No. 261 1912
Woensdag 7 Augustus,
NIEUWSBLAD
ELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Buitenlandsch Ovarzicht.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
De opgaaf van den spoordienst
komt In dit nommer voor op de gebrui
kelijke plaats.
6 Aug. 1912.
Het aantal onderwijzers die door da
staatkunde naar boven komen, en in de
politieke wereld op hun plaats zijn, en
er zelfs naam maken, vermeerdert steeds.
Onder de journalisten zijn mannen,
wier loopbaan begon als onderwijzer.
In de rechtsgeleerde wereld treft men
tal van oud-onder wijzers aan. Wjj noe
men slechts mr. Sybrandy uit Almelo,
mr. Thiel uit Haarlem en mr de Vries
wethouder van Amsterdam.
De wethouders van alle drie de groote
steden in ons land waren vroeger onder
wijzer; de heer de Wilde in een be
scheiden dorpje op Tholen de heer v. d.
Molen in een afgelegen plaatsje in Gro -
ningen.
De heer Ketelaar was klasse-onder
wijzer, toen hfl tot lid der Tweede Kamer
gekozen werdde heer Ter Laan was
hoofd eener school te Delftook de
minister De Waal Malefljt studeerde als
jongeling voor de onderwjjzersacte.
Het is toe te juichen dat onder onze
paedagogen zoovele mannen gevonden
worden, die kans zien door eigen in
spanning, met Gods hulp, al erkennen
zij dit niet allen, zich naar voren te
werken.
Wij hebben het .nooit betreurd, wan
neer schoolmannen van Links als de
De Jongs (Klaas in 1872 en zijn naam
genoot met de vele namen in den jong-
sten tijd) de Kools, de Van Oyens en
aD deren het brachten tot Volksvertegen
woordiger; en bij hun ambt ook nog
andere betrekkingen konden waarnemen.
Ed wij juichen 't dan ook toe wauneer
er ook onder onze mannen zijn die hun
loopbaan begonnen ons onderwijzer en
het ni6t alleen brachten tot Volksver
tegenwoordiger, maar ook tot Gedepu
teerde gelijk Blum en Pollema, of tot
wethouder als v. d. Molen, of tot school
opziener gelijk Oosterbaan.
Dat onder ons voorloopig de
verschillende betrekkingen wel eens te
zeer op één man gelegd worden behoeft
ons niet te beletten onze ingenomen
heid uit te spreken met het feit dat in
onze kleine partij op zoo menig terrein
ook uit de onderwijzerskringen de man
nen worden gerecruteerd, die de ware
volksbelangen in verschillende betrek
kingen kunnen behartigen.
Wjj sukkelen alleen nog maar wat
met gebrek aan werkkrachten. Maar dat
wordt met ieder jaar beter. De liberale
partjj van '48 heeft dien moeilijken tjjd
ook doorgemaakt, doch kwam allengs
op haar getal; en toch waren het ook
niet altemaal bolleboozen die uit haar
tot het ambt geroepen werden.
Een uitnemende gedachte.
Het Comité de Oranjebloem, gevestigd
te Utrecht zal op 31 Augustus een
Oranjebloem verkrijgbaar stellen, en door
ons geheele land doen verkoopen, de
baten zullen bestemd worden voor de
militaire tehuizen in Nederland en Indië.
Er wordt voor de Militaire Tehuizen
door ons chr. volk veel te weinig ge
daan. Vergelijk maar eens de schier
weelderige inrichtingen der Roomsche
Tehuizen met de Chr. Protestantsche
het verschil is groot.
Daarom steunen wjj van harte het
plan met de Oranjebloem.
De besturen der militaire tehuizen in
onze orovincie hebben de hoofdleiding
in plaatsen waar geen tehuizen zjjn
worden comité's met de leiding belast,
en dezen stellen de jongedames aan die
uit liefde voer de goede zaak zich met
den verkoop willen belasten.
Natuurlijk behoort er gezorgd te worden
dat deze dames te onderkennen zjjn van
andere die ook voor de eene of andere
stichting op dien dag zullen bezig zjjn.
Er is veel nood, dewjjl er veel ellen-
digen zjjn in ons goede land.
