No. 285
Woensdag 4 September.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
tee.
r
12,-
12,-
11,—
11,-
11,80
9-
9,-
11,-
11,—
11-
11,—
11,-
11,-
§0 8,30
-12,-
1)
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed, S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Regeeringsvorm en Oranje.
Koninginnefeest te Middelburg.
5,15a,
9,30(1,
12,10,
2,30d,
0, 4,50,
7,10a,
10,15'
burg.
:8 i i.ï S
■Oil 1.35
1-9 1.44
i6 $11.51
18 §12.O2
!0$I2.I2
7$i2.l8
lburg.
55 9-37
9-44
9.56
13 10.08
lo 10.I5
H 10.26
§10.45
>urg.
§11.12
!oSn.i7
15811.21
i8§1I^5
o §11.35
7§i2.i8
gen.
9-37
10.26
810.35
§10.38
§10.43
§10.48
gedu-
uet 15
usschen
I8.10 v.,
10,36 v.,
leu van
tDAM.
Vlis-
10ran
J> S'\
atam is
petal ii
jertrek
.8,50
(leuzen
bte IS
ktt nit
tot en
A
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
Zij die zich met 1 Oct a. s. op ons
blad abonneeren, ontvangen de nog
in September verschijnende nummers
gratis.
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—1# regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de gebrui
kelijke plaats.
Dg vraag, welke regeeringsvorm in
het algemeen de beste is voor een volk,
is stellig niet gemakkelijk te beant
woorden. Wij, antirevolutionairen, heb
ben nimmer beweerd, dat de monarchie
alleen met onze beginselen bestaanbaar
is. Niemand onzer zal dit zeker ook
thans beweren, hoewel wat er tegen
woordig in de wereld zooal voorvalt,
niet geschikt is de bewondering zelfs
van een verstokten republikein voor de
republiek te versterken. Het zal uiterst
moeiljjk zjjn aan te toonen, dat Portugal
het thans als republiek beter heeft, dan
toen koning Manuel nog regeerde. Ook
zou ik wel eens iemand willen hooren
buiten Amerika dan die de wijze,
waarop de presidiale verkiezingen daar
worden voorbereid, een argument zou
noemen voor de republiek.
Men heeft wel eens als een schaduw
zijde van de monarchie aangewezen, dat
de geboorte beslist over de groote vraag,
wie de hoogste plaats bjj een volk zal
bekleeden, en dat de geboorte niet den
minsten waarborg geeft, dat het steeds
de bekwaamste zal zijn die regeert. Dat
zal wel zoo zjjn, maar ik zou haast
geneigd zijn te zeggen, dat de geboorte
daarop nog soms meer kans geeft dan
een verkiezing.
Wat ons land aangaat, noemen wij,
wat wö thans bezitten, het gelukkig
resultaat onzer historie, en waarlijk, in
het Oranjehuis hebben wö het zeldzaam
voorrecht te waardeeren, dat het een
reeks van groote mannen voortbracht,
die karakter aan groote bekwaamheid
paarden.
De bateekenis van ons Oranjehuis voor
ons volk blökt wel hieruit, dat onze
nationale feesten Oranjefeesten en dat
de Oranjefeesten nationale feesten zön.
Zoo nauw is de band, die Oranje en
Nederland vereenigt.
Mr. Troelstra's poging om te concur-
reeren met H. M. de Koningin was dan
ook zeldzaam belaehelök en het kon
voor een enkelen keer gèeD kwaad hem
zijn gang te laten gaan, al kan men op
een ernstigen nationalen dag zto'ü
potsenmakerö natuurlök niet telken jare
verdragen.
Ondanks alle socialistische propaganda
blijft ons volk zijn vorstenhuis liefheb
ben, en een aanhankelijkheid toonen,
die iets mystieks heeft, omdat zö zoo
diep wortel sloeg in ons hart.
Oranje, zong Bilderdök, is grooter
naam, dan al wat scepter torst.
Het huis van Oranje heeft, in weerwil
van het feit dat God het bond aan zulk
een klein land als het onze, wereld
historische beteekenis, en machtige
vorsten van onzen töd zön er trotsch
op, als zö kunnen berekenen, aan dit
huis verwant te zön.
