No. 279 1912
Woensdag 28 Augustus.
26e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Buitenlandsch Overzicht.
Turkije.
Frankrijk.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Rusland.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Vereenigde Staten.
BINKKML.AHD.
EOLOHUV.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
eN
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de gebrui
kelijke plaats.
27 Aug. 1912.
Een vooruitstrevend Engelschman
Onder de regeering van Hendrik VI.
Gibbon verbaalt dat een zijner voor
ouders onthalsd is geworden, beschul
digd onder anderen „dat hjj de Jeugd
had bedorven door het stichten eener
school*.
Men oordeelde dat men boeken zeer
wel kon missen. Voorts werd hem als
een misdaad ten laste gelegd „dat hy
tot verguizing van den Kouing, diens
kroon en waardigheid een papiermolen
had doen bouwen en dat hy omgang
hield met' menschen die met hem zich
onderhielden over woorden en werkwoor
den en dörgeiyke verfoeyeiykheden, die
voor Christelijke ooren ondragelijk waren.
Gibbon Mémoires pag. 8,
Het is en blijft nog maar een troebele
toestand, daar op den Balkan. Ja, die
ongelukkige krijg met Italië deze
komt de zaak natuurlijk niet ten goede,
doch wij kunnen gerust aannemen, dat
die slechts een miniem gedeelte bijdraagt
tot den ellendigen inwendigen toestand
van het Turksche rijk. Vooral den laat-
sten tijd heeft deze oorlog niet de meeste
aandacht getrokken. Wel vonden er hier
en daar kleine militaire operaties plaats,
die dan de bladen voor een oogenblikje
van stof voorzagen, doch van te weinig
belang, om het doel, den vrede, ook
maar één stap naderbij te komen. Thans
kwamen berichten tot ons van een wa
penstilstand, in verband met de vredes
onderhandelingen. We leeren evenwel
langzamerhand niet te veel waarde te
hechten aan de berichten, die ons van
het oorlogsterrein bereiken, en daarom
laten we deze ook maar zooals ze zijn,
zonder er gewichtige conclusies op te
bouwen of ons in een of ander blij voor
uitzicht te verheugen. Vrede, .vrede!
klinkt het eenerzjjdsterwijl van andere
zflde ernstige krijgsverrichtingen gemeld
worden. Het heet, dat Italië, nu het in
de Egeïsche zee Diet verder zal optreden,
déar het toch niet weet, wat met de
bezatte eilanden te beginnen, thans een
grooten tocht in het binnenland van
Tripoli voorbereidt. In het najaar zou
de groote opmarsch te verwachten zijn.
Op den Balkan heerscht niet de rust
van een vervelenden komkommertijd. Met
bezorgdheid slaat men den toestand gade.
Rondom oproer, muiterij, ja feitelijk
oorlog.
De Albaneezen zetten hun plunderend
bedrijf voort, van de eene stad naar de
andere trekkend. De wapendépots van de
regeering worden aangevallen, de wapens
en ammunitie onder de manschappen
verdeeld. Te gevangenen worden uit de
gevangenissen bevrijd. Het is een for
meels oorlog dus. Bij Durasso kwam
het tot een hevig gevecht tusschen de
troepen, die den weg naar de stad bezet
moesten houden, en benden Albaneezen
en Mallssoren. Het was een hevig ge
vecht, waarbij aan beide zijden verschei
dene dooden vielen. Onder voorwendsel
dat zij tegen de Montenegrjjnen moesten
vechten, trokken zij verder en plunder
den den opslag van wapenen te Ipek,
Dzjakowa, Prizrend en Mitrowitsa. Malis-
soren hebben tweemaal een aanval ge
daan op Skoetari, maar zjjn teruggesla
gen. De Porte zou geen beteekenis aan
dezen aanval hechten. Waarom ook als
ze zich van al die kleinigheden ook'iets
moest aantrekken. Er zijn heusch wel
aangelegenheden, die dringender haar
aandacht vragen.
