No. 251 1912
Vrijdag 26 Juli
26e Jaargang.
NIEUVSBLAD
VOOR ZEELAND.
GHRISTELIJK-
HISTORISGH
oien,
#s,
id.
burg.
e
kalf, bij
urg.
s nieuw.
D'HUIJ.
en staat
fjel.
e, bruine
■es merrie
ivens met
eht ge-
Nieuw-
Aug. of
IE, Kam-
chikbaar,
r 1 a n d.
a. 100000
pand, te
bij
bode,
gevraagd
le. Zich
efst na 4
October
tegen 1
te Doe-
stbode,
an goede
co Firma
rg.
Banket-
ddelburg.
aagd
u i n in
er tegen-
ordstraat
imzicht",
t wegens
tegen 1
,35 d)
,05
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
BINNENLAND-
OTE ?£tQ7XXr©XS.
gd
rooskerke,
Koude-
vershaven.
Melis-
h)
et vertrek
it. 8,50
njNeuzen
oogste 15
;i«,45 uit
ril tot en
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. pƒ1.25
Enkele nummers„0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1 10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
25 Juli 1912.
gjOns hoofdartikel „De vrfje universiteit
oen toevlucht* vond op een paar punten
tegenspraak by De Nederlander. De redac
tie biykbaar bier de geachte hoofd
redacteur schiyft:
Biet hetzelfde.
De Zeeuw memoreert, dat èn Da
Costa èn tal van andere mannen van
Het Réveil op de vorming van Christe-
lyke gymnasiaen van Seminaria voor
de Kerk hebben aangedrongen, en dat
de stichting der Vrye Universiteit zich
in dezelfde richting beweegt, en op
kerkeiyk en politiek terrein tot stand
bracht wat eerstgenoemden op kerkeiyk
terrein alleen hadden beoogd.
Ons schynt die samenkoppeling niet
juist.
Vooreerst niet, omdat, geiyk dr. Kuy-
per nog onlangs uitdrukkeiyk heeft
uitgesproken, de theologische faculteit
aan eene Universiteit [pricipieel onder
scheiden is van een Kerkeiy'ke Semi
narie.
In de tweede;plaats niet, omdat in de
lyn van Het Réveil wel lag eene Christe
lijke Hoogeschool, maar geenszins eene
Universiteit, gebonden aan een stel,door
menschen vastgestelde of vast te stellen
beginselen, waardoor die inrichting niet j
alleen die vryheid prys geeft, zonder
welke wetenschappeiyke ontwikkeling
op den duur onmogeiyk wordt, maar
ook alleen geschikt is voor die Christe
nen, die bovenbedoelde beginselen zyn
toegedaan, althans meenen te zijn toe
gedaan, en voor zoodanig onderwys als
naar de meening van de meerderheid
van zeker [aantal contribuanten, aan
die beginselen beantwoordt.
Wy houden het er voor dat De Ned.
niet de samenkoppeling van „kerkeiyken
politiek* maarj van de begrippen „Semi
narie" en „Vrye Hoogeschool* op 't oog
heeft; in zoover geven wij de juistheid
der opmerking toe. Een vrije universiteit
is nu eenmaal iets anders dan een ker
kelijk seminarie.
Wat haar tweede bedenking aangaat,
meenen wy in korte saamvatting nog
eens het oordeel van den geachten hoofd
redacteur terug te vinden, dat in allerlei
vorm en toon, sinds 1905, door hem is
volgehouden.
Wy eerbiedigen zyn opvatting, doch
wenschen er niet mede accoordtegaan.
Gebonden aan de gereformeerde begin
selen, wil ook volgens ons wel zeggen -.
gebonden aan een stel door menschen
vastgestelde (of vast te stellen) beginse
len, maar beteekent volstrekt niet een
prysgeven van die vryheid zonder welke
wetenschappeiyke ontwikkeling op den
duur onmogelijk wordt.
Immers die beginselen zyn door men
schen wel vastgesteld, maar nadat zy ze
eerst gevonden haddenterwyi deze
grondslag der gereformeerde beginselen
(niet te verwarren met de beiydenis-
schriften der gereformeerde kerken) al
thans voor den hoogleeraar in 't staats
recht volgens uitlegging van mannen
even der zake kundig als de geachte
hoofdredacteur van De Ned. zoo breed is
dat voor het door dezen hierboven ge
noemde geen vrees behoeft te bestaan.
