No. 286 1912
Donderdag 5 September.
26e Jaargang.
N1EU WSBLAD
VOOR ZEELAND.
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Zij die zich met 1 Oct a. s. op ons
blad abonneeren, ontvangen de nog
in September verschijnende nummers
gratis.
Buitenlandsch Overzicht.
Frankrijk.
Marokko.
Turkije.
Duitschland.
Vlisslngen. Men deelt ons mede dat
het s.s. Kursk, dat vermoedeiyk op de
Zeeuwsche kust is vergaan, geloodst
werd door den Belgischen zeeloods L.
Minnecré te VlissiDgen. De heer Minnecrö
staat bekend als een zeer oppassend man,
hy is vadsr van vier jeugdige kinderen.
Rilland-Bath. In den tuin van dhr.
P. de Hamer is eene witte kool aange
troffen, die het kolossale gewicht be
reikt» van 20 pond.
•*•1
A-
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 1# eeat.
Pamilieberichten van 1—li regels 1.—, Iedere regel
meer 10 cent.
Aller oogen zjjn op de Middellandsche
Zee gevestigd. Dat is te zeggen, Oosten-
rjJk-HongarjJe, Italië en Frankrijk laten
zich er veel aan gelegen geliggen, wie
daar op macht kan bogen. Engeland
heeft er niet zoo veel meer te zeggen.
Zeker, nog een paar aardige posten bezit
het, maar toch gaat het er tegenwoordig
om, welke van de drie eerstgenoemde
landen aan de Middellandsche Zee de
meeste bezittingen heeft, of daar de
grootste kracht kan ontwikkelen. Voor
Frankrijk staat het er niet meer zoo
gunstig vooralthans, dit mogen wjj ge
rust aannemen, als een Fransch blad
zelf de toekomst somber voorstelt en
ons door vergelijkingen duidelijk maakt,
dat de Fransche vloot niet veel beteekent,
en het pas aangenomen vlootprogram
beslist onvoldoende is. Ziehier enkele
cijfers, die ons doen zien, dat er voor
Frankrijk werkelijk wel eenige reden tot
bezorgdheid bestaat. De Figaro wijdt een
beschouwing aan de tegenwoordige en
toekomstige sterkte der vloten van Oos-
tenrljk-Hongarjje, Italië en Frankrijk,
natuurlijk met het oog op de Middelland
sche Zee politiek.
Op het oogenblik kunnen Italië en
Oostenrijk samen 17 moderne slagsche
pen uitbrengen, bewapend met 216 kanon
nen van zwaar kaliber; Frankrijk kan
12 linieschepen met 150 stukken van
zwaar kaliber hiertegenover stellen.
In het jaar 1913 wordt de Italiaansch-
Oostenrjjksche groep versterkt met 5
dreadnoughts, de Fransche vloot met
slechts 2 dergelijke oorlogsbodems. In
1914 komen 2 Qostenryksche en 2 Itali-
aansche oorlogsschepen in dienst, tegen
2 in Frankrijk.
In 1915 en 1916 wint Franzryk eenig
terrein, hoewel de beide anderen ook
niet stil zitten. In deze periode zullen
twee Italiaansche superdreadnoughts
voor den dienst gereed komen, welke de
eerste zjjn van een zestal dergelijke
typenOostenrijk krijgt tusschen 1913
en 1917 acht groote pantserschepen tot
zijn beschikking. De vergelijking blijft
derhalve steeds ten nadeele van de repu
bliek.
Het ziet er alzoo niet gunstig uit. Het
valt ons niet vreemd. Immers Frankrijk
gaat met reuzenschreden achteruit. De
energie verflauwt, de geest verslapt. Op
elk gebied openbaart zich achteruitgang,
ea waarom zou die niet in de landsver
dediging ontwaart kunnen worden?
De Fransche pers wijst er, zooals ge
zegd, zelf op. Uitstekend, tenzjj het te
laat is. Wat het meesterschap in de
Middellandsche Zee betreft, komt Fran
krijk lang niet vooraan. De actie der
Italianen treft het meest. De Turksche
oorlog is een uitvloeisel van het streven
aaar versterking en uitbreiding van de
kustplaatsen. En de vlootbouw is er op
berekend.
