No. 201 1912
Woensdag 29 Mei,
NIEUWSBLAD
Jaargang.
HISTORISCH
fOOB ZEELAND
CHRISTEL! JK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWES F, te Goes
F. P. D'HUÏJ, te Middelbt rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buitenlandsch Overzicht.
I
-B& &J
mtsehe Eigenheimers f 0,— a f 0,—.
'neigenheimers f0, a f O,
ita's 9l/a 10 c. per kilo.
Spring per kilo 10 k 14 c.
-nvoer 8 ladingen.
Telegrafisch Weerbericht.
"".ar waarnemingen in den morgen van
28 Meimedegedeeld door het
Ned. Meteor. Instituut te De Bilt.
achting tot den avond van 29 Mei
Dgste barometerstand 769 6 te Hoi-
aagste stand 752.9 te Skudesnaes.
akke tot matige zuidwestelyke tot
westelijke wind. Zwaar tot half-
kte lucht. Waarschijnlijk nog re
ien. Warmer.
van
ons
woor
allen-
Oc
e
ben||
IEI IEREN WERKDAG DES AVONDS»
Prijs per trie maanden franco p. p.1.25
énkele nummers» 0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
vin 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent
Frmiliebericnten van 1—foregelc L—iedere regel
ffu gr 10 cent.
28 Mei 1912.
Fan twee kanten.
De vrijzinnigheid heeft een mes dat
snijdt van twee kanten.
Herhaaldelijk blijkt dat bij gemeente-
raads- en andere verkiezingen, waarbij
't gaat tusschen een Roomschen candi-
daat en een vrijzinnigen. Dan wordt er
gespeculeerd op het antipapisme van
sommige antirevolutionairen, en is dan
met behulp van deze afwijkers door de
vrijzinnigen de overwinning behaald, dan
schrijven zij dat op en slaan met dit
droeve feit bij een latere gelegenheid de
antirevolutionaire leiders om de ooren.
Te Sluis is tot tweemaal toe by een
stemming voor den gemeenteraad op die
wijs eeD Roomsche uit den Raad ge
weerd, en zoo de meerderheid aan den
„Protestantschen" kant gebleven.
Nu circuleerde in de pers dezer dagen
een bericht uit het district Oostburg dat
de Roomschen aldaar in 1913 een Katho
lieken candidaat zullen stellen voor de
Tweede Kamer.
Wy hadden reden om van dit bericht
niets te gelooven en lieten het derhalve
.zwemmen".
In de N. Zeeumche Grt. kwam dan
ook al uit de allerbeste bron de tegen
spraak.
Maar wat doet het (vryz.) Weekblad
van Z. VI. W. D.
Het blad dikt het bericht Dog eens aan
en tracht een scheur te trekken in de
Oostburgsche coalitienaluuriyk met de
Sluische geschiedenis er by. Het blad
schryft
„Dit bericht houdt naar onze mee
ning niets anders in dan een vermomd
dreigement tegen de antirevolutionai
ren, die by een paar gemeenteraads-
verk'ezingen getoond hebben, dat zy
nog niet slaafs in het gareel van Rome
wenschen te loopen."
Zoo snydt het mes v^n twee kanten.
De vryzinnigen winnen het, en de
coalitie biyft in de minderheidwant de
eene maal moeten de antirevolutionairen
„tegen Rome" opgezet, en de andere maal
de Roomschen tgen die sty ve calvinisten
ingenomen worden.
Nu hebben te Sluis de antirevolutio
nairen altyd den Roomschen candidaat
trouw gesteund. Maar wat hindert dit.
Ben paar grensbewoners onttrokken zich
aan de actie of lieten zich door den vry
zinnigen vogelaar verschalken.
De winst is behaald, en zal later door
datzelfde middel van „verdeel en heersch
worden bestendigd.
Af en toe is het wel eens goed tegen
dergeiyke praktyken te waarschuwen,
ofschoon voor de groote meerderheid der
onzen al sinds lang geen waarschuwing
meer noodig is.