Dr. Woltjer schreef in zyn Rede in
1905: „In het oog der wetenschappeiyke
wereld is dat wat onze hoogeschool van
andere onderscheidt juist dat wat haar
als wetenschappeiyke inrichting onmo-
geiyk maakt. Haar positief christeiyke
grondslag, waarop ze alle wetenschap
wil opbouwen, maakt haar, zegt men,
onvry en onwetenschappeiyk. Wy heb
ben die tegenstelling aanvaardwy wis-
ten dat zoo het oordeel over ons moest
zyn. Maar wy gaan ook in dit opzicht
met verti ouwen voort, wetende dat wy
niet beschaamd zullen worden."
Welnu, de resultaten hebben dezen
professor in 't geiyk gesteld.
En wat De Ned. schryft in haar laatste
clausule „alleen voor hen die deze be
ginselen zyn toegedaan," ook dit wordt
door de feiten herbaaldeiyk tegenge
sproken want meer dan een jongmensch
uit niet-gereformeerden of zelfs anti
gereformeerden kring kwam in de laatste
jaren tot de erkenning van de juistheid
der gereformeerde beginselen, en van
deze beginselen als den eenig mogelyken
grondslag voor het onderwys aan de
vrye universiteit.
Het vraagstuk van de Kustverdediging
is niet van de baan. Het voorstel ligt
daar nog, maar de minister van oorlog,
tevens van marine ad interim, practised
bewindvoerder als hy is, heeft het voor
stel gesplitst, en nu alleen naar voren
geschoven de allernoodzakeiykste ver
beteringen, voor welker uitstel hy zich
niet verantwoordelijk wenscht te stellen.
Dat wordt op twaalf miljoen gulden
geschat. Daarvoor worden dan forten
gebouwd te Vlissingen en Hoek van
Holland, en verbeterd die te Kykduin en
by IJmuiden.
Die fortenbouw biytt eisch van goede
kustverdediging, een eisch van welken
de minister Coiyn niet zal aflaten.
Laat men nu maar eens aantoonen
dat die fortenbouw niet noodzakelyk is.
Aantoonen, dat wil zeggen ons niet laten
afschepen met praatjes als by voorbeeld
dat ons land toch niet te verdedigen
isof dat een bondgenootschap met een
machtigen staat hetzelfde effect sorteert
als zulk een fortversterking.
Want met dergeiyke losse beweringen
bewyst men niets.
OTE firn
«Onze"
Aan de N. R. G. vau 22 Juni is ont
leend hetgeen De Beukelaar als bewys
van het bestaan van vyandschap van
het gereformeerde «kerkgenootschap*
tegen de Ned. Herv. kerk ontleent aan
„Friesch Kerkblad"
„Een slag in het aangezicht van „onze*
Ned. Herv. Kerk. Zoo drukken ds. mr.
Schokking in de Gereformeerde Kerk en
mr. dr. v. d. Laar in de Klaroen zich
uit ten opzichte van dr. Noordtzy's be
noeming tot hoogleeraar in de theologie
aan de Utrechtsche hoogeschool.
Dit „onze" is wel eigenaardig.
Volgens dit bezittelijk voornaamwoord
is de Ned Horv. Kerk bezit. En op dit
bezit maken de Oonfsssioneelen by mon
de van Schokking evenzeer aanspraak,
als de Ethischen by monde van v. d.
Laar.
Natuuriyk doen de Modernen hetzelfde
by monde van hun woordvoerders. In
dien er in de Ned. Herv. Kerk iets te
bezitten valt, waarom zullen wy Gere
formeerden buiten het Ned. Herv. Kerk
genootschap daar niet evengoed aan
spraak op maken.
Wy willen het Ned. Herv. kerkbezit
onderscheiden in vier deelen.
Ie. Hrar gereformeerde beiydenis.
Welnu, die is onze.
2e. Haar gereformeerde traditie, be
lichaamd in de kerkelyke archieven door
de gereformeerde vaderen aangelegd.
Welnu, die zijn onze.
3e. Hare kerken en pastorieën, stich
tingen en landeryen, inkomsten en sub
sidien, bestemd voor den gereformeerden
eeredienst. Welnu, die zyD onze.