Geen die over dit vorstenhuis meer
enthousiast kan spreken dan Mr. Ver
kouteren, die in het Augustusnummer
van het uitnemend tödschrift De Stem
men dee Tijde een mooi artikel gaf over
Oranje.
Men zou soms geneigd zön te meenen,
dat de toon te forsch, de schilderö te
mooi is, vooral als Mr. Verkouteren ver-
gelökingen maakt met andere voisten-
huizen. Maar hö beweert nrets, zonder
bewös bö te brengen.
Noch in de Oudheid, zegt hö»n?chm
de Middeleeuwen, noch- in de Nieuwe
Geschiedenis is een dergelök J*
te vinden. Merkwaardig is, dat er een
climax was. Gewoonlök is een geslacht
uitgeput, nadat het een of twee groote
mannen heeft voortgebracht, maar stad
houder Willem III, de laatste directe
mannelöke afstammeling van Prins
Willem, was nog grooter dan deze.
Prins Willem van Oranje een groot
staatsman en een groot veldheer. Dan
Prins Maurits, een krögsman als de we
reld toen niet kendevervolgens Frede-
rik Hendrik, die zön naam eveneens
over heel de wereld beroemd maakte,
en dan Willem II, door Jan de Witt
genoemd de meest begaafde van zön
geslacht. Er was dus voortdurend een
stöging, die haar hoogtepunt bereikte
in den genialen Willem III, stadhouder
der republiek, straks koning van Enge
land.
Maar na Willem III kwam het Friesche
geslacht, dat ook mannen van groote
beteekenis voortbracht. Willem Lode-
wök, de groote Calvinist, was Mauiits'
rechterhand, als krögsman haast zön
gelöke, als staatsman stellig zön meer
dere. Na den stadhouder Willem III
kwam de figuur van JaD Willem Friso
op den voorgrond, helaas maar voor zoo
kort. Mr. Verkouterei noemt hem een
ster van de eerste grootte.
Zön zoon, de latere Willem IV, was
niet zoo talentvol, maar daarom toch
niet onbeteekenend. En Willem V kan
de vergelökïng met de vorsten van zön
tijd, die trouwens geen van allen iets
beteekenden, heel goed doorstaan.
Maar bö Koning Willem I en zön zoon,
den prins van Oranje, die bö Waterloo
zön schitterende bekwaamheden toonde,
merken wö weer een stöging. Napoleon
gaf den prins van Oranje, den lateren
Koning Willem II, de eer van de over
winning bö Waterloo.
Aardig is nog wat Mr. Verkouteren
in de „Nederlander" omtrent stadhouder
Willem III vertelt. Generaal Knoop
noemt Willem III een voorlooper van
Napoleon I, die zön töd ver vooruit
was en de later zoo beroemd geworden
Napoleontische strategie reeds in toe
passing bracht, om zich los te maken
van vestingen en magazönen en door
stoute en beleidvolle bewegingen, meer
nog dan door geweld, den tegenstander
tot den terugtocht te nopen. Zön uit
vallen uit de Hollandsche linie en zön
aanslagen op Charleroi en Bonn doen
werkelök aan Napoleon denken en geen
veldheer van die dagen durfde het nog
wagen vooruit te rukkeD, voordat bö
de vestingen op zön weg eerst genomen
had. Vooral bö Senefile heeft Willem III
voortreffelök werk geleverd, hoewel hö
slechts 24 Jaar oud was en nooit een
veldslag had bögewoond. Tot tweemaal
toe, op één dag, hernieuwde hö den ströd
en ten slotte bracht hö Condé tot staan,
zoodat hö in den derden ströd feitelök
overwinnaar bleef.
De groote Condé zeide, dat de prins
gemanoeuvreerd had als een oud veld
heer en zich gewaagd had als een jong
soldaat.
Tot viermaal toe, zegt Mr. Verkouteren,
hebben Oranjevorsten een „machtig
Europee-ch vorstenhuis van den eersten
rang, dat door zön heerschzucht niet
alleen zön eigen land, maar ook andere
landen bedreigde, geknakt of gebroken.
In Philips II werd het huis Habsburg
zegevierend weerstaan. Willem III stiet
het huis Stuart voor goed van den troon
en breidelde in den persoon van Lode-
wök XIV het huis Bourbon. Onze
erfprins gaf ten slotte den nekslag aan
Napoleon I.
