No. 237 1912 Woensdag 10 Juli» 26e Jaargang 3HRISTEÜJK- NIEUWSBLAD VOOR ZEEL» HISTORISCH VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENT1ËN De opgaaf van den spoordienst komt in dit nommer voor op de gebrui kelijke plaats. fjxT mm HQIQ1ZSI. mSCMT3ZAK£& mm tiOYwaïi. V- IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1.25 Enkele nummers0.05 UITGAVE DER FIRMA'S EN van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Familieberichten van 110 regels ƒ1.iedere regel meer 10 cent. 9 Juli 1912. Verwording. De Koningin is te Sappemeer geweest. Naar aanleiding daarvan waren er schoolfeesten. En lot die schoolfeesten weigerden twaalf onderwijzers, onder wie het hoofd van een school, hun medewerking. Ziedaar het nuchtere, ongekleurde feit. Het is niet wereldschokkend, maar het is toch wel teekenend. Tot een koninginpe-feest wenschen de heeren zich niet als „knechtjes" van den burgemeester te laten //opcomman- deeren". Tot alle christelijke en maatschappe lijke deugden moeten ze krachtens hun ambt opleiden. Maar eerbied voor het gezag voelen ze geen greintje. Kan het ook anders, waar hun steeds wordt voorgehouden dat het onderwas vrjj moet zijn van alle godsdienstige en politieke dogma's? En als het onderwijs daarvan vrjj moet zijn, hoe kan men dan aan een huldiging van de koningin deelnemen Inconsequent zijn de Sappemeersche onderwijzers niet en laf zijn ze ook niet: zjj geven zich zooals ze zjjn. Maar van den anderen kant is het geen wonder, dat vele ouders met dergelijke onderwijzers en met de openbare school, door zulke onderwijzers bestuurd, weinig op hebben. Zoo'n geval als te Sappemeer stelt in het licht, dat de openbare school in sommige streken van ons lana feitelijk een socialistische school wordt. Wij zeggen niet: goed zoo, hoe erger men 't maakt, hoe beter voor de bjjzon dere school, maar wel staat vast dat het onmogelijk is, zooals sommigen van rechts willen, aan de openbare school een christelijk karakter te geven, en wel staat ook vast dat feiten als te Sappemeer de urgentie van bijzondere scholen in een te scherper licht stellen. Hsg. Middenstands-Vertegeuwoordiging. Met het oog op het komende Midden standscongres spreekt De Rotterdammer over de Middenstandsvertegenwoordiging, die op 't congres zal worden besproken. Vweeërlei stelsel, zegt het blad, is denk baar Vooreerst kan men de zaken van den Middenstand, vakonderwijs, leer lingwezen en zooveel meer, laten be handelen door het centraal gezag, ter- wfll men lichamen samenstelt uit de belanghebbende leden van den Midden stand zelf, die telkens over de te nemen maatregelen worden gehoord, maar daarbjj niet dan een louter ad- waterende bevoegdheid hebben. Het centraal gezag beslist, wat er zal ge schieden, de vertegenwoordigende ad viseurs gehoord. Maar men kan ook een ander stelsel volgen. Men kan bij de wet de alge- meene aangelegenheden in groote trek ken regelen, en dan deze ter verdere uitvoering aan de vertegenwoordigers van den Middenstand zelf overlaten. Hetzjj dat hierby een zekere autonomie wordt toegekend, hetzjj dat men de taak tot louter uitvoering beperkt, steeds krijgen de vertegenwoordigende collega's bjj dit stelsel zekere dwin gende macht over de mannen, die zjj vertegenwoordigen. De Rotterdammer spreekt over 't laatste stelsel Het gezonde principe, dat in de publiek-rechteHjke organisatie schuilt, dat is dit, dat de regc ling der belangen riet het beste geschiedt, door de organen van den staat en zjjn ambtenaren, maar door de belanghebbenden zelf. Er is geen va'scher leer dan die, dat dit niet zou kunnen ol met een goed staatsrecht zoude in strjjd zyn. Hier en elders spreken de feiten luider dan de theorieën. Slag op slag komt het voor, dat de staat zjjn werk zóó doet, dat de particulieren het hem uitban den moeten nemen, Van den particulieren r acht veilig heidsdienst tot de by den dag meer toenemende arbitrage overeenkomsten voor heele takken van bedrjjf wjjst een heele reeks van sociale verschijnselen er op, dat belanghebbenden zeer wel in staat z!jn niet alleen hun particulieren, maar ook hun gemeenschapszaken zelf te regelen. Een fabeltje van ka mergeleerden is het om meenen, dat