4e. Hare onbeschreven aanspraken op
de Theologische Faculteiten der ryks-
universiteiten indertyd gesticht tot be
vordering van de Gereformeerde Theolo
gie. Welnu, zy zyn onze.
Vindt men het bespotteiyk, wanneer
wy, Gereformeerden, ten opzichte van
de Ned. Herv. Kerk spreken van onze
Wy vinden het „onze*geroep van al
die uiteenloopende groepen en groepjes
in de Herv. kerk bespottelyk.
Men kan de Uitgedrevenen vaü 1834
en 1886 met hun opgedrongen naam
van afgescheidenen en van scheurmakers
voor de aardsche rechtbanken wel ver
vallen verklaren van hunne aansptakeD.
Maar staat het vast, dat de hemelscbe
Rechtbank deze vonnissen heeft beves
tigd
Voor ons geloofsbewustzijn niet.
Wy hebben idéëele, goddeiyke rechten,
krachtens welke het ons geoorloofd is
een woord mee te spreken inzake het
zoogenaamd Ned. Herv. bezit, ook ten
opzichte van de Theologische faculteiten."
»De theologische faculteiten aan de
staatsuniversiteiten zoo gaat de Beu
kelaar dan voort worden dus, mits
gaders al onze kerkelyke goederen, door
de Gereformeerde Kerken opgeëischt.
Prof. Noordtzy is derhalve de eerste, die
weer in rechtmatig bezit wordt hersteld.
Wy mogen niet eens meespreken van
«onze Kerk», wy bezitten niets, het is
al diefstal wat wy ons toeëigenen."
Eet Dagblad. Dageiyks verschynend
Nieuwsblad voor Leiden en omstreken.
Dit is de naam van een nieuw Cbris-
teiyk volksdagblad voor Leiden, dat
Dinsdag j.l. m3t een proefblad uitkwam.
Er ontwaakt meer en meer een be
wustzyn onder ons Christeiyk volk, dat
de neutrale pers dient geweerd, en dat
een christeiyk blad in het gezin een
plaats toekomt. Moge daarom de Chr.
pers in het algemeen, en ook genoemd
Dagblad in LeideD, dien steun vinden,
die haar in staat stelt, om ook als
nieuwsblad niet onder te doen voor de
anti clericale bladen.
Wat het nieuwe Dagblad betreft, we
hopen, dat „daarin zal kloppen de pols
slag van het christelijke leven" en dat
het in waarheid zal stryden voor de
Christeiyke beginselen.
Flink opgezet riet het er uit met zyn
by blad, geïllustreerd Zondagsblad en
rubriek „Voor onze Kinderen."
Het hoofdbestuur van de Nederl.
Vereeniging van Christeiyke Kantoor- en
Handelsbedienden spreekt, naar aanlei
ding van de verwerping van de Bakkers
wet in een adres aan de Tweede Ka
mer van ernstige bezorgdheid ten op
zichte van de verdere arbeidswetgeving.
Het verzoekt aan de Tweede Kamer drin
gend, krachtig mede te werken aan de
opheffing van zoo velerlei misstand op
het terrein van den arbeid. N. R. C.
„Uit het Volk—Voor het Volk". In de
gisterenavond te Middelburg gehouden
algemeene vergadering van de vereeni
ging „Uit het Volk—Voor het Volk",
werden tot bestuursleden in de vacatures
C. A. Goethals (overleden), W. H. Hassel-
bach en G. J. Kryger (beiden aftredend)
gekozen de heeren A. L J. Goethals, mr.
M. C. van der Minne en R. Borggreve, met
wien waren aanbevolen de heeren J. J.
van Rotten, mr. H. C. J. Zaayer en J.
Fak Brouwer Jz.
De rekening en verantwoording van den
penningmeester, den heer J. Deizenne,
aanwyzende in ontvang en uitgaaf
f2698,356 met een gunstig saldo van
f 150,89°, werd goedgekeurd.
Door den secretaris, den heer J. W.