Aan Marokko denkende, spieken wij
nog eens over den pas afgetreden sultan.
We kennen allen Moelai Hafld. In vele
iUustratiën prijkte zijn portret, en onwil
lekeurig werden wij getroffen door dien
schranaeren kop, dat robuste uiterlijk.
Het is een forsche prachtkerel. Op zijn
wandeling door Parijs maakt hü een
kraningen indruk, zóo dat een dame je
verontrust zeideAls ze allemaal zoo
zijn, de Marokkanen, en ze vallen ons
op het HJf, dan zullen onze soldaten het
niet gemakkelijk hebben
Het lflkt wel een mengsel van majes
telt, zinnelijkheid en overpeinzing, van
kracht en list, zegt men, ook vian list,
hoor! Bn men houde hem in de gaten.
Want hij mag nu onschadelijk zjjn, zich
zich bezighouden met onschuldige lief
hebberden temidden van een beschaafde
natie, geloof niet, dat hij voor goed on
schadelijk is. Zeker, hij ziet er barbaar-
scher uit, dan hij werkelijk is, het lijkt
een flink geschoold persoon, maar dat
maakt den indruk niet minder veront
rustend, want hij is blijkbaar niet gaauw
te verschalken. Zoo zit men zich te Parijs
al bang te maken voor den Marokkaan-
schen burger, en deze gedraagt zich niet
anders dan een Zeeuwsch burger man
netje, dat zijn vacantie te Scheveningen
doorbrengende, z'n oogen de kost geeft,
z'n bewondering laat blijken bij het zien
van al de vreemde kleederdrachten en
in een recht behageiyke stemming
komt bij al de geriefelijkheden, die een
moderne badplaats biedt.
Zoo slentert Moelai Hafld door Parijs,
zooals begrijpelijk, overal de aandacht
trekkende. De noodige souvenirs worden
ingeslagen. Zaterdag heeft hij b.v. twee
herten, twee Normandische koeien, twee
Deeosche doggen en nog twee andere
honden gekocht. Aan het negerdorp in
den Jardin d'acclimation bracht hij een
langdurig bezoek. H(j wilde negers koo-
pen en wie schetst zijn verbazing, toen
men hem aan het verstand bracht, dat
reeds lang de slavenhandel in Frankrijk
en al zijn bezittingen was afgeschaft.
Dat was iets nieuws voor den ex-sultan,
doch ook daaraan zal hij wel gewennen,
als hl) nog een poosje in het verlichte
Frankrijk mag vertoeven.
Nu wij zoolang bij den ex-sultan heb
ben stilgestaan, past mij ook een woordje
over zijn opvolger, Moelai Joessef. Wat
valt°er omtrent zjjn persoonlijkheid te
vertellen Moelai Joessef is een man van
31 jaarhij is slechts eenige weken jon
ger dan zjjn halfbroer Abd-el-Azis. Zijn
moeder is een Circassische, die hem met
haar groote liefde koestert, sinds haar
andere kinderen haar ontvielen. HU heeft
een knap en aangenaam uiterlijk en is
niet zoo donker getint als zijn voor
ganger.
Moelai Joessef wordt geprezen om zijn
eerlijkheid en nauwgezetheid, als Muzel
man moet hij onberispelijk geleefd heb
ben. Moelai Hafld had reeds vroeger
groot vertrouwen in zijn broeder gesteld,
meer dan in al zijn andere broeders,
waarom hij hem gewichtige posten liet
bekleeden. Veler hoop is dus thans op
den nieuwen sultan gevestigd. Men ge
looft, dat hy zonder bijgedachte en eerlijk
zjjn medewerking zal verleenen aan de
organisatie van het protectoraat. Jammer,
dat de stammen hem niet voldoende
kennen, doch dit is maar een kwestie
van tijd; spoedig zal hij de meest popu
laire saltan zijn, want hjj zal niet licht
door zijn optreden zjjn volk van zich
vervreemden.