dit zou ontaarden in een belangenstrijd, die het omgekeerde is van alle recht. Alleen maar, wat hier noodig is, dat is, dat de Staat toekenne zekere dwin gende bevoegdheden, van zeer beperkten omvang trouwens en in de wet Dauw- keurig te regelen, om de gemeenschap pelijke zaken tot oen solutie te bren gen. Zulks op denzelfden voet en om precies geljjke redenen, als dat bjj de waterschappen het geval is. De in het leven zelf bestaande en uit het leven zelf opkomende gemeenschappen, ge- doogen het nu eenmaal niet, dat een enkele of een paar leden van een kriDg den heelen boel in de war kunnen sturen Zoo mm als een paar onwillige ingelanden de mede ingelanden moeten kunnen stellen voor de keus om èf den polder onder te laten loopen, öf het aandeel der kosten voor de on willigen bjj te passen, zoo min mogen dergelijke toestanden in het bedrijf worden ge duld. Na uurljjk zijn daarbjj ook moeilijk heden te overwinnen. Het blad hoopt dat het Congres daartoe den weg zal aan wijzen, en ondertusschen voor een over gangsmaatregel zal zorgen, die het blad aangeeft Vooreerst ga men voort, met de gewone middelen den gemeenschapszin op te wekken door vakorganisatie, coöperatieve vereenigingeu en andere samenwerking. Want dan zal zich met ijzeren onafwendbaarheid, alsdit|proces genoegzaam is gevorderd, het rechts gevoel baan brekeD, dat het onrecht is, dat een paar onwilligen de gemeen- schapszaken in de war sturen. D&n, maar ook d&n eerst, is de tijd aange broken voor de publiekrechtelijke ver tegenwoordiging. Tot zoolang stichte men een kleine Commissie, bestaande uit de hoofd mannen van dan Middenstand, en enkele algemeene Staatslieden en man nen van studie, om de algemeene lei ding der Middenstandszaken voor zoover deze van staatswege heeft te geschie den, op zich te nemen Die staatswerk- zaamheid besta niet het minst in de voorlichting en prikkeling van bet particulier initiatief, tot de noodige rjjpheid voor zelfbestuur zal zijn be reikt. Als binnenkort de Enquête- en Staats commissie hun taak hebben vervuld, acht het blad daarvoor het oogenblik aange broken. Ned. lndië. Vruchten der Zending. J. S. schrijft in de Java Bode Het verhaal van den „kalen" mijnheer. Dr. AdriaDi zal het me niet euvel duideD, dat ik boven het verslag van het onder houd, dat ik dezer dagen met hem had, den bijnaam zet door de Toradja's hem gegeven. Het verhaal van den kalen mijnheer, dat is in 't kort, een stukje geschiedenis van ten mooi zendingswerk, van de po ging wat beschaving te brengen onder de wilden en heidenen van de zelfop offering van menschen die een grcot deel van hun leven te midden dier on- beschaafden doorbaengen, om hen nader te brengen tot het Evangelie. Maar dat is ook het verhaal van het slagen, van de gunstige resultaten, van de belooning van ingespannen arbeid. Als dr. Adriani voor u zit, met kalme gebaartjes zijn sigaret rookend, met den rustigen oogopslag van een geleerde naar u kijkend, dan vermoedt ge niet dat daar een man voor u zit die reeds 17 jaar onder de Toradja's het zendingswerk verricht, die de binnenlanden van Ce lebes indrong om daar de blijde bood schap te komen brengen. Het pï8d. Bijbelgenootschap, dat ook Gods Woord wil brengen onder de vol keren van den Indischen Archipel, be greep, dat alleen dan succes kon worden verkregen, wanneer de Heilige Schrift uitstekend in de taal dier volkeren werd overgebracht. Dat liet eerst veel te wen- scher. over. Toen werd besloten jongelui te laten studeeren in die falen. Eerst dan zou men beter slagen, als men de taal, het voertuig der gedachte kende. Dr. Adriani behoorde tot die jongelui, die zich voor het werk voelden aange trokken. In 1893 was dr. Adriani tot dokter in de talei van den Indischen Archipel ge promoveerd en in 1895 begon hjj zjjn werk in Celebes, waarheen reeds de zen deling A. C. Krujjt, een jaar te voren was vertrokken. De streek daar was vrijwel onbekend. Het land stond onder den ass.