No. 262 1912
Donderdag 8 Augustus
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
26e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
ÏÏ1T 2333 PSag.
Een vergelijking.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers„0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels ƒ1.—, iedere regel
meer 10 cent.
lfl
Van zekere zyde heeft, men den schiy-
ver van de artikelen „Quo Vadis" (Waar
gaan we heen ?j in de Vlissingsche Cou
rant verdacht verkiezings-ac.ie te voeren.
Voor een deel was dit zyn doel zegt hü.
Maar geen actie voor een bepaalde party
wilde hy. En hy gaf aan de tegenstan
ders gelegenheid om voor de her.- temming
op 18 Juni zyn artikelen van 8 en 15
Juni te bestryden. Eerst 17 Juni bracht
echter een bestryding van zijn artikel
van 8 Juni, ook door ods aangehaald.
Op slechts één punt biykt de bestryder
den schryver Motor te hebben
tegengesproken.
De tegenspreker schreef:
„Vlissingen hteft groote kapitalen ge
leend en groote kapitalen verwerkt. Dat
is waar! Maar daardoor is VlissiDgen
nu ook zoo ryk! Te balans van 1910
leert ons, dat Vlissing's bezittingen van
1905 tot 1910 vermeerderd zjjn met
1,140,471,30 gulden".
Spottend antwoordt Motor op dit ba
lans argument
„Vouw een blad overlangs in tweeën.
Noteer op de linkei helft uwe bezittingen,
op de rechterhelft uwe schuldeD, bepaal
door aftrekking het saldo, om dat ook
rechts te boeken als zuiver bezit, en vind
door optelling de twee, natuuriyk geiyke,
totalen." En klaar is de balans, die
de eigenaardigheid vertoont, dat ze steeds
balanceert
Maar hoe?
't Is by zoo'n balans nooit „lood om
oud yzer", maar vaak «lood om goud".
Lood links en goud rech:s.
En dan vervolgt hy
Ik beken eeriyk, dat my het standpunt,
waarop B. en W. zich stellen by de
waardebepaling der gemeenteiyke bezit
tingen, geheel onbekend is.
Mag ik daarom myn geacbten debater
een vraag doeD, waarop hy desnoods met
een getal zou kunnen antwoorden
Hy kent natuuriyk de woestijn Gobi",
die zich uitstrekt tusschen de Badhuis
straat en 't aRooie Dorp", dat wy dan
ken aan de philantropie van de Regee-
ging in samenwerking met ons Gemeen
tebestuur en waarvoor de gelden der
schatkist stellig niet zoo gemakkelijk
beschikbaar zouden zyn gesteld, had men
van uit Den Haag een kijkje kunnen nemen
achter de Vlissingsche schermen. Die zand
vlakte is ooftgemeentebezitenpryktdus
ook op de balans. En nu zou ik, o zoo
graag, eens weten, tegen welken prijs
per vierkanten meter de balans waai de van
dien grond bepaald wordt en door welke
onpartijdige deskundigen die prijs is vast
gesteld.
Motor verhaalt verder van een plan
nenmaker uit Patagonië die hem in een
»vizioen« verscheen.
Hy vertelde my o. a., dat vin 1905
tot 1910 de waarde van zyn bezittingen
vermeerderd was met 1140 duizend gul
den 'kGeef weer ronde maar geen
geflatteerde getallen.
'k Voelde myn hart sneller kloppen
van biyde verrassing over zooveel voor
spoed.
Maar eer ik gelegenheid had, hem
myn bewondering uit te drukken, voegde
by aan zyn mededeeling toe, dat zyn
zoo kolossaal vermeerderde bezittingen
in 1910 hadden opgebracht 9 duizend
gulden
'k Wilde hem vol verbazing vragen, of
de rentevoet zoo by zonder laag is in
Patagonië. Maar hy wenkte my, te zwy-
gen. üy wilde, dat ik eerst alles weten
zou.
Om te geraken tot die geweldige be-
zitBvermeerdering had hy eenige tonnen
gouds van iyn vaaeriyk erfdeel móeten-
verwerken, en by Europeesche vrienden,
die flinke rente berekenen en geregelde
«■flossing bedingen, groote kapitalen moe
ten leenen. En in 't zelfde jaar 1910,
toen zyne bezittingen te zamen hui
Netto ink. uit bez.
Ook die van 1912
f 9550,20"
Bruto ink. uit bez. f 14512,49"
Verschillende ODk. - 4270,61
zen en lanaeryen, erfpachten, gras, hak-,
hout, cynzen, jacht- en visscheryrecht,
effecten, alles inbegrepen, niets uitgezon
derd hem opbrachten 13 duizend gul
den, moest hy naar Europa overmaken
Aan interest f47.000
Aan aflossing - 25.000
Totaal f72.0 0
Negen en vijftig duizend gulden moes
ten er door den armen millionnair bui
ten de bezittingen worden «gevonden",
enkel en alleen om de geldschieters te
vreden te stellen. Gelukkige geldschie
ters! Arme Patagoniërs!