Thans nog een en ander over den toe
stand van Marokko zelf. Wat er met de
acht Franschen in Marakesj gebeurd is,
weet men nog niet met zekerheid. Nu
en dan bereikt ons wel een geruchtje,
dat ze zouden zijn uitgeleverd, doch we
kunnen daaraan nog geen geloof hech
ten. Ze smaken nog wel steeds de ge
dwongen rust. Frankrijk begint intus-
schen een groote actie op touw te zetten.
De Fransche resident in Fez, generaal
Lyautey, heeft het verklapt. De regee
ring zou hem alles gegeven hebben,
waarom hy gevraagd had en hfl zou
weldra over een strijdmacht beschikken,
die hem althans het minimum van het
noodzakelijke voor dit oogenblik zou
verschaffen.
En werkelijk, de laatste berichten be
vestigen de woorden van generaal Ly
autey en overtuigen degenen, die geen
onvoorwaardelijk geloof aan zijn woorden
hechtten. Twee transportschepen, de
Anatolie en de Chaouïa met afdeelingen
Alpenjagers, genietroepen en artillerie-
batterijen zjjn van Marseille naar Ma
rokko vertrokken. Een derde s.s,, de
j Turenne, lag gereed om den volgenden
dag nieuwe versterkingen te vervoeren.
Deze week zou Lyautey reeds over 56009
man .troepen beschikken. En hjj vraagt
er nog meer, want de Marokkanen zyn
fel geworden, 't Is een wespenfiest, dat
niet voorzichtig genoeg aangepakt kan
worden.
Aan Generaal Lyautey is de zaak toe
vertrouwd. Dat is de algemeene indruk
in Frankrijk. Eerdaags springt de bom
Om het beeld van den zieken man
over te nemeD, de toestand van de pa
tiënt is nog niet van dien aard, dat er
vooralsnog hoop op herstel bestaat. Hoe
staat Turkije tegenover Italië, hoe te
genover de mogendheden? De Oosten-
rtjkschü minister Berchto'.d heeft zich
goed voor de zaak gespannen. Alle mo
gendheden hadden verklaard de uitnoo-
diging van Oostenrijk, tot het houden
van besprekingen over den toestand in
den Balkan aan te nemen. Turkije iaat
zich evenwel maar niet voetstoots be
werken, en als de mogendheden zich
met het voorstel van Berchtold in den
inwendigen toestand van Turkije willen
mengen, zal de Porte onvoorwaardelijk
dit voorstel afwjjzen. Zij wil niet naar
de doktoren, de mogendheden, die eens op
eigenbelang berekend mochten zijn. De
Porte had al spoedig bemerkt, dat het
doel der mogendheden was, zich ook den
inwendigen toestand van Turkije aan te
trekken en moest daarom dat voorbe
houd maken. De Turksche gezanten heb
ben last gekregen, om in gelijken geest
van antwoord te dienen, wanneer men
hen over het voorstel van minister
Berchtold mocht aanspreken.
De vredesonderhandelingen worden in-
tusschen nog voortgezet. Turkije wil niet
veel toegeveD, waarin het trouwens ge
lijk heeft, en Italië wil geen vrede,
zonder de kroon op het werk gekregen
te hebben, in den vorm van de alge-
heele souvereiniteit in Tripoli. Over de
volgende punten zou men het eens ge
worden zjjn, althans als wij een Fransch
blad mogen gelooven: le Italië doet af
stand van zjjn eiscb, dat in het vredes
verdrag het Italiaansche annexatie decreet
genoemd wordt; 2e Italië betaalt een
schadeloosstelling voor de annexatie
(hoeveel deze moet bedragen, zal natuur
lijk weer een nieuw onderwerp van
strijd uitmaken) en zal de eilanden in
de Egeïsche zee oDder nader te bepalen
voorwaarden ontruimen, zoodra de vijan
delijkheden gestaakt zullen zjjn en de
kwestie van het achterland van Tripoli
geregeld is (leesten gunste van Italië);
3e Turkije verlangt niet, dat de Turksche
souvereiniteit over Tripoli wordt erkend
4e Italië verklaart zich bereid toe te
staan, dat in de Cyrenaïka (Noord-Afrika)
Turksche troepen na het sluiten van den
wapenstilstand blijveD, totdat alle han
gende kwesties zullen zjjn opgelost.