-resident van Goröntalo, een afstand van dr. Adriani noemde het voorbeeld Does burg naar Dublin. Men kende de taal der Toradja's niet. Om elkaar te begrijpen, moest dus eerst de taal worden geleerd. De beide zendelingen deden alsof zjj niets wisten. Ze wezen naar de zon en vroegen wat dat was. Dat begrepen de inlanders niet. Hadder zö dan in het land, waarvan zij kwamen geen zon En toen de zendelingen vroegen wat d' zee was, toen kende hun verbazing geen grenzen. Zjj waren zelf over het water gekomen en zy wisten niet wat het was. Hoe noemden de vreemdelingen datP Zee, zeiden ze. Och nee, in hun taal beteekende dat het schuren van een voorwerp, langs den grond. In hun taal was de zee fftassie.u Zoo werd hun t al geleerd, die veel verwantschap heeft met het Boegineesch en Makassaarsch en daaimede hetzelfde taaltype vertoont. Het ging heel moeilijk den T 'radja's aan hei verstand te brengen waarvoor men kwam. En die moeilijkheid sproot vooral voort uit hun godsdienst. Men kan hun godsdienst in twee deelen verdoelen. Daar is de populaire godsdienst, die bestaat in een aanbidding van de afge storvene familieleden, van vader, groot vader,van hen, die door wijsheid, karakter en dapperheid hadden uitgemunt. De ouderen worden altijd het meest vereerd, de stijgende lijn wordt door den dood niet opgeheven. De overgrootvader geniet meerdere vereering dan grootvader eu vader. Maar die doodenvereering bleef tot de familie beperkt. Zij gevoelen niets voor de dooden uit een andere familie, die zijn hun volkomen onverschillig. Daarin bestond ook de groote moei- 1 ljjkbeid voor de zendelingen. Toen zij spraken van God en van Jezus, toen j vroegen de Toradja's of dat familie van hen was. Die familie kon hun niets schelen. Zjj hadden hun eigen dooden i te vereeren, die van anderen niet. Behalve den populairen of familie- goisdienst, heeft men den zoogenaam den priesteressegodsdien3t, waarbij de priesteressen voor de menschen optre den om van de goden, als zon, maan, *ind en andere natuurverschijnselen, lang leven en gezondheid te erlangen. Toen de zendelingen optraden, meen den zij dat het Christendom daar abso luut nooit vooruit zou gaaD. Het ging heel moeilijk om den Toradja's aan het. verstand te brengen, dat de gemeen schap des geloofs boven de „gemeen schap des bloeds" ging. Toen men meende in de taal eenige vorderingea te hebben gemaakt, noodigde men Zondags de lie den, de hoofden bijeen, om hun wat te vertellen. De hoofden en hunne slaven kwamen ook, maar het duurde niet lang, want de sprekers hakkelden nog te veel, kon den de vertellingen niet smakelijk ge noeg maken. De hoofden bleven weg, stuurden hun slaven alleen, die graag kwamen, omdat ze altijd iets kregen. De zendelingen worden beschouwd als eerlijke menschen, die geen kwaad de den en bjj ziekten rondgingen enz. Daardoor wonnen zy het vertrouwen der menschen, ondanks het kwaadspre ken van de Mahommedaansche lieden van de kuststrooir; die de Toradja's tegen hen opstookten. De Zendelingen begrepen, dat zy nog beter de taal moesten leeren. Zy deden het, en zoo kwamen de stamhoofden weder onder hun gehoor. Het zou ons te ver voeren te vertel len hoe zoo langzamerhand de zending wortel begon te schieten. Scholen wer den opgericht, waarby een Indisch Chris- tenonderwyzer uit de Minahassa die de t>al der Toradja's hal geleere mede werkte. Nu werkt z«lfs op die scholen een Toradjaonderwyzer, een bekeerling. Dat het zendingswerk moeilijk is, dat d varvoor veel geduld en volharding noo dig zyu, kan biyken uit het feit, dat, nadat men sinds 1895 was opgetreden, eerst op hot Kerstfeest van 1909 de eer ste bekeerling werd gedoopt. In 1905 trad het gouvernement op. De stam, waar de „kale" mynheer en „de vader van Doortje" (de zendeling Kruyt, die een dochtertje Doortje heeft) hadden gewerkt, gaf zich zonder slag of stoot over. Door hun aanraking met de zendelingen die zy hadden leeren ver trouwen, by wie zy om iaad en daad kwamen, waren de Toradja's niet moer bang. Zy vei trouwden het gouverne ment. De stammen evenwel die nog niet met dp zendelingen in aanraking waren geweest, stonden en moesten met ge weld van waperen to gehoorzaamheid worden gedwongen. Wegen werden aangelegd verschillen de kleine dorpen tot een grocte verza meld. De bevolking betaalt geregeld be lasting. Deze resultaten mogen, naar demea ning van dr. Adriani voor ;en groot deel worden toegeschreven aan