Montenegro veroorzaaat nog heel wat
last. Toch schijnt die zaak gauw beslist
te zijn, d. w. z. voorloorig. De gezant
van Montenegro-en die van Oostenrjjk-
HongariJe zijn op bezoek geweest te
Konstantinopel bij den minister van
buitenlandsche zaken en de gedachten-
wisseling tusschen deze heeren moet
van dien aard zijD, dat de hoop uitge
sproken wordt, dat de oplossing van de
laatste gebeurtenissen iD Saloniki wel
bevredigend zal zijn. Volgens een ander
bericht, verzekerde de Porte zelf, dat de
zaak met Montenegro beslecht zal worden.
Dit ïykt weer heel mooi. Jammer, dat
andere berichten nu roet in het eten
werpen. Montenegro zou er anders over
denken. En hieruit blijkt weer zoo dui
delijk de eenzijdigheid van alle berichten,
die ons bereiken. De Hongaarsche bladen
vermeldden in lange artikelen dat Mon
tenegro aan het mobiliseeren is, en dat
Servië yvsrig oorlogstoebereidselen treft.
Montenegro zou zelfs van een mogend
heid 140 snelvuurkanonnen ontvangen
hebben om den stijjd goed te kunnen
aanvangen. Het heeft er dus wel iets
van dat het geschil gauw beslecht zal
zjjn't Is zoo goed de zaak van beide
zjjden te belichten.
Servië treedt ook weer eens wai meer
op den voorgrond op het Balkan tooneel,
mede tegen den Turkschen boosdoener.
Turksche troepen hebben een pruwe-
ljjken aanval op de Serviërs gepleegd,
die de laatsten met ontzetting vervulde.
Velen werden laaghartig vermoord en
men beweert, dat de Turken plan heb
ben ook de Serviërs in Novibazar te
vermoorden. De Servische bladen ver
langen thans van hun regeering, dat zij
krachtige maatregelen neemt ter be
scherming yan do Serviërs in Turkye.
Het zou geon opzien baren, als deze
daad tot groote verwikkelingen leidde.
Da Serviërs al hans eischen eensgezind
den oorlog tegen Turkije. Met afkeer
wenden wij ons dan ook af, als wij van
die onmenschelijke moordzaak kennis
nemen.
Wat was de aanleiding Wraak, niets
dan de zucht tot wraak op een onschul
dige derde. De Turken waren verbolgen
over den tegenstand der Montenegrjjnen
en de oproerigheid der Albaneezen, en
daarom hebben zjj de Servische bevolking
zoo overvallen. Afschuwelijk!
Ieder voelt, dat men terecht vrees
koestert voor een oorlog, 't Is ook moge
lijk, dat de opgestoken storm weer gauw
bedaart, zooals dat wel meer gebeurt
daar in het oosten, 'tls te hopen.
Dan is Bulgarije er nog met zjjn
eischen mobilisatie van het leger, drin
gende stappen bij de mogendheden voor
autonomie van Macedonië en oorlogsver
klaring aan Turkije, al? de mogendheden
geen rekening houden met de eischen
van Bulgarije. Tot deze eischen kwam
men n.l. in een bijeenkomst van afga
vaardigden van alle partijen uit alle
Bulgaarsche steden. Ook dit kan een
oorlog tengevolge hebben. Ja, zal wel op
een oorlog uitdraaien. De natie is een
stemmig op dit punt. De Macedonische
kwestie moet uitgemaakt worden, zegt
men, en die kan ook uitgemaakt worden,
als't vierhonderdduizend man sterke leger
der Bulgaren opstaat en, goedschiks geen
recht verkrijgende, zich met geweld recht
wil verschaiïen. De regeering is het nog
niet geheel met zichzelf eens en kan die
poging om voor Macedonië een autonoom
bestuur te erlangen, nog niet steunen.
De stemming lijdt hier onwillekeurig
onder en is dan ook zelfs gedrukt, doch
o. i. zjjn er wel taekenen, die op een hefti-
gen strijd wijzen. We staan voor een
buitengewone Balkancrisis, wier oplos
sing een radicale ommekeer op den Bal
kan ongetwijfeld zal bewerkstelligen. De
loopende week zal wellicht van een en
ander de oplossing brengen.
