No. 269
Vrijdag 16 Augustus
26e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
BIHHSHLAMD.
x/vb fnotiia.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
15 Aug. 1812.
Neg niet» geleerd.
Dit mag men wel zeggen wanneer men
het verslag leest van de jongst gehouden
jaarvergadering van het Nederlandsch
Onderwijzers Genootschap, en voorname
lijk de rede van den voorzitter, den heer
Lancee.
Deze rede was een protest tegen de
voorstellen der Staatscommissie voorde
Grondwetsherziening, welk een wijziging
van artikel 192 bedoelen in dien zin
dat voortaan niet meer alleen het open
haar onderwijs, maar het onderwijs in
zjjn geheel .voorwerp (zij) van de aan
houdende zorg der regeering." Ken wij-
zigiDg die tot verwezenlijking van Groens
oude leuze zou kunnen leidende vrije
school regel, de openbare school aan
vulling.
Met een oppervlakkigheid die haarweer-
ga zoekt, heeft bedoelde voorzitter deze
leus bestreden,daarbij onder meer bljjk ge
vende nog niet los te zijn van de onjuiste
meening dat onder de vrije school ver
staan wordt de vrije Christelijke school,
en verzuimende te bedenken dat er
behalve deze in den lande nog tal van neu
trale bijzondere scholen zyn. Waarbij de
man, onder instemming der vergadering
de openbare school verheerlijkte als het
palladium onzer volkseenheid.
Tegen dergelijke ouderwetsche bespie
gelingen, welke, om met Het Volk te
spreken, doen denken aan ,een filosoof
der zwakke sekse, bedekt met neepjes
muts, gezeten bjj een pruttelend kan
netje koffie, achter een groene hor, bij
gebrek aan konversatie kwaad (sprekend)
van de overburen", gaat men niet maar
met lange vertoogen in.
Wij volstaan dan ook met de over
drukking van de volgende zinnen uit de
rede van den heer Visee.
Voor die school wenschen wij den
strijd in te gaan, omdat op die school
gegeven kan worden wat ons paeda-
gogisch geweten ons voorschrijft, om
op die school de kinderen opgeleid
kunnen worden tot waarachtig ver
draagzame menschen. Die school is
tegelijkertijd het symbool van onze
volkseenheid. (Applaus.) Die school
blijft onze stevigste waarborg voor
onze volkskracht en tevens in de toe
komst voor onze nationale onaf hanke-
ljjzheid. (Applaus.) Die school is onze
kracht door den paedagogischen grond
slag waarop z(j rust. Die school moet
blijven de school van de overheidhet
bestaan van die school moet in de
Grondwet gewaarborgd blijven. Van
daar dat het hoofdbestuur wenscht
vast te houden aan den naam .open
bare school».
Wij vreezen zeer altijd voor de
mannen van het N. O. G. dat deze
holle phrasen van volkskracht en volks
eenheid en nationale onafhankelijkheid in
de eigen gelederen den lachlust zullen
opwekken en bij de Staatscommissie den
indruk zullen hebben gemaakt van een
houw met een houten sabel waarvan de
aangevallene bloedt als een meelzak.
Laat men toch breken met dien waan
als zou de openbare school zjjn plecht
anker, palladium, symbool of wat ook,
van onze nationale eenheid, vrijheid,
veerkracht en wat di8s meer zij.
Daar roepen de feiten immers vierkant
tegen inl
Hoe dit klaar te spelen
Genoemde heer Lancée heeft in zijn
rede voor het N. O. G. onder meer ge
zegd: „Wy hebben reeds lang aanvaard
het stelsel waarbij ook aan het Christelijk
onderwijs steun van overheidswege wordt
gegeven.*
Een poos later bij de behandeling van
een bestuur svoorstel om te vragen dat
het onderwijs Rijkszaak wordt, werd
aangenomen een amendement-Haarlem
om te schrappen de woorden .onver
minderd de mogelijkheid tot subsidi-
eering van bijzondere scholen." Tegen
die aanneming verzette het bestuur zich
niet, en de voorzitter die blijkens 't
hierboven aangehaalde er tegen wts,
bleef aan. Nu is hij tevens voorzitter
van bet comité om te verkrijgen hooger
salaris voor de onderwijzers.
