26e Jaargang. E1IWSBLAD VOOR ZEELAND No. 209 1912 Vrijdag 7 Juni, nog er HISTORiSet! Tuin, len, Itten. ISTEUJK burg. 5e), GSTE vallei I. terschap sten Ier- Jrijving groot ten een Ingen is pós ver- r-6riffier |rijvings- ïni moe- In op 15 ijkgraaf. iGriffier. LI Juni 1ke te Ier te litkelde r k e. i er e. IA JA VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DEJONGE-VERWES F, te Goes Buitenlandsch Overzicht. F. P. D'HUIJ, te Midrielbt rg. PRÏJS DER Ai>VERTENTIËN ÏR' iBlifeK bij tekerke iburg. is van Ant- erdam versa funi 5 kr12 luni 6 kr 80 IZater- fcGops, 1 Jg* e- «sasEsas» 1EI IEREN WERKDAG DE3 AVONDS. Prijs per irie maanden franco p. p,1.25 tfnkele nummers. 0.05 EN 2.1), cU«> zteh met 1 Juli a. m. op ou» blad abonneeren, out vangen h.et tot dle« datnrn gral is. België, HoDgaitje en Portugal zyn op 't oogenblik tooneelen van stryd en ver zet. Het motief is eigeniyk^ voor alle drie hetzelfde; afkeer van het wettig en wettelijk gezag en van het cleri^a- lisme, ook in zijn beste uitingen, gelijk in België. Want het clericalisme, gesteld dat deze scheldnaam voor de Belgische regeericg de juiste is, moge in zijn reli gieus bedoelen den vrijdenker een hin der zijn, wat het op stoffelijk gebied heeft tot stand gebracht is van zeer groote beteekenis. België is onder een nagenoeg dertig jarig „clericaal* bewind groot geworden. In Portugal daarentegen is onder het clericale Rijksbestuur het land ziender- oogen achteruitgegaan. Er kwam echter ter andere zijde vijandschap tegen Ko ningshuis en Monarchaal geaag, bene vens valsche vrijheidszin bij, en dit bracht het tegenwoordig regime aan het bewind, hetwelk evenwel nu reeds in den korten tjjd van zijn bestaan, zijn totale machteloosheid en onmacht om iets goeds voor land en volk te doen getoond heeft. In Hongarije is de revolutiekoorts geen acuut verschijnsel meer. Daar is de revolutie altijd aan het opspelen, de koorts is bij dezen patiënt nooit af. Dat zit 'm in den rassenhaat, de per soonlijke intriges, en het socialisme dat van verschillende wanverhoudingen mis bruik maakt fom het gezag te onder mijnen. Openbaart in België de revolutie zich op de straat, als weerklank op die welke zich af en toe in de vergaderingen der volksvertegenwoordiging doet hooreD, in Hongarije is het vooral het Huis vaD Afgevaardigden door hetwelk de regee ring gedwarsboomd wordt als weerklank op de straatkabalen. Gisteren ging het er weer heftig toe, Het was er vooral om te doen om den nieuwen president van het Huis, den oud-minister graaf Tisza te bestoken. De regeering had op kabaal zoo in als buiten het Huis gerekend. Heel Buda Peoth was in roere- Daarom was het Huis aan alle kanten door soldaten en gendar merie omgeven, en de toegang tot de vergaderzaal door sterke politieafdeelin gen bezet. Om kwart voor tienen trekt de oppositie onder aanvoering van Justh en Aponyi de zaal binnen. Onder de leden van de oppositie is ook de afgevaardigde Kovacs, die voor 30 vergaderingen ge schorst is, maar die besloten was de zaal met geweld binnen te dringen. Om half tien komt graaf Tisza de zaal binnen; om half elf opent hjj onder ge weldig rumoer de vergadering Deleden van de opposiiie blazen op trompetten, sirenen en andere levenmakende instru menten. Justh roept: „Gy zjjt een ellendige schurk!" Polonyi schreeuwt: „Gy hebt staatsgelden verduisterd!" en tot den minister-president gewend„Gy zljt de grootste schurk 1" De afgevaardigde Zlinsky roept tot den minister-president: „Wy ijjn reeds een maal de dupe van dezen schurk gewor