In Marokko is de feitelijke toestand
nog dezelfde. De tegenwoordige politiek
der regeering ia een politiek van voorzich
tig, geleidelijk en laDgzaam voorwaarts
gaan. De Pranschen willen niet te spoedig
naar Marrakesj optrekken, doch eerst de
rapporten Tan generaal Ligautey afwach
ten. Langzaam eD zeker is natuurlijk het
beste. Men ziet wel iD, dat de algeheele
onderwerping van Marokko niet het werk
van een oogenblik is, doch wellicht vele
jaren kan eischen, althans wanneer
Frankrijk op deze wijze voortgaat en niet
tot te omvangrijke maatregelen in
Marokko overgaat. Er is in een belang
rijken ministerraad besloten, om de ope
raties vooralsog niet tot Marrakesj uit te
breiden. In deze vergadering deelde de
minister-president nog mede, dat de on
derhandelingen met Spanje over Marokko
op het punt staan afgesloten te worden,
en dat na de onderteekening van het ver
drag de resp. staatshoofden elkander zou
den ontmoeten.
Iatussch6n zitten de Franache consul
en de zijnen nog steeds in Marrakesj
gevangen.
Hun vrijheid van beweging was echter
nog zoo groot, dat 6en poging tot ont
vluchten ondernomen kon worden. Deze
werd verijdeld. Toen zij eenige mijlen
op weg waren, werden z(1 aangehouden
en genoodzaakt, om terug te keeren. Nu
zjjn ze even buiten Marrakesj, waar
zij zich een paar dagen kunnen
verdedigen. Natuurlijk, om het af te leg
gen. De Pransche regeering wil nu on
derhandelingen aanknoopen met den
pretendent El Hiba, om den consul met
zjjn mannen in vrijheid te stellen. En,
wanneer dit niet gelukt, dan volgt er
geweld. Een vliegende colonne wordt dan
uitgestuurd uit Mekra ben Aboe, waar
dan de aldaar gelegerde troepen worden
versterkt. De langzame operaties kunnen
dus nog wel eens door een heftig inci
dent onderbroken worden. Wanneer het
moet, z(jn de Pranschen niet ongeneigd
de troepenmacht belangrijk uit te breiden
om een of ander voorloopig doel met
woest geweld te bereiken.
De kruiser te Mogador moet de aldaar
heerschende roerigheid bedwingen. Men
zegt, dat deze daartoe gemakkelijk in
staat is. De laatste berichten maken mel
ding van verschillende vijandelijkheden
en zelfs nog hevige gevechten, waarbij
de vijand nog al zeer aanzienlijke ver
liezen leed.
In Rusland is de toestand nu niet
bepaald rooskleurig; stel, dat die wel
eeDS rooskleurig gehe6ten kon wor
den. Op 't oogenblik zijn de muiterijen
aan de orde van den dag, zoodat de
regeering krachtig moet ingrijpen. Het
is 'n sooit binnenlandsche oorlog. De
staat van beleg is reeds afgeuondigd in
Kroonstad en Sebastopol. En men denkt
er reeds over op nog meerdere haven
steden deze maatregel toe te passen.
De beweging moet zeer diep in het volk
geworteld zitteD, zoowel in de militaire,
als in de geestelijke wereld. Een uitge
breid onderzoek werd ingesteld, waarvan
de uitslag evenwel geheim gehouden
werd. Toch is het een publiek geheim,
dat er een centrale revolutionaire marine
organisatie ontdekt is, die vertakkingen
heeft in de meeste Russische haven
steden en aan boord van de groote
schepenbovendien een revolutionaire
beweging onder de geestelijkheid, spe
ciaal onder de jongere leden.
Men vreesde leelijke gevolgen van deze
revolutie. Ze zou zelfs plan hebben zich
van de geheele vloot meester te maken,
om zooara ze het heft in handen heeft,
Petersburg te kunnen beschieten, de
hoofdstad te bestormen, en dan een
republikeinsche regeering in te stellen.
Het is dus ook een strijd tusschen mo-
narohisten en republikeinen.