Met twee maten.
In 1909 heeft prof. Eerdmans in som
mige plaatsen, onder anderen te Dor
drecht, waar dr. Kuyper. candidaat was,
de anti-revolutionairen bestreden met
tal van gezochtheden, o. a. het meenings-
verschil tusschen gereformeerden en Chr.
gereformeerden, tusschen Kuyper en
Bavinck, en ook nog de schrapping
der bekende dwangclausule in artikel
36 der Geloofsbeiydenis.
Vooral dit laatste was teekenend, want
het wekte den schyn als ware de vry
zinnige hoogleeraar het met die schrap
ping oneens, en stelde hy zich aan de
zyde van de Friesch- en andere Chr
Historischen.
Thans levert de theologische mede
werker van Het Handelsblad in de ru
briek „Godsdienstig leven in Nederland'
een critiek op dr. Kromsigts „reactionaire
wenschen" in zake de zuivering der
(Nederl. Hervormde) kerk.
Het slot van zyn bestry ding luidt aldus
Maar de geneesmiddelen van dr.
Kromsigt slikken wy niet. Genezing te
zoeken door reorganisatie der Hervorm
de Kerk in de con fession eele richting
en door steun voor die kerk van Staats
wege en door tuchtmiddelen teD op
zichte van haar leden dat schynt
ons een verkeerde keuze en in plaats
van hiervan verbetering te verwachten,
schynt het ons het aangewezen mid
del om de Kerk alle voeling met het
volksleven te laten verliezen, in snel-
toenemende mate en voor onafzien-
baren tyd.
Dit laatste begrypen wy. Yerwezen-
ïyking van dr. Kromsigts ideaal zou de
vryzinnigen uit hun kerk dryven. Maar
wat de schryver in een noot er aan toe
voegt, wekt in 't licht van prof. Eerd
mans critiek op een synodaal besluit
der gereformeerde kerken gezien, den
indruk van een meten met twee maten.
De opmerking van den modernen
schryver luidt:
Art. 36 is dat artikel der Ned. Ge-
loofsbeiydenis, waarin aan de overheid
de bescherming des geloofs en de uit
roeiing der kettery opgedragen wordt,
6d dat voor eenige jaren door de Ge
reformeerden afgeschaft is. Wenscht
dr. Kromsigt het gehandhaafd
toegepast
Hier wordt met zooveel woorden de
schrapping der bekende,clausule goed
gekeurd.
Maar waarom er dan een wapen uit
gesmeed by de politieke verkiezingen
Of zal men dit straks weer doen
Waard,eer end oordeel.
Dèt mag even aangeteekend
Er is geen onbiliyker critiek de laatste
uitgeoefend, dat het lawaai, dat men van
Links gemaakt heeft overdeZedeiykswet.
Volmaakt is geen enkele wet.
Ook déze heeft haar gebreken.
En 'n enkelen keer zullen uit onkunde
ot overdreven y ver weieens vreemde ioe-
passiDgen van deze wet voorkomen.
Doch zoo iets gebeurt altyd.
Het veroordeelt de wet niet.
En 't is en biyft een brandmerk op de
Linkerzyde, dat ze deze wet, die zooveel
goede en heilzame bepalingen biykt te
bevatten, belacheiyk en bespotteiyk heeft
gemaakt.
Een uitzondering mogen we maken
voor den heer mr. Marchant, vryzinnig
democraat.
In een rede, onlangs te Schiedam ge
houden, heeft hy openiyk zijn volle sym
pathie met deze veel gesmade wet uit
gesproken. Uit overtuiging heeft hy er
zyn stem aangegeven en sind« is hy ver
sterkt in de meening, dat deze Wet noodig
was en nuttig werken zal.
We nemen gaarne acte.
Er ziju dan toch ter Linkerzyde nog
mannen, die het goede weten te waar-
deeren, óók als het van hun tegenstan
ders komt.
't Geeft moed voor de toekomst.