Verbeeld u myn verbazing, toen ik,
by 't verzamelen van gegevens voor de
afwerking van myn artikel, tot de ont
dekking kwam, dat de cyfers van myn
vriend volkomen klopten met de getal
len der Vlissingsche begrooting en balans
van 1910!
Het droombeeld was een werkelijkheids
beeld
En hy voegt er in een verbeterd aan
hangsel het volgende aan toe
Ziehier de verbeterde rekening over
1910. 'k Geef ditmaal de nauwkeurige
bedrageD
Bruto ink. uit bez. f 13401,55"
Verschillende onk. - 4104,57"
Netto ink. uit bez. t 0296,98
Ziedaar het volkomen juiste bedrag, dat
onze van 1905 tot 1910 met f 1,140,471,30
vermeerderde bezittingen in laatstge
noemd jaar zuiver opbrachten.
Van dat bedrag zou de gemeente in
1912 haar straatverlichting, notabene
enkel haar straat verlichting kunnen be
talen, en dan zou ze nog juist f1139,37*
overhouden.
Anders.
Van dat bedrag van f9296,98 zou de
gemeente dit jaar bijna de helft kunnen
betalen van swat ze noemt het gewoon
onderhoudharer openbare werken.
En nu de rekening van 1911
Bruto ink. uit bez. f 13777,49
Verschillende onk. - 4227,28"
f 10241,88"
De lezers merken met voldoening voor
uitgang. Een vooruitgang va f 945,20"
in twee jaar tyds. Het spyt my zeer,
maar ook die voldoening moet ik hun
ontnemen met de opmerking, dat de
gemeente in 1910 en 1911 ook weer voor
f80596,85 aan grond en huizen bijkocht.
En dat is weer een bevestiging van myn
vermoeden, dat de rentevoet bijzonder
laag is in Patagonië.
Het antw oord van Motors tegenspreker,
den heer Golden berg, die er een warme
verdediging van de liberale begiDseleD,
de liberale party en de liberale candidaten
aan vastgeknoopt had, was - aldus
Motor „door zyn jammerlijke leegheid
een krasse bevestiging van oen inhoud
myner artikelen. Als hy werkeiyk meent,
dat het crediet (sicder burgers schade
zal ïyden Hoor het streven naar waarheid,
dan ware zwygen wel zoo verstandig
geweest."
Motor besluit
Oprecht spyt het my, dat wy niet te
weten zyn gekomen, hoe zwaar op de
gemeentelyke balans de „woestijn Gobi"
weegt. Aan cLie wetenschap was en ts
de geheele burgery zeer veel gelegen.
Terwyi hy in een vorig artikel herhaalt:
„Nog altyd zyn er enkelen, die leven-
digen handel in gemeentelyke bouwter
reinen, onnoodigen huizenbouw en daar
mee gepaard gaande bedry vigheid in de
bouwvakken als zekere teekenen van
welvaart beschouwen."
En den wensch uitspreekt dat by 't
streven naar verbetering geen partybe
lang maar 't gemeentebelang de saam
werking zal beheerschen.
Wy kHnnen van uit de verte over de
juistheid der opmerkingen van den schry
ver niet oordeelen. Wel constateeren wy
dat zyne beschouwingen nog niet zyn
weerlegd gewordenen men in den ge
meenteraad er geen andere reflex op
vernomen heeft, dan den wensch om van
naamloos courantengeschryf geen notitie
te nemen.
7 Aug. 1912.
Tegen.
Ook de komkommertyd wordt door
sommige vryzinnige staatslieden benut
om de sociale wetgeving od in verband
daarmede het Tariefontwerp by.de kiezers
onaangenaam te maken.
Zoo dezer dagen te Kcevorden, waar
in een vergadering, belegd door den
Bond van vryzinnige propagandaclubs,
een paar unionisten, geflankeerd door
een vry liberaal en een vryzinnig demo
craat op sociaal-democratenmanier de
goe menigte kwam „inlichten".
Het verslag in Het Vaderland be
vatte het volgende staaltje:
De heer De Jong, lid van de Tweede
Kamer voor het district Hoorn, wees
er op dat in October de clericale coa
litie zal bewyzen, dat ze ten doode
gedoemd is. Dan toch zal in der haast
een wet worden gemaakt, welke de
Nederlandsche arbeiders in staat zal
stellen om na 54 jaren premie te
hebben betaald een mager pensioentje
te ontvangen. De Staat wil echter een
deel dier pensionneering bekostigen
met gelden welke ze op een struik-
roover-manier heeft gekregen.