De geschiedenis van het huis Oranje
is dus niet slechts een stuk vaderlandsche,
maar een stuk wereldgeschiedenis. En
het heerlöke van deze geschiedenis is,
dat het Oranjehuis steeds gestreden
heeft voor de vrijheid, bovenal voor
de vröheid van geweten.
Als Mr. Verkouteren het huis van
Oranje vergelökt met andere vorsten
huizen, plaatst hö de laatste wellicht
i wat te veel in de schaduw. Het huis
Hoheczollern, zegt hö, bracht slechts
twee groote mannen voort, den grooten
keurvorst en Frederik den Groote.
Keizer Wilhelm I wordt groot genoemd,
maar was zelf middelmatig begaafd.
Groot waren de mannen, die onder hem
arbeidden, Bismarck en Von Moltke.
In het huis Boui bon was er slechts
één man van beteekenis, nl. Hendrik IV.
Van Lodewök XIV zegt Mr. Verkouteren,
dat hö ve9l van zich heeft doen spreken,
maar dat St. Simon van hem verhaalt, dat
bö zeer dom was en nauwelöks lezen of
schröven kon. Billök is dit oordeel niet ge
heel, want Lodewök XIV zou niet dien in
vloed op zön omgeving hebben uitgeoe
fend, als hö een man van weinig kwali
teiten ware geweest.
Mr. Verkouteren vindt alleen in het
geslacht der Maccabeeërs een huis, dat
met het Oranjehuis kan worden vergele
ken. Het huis Habsburg gaf maar een man
van beteekenis, nl. den stichter der dynas
tie. Zelfs Karei V mag nog ni9t groot
heeten.
Het huis Stuart bezat niet,één groot
man, en de grootste vorst, die ooit op
den Engelschen troon heeft gezeten, was
onze Willem III.
Zoo gaat Mr. Verkouteren voort en hö
wöst ten slotte op het woord van Kuno
Fischer, een Duitsch geleerde, die op
merkte, dat men zonder studie van het huis
OraDje, den beschaviugs- en ontwikke
lingstoestand van den nieuwen töd niet
kan verstaan. En voorts op dat van Bus
ken Huet„het geslacht Oranje-Nassau,
dat in den loop van ons tödvak aan de
Republiek der Zeven Provinciën niet
minder dan vflf stadhouders leverde en,
met uitzondering alleen der nog geen
twintig jaren van De Witt's tusschenbe-
stuur, onafgebroken aan het hoofd der
zaken stond, biedt het zeldzaam ver-
schönsel eener regeerende familie aan, in
welke gedurende langer dan eene eeuw
de opvolging der mannen van buitenge
wone bekwaamheid door niet één binnen
geslopen mediokriteit verbroken of ge
stremd wordt."
Het huis Oranje is een röke gave aan
ons volk geweest, niet bovenal omdat de
mannen uit dit huis groot waren, maar
omdat zö leden en streden voor de groote
goederen van het menschelö'K geslacht,
omdat zö zich bewust toonden van de
hooge roeping, die God hun op de schou
ders had gelegd.
Het is daarom ook, dat wö op den
Oranjedag, den dag van den verjaardag
onzer Koningin, zoo opgewerkt feest kun
nen vieren. Het zou schandelök ondank
baar zön, als we dit niet konden doen.
Nederland is niet meer waard Neder
land te zön, als het Oranje vergeet.
N. Prov. Gr on. Crt,
VËMENI&IMSLEVEN.
Wa schröven 31 Augustus. Hoogstaat
de zon aan den hemel en met vreugde
en dankbaarheid wordt haar lieflök
schönsel begroet na zooveel dagen van
regen en somberheid. De pralende, stra
lende dag noodigt uit tot een zomer
tochtje en velen hebben aan die uit-
noodiging gehoor gegeven. De Gerefor
meerde jongelingschap van Zuid-Beve
land wil het nuttige met het aangename
paren en heeft zich des middags opge
maakt naar 's-Gravenpolder te trekken,
om de vergadering van den Bondsring
Zuid-Beveland», afdeeling van den Ned.