De tyd z£l komen, dat de schampere
spotters van Links zich schamen zullen
over veel, dat ze tb&ns hebben ge zefidl
Gevaar voor stranding.
Ook dit mag zeker herinnerd.
In dezelfde rede zette mr. Marchant
nogmaals uiteen, de bezwaren, die be
staan tegen Staats-pensioneering.
Maar wees er vooral op, dat de gansche
zaak der arbeidersverzorging dreigt te
stranden op déze klip.
Zeg, dat het den tegenstanders, gelukt
Talma's wet te doen vallenwat dan
Volgens mr. Marchant niéts I
Voor Staatspensioee is tóch geen meer
derheid te krygen en van al het gewurm
worden de arbeiders de dupe.
Zóó ziet mr. M. het in.
En geiyk heeft hy ook.
Onze Courant.
De noodlottige dood van den hertog
van Cumberland roept de herinnering
terug aan den historischen stryd tuschen
Guelfen en Ghibeliy nen, voortgezet in
dien tusschen de huizen van Hannover
en HohenzoTern.
g De oude, lang vergeten strijdkreet
„Hie Welf, hie Waiblinger!*zoo schryft
Het Handelsblad weerklonk nooit
krachtiger dan in de jaren, volgende op
oorlog van 1866, waarin de eerste grond
slagen werden gelegd voor de Duitsche
eenheid, maar waarin ook een aantal
Duitsche vorsten, wyi zy zich verzet
hadden tegen -Bismarck's plannen, hun
land en troon moesten verliezen.
„Een dier vorsten was de blinde koning
van Hannover, George V., die in 1866
na de capitulatie van Langensalza, met
edele waardigheid zyn lichamelijk en
vorsteiyk leed dragend, naar Oostenryk
vluchtte. Het was de Oostenryksche mi
nister, graaf Mennsdorf geweest, die hem
vóór den oorlog had gedreigd„Zoo gy
u niet by Oostenryk aansluit, is het einde
uwer duizendjarige dynastie nabyVoor
de waarheid dier voorspelling vreezend,
verbond koning George, door verkeerde
raadgevers voorgelicht, zjjn lot met. dat
van het Oostenryksche keizershuis. Maar
hy bleek zyn geluk op een verkeerde
kaart te hebben gezet. En Hannover
moest, als Nassau en Keurhessen, de on
juiste staatkunde van zyn koning boeten
met bet verlies zyner zelfstandigheid/
Het Handelsblad haalde de geschiede
nis nog eens als volgt op
Het Welfenhuis, een der oudste Duit
sche vorstengeslachten, dat eens een
groote rol heeft gespeeld, en naast kei
zers van het rjjk ook de felste en onver-
zoeniykste tegenstanders van keizer en
ryk heeft opgeleverd, stamt, volgens de
legende, van Wittekind, den Saksischen
koning af. De niet-legendarische stam
vader was Welf I, (f 821) de stichter van
de oudere Welfische lyn. De jongere werd
gesticht door Welf IV, den zoon der
schoone Kunegonde, een dochter van
Welf III en van Azzos, den vorst van
Milaan en Genua. Uit diens geslacht is
Otte bet Kind (f 1252) voortgekomen,
die de stam rader werd van het huis
Brunswyk, waarvan in de vorige eeuw
nog twee takken bestondendie van
Brunswyk-Wolffenbuttel en van Bruns-
wyk-Luneburg.
De eerste stierf uit iD 1884 met hertog
Wilhelm van Brunswyk, de laatste nam
den naam Hannover aan en kreeg in 1692
de keurvorsteiyke waardigheid. Na den
dood van koningin Anna kwamen de
keurvorsten van Hannover in Engeland
aan de regeering. De persooniyke unie
tusschen Engeland en Hannover dat
in 1814 eveneens een koninkryk was ge
worden bleef voortbestaan tot 1837.
By de troonsbestyging van koningin Vic
toria in Engeland moest, op grond der
voor Hannover geldende 8aliscke wet,
haar oom, de hertog van Cumberland,
koning worden in Hannover.