Men ziet, Turkije wil nog niet tegen
eiken prijs den vrede koopen. De onder
handelingen zijn dan ook al lang gaande
en het ziet er wel naar uit, dat ze het
langzame proces niet verhaasten. Be
grijpelijkerwijs begint Italië wel onge
duldig te worden. Vandaar de geruchten
van ee>n grooten opmarsch naar het
binnenland jvan Tripoli. Of ze werke
lijkheid zullen worden
De jongste telegrammen meldden daar
omtrent niets. We moeten niet vergeten,
dat wanneer Italië zich dergelijke maat
regelen veroorlooft, het zich danig in de
lasten werkt, die toch al zwaar drukken.
Ed vooralsnog bestaat er geen uitzicht,
dat Turkije voot de kosten opdraait.
De volgende conclusie trekken wij uit
een en ander: De mogendheden moeten
indien zij iets willen bereiken, andere
maatregelen nemen ten opzichte van de
strijdende naties, zonder daarbij h8t oog
te hebben op Turklje's inwendige aan
gelegenheden, die toch wel aan de orde
zullen komen.
Keizer Wilhelm, tusschen twee haak
jes we weten, dat hjj thans geheel her
steld is, heeft dezer dagen naar aanlei
ding van het bezoek der vertegenwoor
digers van de provincie Brandenburg een
redevoering gehouden, waarin in plech
tige woorden Duitschland's sterk leger
en groote vloot verheerlijkt worden. Dit
nu is niet van zoo bijzonder gewicht.
Leger en vloot kernen zoo dikwjjls ter
sprake, worden zoo dikwijls bezongen.
Ieder wijde zich aan de werken des vre-
des, zoo heet het, leger en vloot waar
borgen een ongekende veiligheid. Het
feit echter, dkt de rede gehouden werd,
acht men wel van belang, want het be
wijst, dat de ernstige aandoening, die
het eenige dagen achtereen noodzakelijk
maakte om bulletins over 's Keizers toe
stand uit te geven, en zelfs pessimistisch
gezinde factoren deed praten over den
politieksn toestand van de wereld onder
zyn opvolger, geweken is. Ja, keizer
Wilhelm is weer de oude. Gisteren lazen
wjj reeds, hoe hij voor het Zwitsersche
bezoek vertrokken is. Wel zal de reis
wat verkort worden, doch dit neemt
niet weg, dat de Keizer het dezer dagen
druk genoeg zal hebben. Bij het lezen
van het programma vaart een huivering
ons door de leden. Allerlei militaire plech
tigheden en manoeuvres zullen door den
keizer moeten worden bijgewoond. Na
het beztek volgen de herfst-manoeuvres
van het Duitsche leger in Saksen, dan
de oefeningen van de vloot. Het wordt
dus voor den keizer een tijd van veel
zieD, veel feesten bijwonen en wellicht
veel speechen.
Over de politieke beteekenis van de
reis naar Zwitserland wordt weinig ge
schreven. Zwitserland's leger en voik
worden nog al eens bezongen door de
bladen. Men acht het wel eens nuttig,
dat de keizer de manoeuvres bijwoont. Hij
kan er uit leeren, dat de Duitsche dril-
methode niet onvermijdelijk noodzakelijk
is voor de vorming van een goed leger,
want de Zwitsers, al marcheeren zij niet
zoo mooi als de Duitsche soldaten op
de parade, zijn uitmuntende soldaten.
BINÏÏEKLl&HD.
Trekhonden bij leger en- post. Het
hoofdbestuur van deD Antitrekhonden-
bond heeft zich tot den minister van
oorlog en tot het hoofdbestuur der pos
terijen en telegrafie gewend met adres
sen, waarin het verzoekt terug te komen
op de in ons blad vermelde besluiten
om trekhonden te bezigen voor het ver
voer van mitrailleurs en van niet te
zware postpakketten ten piattelande,
zulks in het belang van den mishandel
den trekhond, van de opvoeding van het
volk en het kind, en ook ter wille van
de eer van den Nederlandschen naam,
die in het buitenland groote schade lijdt
zoolang op de openbare wegen de trek
hond, zonder dat de politie daartegen
iets vermag te doen, gruwelijk mishan
deld word;. N. B. O.