Bond van J.-V. op G. G., bö te wonen
en zich daar gezamenlök voor te bereiden
tot den arbeid, die in de a.s. winter-
campagne weer zal worden verricht. In
de kleine Geref. kerk zön een veertigtal
jonge menschen böeen. Van de elf bö
onzen Bondsring aangesloten vereen, zön
er zeven vertegenwoordigd. De vereen,
van Colönsplaat, Ierseke, Driewegen en
Biezelinge zön absent. De vergadering
heft gemeen schappelök psalm 1223
aan, en nadat de voorz. Gods hulpe over
onzen arbeid heeft ingeroepen, leest hö
een gedeelte van Romeinen 18 en roept
hö den aanwezigen het welkom toe.
Nadat verslag is uitgebracht van de in
komsten en de uitgaven van het'gehou
den zomerfeest, wordt de vraag bespro
ken: „Zrl in I9J3 al of niet zomerfeest
worden gevierd?" Terecht wordt van
verschillende zöden er op gewezen, dat
door beide Bondsringen reeds besloten
is elk jaar zulk een feest te houden.
De vergadering wenscht op dit besluit
niet terug te komen, zoodat de vraag
in bevestigenden zin beantwoord wordt.
Als plaats voor de samenkomst van den
Ring op dankdag wordt zonder stemming
op voorstel van het Ringbestuur Bieze
linge aangewezen.Vriend Nagelkerke van
Wolfertsdök komt ons thans vergasten
op een weldoordachte inleiding over het
onderwerp: „Wat beoogt de bibliotheek
eener G. J. V.
Eerst deelt hö ons mede, wat de be
teekenis en de afkomst van hst woord
bibliotheek is. En na in 't kort over
verschillende bibliotheken te hebben ge
sproken, bepaalt hö onze aandacht bö
het doel van die eener Geref. J.-V. We
komen op de Jong.-Vereen. om de Geref.
beginselen te leeren kennen en die later
te belöden op elk levensterrein, te ver
dedigen tegen eiken vöand. Onze biblio
theek is mede één van de voornaamste
middelen, om ons die beginselen te leeren
kennen. Daartoe dient de Böbel in de
eerste en voornaamste plaats en met het
oog op de Böbelbespreking verdient het
aanbeveling, dat de J.-V. een Statenböbel
in haar bibliotheek heeft. In de tweede
plaats dienen er voor de behandeling der
verschillende vakken dergelöke en be
trouwbare studiebronnen aanwezig te
zön. Een vereen, mag geen uitstapjes
maken of jaarfeesten beieggen, voordat
een voldoend aantal van deze bronnen
in haar boekenkast - aanwezig zön. En
dan komen die het eerst in aanmerking,
waarin onze Geref. beginselen duidtlök
worden uiteengezet en toegelicht. Maar
er moet ook ontspanningslectuur aan
wezig zön- Doch, waar deze zoo ver
schillend is, dient met den smaak der
leden rekening gehouden en gezorgd, dat
ieder iets van zijn gading in de biblio
theek kan vinden. Steeds worde even
wel zulke lectuur aangeschaft, waaruit
men eenigszins leering trekken kan voor
ons tegenwoordig en toekomstig leven.
Na nog eenige wenken gegeven te
hebben over den catalogus het reglement
der bibliotheek, wie bibliothecaris mag
zjjn en hoe hö zön taak moet vervulien,
eindigt spr. met den wensch uit te spre
ken, dat door allen ean ernstig gebruik
moge worden gemaakt van de boeken
schat onzer vereen., inzonderheid van die
werken, waaruit de beginselen worden
gekend, opdat den vöand de mond worde
gestopt en de Naam des Heeren worde
grootgemaakt.
Op deze nuttige inleiding volgt een
vruchtbare bespreking, waarin goede
wenken worden gegeven over het lezen
der boeken, over de beste wöze van aan
schaffen van weken enz.
Dan krögen we een niet minder leer
zame inleiding te hooren van vriend
Jansen van Baarland over het onderwerp
„Propaganda». Onder propaganda ver
staan we aldus spr. het middel, om
godsdienstige, staatkundige of andere
leerstellingen te verbreiden. Elke bond
en elke. vereen, doet aan propaganda,
zich uitende naar binnen, zoowel als
naar buiten. We kunnen bö een vereen,
spreken van uitwendige en inwendige
propaganda.