Inderdaad, dit is sociaal-democraten
manier-
De uitdrukking „struikroovermanier"
is trouwens aan de S. D. Pers ontleend
en het „mager pensioentje" «na 54 jaar*
is een logenachtige paraphrase op Rood
huyzens „wat heeft een dooie aan een
rijksdaalder".
Logenachtig hierom vooral omdat by
invaliditeit reeds op veel jonger leeftijd
dan de genoemde 54 jaren het pensioen
immers intreedt.
Wy zouden nog meerdere staaltjes
van hoogst berispeiyke bestryding uit
het verslag kunnen opdiepen. Zoo sprak
ds. Vos van «Clericale dompery"Drion,
secretaris van den Bond van vry Libe
ralen, hekelde de verkeerde methode
om sociaal te hervormen, en verkocht
daarby de onjuistheid dat de sociaal
democraten groote geneigdheid toonen
om minister Talma te steunen. En dat
terwyi de S. D. A. P. in meeting en
pers üerhaaldeiyk de sociale wetgeving
met name de invaliditeitswet en het
Tarief, dat „stuk volksbedrog" over den
hekel haalt.
Men kan er vast oprekenenin 1913
staat Links van Drion tot Duys
pal voor een vryzinnig ministerie, op
gevaar af dat weelr de sociale wetgeving
voor zeer langen tyd er om verschoven
wordt.
Met groote woorden en hard ge
schreeuw moeten de kiezers daarop nu
reeds worden voorbereid.
Want men weet wel dat men zwak
staat, met een periode 1905—1907 achter
zich.
Aan de Stand, ontleenen we een ver-
geiyking, die mr. Aalberse in het Rath.
Soc. Weekbl. maakt tusschen den verze-
keringsstryd in Engeland en hier ten
lande
Toen de Engelsche Minister Lloyd
George zyn wetsontwerp betreffende de
verplichte ziekteverzekering had inge
diend, konden onze liberale kranten
niet uitgepraat raken over het enthou
siaste onthaal, dat zyn wetsvoorstel
zelfs by de oppositie gevonden had.
„Zie je, dat is nu pas 'n Minister die
't wetgeven verstaatVergeiyk dat nu
eens met de kritiek, die op de wets
ontwerpen van onzen Minister Talma
wordt uitgeoefend 1 Welk een figuur
maken wy dan
Ja, welk een figuur!
Dochaan wie de schuld P Aan
Minister Talma, ofaan onze oppo
sitie die niet zoo hoog staat, om ook
't goede in den politieken tegenstander
openiyk te durven waardeerenP
Frappant is ook dithet Engelsche
enthousiasme over George's wetsont
werp vond luide weerklank in onze
liberale pe. s. Maar wat bemerkten wy
nu hier van de hevige oppositie, die
thans in Engeland opkomt juist tegen
de regeling, welke George voorstelt, en
dat vooral op een punt waar men juist
de grootste verwyten tot Minister Tal
ma heeft gericht: de ziektebehandeling.
Zoowel de dokters al3 de Friendly
societies biyken hoogst ontevreden.
„The Catholic Times" van 16 Juni
een blad dat zeer met Minister Ge
orge ingenomen is zegt dan ook:
„Gelukwenschen kwamen tot hem
van alle kanten. Voor een tyd waren
de politieke scheidingsiynen uitge-
wischt. Conservatieven waren even
hartelijk als de Liberalen en de Arbei
dersafgevaardigden in hun verwelko
ming van het wetsontwerpMaar
langzaam kwam de kritiek op. Eerst
heel voorzichtig. Dan luider hier, dan
weer daar. Dan een krachtiger toon.
En nu is 't een lawaai van alle kanten.®
En verder heet het in 't zelfde blad
Ihe Catholic Times erkent, dat er wel
een en ander in 't wetsontwerp zal
moeten veranderd worden, en dat er
overal vergaderingen worden gehouden
van doktoren, waaruit blykf, dat deze
hun medewerking aan de uitvoering
der wet, biyft ze ongewyzigd, zullen
onthouden.
Wat biykt dus
Dat men in Engeland dezelfde be
zwaren ondervindt, als hier, maar dat
de Engelsche oppositie hoog genoeg
staat, om den Minister tochtehuldigeD.
Van dat laatste merkt men by ons te
lande al een bedroefd klein beetje I
Chineezenrelletjes. Men verneemt uit
goede bron dat een nieuw onderzoek ge
last is omtrent de gevangenhouding van
den hooidcommissaris van politie tydens
de Chineesche relletjes te Soerabaja. Alle
ambtenaren en beambten die daarvan
getuige waren, moeten daaromtrent rap
porteeren. N. R. C.
Nederlandsch voor de Inlanders.
Men schryft van inlandsche zyde:
„Moest de Nederlandsche taal vroeger
voor den Javaan gelden als iets, dat de
deftigheid de voornaamheid verhoogt,
thans is de kennis daarvan eerste eisch
om in de maatschappy een redeiybe
positie te veroveren.