den. Jullie zal hy ook nog te pakken hemen Onder het geweldige rumoer kan de voorzitter zich niet verstaanbaar maken en hy schorst daaróm de vergadering. Graaf Tisza verlaat de zaal, maar de minister-president Lukacz biyft en wordt door de geheele oppositie uitgescholden Het regent uitdrukkingen als.Ellende ling, schurk!" Hetoorverdoovend geraas duurt een kwartier, waarop weer een inspecteur van politie met 50 politieagen ten in de zaal verschynt en de afge vaardigden van de oppositie, met Justh aan het hoofd, de deur uitsleepen. By de hervatting van de vergadering werd Tisza door de regeeringspartyen toe gejuicht doch de oppositie behield den boventoon; zy schreeuwde: „Verraad I* en verliet daarna de zaal. Hierop nam de voorzitter het woord ter rechtvaar diging van de genomen maatregelen, in zake de verwydering der rumoermakers. Hy vraagde het Hui3 streng op te treden tegen de 36 leden der oppositie, die de orde verstoord hadden. De rede van den voorzitter werd door opgewonden toe- lüichingen onderbroken. Het Huis nam hierop een motie aan, waarin de gevallen beslissing inzake het weerplicht-ontwerp werd verklaard zon- der twyfel de opinie van het Huis weer te geven. Wat den toestand in de stad aangaat, die biyft ernstig. Het zal wel uitloopen op een staat van beleg. Straten en pleinen zyn militaire kampementen. In de voor steden patrouilleeren gendarmen. Acht eskadrons huzaren en 47 compagnieën infanterie zyn onder de wapenen. Alle toegangswegen tot het parlement en de woningen van de voornaamste politieke personen worden door de politie bewaakt. Het hoofd van de politie maakt bekend, dat de politie en de gewapende macht met veel nadruk zullen optreden. De gewapende macht zal als ze maar in het minst aangevallen wordt, na een waarschuwend trompetsignaal onmiddel- ïyk van de vuurwapens gebruik maken. Niet minder ernstig is de toestand in de hoofdplaatsen van België. De onlusten worden gaande gehouden door een ver bitterde vryzinnige en socialistische pers, welke open of bedekt tot straatprotest tegen de uitspraak der kiezers aanzet. Te Luik werden zelfs gisteren nog tal van straatlantaarns verbryzeld; en nu schynen de kerkramen er aan te moeten. De betoogera hebben verscheidene agen ten gewond. Te Brussel hebben, na her haalde aanvallen op katholieke instellin gen de verdedigers der orde charges uit gevoerd en de menigte uiteengejaagd. Verschillende personen werden gekwetst. In den avond zyn betoogers door de stad getrokken, *de ruiten ingooiend van trams en auto's. Zy braken de deur der Nikolaas- kerk open en poogden brand te stichten. Maar het vuur kon gedoofd worden. Hetzelfde gebeurde aan de St. Antonius- kerk te Anderlecht. Van twee andere kerken werden de ruiten verbryzeld. Uit Bergen wordt gemeld dat de sta king in de Borinage aanmerkeiyk is uit gebreid. Arbeiders van allerlei vakken doen er aan mee. Allerwegen worden gewelddadigheden gepleegd. Men gelooft, dat heden in de Borinage de staking algemeen zal zyn. Van stakingen gesproken, ook in Spanje werken socialisten en republikeinen in de mynen en in de Kamer saam om het gezag op losse schroeven te zetten. Hoe kan 't ook andere, daar Spanje zoo dicht aan Portugal grenst. Zoo heeft de Kamer goedgekeurd dat tegen een drietal afge vaardigden een gerechtetyke vervolging wordt ingesteld. In het kolenbekken van Oviedo is de staking algemeen, en in dat van Asturië dreigt zy het te worden. Reeds kwam het te Oviedo tot bloedige botsingfcD, en werden werkwillige arbei ders op schandelyke wyze vervolgd. In