Br. A. Kuyper. 20 September a. s.
zal het 50 jaar geleden zijn, dat dr. A.
Kuyper aan de Groningsche Hoogeschool
promoveerde tot doctor in de theologie
op proefschrift: »JoannisCalvini et Jo-
annis a Lasco de Ecclesia Sintentiarum
inter se Composition
De verkoop van de OraDjebleem
ten bate van de Christelijke militaire
Tehuizen heeft te Rotterdam ongeveer
f 1300 opgebracht.
Het geschenk, dat Prins Hendrik
aan de Koningin op Haar verjaardag
heeft geschonken, bestaat, naar het Hdbl.
meldt, uit twee groote antieke zand-
steenen vazen op hardsteenen voetstuk
ken. De Prins kocht deze te Amsterdam.
Ze zjjn ongeveer 300 jaren oud en door
kunstkenners gerestaureerd. Zij staau
nu véór het cour, eenige meters buiten
het hek, waar vroeger de groote lantaarns
stonden.
De wethouder van onderwijs, mr.
S. de Vries Czn., is, zoo meldt de Tel.,
Maandagmiddag te Amsterdam terug
gekomen en heeft gisteren zijn werk
zaamheden ten stadhuizeten deele hervat
Hjj kan zich nog slechts met moeite
voortbewegen.
"CXT ss psto-Txsrexs.
Goes. Het Rijkstelegraafkantoor alhier
verzond gedurende de maand Aug. 1912
1168 Telegrammen, ontving er 1346, opge
nomen en verder geseind werden er 1912,
totaal 4426.
Gesprekken. Uitgaande 1393, inkomende
1447,overgenomen 3369; locaal 1226; totaal
7435.
Voorts werden door de Hulpkantoren op
Znid- en Noord Beveland behandeld
Telegrammen.
Ver- Ont-
Kantoren. tonden, vangen. Totaal.
Baarland 18 36 54
Borssele 37 43 80
Coljjnsplaat51 64 115
Driewegen 33 41 74
Ellewoutadijk 40 49 89
's-Gravenpolder 54 62 116
's-Heer Arendskerke 108 123 231
's-Heerenhoek41 55 96
s-H.Hendribskinderen 13 17 80
Heinkenszand 29 63 92
Hoedekenskerke 86 43 79
Kamperland 54 31 85
Kapelle 126 159 285
Kats 35 40 75
Kloetinge 34 32 66
Kortgene 106 87 193
Krniningen92 101 193
Kwadendamme. 18 14 32
Nieuwdorp 38 39 77
Nisss18 36 54
Ondelande 24 19 43
Ovezand19 45 64
Rilland64 84 148
Schore 39 54 93
Waarde15 21 36
Wissenkerke 25 42 67
W olph&artsdijk 85 103 188
Gesprekken.
Kantoren. Vert. Ontv. Locaal. Totaal.
Colijnspiaat
Ellewoutsdijk
's Gravenpolder
Kapelle
Kruiningen
Ovezand. a
Rilland
Wissenkerke
87 34 6 126
29 8 37
56 109 165
162 134 4 300
58 21 79
27 7 34
49 55 18 122
53 35 88
's-Heer Arendskerke 39 58 97
's-Heerenhoek 34 5 39
Hoedekenskerke40 11 51
Kamperland 52 20 72
Kortgene 167 67 7 241
Kwadendamme 50 36 86
In den nacht van Vrijdag op Zater
dag, vertelt de T. firt., vertoefden eenige
zeelieden in het café Sum Kaleer Trie-
drich ts Terneuzen. Terwijl de anderen
in de gelagkamer bleven was een hunner
naar de achterplaats gegaan in zooda-
nigen benevelden toestand, dat hjj in
eenzakte. Toen hy weer tot bewustzyn
kwam miste hy naar zyn zeggen eene
portefeuille met bankpapier. Het vermiste
is nog niet gevonden.
M. C.
Hansweert Maandagavond is de ten
toonstelling alhier gesloten.