Daarom gaven -wij op Koninginnedag
gaarne voor Sanatorium, Asyl voor
drankzuchtigen of andere inrichtingen
die onze sympathie hebben.
Nu evenwel moet 't de bedoeling zjjn
alleen, althans verreweg 't meest, onze
militaire tehuizen te helpen.
Onze jongens in dienst, hetzij hier,
hetzjj in Indië, hebben er aanspraak op
dat wjj de Tehuizen waar zij eenige
vergoeding vinden voor het gemis van
het gezellige ouderlijk huis, zoo flink
mogelijk verzorgen. En vooral onze Te
huizen in Indië hebben 't zoo noodig.
Wie den zegen kent, welken God in
zjjae lankmoedigheid aan die Tehuizen
schenkt, of zelf zich herinneren mag daar
uit de duisternis getrokken, of tot het
licht gekomen te zjjn, zal het plan met de
Oranjebloem gaarne steunen, en de meis
jes in zjjn omgeving opweeken, om door
hare gewaardeerde medewerking den ar
beid der militaire tehuizen, de zorg voor
onze jongens te helpen bevorderen.
Voor Middelburg en VlissingeD kent
men de adressen nu. Voor Goes bestaat
het plaatselijk Comité uit de heeren J.
Donner, L. Duvekot Cz. en P. Bommeljé.
Het Comité te Utrecht bestaat uit dr.
0. W. Th. baron v. Boetzelaer van Dub
beldam, Zendings-Consul in Ned. Indië
(met verlof hier te lande) en D. J. Mid
delbeek, luitenant-kolonel der artillerie,
buiten dienst; benevens mevrouw M. M.
Havelaar geb. van Beeck Calkoen.
Het hoofdbestuur van den Nederl. Mili
tairen Bond, voorzitter generaal majoor
v. Marle, alsmede het hoofdbestuur van
den Chr. Militairen Bond voor Oost- en
West-Indië (de. H. ten Kate, jhr. mr. A.
P. de Sav. Lohman Jr. en ds. M. A.
Rouwenhorst, vroeger predikant te Waar
de) bevelen deze zaak dringend aan ook
de ministers van oorlog en koloniën
(H. Coljjn en J. H. de Waal Malefljt)
juichen het plan ten zeerste toe; de
verkoopprijs der bloempjes is gesteld op
tien cent per stuk. Het verlangde aantal
bloempjes wordt gaarne reeds vanaf
heden, liefst zoo spoedig mogelijk, inge
wacht door J. Bakker, penningmeester
van het plaatselijk comité te Bergen op
Zoom, Auvergnestraat, 62.
Vooral onze hoofden van scholen en
besturen van Chr. Jon gedochter sveree-
nigingen kunnen veel bijdragen tot het
welslagen van 't plan. Maar men
haaste zich. Wie spoedig helpt, helpt
dubbel.
Frankrijk.
De reis van den Franschen minister
president Poincaré naar Rusland geeft
aanleiding tot allerlei geruchten, beschou
wingen, veronderstellingen en voorspel
lingen.
De Fransch-Eussische marineo vereen-
komst is de noodzakelijke aanvulling van
den bond, die beide landen vereenigten
verandert niets aan de vreedzame be
doelingen, welke men te Parijs en te
St -Petersburg koestert, heet het.
Ook heet het, dat tusschen de Fransche
en Russische staatslieden alle kwesties,
die tegenwoordig de politieke wereld
bezig houden, zullen worden besproken,
n.l. Russisch-Fransche militaire- en ma
rineovereenkomsten, de Anatolische
spoorwegen, hqt Chinetsche consortium,
de Italiaansch'-Tuiksche oorlog, da toe
stand op den Balkan en het Europeesche
evenwicht. Een ander verwacht geen
practischa beteekenis van de overeen
komst. Immers de Fransche en Russische
programma's voor den vlootaanbouw zjjn
bekend en men verwacht, dat het tegen
woordige Fransche programma en de
mogelijke toekomstige aanvulling ervan
voor een gedeelte zal worden beïnvloed
door de toekomstige macht van Italië en
Oosten rijk in de Middellandsche Zee, en
ook door de hypothese dat Duitschland
kan beproeven in die zee marine-belan
gen te verkrijgen.
