tevens op, dat de Re geering zich over het behandelde punt

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1912 | | pagina 1