Ware de Russische regeering nu maar
voor verbetering van de sociale en poli
tieke toestanden te vinden, dan zou deze
beweging, die reeds van vele jaren ge
leden dateert, wel voorgoed bedwongen
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
kunnen worden. Doch zjj heeft geoor-
deeid tot andere maatregelen te moeten
overgaan, nl. het in staat van beleg ver-
i klaren van verschillende havensteden.
Wij betwijfelen, of dit de gewenschte
uitwerking zal hebben. Zeker, voor 't
oogenblik kan de rust weer intreden,
maar daarmede is immers het vuur niet
gedoofd l Rusland schreit al jaren om
verbetering van de sociale toestanden,
opruiming van de velerlei missta aden en
zal niet ophouden voor meer recht z'n
intrede zal gedaan hebben. Het zijn daar
om niet alleen de leden der vlootbeman-
ning, die aanleiding vinden den strijd
aan te binden. Zooals we zien de gees
telijkheid sluit zich er by aan en weldra
zal zelfs de Russische boer ook opstaan,
om het juk zich van de schouders te
werpen. Zoodra hy maar durft.
Zoo zien wjj, dat ook daar een heftige
kamp tusschen monarchisme en repu-
blikeinisme voor de deur staat.
Met spanning volgen wij de beraad
slagingen over de Paaamakanaalwet, die
tot zooveel internationaal gekijf zou kun
nen san leiding geven. President Taft
heeft nu dan toch de wet geteekend.
Wel probeerde hij eerst nog enkele wijzi
gingen aan te brengen, doch dat lukte
niet. In de eerste plaats wilde hy, dat
een beroep op de rechtbanken wegens
den aan Amerikaansche kustvaartsche
pen verleende vrydom mogeiyk was; toen
dit niet ging, trachtte hy deze mogeiyk-
heid althans door een congresbesluit te
doen vaststellen. Maar alles te vergeefs.
Men gaf hem op deze punten geen hand
breedte toe. De Senaat is by zyn meening
gebleven, dat de Unie het recht heeft
de schepen in de kustvaart van kanaal
rechten vry te stellen. Thans heeft de
Senaat zyn zitting verdaagd, zoodat op
de beslissing wel niet meer teruggeko
men zal worden. Eogelands protest heeft
dus niets geholpen. Men beweert, dat
Engeland nu pogingen zal doeD, om de
zaak in Den Haag te doen beslissen,
doch het is zeer de vraag, of de Senaat
daarin zal toestemmen.
In Canada ontvangt men dePanama-
kanaalwet niet zco welwillend. De groote
spcorwegmaatschappyen zien hun ver
voer door het aan de Amerikaansche
schepen verleende voorrecht bedreigd en
daarom heeft de wet d9eriyk kwaad bloed
gezet. Men wil z'n toevlucht nemen tot
een wraakmiddel, en de rechten der
Amerikaansche schepen in de Canadee-
sche havens beperken. Ja, nog sterker.
Er zal te San Francisco een Panama-
Pacific tentoonstelling gehouden worden
en nu gaan in Britsch Columbia stem
men op o*u deze tentoonstelling geheel
te boycotten. Wy zien het by elke weta-
invoeringde klasse, die zich een oogen
blik benadeeld acht, is tot kleinzielige
dingen in staat. Zoo heeft ook de zaak
van het Panamakanaal niet weinig ver
zet ontmoet.
De minister van landbouw, nyver-
heid en handel, heeft aan de ambtenaren
van de scheepvaartinspectie districten en
standplaatsen aangewezen o.a. aan den
inspecteur H. Ie Clercq, den adjunct-in
specteur G. H. Bouman, de experts C. van
der Mark en A. Wolkammer het 2e di
strict (Zuid-Holland en Zeeland en de
groote rivieren voor zoover deze voor
zeeschepen bevaarbaar zyn), met stand
plaats Rotterdam; aan den inspecteur
G. H. Leffers, de experts P. de Haas, K.
Hofland, L. van Dam, B. Slikkerveer, J.
Hagendjjk en P. Bouwmeester heo 4de
district (gevormd voor het toezicht op de
zeevisschers-vaartuigen, welke thuis be-
hooren iu Noordholland, Zuidhollanden
Zeeland), met standplaats's-Gravenhage
voor de heeren Leffers, De Haas en
Hofland, met standplaats Viaardingen
voor de heeren Van Dam en Hagendyk,
j met standplaats IJmuiden voor den heer
Slikkerveer en met standplaats Haarlem
voor den heer Bouwmeester.