Krijgen de bijzondere scholen geen
Rjjkssteun meer, dan moeten de voor
standers ten gevolge daarvan de sala
rissen der onderwijzers verlagen.
Nu moet dus de heer Lancée als voor
zitter van het salaris-comité bfl de re
geering aandringen op verhooging van
de onderwijzers-salarissen; en als voor
zitter van het N. O. G. op verlaging.
Terecht wordt door Het Centrum ge
vraagd hoe hjj dat zal klaar spelen?
Een beswaarde.
Wanneer men op 't geschrijf van de
kleinere vrijzinnige pers afgaat, dan staat
het met de vrijzinnige concentratie voor
1913 opperbest. Vooral de jongeren roe
ren zich flink. Zij z(jn de voortrekkers
of neen dit beeld deugt niet; het ver
onderstelt dat de anderen, gelijkgezind,
achteraan komen beter gezegd schijnt
zjj zjjn de vooruitloopers, zooals onze
kleinen doen voor het muziek, zingende
allerlei muziek dooreen, terwijl het mu
ziek met de eigen liederen op zelf ge
kozen wijs rustig en deftig achteraan
komt.
Want het wilde vooruitloopen der
jongeren waarborgt niet een even goed
driftvol achteraankomen der ouderen.
Of wat te zeggen van de nuchtere
beschouwingen, welke dezer dagen, blij
kens het verslag van een met mr. J. A.
Levy, oud-voorzitter der Liberale Unie,
gehouden vraaggesprek, door dezen heer
ten beste gegeven zjjn, en waarvan het
vrjj-Liberale blad ,De Fakkel" aldus
verslag dcet:
Het is onmogelijk vol te houden, dat
bedeelden stemrecht krijgen en nu
begrijp ik persoonlek niet onder be
deelden een vast of los werkman, die
zich bij een buitengewone omstandig
heid eens laat helpen. Wij hadden
indertijd bij Tak een heel goed crite
rium, wanneer men, zij 't op de meest
bescheiden manier weet te dragen de
kosten van onderhoud van zijn gezin,
van zich en de zjjnen, dan zou men
stemgerechtigd moeten zijn. Maar men
moet ten aanzien van het algemeen
stemrecht eenvoudig zeggen, wat men
er onder verstaat. Wanneer het alge
meen stemrecht op den voorgrond
treedt en de onzekerheid blijft, dan
kunnen wij daarop alleen schipbreuk
lyden.
Of de sociaal-democraten voordeel
van algemeen stemrecht zullen hebben,
is nog lang niet zeker, al is de leuze
ervoor een middel om met het volk
in contact te blijven. Want zooals zij
het opvatten het algemeen stem
recht voor mannen en vrouwen
weten wij vooruit wel, dat in het
algemeen op dat vrouwelijk deel in
het geheel niet gerekend kan worden.
De vrouwen zijn conservatief van na
tuur en ten tweede z|jn zij geneigd
veel belang te stellen in 't geen haar
geestelijke voorganger haar zegt. Het
is heel goed mogelijk, dat dit den
socialisten zeer tegenvalt en dat een
groot deel van ds stemmen naar den
clericalen kant zou gaan. Maar hoe
dat zjj, wjj kunnen op dit oogenblik
den algemeen-kiesrecht-strijd nemen
als een feit, waaraan niets te verande
ren valt. Zoodra de quaestie van alge
meen kiesrecht buiten het bereik van
gewone studie valt, komt het in de
clubs en kan je praten als Brugman,
het helpt je niets. Rooskleurig is de
positie niet.