Diens zoon, Gerorge V. was de laatste
koniDg van Hannover.
Vóór den stryd tusschen Pruisen en
Oostenryk had Bismarck aan de Duitsche
staten, die op voorstel van de regeering
te Weenen als protest tegen de schen
ding van den tondsvrede door Pruisen,
hunne troepen gemobiliseerd hadden,
doen weten, dat Pruisen dit als een oor
logsverklaring zou opvatten. Pruisen
eischte het terugbrengen^ van het leger
op voet van vrede. Koning George V
weigerde dit; en nu rukten, ODder bevel
van Vogel von Falckenstein de Pruisische
troepen het koninkryk binnen. By Lan
gensalza wisten de Hannoveranen de
overwinning te behalen maar het mocht
ni°t baten. Van alle kanten waren zy
door de Pruisen omsingeld. En op 29 Juni
1866 moest koning George zich over
geven, met zyn geheele leger. Veertien
dagen na de weigeriDg van het Pruisische
ultimatum had het koninkryk Hannover
opgehouden te bestaan. Het Hannover
sche leger werd ontbonden de koning,
na een vergeefsche poging tot onderhan
deling, verliet met den kroonprins het
land en vestigde zich in Oostenryk, van
waaruit hij vooral door middel van
de Fransche pers, onder anderen met den
tegenwoordigen revolutionairen socialist
Guesde in zyn dienst, een campagne
tegen Bismarck en Pruisen opende. Meer
nog, de aanhangers in Hannover van
den onttroonden koniDg, vooral de adel
die „nog naar vroegeren voorrang haakte"
ondernamen het, in Frankry keen legertje
te onderhouden, net Welfenlegioen, dat
de kern moest vormen van een troepen
macht, die, zoo de gelegenheid zich voor
deed, den koning weer op zyn troon zou
herstellen.
ÜJjjHet was vooral deze daad, meer nog
dan de onvruchtbare poging om in Fran
sche bladen de verloren zaak van den
Welfenkoning te verdedigen, die Bis
marck er toe bracht het kapitaal, dat
len blinden vorst als schadeloosstelling
was toegekend, in beslag te nemen, om
met de renten daarvan alle tegen het
ryk ot den koning van Pruisen gerichte
ondernemingen van Hannoveraansche
zyde te bestry den.
'i Mokkend over zyn verloren waardig
heid bleef koning George V alle toena
dering weigeren. En toen bfl in 1878
stierf bleef zyn zoon Ernst August de
zelfde bouding volgen. Id een schiijven
aan de voornaamste vorsten van Europa
baDdhaafde by zyn rechten op het
koninkryk Hannover, en verklaarde hLj
tot aan het herstel dier rechten den
titel van hertog van Cumberland. Bruns-
wijk en Lunebuvg te zullen voeren.
By het kinderloos overly den vaB den
laaisten hertog van Brunswyk in 1884
vaardigde Ernst Augus' dan ook een
proclamatie uit, waarin hy als hoofd
der jongere linie van het Welfenhuis
verklaarde, bezit te nemen van de regee
ring over het hertogdom. Maar terwfcl
hy bleef weigeren de, aanspraken op het
koninkryk Hannover op te geven, en
den staat van zaken ce erkennen, die de
facto in 1866 was ingesteld, werd zyn
opvolging in Brunswyk door den Keizer
en den Bondsraad „niet vereenigbaar
met de grondbeginselen van de bonds-
verdragen en van de rijksgrondwet" ge
acht, en werd in Brunswyk een regent
schap ingesteld. Aanvankelijk trad prins
Albrecht van Pruisen als regent op, er:
na diens dood bertog Johann Albrecht
van Mecklenburg. Wel zond hertog Ernst
August in 1906, na den dood van prins
Albrecht van Pruisen, een verzoenend
scbryven aan den Keizer, maar zonder
resultaat„zoolang de Welfische woe
lingen voortduren, en stilzwygend be
gunstigd worden door den hertog van
Cumberland", sctreef Bülow toen, als
voorzitter van den bondsraad, „kan
Pruisen geen Welffischeregeering in een
der bondsstaten dulden, die zich de her
overing van Bannover ten doel kan stel
len en daardoor het bei it van Pruisen
kan bedreigen."