de zending. De zending heeft resultaat in zóóverre gehad, dat thans ongeveer 1000 lieden van de Toradja's tot Christenen zyn ge doopt. Zie hier een kort relaas van wat dr. Adriani ons wel heeft willen mededeelen. Spoedig zal een groot werk varschy- nen van hem en van de heer Kruyt over „de baiê-e sprekende Toradja's. De heer Kruyt schreef 2 deelen over de /land en volkenkunde", dr. Adriani nam het derde deel over «taal en letterkunde" op zich. Hy verzamelde n:' t minder dan 400 v.erhalen van de Toradja's. Vandaag dient de rechtzaak tegen H. E. Bosch te Beek, beklaagd van moord op de 7 jarige Marie Hartjes, wier vader eerst lang verdacht en te dier zake ge detineerd is geweest. De geschiedenis wordt als volgt nog eens door de'Nieuwe Courant o\gehaald By was in den middag van d n !8en Februari gaan biechten in de kerk te Beek, en daarna omstreeks 4 uur een glas bier gaan drinken in het bierbuis van Ten Beuzel. Op hetzelfde oogenblik was Harretje Hartjes daar het patje luc- fers komen halen. Hy moest het kind dus gezien hebbeD, schoon hy dit zelf ontkende. Volgens zyn verklaring was by van Ten Benzei per rywiel gereden over de Kildersche weg naar zyn ouder lijk huis en daar omstreeks hainyf aan gekomen. Tal van p-rsonen evenwel, wonende aan dim Kilderschen weg zyn komen getuigen, dat zy tusschen 4 en 4^2 uur op of aandien weg zyn geweest en Bosch niet hebben gezisü, terwyi hy zelf niemand kau opgeven, dien hy is tegengekomen. Daartegenover staat dat de vrouw van Hartjes verklaa t, op een hoog en open punt in het bosch naby haar woning, van «vaar men een vry uitzicht heeft over da zich kruisende wegen en ook op het koffiehuis van Ten Benze), omstreeks 4 uur ieman i uit dat koffiehuis te hebben zien komen en pet flets den weg naar Zeddam opryden. Het bosch heeft dien persoon toen aau haar blik onttrokken, teiwyi zy hem niet heefc teiuggezien op een verder weder opengelegen gedeelte van den weg. En juist in dat boschge deelte, naby den weg, heeft mejuffrouw Gottsmaun uit Emmerik een man met een kind gezien en is het ïykje later gevonden. Ook een 13-jarig meisje Agues te Winkel, wonende in de buurt van 't huis van Borch, weet te verklaren, dat de be klaagde tusschen 4'/a en 5 uur, alvorens naar huis te gaan, daar een praatje is komen maken, terwyi hy toen niet van den grindweg Beek—Kilder maar van den Dassenboomschen weg, welke weg voorby de plaats des misdiyfs op den weg Beek—Zeddam uitkomt, kwam af- ryden. Zouden deze ongetwyteldi vage aanwy- zingec, in een ander geval derjustitie wel licht geen aanleiding hebben gegeven tot een vervolging te besluiten, het feit, dat de verdachte ree is eerder wegens aanlanding van een minderjarige is veroordeeld, en ook nog onder verdenking staat vau an dere oneerbare hand-dingen met meisjes, zoo ook met een zusje van het ver moorde kind, heeft blykbaar den door slag gegeven. Middelburg. Daar aldus verzoekt men ons t melden uit het praeadvies van B. en W. omtrent de subsidie-aan vraag van ue vereeniging O. L. en B. alhier alhier biykt, dat niettegenstaan de aan alle leden van het gemeentebe stuur brochures zyn gezonden, waaruit men strekking en beteekeais van eene O. L, kan leeren kennen en trouwens bet karakter van eene O. L. thans als alge meen bekend mag worden verondersteld B. en W. op grootendeels zoowel uit een principieel als uit een financieel oogpunt onjuiste gronden een geheel verkeerde voorstelling van eene O. L, geven, als zynde eene inrichting, die niet veel meer is dan eene vereeniging van bestaande bibliotheken, eene miskenning dus van het, zelfs door de regeering ge steunde, streven van de centrale vereeni ging voor Openbare Leeszalen en Biblio theken, heeft het Bestuur van de Ver eeniging hier ter stede tot den gemeen teraad het verzoek gericht de bedoelde j aanvraag om subsidie nog niet te behan- deleD, opdat het Bestuur in de gelegenheid zal worden gesteld eene thans noodzake- lijk gebleken volledige toelichting aan. bet adres toe te voegen. Middelburg. Het Middelburgsch Mu ziekkorps geeft een muziekuitvoering op Vrydag 12 Juli a.s. om 8 uur op het Molenwater.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1912 | | pagina 1