Deze twee onderscheiden we ook als
we spreken over de propaganda die we
vcor de J. V. dienen temaken. Spr.zal
eerst handelen over de uitwendige, dan
over de inwendige propaganda. Wat de
uitwendige propaganda betreft, ontvouwt
hö de volgende stellingenI. Uitwen
dige prcpaganda is noodzakelökII. De
beste wöze van propaganda voeren be
staat in het verspreiden van vlugschrif
ten onder niet tot de G. J. V. behoorende
jongelingen van Geref. levensopvatting.
Dit moet aangevuld door persoonlök be
zoek III. Om aan het onder II genoemde
te voldoen, worden eenige personen,
liefst 2, benoemd om zich met de pro
paganda te belasten (propaganda-com-
missie); IV. Bezwaren, die zich hierbö
ongetwijfeld voordoen, zön overkomelök
en moeten overwonnen.
Wat de inwendige propaganda aan
gaat, daarover zet hö uiteen I. Inwen
dige propaganda is noodzakelök; II.
Middelen zöna. grondig lezen door de
ledenb. bestudeering van de weikjes
over het vereenigingsleven door deleden
der prop. com.c. de leden der com.
leveren van töd tot töd onderwerpen
over dat doel, grondslag en werk wöze
onzer vereen.III. De prop. com. hebbe
ook een taak ten opzichte der leden, die
dikwöls de vergaderingen verzuimen.
Ook over dit opstel volgt eenige ge-
dachtenwisseling, waarin spr. gelegen
heid vindt ook nog op andere middelen
ter propaganda te wözen, zooals het
houden van openbare vergaderingen en
het organiseeren van sprekers-avonden.
De voorzitter spreekt thans nog een
woord van opwekking, om met nieuwen
moed de wintercampagne in te gaan
spoort de Ringbestuurders aan tot trouwe
plichtsbetrachting inzake het Ringbe-
zoek en deelt cok nog het een en ander
mede over de gehouden bestuursverga
dering der Zeeuwsche afdeeling. Hieruit
blökt, dat de volgende samenkomst een
gewichtige zal zön, wöl alsdan zoo mo
gelijk een beslissing zal genomen wor
den ten opzichte van de zooveel be
sproken „Ringsplitsing." Als niemand
meer iets op het hart heeft, zingen we
gemeenschappelök twee coupletten van
het Bondslied, en gaat vriend Oranje
van Goes de vergadering voor in dank
gebed.
EIKMElML, A MD-
Koningin Wilhelmina heeft gistermid
dag een bezoek aan de tentoonstelling
te Epe gebracht.
Propaganda voor Rooden Dinsdag.
De afd. IV b. der S. D. A. P, te Rotter
dam had besloten, ter wille van de pro
paganda voor den Rooden Dinsdag twee
openluchtvergaderingen te beleggen. Tot
nog toe was zulks, volgens Het Volk,
nimmer verboden. Thans echter is geen
vergunning gegeven, omdat door het af-
lasschen van de poiitieke betooging op
17 Sept. een beschikking doelloos is.
Eigen vertegenwoordiging van Ned.
O. Indië. Op de openbare audiëntie ter
gelegenheid van den verjaardag van H.
M. de Koningin, heeft de gouverneur-
generaal Idenburg in uitzicht gesteld, dat
binnenkort de eerste stap gedaan zal
worden in de richting van een eigen ver
tegenwoordiging van Nederlandsch-Indië.
A. R. C.
Allereerst nog een kleine verbetering
en een aanvulling van het in ons \orig
nummer omtrent de reien medegedeelde.
De bogen van de deelneemsters aan
de bogenrei waren niet met bloemen doch
met oranje papier getooid, terwöl de
draagstertjes een oranje papieren mutsje
op hadden. De vlaggendraagstertjes droe
gen papieren mutsen en papieren sjerpen
in de Kleur der vlaggetjes.
Thans kunnen wö ons verslag ver
volgen met hetgeen de avond bracht.
Te half acht begon het Middelburgsch
Muziekkorps weer de duizenden wach
tenden op te vroolöken met melodiën.
Intusschen baproefde men met alle
macht de electrische verlichting, die
geïnstalleerd was tot zön recht te doen
komen, maar dit lukte niet volkomen,
het ls jammer, maar op dit punt is het