Ook voor den inlander is Hollandsch
de eenige Europeesche taal om zich te
kunnen ontwikkelen. Men spaart thans
geen kosten, hoe hoog deze dikwyis ook
betrekkeiyk zyn, om zyn kinderen de
gelegenheid te geven Hollandsch teleeren.
In den beginne, toen er aan de inland
sche le klasse scholen'nog geen onder
richt in het Nederlandsch werd gegeveD,
liep het aan de Europeesche scholen
storm met aanvragen om plaatsing van
de zyde der inlandsche ouders. Wyi
deze onderwysinrichtingen uit denaard
der zaak in de allereerste plaats moeten
voorzien in de behoefte aan onderwys
by de Europeesche bevolking, spreekt
het van zelf, dat de toelating van tien
tallen inlandsche leerlingen wegens ge
brek aan plaats geweigerd moest worden.
Van regeeringswege wörd later in den
drang naar kennis van de Hollandsche
taal by de inlanders tegemoet gekomen,
door de toevoe/ing van Europeesche
leerkrachten aan de le klasse inlandsche
scholen. Doch dit onderwys kan niet
aan ieder toekomen.
Daarby heeft de „particuliere school"
goud gesponnen.
Overal bloeien thans de „particuliere
scholen", waar aaD inlandschp kinderen
onderwys in het Nederlandsch wordt
gegeven. De leden van het zelfde gilde,
die op plaatsen van eenige beteekenis
liefst voor winkeljuffrouw spelen, gaan
in de binnenlanden er allicht toe over
een „sekolah particulier" voor de inlan-
dertjes te openen.
Dat de juffertjes vaak aan de verlei
ding niet het hoofd kunnen bieden, is
begrypeiyk, waar de gelegenheid zich
voordoet, om door lichte prestaties maan-
deiyks een niet onaardig sommetje by
elkaar te stryken. En de inlandsche oy-
ders, die by drommen hun kinderen aan
de zorgen van de eerste de beste „goe
roe particulier" toevertrouwen, kunnen
gewooniyk de degeiykheid van het ge-
g9vén onderwys niet beoordeelen.
Verzet op Mendanau. De bewoners
van het tegenover Billiton gelegen eiland
Mendanau weigerden aan den oproep van
het bestuur tot het verrichten van üeeren-
dienst op eerstgenoemd eiland gevolg te
geven. De civiel-gezarhebber van het
district Manggar ging met twintig ge
wapende politiedienaren naar Mendanau
om de bevolking te overreden, keerde
evenwel onverrichter zake terug, waarop
veertig recalcitranten werden overge
bracht naar Tandjoeng pandan en ge-
straft met zes dagen gevangenis. Na
ommekomst van dien straftijd bleven
zy weigerachtig en kregen weer zes dagen
opsluiting. Toen werden weer tachtig,
nieuwe onwilligen overgebracht van het
eene naar bet andere eiland en gestraft
eveneens met zes dagen opsluiting, en
eerstdaags gaan opnieuw honderd vyftig.
In de gevangenis is geen ruimte en de
opeenhooping van zooveel menschen
heeft nadeelige gevolgen. De reden der
weigering is dat er geen voldoende
prauwen ter beschikking van de eilan-
deis zyn om in grooten getale over te
steken naar Billiton. Buitendien leven
deze van vischvangst en klapperteelt,
zoodat zy moeilyk lang kunnen worden
gemist.
De lichtopzichter, een Europeaan op
het eiland Mendanau, is mede oorzaak
van het volksverzet, omdat deze het volk
uitlegt dat het onwettig door het bestuur
wordt opgeroepen. Momenteel is die op
zichter naar Batavia, waar hy volgens
belofte aan de eilanders hun grieven by
de bevoegde autoriteit zal voorbrengen.
De adsistent-resident heeft een klacht
ingediend by het departement van Ma
rine tegen dezen opzichter. De spanning
tusschen de eilanders en het bestuur
is groot.
Verkeerswezen. Meer en meer trans
port-auto's komen in de Preanger in
gebruik.
Vooral veraf gelegen theeondernemin
gen zien het nut dezer voertuigen hoe
laDger zoo meer in, en men is thans van
plan om in het Soekaboemische een
geregelden auto dienst naar de Wyn-
koopsbaai in het leven te roepen.
Vele ondernemingen, vooral in het
Tjibadaksche, denken zich by dien trans
portdienst aan te sluiten om thee, in
plaats van per spoor, naar de Wyn-
koopsfcaai te verschepen met ds Paket-
vaart. Grootsche plannen zyn daarvoor
in de pen. Zelfs kalk ziet men uit die
streek per transport auto naar Batavia
en elders transporteeren. Hbl,