Zooals deze staatsman de positie in
ziet, zijn er meerderen, die echter voor
't oogenblik hun mond houden, omdat
de algemeene stroom is: anticlericaal.
Maar 't blijft niettemin waar: wordt
niet uitgemaakt welk soort „algemeen"
kiesrecht verlangd wordt, dan valt de
vrijzinnige concentratie, wanneer zjj aan
de vaststelling van de prsitieve blad
zijde van haar program toekomt, onver
mijdelijk in het water.
Want algemeeD kiesrecht, vooral met
vrouwenkiesrecht er b(j, waait allicht
meer in onze zeiltjes dan in die van de
vrijzinnigen
Wij althans zijn er niet bang voor.
En zij hebben de geschiedenis tegen
zich.
De kiesrechtuitbreiding van 1886 en
die van 1899 bracht ons winste, en een
rechtsch kabinet was er de vrucht van.
Crediet-coöperatie.
De tyd dat de Middenstand zijn heil
zocht in maatregelen van Staatswege
tegen de coöperatie, is voorgoed voorbij.
Men heeft leeren inzien, dat men juist
zelf de coöperatie had ter hand te ne
men. Zjj is geen universeel middel, maar
wel het geboden middel voor verhelping
van tal van euvelen.
Zoo blijkt zij telkens weer, behalve bij
den inkoop, ook bjj het crediet van groot
belang.
Het l. S. W. bracht daarvan weer
een voorbeeld.
Dit blad schrijft:
5 millioen, dat zal dit jaar de om
zet zjjn van de nog slechts twee jaren
bestaande Hanzebank in 't bisdom den
Bosch. Voorwaar een cijfer, dat op de
schitterendste wjjze getuigenis aflegt
van 't welslagen der credietco Operatie
door de middenstanders.
Ieder Hanzelid, dat van de bank
wil profiteeren, behoeft slechts een
aandeel van f50 te nemen. Het is
evenwel niet noodig dit bedrag in eens
te storten. Men behoeft slechts f5 en
vervolgens elke maand f2,50 te betalen,
zoodat ook de kleinere middenstanders
van de bank profiteeren kunnen.
Daarbij heeft de bank nog een
spaarkas, die eveneens met reuzen
schreden vooruitgaat. Deze spaarkas
vergoedt 3 pCt.men kan zjjn geld
vanaf fl deponeeren en met één dag
opzegging tot een bedrag van flOO
terugvorderen. Dus eveneens eene prac-
tische en voordeelige instelling.
Wel een be wjj s, zegt Be Rotterdam
mer terecht, hoe geschikt de Coöperatie-
vorm is voor de credietverschafflng aan
den Middenstand.
V
Twee maten
De Engelsche minister Lloyd George
heeft bjj de uitvoering van zjjn sociale
verzekeringswetten tegenkanting onder
vonden van de zjjde der geneeskundigen.
Eenzelfde verzet bedreigt ook minister
Talma by de invoering van zjjn Ziekte
wet, wanneer deze er komt.
De vakvereniging dar geneeskundigen
heeft een viertal eischen gesteld, waar
aan de regeling der Ziekteverzekering
moet voldoen, indien zy de belangen der
geneeskundigen niet zal schaden.
Het Volk neemt de geneeskundigen
over dit geval onder hmden. Vooral
hierom, omdat de vakvereeniging de
arbeiders met een inkomen van f1200
tot f1500 uit de verzekering zal uit
schakelen.
Het blad sommeert de geneeskundigen
die sociaal-democraat zjjn, om zich af te
scheiden van hun Jvakgenooten, en de
zjjde te kiezen van hun geestverwanten.
Deze dokters mogen derhalve niet mee
doen. Het Volk acht dit zelfs in het
algemeen belang.
Maar waarom heeft Het Volk, waar
om hebben de sociaal-democraten en
anarchisten dan zoo gescholden op de
Chr. werklieden in 1903, die, juist om
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels ƒ1.—, iedere regel
meer 10 cent.
het ware algemeen belang, weigerden
mee te doen aan het anarchistisch avon
tuur, droever gedachtenis?