de bekkens van Turon, Tudella, Veguni, Lengre, Sigaredo hebben 15,000 mynwer- kers tot stakeD besloten. Hoe 't gisteren in de Portugeesche Kamer is toegegaan, hebben wy in de Telegrammen vermeldook van de straatoproertjes gewaagden wy reeds vroeger. Het onweer is er niet van de lucht afde relletjes op straat en in de Kamer volgen elkander met weerzin wekkende eenstemmigheid op. Het mini sterie heeft dan nu zyn ontslag aangebo den, dank zy de oppositie der gematig den onder leiding van den oud-minister d' Almeida. De aanleiding tot de jongste straatge vechten was de vryspraak van de ver dachten in zake een monarchistisch com plot, dat, altyd volgens het roode minis- nisterie, zou hebben bestaan en getracht het koningschap te herstellen, een be schuldiging die totaal onwaar is gebleken doch welke het kabinet meende noodig ta hebben om het volk in bedwaDg te houden, en de aandacht van zich af te leiden. De vrysprekende vonnissen waren het'sein tot den aanval, en de regeering moedigde dien aan. Het was te verwach ten dat de gematigden haar in de kamer hierover zouden aanvallen. Daarom moest een nieuwe afleider worden gezocht, en de regeering „vond" dien in de tramsta king, een omstandigheid die de oppositie deed besluiten haar aanval uit te stellen, zoo werd door deze toevallige staking de val der regearing vertraagd. Maar gisteren is dan toch de bom gebarsten na een tweedaagsch heftig debat waarby volgelingen van Affonso Costa en d' Al meida elkaar letteriyk in de haren vlo gen zelfs de ministers deden hieraan mee. Een Affonsist die een Almeidistischen spreker in de rede viel, kreeg van dezen het verwyt te hooren„Je liegt", waarop een ander hem zyn bril in het aangezicht sloeg. Hierop volgden vuistslagen, blauwe oogen, verwonde gezichten en bloed neuzen. De president (wy citeeren hier weer maar eens de vrijzinnige N. RottCrt.) zwaaide wanhopig en hopeloos de bel, niemand luisterde meer. Terwyi de afgevaardigden beneden „klopten" begonnen de galeryen even eens te betoogen, en weldra was het ook daar een kluwen van vechtende en schreeuwende toeschouwers. De afgevaardigden, die niets te schel den hadden, accompagneerden het gegil der anderen met de deksels hunner les senaars. De president werd moe van het bellen en zette zyn hoed op. „Eruit, eruit met zulke Kamerleden!" gilde een hooge stem van boven. „Eruit met het publiek" beval," de president. Maar de heeren op de galeryen weigerden. Door het gebouw klonk het gedraaf van soldaten, een nieuwe worste ling op de galeryen ontstond... einde ïyk waren ze leeg. De klok wees vyf uur. Maar op de gangen bleef het publiek protesteeren, weigerend heen te gaan. De aanwezige soldaten waren zoo goed als machteloosDaarop sprak de vice- presideDt der Kamer het volk toe en beloofde, dat het, als ze zich verder rus tig hielden, weer de plaatsen in mocht nemen. In de zaal was het nog-levendig, men ging voort elkaar de huid vol te schel den en nu en dan hadden weer hand- tasteiykheden plaats: de heeren werden echter wear gescheiden. Eerst om zes uur kon de zitting her opend worden en begonnen de hate- lykheden opnieuw. By het uiteengaan van de Kamer (de zitting had van twee tot tien ,nur ge duurd) raakten de afgevaardigden Martins en Amaro vóór het Kamergebouw weer handgemeen, welk voorbeeld door enke len uit het publiek nagevolgd werd. Maar men slaagde erin de vechtlustigen te scheiden. De algemeene opinie was, dat de Al- meidisten (ook evolutionisten geheeten), al leden ze de nederlaag, moreel toch de overwinning