Schuurman, werd vervolgens het jaar
verslag uitgebracht, waaraan wy het vol
gende ontleenen
Reeds den eersten dag van het nieuwe
vereenigingsjaar werkte zy naar buiten
door den verkoop van Tuberculosebloemp-
jes W3lke op 30 April en 1 Mei 1911
plaats had. Waar een en ander reeds in
het vorig jaarverslag uitvoerig werd mede
gedeeld, wordt volstaan met de mede-
deoling dat circa 2000 bloempjes werden
verkocht en aan de Groenekruis Veree
niging alhier werd afgedragen een som
van f 238,08. Naar ons later werd mede
gedeeld besteedde deze vereeniging dit
bedrag voor het uitzenden van een patient
naar een herstellingsoord.
In den loop van Mei ontving het Bestuur
van de gymnastiek- en schermvereeni-
ging „Medioburgum" een verzoek tot
medewerking by de viering van haar
20 jarig bestaan, dat zy zich voorstelde
te doen plaats hebben op 31 Augustus
1911. Aan deze vriendeiyke uitnoodiging
werd gaarne voldaan en op haar verzoek
werden twee leden aangewezen als ver
tegenwoordigers van het bestuur in hare
feestcommissie. Waar de feestvieringen
van Medioburgum byna den gehc-elen dag
in beslag namen bestond er voor ons
bestuur reden noch gelegenheid om zelf
standig iets te ondernemen en bepaalden
wy er ons toe om aan de feestvierende
vereeniging 's avonds op de Markt een
concert aan te bieden.
Op Woensdag 13 en Donderdag 14 Sep
tember had weer de Floraliatentoonstel-
ling der vereeniging plaats 's Woensdags
middags opgeluisterd door een stryk-
orkest onder leiding van den heer A.
Calatz en Donderdagsavonds besloten
met een concert door het Middelburgsch
muziekkorps. Het vuurweik dat zooals
gewoonlijk dien avond zou worden afge
stoken, koD, met het oog op brandgevaar
wegens de groote droogte, niet gegeven
worden. Het is later nog op het Molen
water ontstoken.
De prysuitdeeling welke 's Woensdags
avonds in het Schuttershof plaats vond
had, als steeds, een zeei geanimeerd
karakter. Gedurende deze uitreiking even
als trouwens gedurende de geheele ten
toonstelling droeg eene electrische piano
van de firma A. A. Mes alhier die in de
kolfbaan geplaatst was, veel by tot eene
genoegeiyke stemming.
Evenals in 1911, zooals in den aan
vang vaD dit verslag is medegedeeld,
werd in 19! 2 de organisatie van den
verkoop der Tuberculosehloem die thans
onder den naim Emmabloem op 22
April werd verkocht door onze Vereeni
ging ter hand genomen.
Hoewel niet alle bloemen konden wor
den verkocht werden wy toch in staat
gesteld een bedrag van f214,50 aan de
Vereeniging het Groene Kruis alhier af
te dragen. De bruto ontvangsten be
droegen f259,85 dus nog iets meer dan
wanneer alle 2000 aangevraagde bloem
pjes tegen den ge vraagden prys van f 0,10
waren verkocht.
Het bestuur meent deze mededeelingen
niet te mogen eindigen zonder zyn en
dank ook hier uit te spreken aan de
dames Noest, M. P. en M. J. A. de Vos,
C. en O. de Meester, Kronenberg, Erme-
rins, J., A. en C. Hoeuflt, Boasson, Pol
man Kruseman en J. en M. CalleDfels,
die zich welwillend met den verkoop
der bloemen hebben belast.
Wanneer het bestuur thans de ver
anderingen mededeelt welke in het be
stuur plaats grepeh, dan moet het be
ginnen met te vermelden hetoveriyden
van den heer C. A. Goethals op 26 Juni
1911. Jarenlang was hy een yverig be-
stuurslia der Vereeniging en hoewel in
het laatst van zyn leven zyöe gezond
heid hem niet toeliet zelf nog veel mede
te werken, bleef hy toch nog steeds
levendig belangstellen in al wat de Ver
eeniging betrof. Het bestuur heeft dan
ook door het zenden van een brief van
rouwbeklag aan de familie en door eene
vertegenwoordiging uit zyn midden by
de ter aardebestelling van zyne waar
deering van den overledene doen biykeD,
terwyi onzen Voorzitter aan het graf
en in de eerstgehoudene bestuursver
gadering eveneens de gevoelens van het
bestuur vertolkte.