Men gelooft niet, dat de nieuwe
Fransch—Russische ovet eenkomst voor
het oogenblik het internationale even
wicht zal verstoren. Ze zou kunnen
leiden tot een verdere uitbreiding van
de vlootprogramma's zoo van Frankrijk
en Rusland zelf, als van andere mogend
heden. Deze maiine-overeenkomst zou
op geen andere kwesties betrekking
hebben, o, a. niet op de Dardanellen-
kwestie.
De Suikerconventie. Zooals wij gisteren
zeiden zal Engeland uit de intern, sui
kerconventie treden tegen 1 September
1913. Alom groote ontsteltenis. Frankrijk
kan er misschien wel bjj varen. Althans
een dergelijke meening werd dezer dagen
uitgesproken. Sedert eenige jaren is de
Fransche suikerraffinaderij weinig winst
gevend. Wanneer nu niet spoedig een
rjjzing der prijzen plaats heeft, verwacht
men, dat Frankrijk binnenkort een land
voor suikerinvoer zal worden, wat het
feitelijk reeds eenige jaren is tengevolge
van den gebrekkigen beetworteloogst.
Engeland.
Zooals men weet gaat Koning George
van Engeland naar Rusland. Wegens de
Noorsche reis van Keizer Wilhelm van
Duitschland is zijn bezoek aan St-Peters
burg uitgesteld tot de tweede helft van
deze maand. Vermoedelijk zal Sir Edward
Grey den Koning begeleiden. Men spreekt
van groote feestelijkheden die te zijner
eere zullen plaats hebban. Een ander ge
rucht loopt er, dat men geneigd zou zijn
met vorenstaand bezoek in verband te
brengen. De Russische minister van bui-
tenlandsche fzaken Sasonof zou n.l. tegen
het einde van de volgende maand naar
Londen vertrekken, waar bij een week
zou blijven. Zijn reis werd reeds twee
maal uitgesteld en zou van groote betee
kenis worden geacht in verband met de
reis van Poincaré naar SL.-Petersburg.
Men zou zelfs geloovea dat de Triple
Entente spoedig een nieuwen vorm van
meer bin-ienden aard zou aannemen.
Nieuwe bandon schijnen de verbondenen
in deze rumoerige tij den zeer g8wenscht
voor te komen. Vooral Engeland moet er
hoogen prijs op stellen een duurzaam
verbaBd te verbinden, wat te begrijpen
is in verbaDd met den stand van zaken
in de Middellandsche Zee en de verhou
ding tot Duitschland.
We willen er echter den nadruk op
leggen, dat het slechts geruchten zijn.
Weliswaar geruchten, die vrij duidelijke
aanwijzingen geren.
België.
In België vraagt men naar algemeen
kiesrecht. Oogenschljnlijk zou men aan
nemen, dat.de tijd daarvoor allerminst
geschikt is. Bedenkelijk wordt echter de
toestand, wanneer we lezen, dat zelfs de
klerikalsn in de jongste kiescampagne
zich niet openlijk tegen dezen eisch heb
ben durven verklaren. Ja, enkele mannen
van rechts moeten zelfs, ter bevordering
hunner verkiezing, de leus „algemeen
kiesrecht" tot de hunne gemaakt hebben.
De sociaal-democraten willen te werk
gaan met den dwang van een algemeene
staking. Op deD 30 Juni te Brussel ge
houden partijdag der Belgische socialisten
werd aan een commissie de voorbe
reiding van een algemeene werkstaking
opgedragen. Een geweldig misbaar wordt
daarbij natuurlijk gemaakt. „Wjj kunnen
niet langer wachten, geen dag en geen
nacht!" Doch dat is sommige liberale
bladen nog te kras, en de socialisten
konden dan ook wel eens terdege op
tegenstand stuiten. Is dat gematigdheid
zeggen zij. Die bladen betreuren het dan
ook, dat de radicale elementen zich blijk
baar het overwicht in de partjj hebben
verzekerd.