behaalden. Zy hadd9n argumenten, de Aflonsisten alleen woor den tot hun beschikking. Tot zoover deze vryzinnige verslag gever, die reeds meermalen een treurig tafereel ophing van den janboel in het Portugeesche „parlement". Zooals wy gister reeds meldden, is gisteren na verwerping van een motie van wantrouwen door d'AImeide voor van 1—5 iegels 50 cent, tencre regel meer 10 cent Familieberichten van 1—10 regel, L- iedere regi s mi er 10 cent, gesteld, het kabinet, levensmoe en ten einde ïaad, afgetreden. Afgetreden en dat ondanks de verwerping 1 Men moet echter begrypen dat reeds vroeger een motie van vertrouwen met slechts een een stem meerderheid aangenomen was, en dat het hooge cyfer 37 die 't gister met d'Almeida eens bleken tegenover de 73 die 't kabinet getrouw blevtn, de ministers zal hebben afgeschrikt. De vertooning heeft uit. Rrrrrt weer een ander „stik". In het staatje der Belgische verkiezin gen in ons vorig no. staat dat te Brussel gekozen zjjn 11 K. 9L. en6S. Dit moet zyn 12 K., 8 L. en 6 S. De verkiezirig voor den Senaat heeft over het geneele land den volgenden uit slag gehad. De oude Senaat telde 64 ka tholieken, 46 libeialen en socialisten, dus 18 stemmen katholieke meerderheid. Er moesten Zondag 93 Senatoren direct ge kozen wordeD, van wie er 10 nieuwe zetels in zouden nemen. De katholieken hebben 54 zetels verkregen, de liberalen en socialisten 39. De volgende maand moeten de provinciale raden eeD aantal (37) Senatoren aanwijzen.* Totdusver be schikt de regeering dus over 15 stemmen meerderheid. "UXT 3D® MtëlgL Noordtzjj's Benoeming. De Nederlander geeft nog eenige pers stemmen over deze zaak. Wy nemen er uit over de beschouwingen van dr. Bak huizen v. d. Brink in de Ned. Kerkbode en dr. J. Schokking in de Geref. kerk. Eerstgenoemde schryft: Aan dr. Noordtzy brengen wy onzen gelukwensch met de zéér eervolle be noeming. Want het zegt niet weinig"in Valeton's plaats te komen, die in bmnen- en buitenland als geleerde, mensch eH Christen de hoogste achting genoot. Velen zullen teleurgesteld zijn in de hoop, dat een leerling en geestverwant van prof. Valetoh zou zyn benoemd. Velen zullen het ook betreuren, dat riet een man, dietotdeNederlandsche Hervormde Kerk behoort, benoemd is. Een plaatsvervanger van prof. Vale- ton kan dr. Noordtzy niet wezen. Im mers staat hy buiten de Kerk die Vale- ton trouw bleef dienen en liefhebben. Hij kan de leegte niet vervullen, die door Valeton's heengaan in Zendings- Vereeniging en Zendingsschool, als Kerkvoogd der Utrevhtsche Gemeente, als prediker in onze Kerk is ontstaan. Maar sedert de Theologische faculteit neutraal is gemaakt, kan men geen overwegend bezwaar inbrengen tegen de benoeming van een geleerde, die niet tot onze Kerk behoort. De hoogleeraren Lake en Kristensen te Leiden zyn ook niet Nederduitsch Hervormd. Welis waar behioren deze niet tot een Kerk, die aan de onze vyandig is. maar van een man als dr. A. Noordtzy mag nie mand veronderstellen, dat hy de be krompenheden van zijn kerkgemeen schap deelt. Hinderlijker is, dat ook hier voor de Theologische faculteit een litterator voldoende werd geacdt en geen Theoloog benoemd ishy zal toch exegese hebben te onderwyzen. Overwegingen van kerkelykt n (ten minste van Ned. Hervormd-kerkeiy- keD) aard kunnen by dezen minister van binnenlandsche zaken niet geacht worden te gelden. Wat den benoemde zelf betreftby is gebleken te zyn een man, die op het terrein zyner studie uitmunt en aan wien met vertrouwen de te doceeren vakken, uit wetenschappeiyk