Leed de vereeniging dus al in het
overlyden van onze onder-voorzitter een
gnot verlies, niet minder ging het haar
ter harte toen in Mei de heer P. W. H.
de Kan berichtte dat hy als penning-
meest ir bedanste. Waar hy steeds op
zulk eene nauwgezette wyze zyne taak
vervulde was het een groot gemis voor
onze Vereeniging dat hij het bestuur
verliet.
Er was nu by de algemeene vergade
ring, welke 30 Juni 1911 gehouden werd,
te voorzien in drie vacatures, nl. die
welke ontstonden door het bedaDken van
de heeren De Kan en Van Scraaten en
die ontstaan door periodieke aftreding
van den heer F. A. Boasson.
Ter vervulliDg daarvan werden be
noemd de heeren Ph. Callenfels, J. Dei
zenne en A. van der Myie.
In de vervulling van de vacature die
ontstond door het overlyden van den
heer Goethals kon, daar dit plaats had
slechts eenige dagen voor de algemeene
vergadering, toea niet worden voorzien.
Door overlyden van den vice-voorzitter
en bedaDken van den penningmeester
moesten deze twee functies weer worden
vervuld.
In de bestuursvergadering van 14 Juli
1911 werd tot vice-voorzitter benoemd
den heer W. H. Hasselbach, 2e secretaris,
terwyi als 2e secretaris de heer J. Wor
rell werd gekozen.
Tot penningmeester werd de heer J.
Deizenne benoemdalle heeren namen
hunne benoeming aan.
Tenslotte volgen de mededeelingen om
trent de onder beheer der Vereeniging
staande inrichtingen en wel in de eerste
plaats aan het verslag der Volkszang
school.
De cursus begon met 185 leerlingen
en thans bedraagt het aantal 152.
Hierby komen nog een 35 tal nieuwe
leerlingen, gekozen uit de kinderen, die
zich by de aaDgifte hebben aangemeld.
Deze leerlingen zyn verdeeld over 4
klassen en een koorklasse, en ontvangen
ieder één uur zangonderwys per week.
Het schoolverzuim geeft geen aanlei
ding tot byzondere opmerkingen.
De Commissie van Toezicht op de
Volkszangschool bestaat thans uit de
heeren van der Harst, Deizenne en D'huy.
Ook dit jaar was de openbare les die
op 10 Mei 1912 werd gegeven een groot
succes zoowel voor de kinderen als voor
hunnen onderwijzer den heer W. K.
Kuiler.
De „Kinderspeeltuin" der Vereeniging
werd van 22 Mei tot en met 13 September
1911 bezocht door totaal 8538 kinderen
der openbare en byzondere scholen.
Zy het dan dat ook andera invloeden
daarop inwerken, wordt toch uit het feit
dat dit jaar weer byna 500 kinderen meer
dan hQt vorig jaar de tuin bezochten,
wel eenigszins te mogen opgemaakt dat
de Kincerspeeltuin toch nog steeds e-n
welkome plaats van vermaak voor de
kinderen oplevert, dank zy ook de aan
gename wyze waa-op de leiding door
den Directeur den heer D. W. Louis ge
schiedt.
In de bestuursvergadering van 6 De
cember 1911 werd een reglement voor
de Volkszangschool vastgesteld en het
bestaande voor den Kinderspeeltuin gewy-
zigd en aangevuld.
Alles te zamen vattende wordt dus
geconstateerd dat, hoewel de financieels
uitkomsten verre van goed zyn te noe
men, de verschillende instellingen der
VereenigiDg steeds in bloei toenemen.
Voor de Fioraliaten toons tellingen worden
elk jaar meer planten aangevraagd en
wat meer waarde heeft het percentage
der daarvan op de tentoonstelling inge
leverde exemplaren gaat steeds vooruit,
de Volkszanngschool mag zich steeds in
een grooten toeloop van nieuwe leerlingen
verheugen, zoo zelfs dat er meer aanvra
gen tot plaatsing inkomen dan kunnen
worden ingeschikt en het bezoek aan den
Kinderspeeltuin, wordt steeds grooter.
Vol moed en vertrouwen wordt de toe
komst tegemoet gegaaD ook voor de ver
dere ontwikkeling der Vereeniging waar
zy thans misschien voor het oog van
buitenstaanden in minder goede conditie
schynt te verkeeren daar bestaat nog
steeds vertrouwen dat zy zich, zy het dan
misschien op eene eeDigSzins andere
wyze, dan in de laatste tientallen jaren,