Wellicht kalmeert het de socialisten
een weinig.
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent
Turkije.
De Turksche Kamer is waarschijnlijk
niet meer. Toen de Kamer een votum
van vertrouwen in het nieuwe Turksche
kabinet uitsprak, heette het, dat ze
reeds spoedig ontbonden zou worden.
Het moet gezegd worden, dat het kabi
net het de Jocg-Turksche Comité-
mannen, aau wie de Kamer haar man
daat verschuldigd was, niet gemakkelijk
gemaakt heeft om het program van het
kabinet in z(in geheel en zonder het
minste voorbehoud of de geringste op
merking te aanvaarden, ja, goed te keu
ren, want dit program bevatte een
scherpe en besliste beschuldiging tegen
de werkzaamheid van het Comité en de
door dit ingestelde regeeringen gedurende
de jongste vier jaren. Het was een
moeilijk ge va! en daarom verklaarbaar,
dat de Comitéleiders trachtten de be
spreking en het daaruit volgende votum
te verschuiven.
Dit gelukte echter niet. De regeering
ging zoo resoluut te werk, dat algauw
de hoop op uitstel opgegeven moest
werden, bovendien zoo geheimzinnig,
datPatrouilles met de bajonet op
't geweer werden zichtbaar en in de
wandelgangen van de Kamer verache
nen allerlei burgers, die er weinig of
geen geheim van maakten, dat ze tot
de politie behoorden of leden waren van
het officierenverbond.
Het werd inderdaad benauwend. En
er zat dan ook niets anders op, dan het
votum van vertrouwen uit te spreken
dit werd gedaan op voorwaarde, dat de
regeering een en ander zou beloven te
doen of na te laten. Dit was echter niet ge
noeg. Een onvoorwaardelijk uitspreken
van vertrouwen, ofEindelijk kwam
het dan, daarmede het Comité en zich
zelf als eenvoudig werktuig van de
Jong Turken veroordeeiende.
De Kamer had hiermede baar leven
voor korten t(jd verlengd, wel is waar
niet tot haar eer, want ze is gezwicht
voor het gezag van de nieuwe regeering.
Toen poogde zjj weer haar invloed te
doen gelden en toezicht op de regeerings
handelingen uitteoefenen. Onder groot
kabaal weid besloten terstond een in
terpellatie tot den minister van oorlog
te richten, om hem de reden te vragen,
waarom hij geen maatregelen heeft ge-
Doman tegen de officieren van den bond,
die een dreigende houding aannamen.
Na voorlezing van het voorstel
schreeuwde een afgevaardigde luid„Het
is gevaarlijk om'met vuur te spelen,
nadat gjj het land te gronde hebt ge
richt; gaat gfl maar voort...., het is
schandelijk!" Ruwe scheldwoorden wer
den gewisseld, 't Was een tumult van
belang. De Kamer bleef echter mede
werkend, keurde het gedrag van den
boozen afgevaardigden af, en toen de
minister van oorlog seinde dat hfl niet
vóór Donderdag de vereischte inlichtin
gen zou kunnen geven, werd ook daar
mede genoegen genomen. De regeering
had het heft in handen.
Het was te voorzien, dat het met de
Kamer gauw gedaan zou zijn. Gisteren
vernamen wjj reeds, dat Jde regeering
haar wil doorgezet neeft en de Kamer
ontbonden zou worden. Indien het nu
nog de moeite waard was, zou men er
over kunnen twisten of het nieuwe ka
binet van zjjn optreden af het hierop
aanstuurde dan wel door de ontwikke
ling der gebeurtenissen ertoe genood
zaakt is geworden. De houding der Ka
mer, d. i. zooals gezegd van de verte-
woordigers der Jong-Turken, begon wel
wat veel op obstructie te geljjken, en
inderdaad mocht de houding der Alba-
neezen de regeeriDg groote zoig te baren.
Heden zou een decreet worden voor
gelezen, waarbjj de zitting der Kamer
gesloten wordt verklaard en waarbij de
nieuwe verkiezingen worden uitgeschre
ven. Het is te begrepen, dat heftige
incidenten volgden, want de Jong-Turken
laten het zich niet zonder meer welge
vallen. Men noemt het sluitingsdekreet
onwettig, omdat de regeering omverge
worpen is en geen reden van bestaan
meer zou hebben.