oogpunt, kunnen worden toevertrouwd. Iemand, die zich niet met de politiek inlaat, doch zich tot de „liberalen" rekent, verdedigt de benoeming in een merk waardig artikel in de N. Crt. In de eerste plaats acht hy ongegrond de critiek, ge oefend op bet feit, dat niet een theoloog maar een kenner van de Semitische let teren is benoemd, want de Protestantsche theologen, zegt hy, weten over het alge meen van die letterkunde te weinig af Verder richt zich de oppositie tegen het feit dat de benoemde Gereformeerd en dus misschien tegenstander is van Bybelcri- tiek. Doch die critiek komt voort uit illi- beralisme of onverdraagzaamheid, zegt de schaver. En dan voegt hy daaraan deze merkwaardige woorden toe: Men s immers nóg niet wy-zer ge worden. De pyramiden zyn geopend, de Assyrische paleizen zijn ontsloten, Hammurabi's Wetboek is bekend ge worden. Delitzsch' Babel und Bibel- vortiage zyn in de gansche beschaafde wei eld gelezen en al wil ik gaarne toegeven, dat door dit alles de bybel- critiek haar recht van bestaan biyfö behoudeD, men moet toch erkennen, dat wat een Weilhausen en in navol ging van hem Kuenen in zyn stan daardwerk „Het Historisch-critisch on derzoek" en zooveel anderen, als apo- cryphe sprookjes hadden voorgesteld, als historisch vaststaande is bewezen. Uitgemaakt is derhalve, dat voor een conservatief standpunt ook zonder starre orthodoxie, Dog voldoende re denen bestaan en toch wil men van een leeraar, die op dit standpunt staat, niets weten. Is dat liberaal, of veeleer het omgekeerde? Waar er duizenden en duizenden in den lande z(jn die in eerlyke overtuiging aan den by bel een goddelijk karakter toekennen, waarom mag daar ook niet ter wille van die duizenden een hoogleeraar worden aangesteld, die onderrichten zal op de wy'ze als hun dierbaar is? Is dat soms de opvatting van onze hooggeroemde vryheid vanonderwys? Dr. J. Schokking schryft in de Ger. Kerk Wanneer wy enkel letten op de vak- keD, welke de nieuwbenoemde hoog- leer-aar te behandelen heeft, en het straks blijkt, dat dit niet geschiedt naar modern ciitische methode, maar inderdaad op zoodanige wyze, dat eer biediging van de Heilige Schrift als Openbaring Gods de stilzwygende on derstelling is, dan kunnen wij er ons slechts over verheugen, dat eindeiyk ook een man van Gereformeerd be ginsel gelegenheid krygt op het gebied van Oud-Testamentische studie zyn kracht te ontwikkelen. In zooverre wenschen wy onze in genomenheid met de benoeming uit te spreken. Maar het gaat hier ook om de opleiding tot het ambt, de Utrecütsche studenten behooren byna alle tot de Hervormde Kerk, en studeeren er met het doel in die kerk predikant te worden. By dezen stand van zaken nu komt het ons eun feiteiyke anomalie voor. een hoogleeraar te benoemen, die niet slechts tot een andere kerk behoort dan zyne leerlingen, maar bovendien tot eene, die juist als kerk tegenover de He vormde meest vyandig staat. Wy spreken opzetteiyk van een fei- teiyke anomalie, want formeel is er geen bedenking te maken. Foimeel onderhoudt de Regeering geen band meer met eenige kei k, wat de Theologische fnculteit aangaat; maar dat zy daatom by de benoeming der hoogleeraren ook geheel onver schillig zou mogen zyn omtrent hun kerkeiyk standpunt by de wetenschap, dat de studenten met een enkele uitzondering misschien, overigens allen tot een bepaalde kerk behooren, lykt ons voor het minst betwistbaar. Men ziet wel, dat de meeningen nogal verschillen.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1912 | | pagina 1