Zjjn de dokters welke zich onttrekken
aan 't besluit- hunner vakvereeniging
geen onderkruipers, en waren de werk
lieden die, in 't algemeen belang, zich
aan de staging onttrokken, of doorwerk
ten, het wel?
O, dat meten met twee maten toch!
Gevaarlijke lectuur.
Dat sommige vrijzinnige bladen gevaar
lijke lectuur zijn voor onze menschen
wordt door de Be Graafschapper nog eens
herinnerd aan de hand van een no. van
de Nieuwe Rotterd. Courant. Dit blad
schreef n.l. over den dood:
„De dood is niets: alleen is het
doodgaan zoo'n onaangename bezig
heid. Je moet zooveel doormaken voor
zoo weinig. Het is even erg als de
veldtocht voor een parlementsverkie
zing. In een goedgeordende wereld zou
er geen verdrietig verwordingsproces
zijD, noch vóór noch na den dood.
Gö zoudt onbezorgd en argeloos uw
gewonen gang g. an en op het oogen
blik, door een onnaspeurlijke voorzie
nigheid voor uw ontbinding bestemd,
poefuw kleeren zouden een oogwenk
verrast bljjven staan en dan op een
hoop rollen zonder het geringste deel
van u er in.
▲Is w(j dan moeten sterven, waarom
wendt de voorzienigheid dan niet deze
eenvoudige en verstandige manier aan?
Het zou zooveel verdrietelijkheden be
sparen. Het zou zoo zaiver, zoo pijn
loos, zoo schilderachtig zjjn...»
In hetzelfde vrijzinnige blad, in hetzelfde
nummer lezen we in een verslag over
de Europeesche rondvlucht, de volgende
lichtzinnige beschouwing
„Het vliegen met een passagier acht
hjj behalve om de gezelligheid, nog
daarom een voordeel, dat men, verlo
ren zjjnde, ten minste nog iets zeggen
kan.
Evenwel, de heer Van Meel zal niet
verloren gaanimmers hij wijst mij
een met een rood wit en blauw lint
aan zijn vliegtuig bevestigd hoefjjzer,
dat, als elk kind en elk scepticus weet,
geluk aanbrengt; en dat inderdaad,
evenals de talisman van WijnmaleD,
de geöischte diensten tot dusverre stip-
teiyk volbracht. Beiden zQn immers
gezond en wel
Ziedaar (zegt Be Gr.) enkele staaltjes
van de geestelijke spijze, welke in liberale
en neutrale bladen den volke wordt op
gedischt.
Waar nog steeds Christen-menschen
zulke lectuur voor de huiskamer geschikt
vinden, is het goed, daar telkens weer
op te wjjzen.
Kwade samen-sprekingen bederven goe
de zeden 1
Welk een invloed!
De Afrikaansche zendeling Dr. Moffat
kwam op zekeren dag de woning van een
opperhoofd voorbij, die, naar den zende
ling scheen, nog weinig van den invloed
van het Evangelie had gemerkt.Hjj hoorde
den man roepen „Ach, wat een ongeluk!"
De stem klonk zoo weemoedig, dat de
zendeling zich gedrongen gevoelde tot
den man in te keeren.
«Wat is er gebeurd, Tamra?" vroeg
de zendeling. „Uw vrouw of zoon is toch
niets wedervaren?"
„Neen," antwoordde Tamra, „er is nie
mand ziek, maar mijn dienaar heeft my
verteld, datmyn waakhond een blad van
den Bijbel, dien u mjjn bezorgd hebt,
heeft opgegeten."
,/Missehien kan ik n wel weer een blad
teruggeven," zei de zendeling.