De Kamer sprak dan ook haar afkeu
ring uit over het gedrag van de regaering
De jong-Turksche leiders verklaarden, dat
de Kamer zich in geen geval moest neer
leggen bfl het ontbindingsbesluit van den
Senaat en dat zjj zich tegen eiken staats
greep moest vezetten.
De Sultan hechtte reeds zjjn goedkeu
ring aan het besluit.
Wat nu gebeuren zal, zal de geschie
denis leeren. Het staat er niet rooskleu
rig voor.
De Albaneezen zjjn nog altjjd even ruw.
In Europa moet er geen onbeschaafder volk
zijn dan de Albaneezen beschaving dan
opgevat in den zin va; maatscnappeljjke
orde. In geheel Albanië heerscht nog de
bloedwraak, zooals nergens anders ter
wereld. Makkelijke tegenstanders zijn de
Albaneezen voor de Turken zeer zoker
niet. Ze zijn het nog niet veigetcn, hoe
de Turk vroeger hun land verwoest heeft,
en ze zullen dan ook wel immer tegen
over elkander blijven staan.
Overigens moet de toestand ook zeer
wanhopig genoemd worden. Ook van
aDdere zjjden wordt het Turksche gezag
ondermijnd. Gisteren kwam het bericht,
dat de bevolking van het eilandje Ikaria,
tot, vertwijfeling gebracht door de strenge
maatregelen van de Turksche overheid
die den staat van beleg a; kondigde, de
autoriteiten en gendarmes hebben ge
vangen genomen en de autonomie heb
ben afgekondigd.
Ook met Montenegro is het nog geen
pais en vreê. Eergisteren moeten bloedige
gevechten plaats gehad hebben te Kala-
bine. In weerwil van de herhaalde be-
toogen der Montenegrjjnscbe regeering
wilden de Turken een verschansing niet
verwijderen en zjj vielen, zoDder dat de
Montenegrjj nen daartoe aan l eidi n g gaven
een Montenegrijnsche post aan. Aan
beide zijden vielen verscheidene dooden
en gewonden.
Alles wjjst er dus op, dat de Turk nog
een harden strjjd te strijden heeft, en
dat h(j behalve Italië nog de handen vol
heeft. Wat de Italiaansche oorlog betreft,
zjjn de vredesgeruchten niet van de lucht
doch tot nu toe bleven het slechts ge
ruchten en was van een doortastende
daad, van wie dan ook, geen sprake. Vroeg
of laat zal Turkije waarschijnlijk echter
wel met offers moeten komen. We be
wonderen anders het groote volhoudings-
vermogen en den Ihacs nog heerschenden
geestdrift, die door de onrechtvaardige
zaak wordt aangewakkerd.
Men zegt, dat de tegenwoordige regee
ring de vredes-idee nog al gunstig gezind
is. Ons dunkt, die gezindheid, zoo die
bestaat, kan alleen haar oorzaak vinden
in de vele moeilijkheden, die het Otto-
maansche rjjk op het oogenblik door
maakt.
Portugal.
In Portugal bljjft het tot nog toe
maar een gescherm ut sel tusschen de
republikeinen en de samenzwerende
royalisten. Bier volgen eenige staaltjes,
die een klein beeld geven van den on-
rustigen toestand.
De krijgsraden te Cabeceiras deBasto
en Chaves hebben negen samenzweer
ders veroordeeld tot 6 jaren celstraf ge
volgd door tien of twintig jaren depor
tatie.
Groot gerucht maakt de gevangenne
ming te Lissabon van fteule Constance
de Gama, naar "aanleiding van de ont
dekking van een uitgebreide correspon
dentie met de samenzweerders op het
kasteel van haar moeder.
Over het geheele land vormen burgers
groepen tot verdediging van de republiek
en dezen zjjn ijverig in de weer om
samenzweerders en vijanden van het
repuhlikeinsche bewind op te sporen.
Zoo is te Vittar de Monta weder een