De Kiesrechtbetooging. By de op den
dag van de opening der Staten-Generaal
te houden kiesrechtbecoogingop Houtrust
in den Haag, zullen, naar Eet Volk
meedeelt, de volgende sprekers optreden
de dames De Boer-Bultjes, Heieen An
kersmit de heeren Troelstra, Van Kuyk-
hof, Wibaut, Mendels, Schaper, Hermans,
Van der Goes, Oudegeest, Van der Heide
en Heykoop.
T. van Hiele. f In den ouderdom
van 80 jaar is te 's-Gravenhage overleden
de heer T. van Hiele, oud-referendaris aan
het departement van financiën, ridder in
de orde van den Nederlandschen Leeuw,
geboren te Zierikzee.
Een wantoestand. Het Soer. Hdbl. be
vat een artikel naar aanleiding van het
aftreden van resident Gerrits van Ter-
nate. Schrijver schetst den zwaren stiyd
di8n de resident moest stryden tegen
de corrupte Tarnataansche kliek, die tot
leus had: van de bevolking halen, wat
er van te halen is.
Op Halmaheira was feiteiyk' geen be
stuur. Houders van daar gelegen con
cessies konden doen, wat zy verkozen
de smokkelhandel in sterken drank,
opium, kruit en geweren bloeide- De
heer- Gerrits greep in met een yzeren
hand, terwyi de kliek kracht zocht in
het opstoken der bevolking en reques-
treeren by de regeering. Schryver somt
de verbeteringen op, welke aan resident
Gerrits zyn te danken en verwacht dat
deze in patria den stryd zal voortzetten.
Hy oppert den wensch dat de betrekking
van adviseur zal worden opgedragen aan
oudere ambtenaren en dat in gewesten
als Ternate een rechteriyk ambtenaar
zal worden geplaatst.
Het Soer. Hdbl. oordeelt op grond van
gegevens in het laatste jaar verkregen,
dat de regeering den heer Gerrits on
voldoende steunde en acht dringend
noodig dat de regeering den knoeiwin-
kel opruimt.
Een merkwaardige desertie Toen de
sedert naar Maiang gedirigeeide 3e com
pagnie veld- en bergbatteiy nog hierin
garnizoen lag, deserteerde op zekeren
dag de kanonnier König. Alle nasporin-
gen hier bleken vruchteloos en maanden
lang vernam men niets omtrent den
vooitvluchtige. Het bleek, dat König kans
had gezien met een schip naar Europa
te komen, waar hy via Nederland naar
Duitschland trok. Voor hy evenwel in
zyn moederland belandde, schynt hy zich
in Nederland aan misdryf te hebben
schuldig gemaakt. By het onderzoek
kwam uit, dat hy uit het Indische leger
gedeserteerd was. Hy werd opgezonden
en kortgeleden te Soerabaja onder gewa
pende geleide aangebracht. Ter indenti-
flcatie werd hy naar de battery te Maiang
opgezonden waar men vaststelde dat hy
de gedeserteerde König was. Zyn deser
tiezaak wordt thans door 2 officieren
geïnstrueerd, waarna hy voor den krijgs
raad te Magelang zal terechtstaan.
Köning is totaal acht maanden van
honk geweest.
Een haai ten prooi. In de rivier by
Padang is een inlandsch koekventer van
ongeveer twaalf jaar half verslonden door
een haai. Hoe dat gebeurde vertelt de
Sum.-Bode.
Ter hoogte van toko Tela en Co. zag
de koekventer eenige mannen en jongens
in de rivierbaden. Zyn koopwaar op den
oever deponeeren, zich ontkleeden en in
de rivier tjompen was het werk van een
oogenbiik en daar zwom de kleine lus
tig tusschen deandeienrond. Juist toen
hy zich in de rivier gewaagd had, zagen
eenige der badenden en prauwvolk de
vinnen van een haai boven water inde
nabyheid. Men schreeuwde bet jongetje