»Ja," zeide het opperhoofd, maar de
hond deugt nu niet meer. Hjj zal mjj
nu geen wildbraad meer brengen en zal
myn vyanden niet meer aanvallen. Hy
is nu zoo zacht geworden evenals een
lam, evenals myn knechten, die ook den
By bel hebben opgegeten en andere, zacht
aardige menschen zyn geworden, en nie
mand meer kwaad doen. Ik zeg u, zen
deling, mijn hond is du verknoeid en u
hebt ei de scbuld van, want sedert gy
dat boek gebracht hebt en myn onder
danen het lezen, willen zy geen roof
tochten meer ondernemen.c
Welk een invloed kende die hoofdman
den Bjjbel toe
Van Syns ffeill. Volksblad.
Arbeidsvoorwaarden-Kantoorbedienden.
Reeds voor een viertal maanden deel
de het orgaan van de Ned. Vereen, van
Chr. Kantoor- en Handelsbedienden mede,
dat van Minister Talma een enquête te
wachten was in zake de arbeidsvoor
waarden waaronder de kantoorbedienden
leven. Thans kan worden gemeld dit
onderzoek heel spoedig zal beginnen.
De vorige week had een samenspreking
plaats tusschen den Directeur-Generaal
van den Arbeid en vertegenwoordigers
van de nationale organisaties van
kantoor- en handelsbedienden. Het onder
zoek zal loopen over de arbeidstyden,
loonen, arbeid van jeugdige personen en
vrouwen, Zaterdagmiddagrust, vaeanties
en hygiënische inrichting der kantoor
lokalen. De bedoeling was uit te schakelen
de winkelkantoren en de kantoren van
advocaten, notarissen en dergeiyke. Door
de vertegenwoordiging der vakvereni
gingen is er krachtig op aangedrongen
deze laatste categorie kantoren niet uit
te sluiten. Zoo veel mogeiyk zal met
dit verzoek rekening worden gehouden.
De groote steden, Amsterdam, Den Haag
en Rotterdam zullen geheel worden be
werkt. Voorts worden nog enkele steden
die men als type kan beschouwen afge-
vischt. Van de uitkomst van het onder
zoek zal het afhangen, of wetteiyke be
palingen ten behoeve van deze categorie
arbeiders zullen worden ontworpen. Ned.
Be Schiedamsche verordening. Naar
Be Tijd weet mede te deelen, is van
Gedeputeerde Staten van Zuid Holland
nog geen beslissing ontvangen aangaande
de veel geruchtmakende verordening
inzake het zitten en liggen langs glooi
ingen en djjken enz. Toch zyn de in dat
art. gestelde „veertien dagen" reeds na
genoeg verstreken. Een en ander wyst
er op zegt het blad dat de Gede
puteerde Staten genoemde verordening
nog in nadere overweging hebben ge
houden. Naar verluidt zal de verordening
Diet door Gedeputeerde Staten worden
goedgekeurd maar zullen dezen aan de
Kroon vernietiging aanvragen en wel op
groDd van art. 151 der Gemeentewet, daar
Gedeputeerde Staten meen en, dat dit
od der werp voldoende in een Rykswet,
n.l. de z.g. Zedeiykheidswet, is geregeld.
Behalve de Indische- en Staatsbe
groting voor 1913, zyn deze maand bjj
den Raad van State ter overweging aan
geboden voorstellen tot herziening van
verschillende bepalingen der Grondwet
en een ontwerp betreffende de overne
ming van de pensionneering der ge
meente-ambtenaren door het ryk.
Hevige brand te Middelburg. In den af-
geloopen nacht om ongeveer een uur ont
dekte de wachtdoende onderofficier uit
de kazerne alhier, dat er brand woedde
in de wasschery en ververy van den heer
A. W. Krapels aan den Penninghoek-
singel alhier. De politie werd gewaar
schuwd een agent spoedde zich met een
minimal naar het gebouw, doch toen
stond het binnen reeds byna geheel in
vlammen. Waar het ter plaatse een com
plex van nauw tegen elkaar gebouwde
pakhuizen en woningen is werden de