Sedert dien tyd is de Brunswyksehe
qua-stie onveranderd gebleven. Wel
heeft een kle'ne toenadering plaats ge
vonden tusschen de Welfische preten
denten en de Hohenzollern, waardoor
het beslag op het Welfenfonds is opge
heven, en is de tweede zoon van Ernst
August van Cumberland in het Duitsche
leger in dienst getreden.
Maar dit heeft de quaestie ter opvol
ging niet verder gebracht.
Thans is George Wilhelm, de erfprins
van het Huis Cumberland, dood, en zyn
rechten en plichten gaan nu over op zy n
jongeren broeder, Ernst August- Tot die
plichten behoort het handhaven van het,
pretendentschap op het Koninkryk Han
nover en zoo de jonge prins dit deel
van zyn erfenis even consciëntieus op
vat als zyn vader en grootvader, is voor
het huis Cumberland voor lange jaren
de kans verkekeD, dat ooit een zyner
leden in Brunswyk aan de regeering
komt.
Deschanel is Vrijdag toi voorzitter der
Fransche Kamer gekozen. In zekeren zin
is dat Delcassé's neus voorby.
Dalcassé is minister geweest in 1906
in het kabinet dat de quaestie Marokko
wilde aangrypen om een breuk met
Duitschland voor te bereidenvan deze
intrige was hy de zieldoch hy werd in
de kaart gezien en op de vingers getikt,
door de Volksvertegenwoordiging uit het
zaal geworpen en door zyne collega's
prysgegeven, en zoo lag daar Delcassé
„d'aile cassó", maar de vrede van Europa
was gered.
Maar Delcassé is eerzuchtig. Een tyd
geleden trad hy weer op het politiek
staatstooneel als minister van marine
met hernieuwden, vermeerderden invloed.
En niet zcodra was de Kamer-president
Brisson overleden, of Delcassé hengelde
naar de gunst om zyn plaats te mogen
bezetten. Immers in Frankryk is het ge
woonte dat de Kamerpresident later pre
sident der republiek wordt, en dat baantje
a mbieerde hy. Daarom moest en zou hjj
Kamerpresident worden. Gematigd radi
caal als hy is, meende hy op het ver
trouwen der meerderheid te mogen reke
nen. Maar by heeft een aantal roerige
tegenstanders in de socialistisch-radicale
groep. En deze hebbeD, in overleg met
zyn eigen naaste vrienden zijn candida-
tuur verydeld. De socialistisch radicale
groep stelde Renault, en de gematigde
groep verlangde een algemeene vergade
ring, hetwelk door een aanzieniyke min
derheid uit haar, dë spelbrekers, gewei-
gord werd. Hetgeen beduidde dat Delcassé
geen meerderheid zou hebben. Toen by
dat dan ook zag aankomen, trok hy zich
terugen zoo kwam het dat niet hy
noch Renault maar Deschanel voorzitter
werden hy zelf weder d'aïie cassé
dat wil zeggen met gebroken vleugel,
vry vertaald, met de kous op den kop
naar huis kon.
Op de volgende berichten uit het bui-
tenlanland vestigen wy nog de aandacht.
De volksvertegenwoordiging van Samos
nam een aan de mogendheden en aan
de Porte gericht protest aan tegen de
schending der privilegies van het vor
stendom.
De geest onder het Turksehe land
leger is nog niet van de beste. De regee-
ring riep onlaDgs vier lichtingen onder
de wapenen maar gaven in het vilajet
Adrianopel slechts 40 pCt. der dienstplich
tigen aan den oproep gehoor. Nog meldt
men dat verscheidene infanterie officie
ren van het garnizoen te Adrianopel
gefusileerd werden, zonder vorm van
proces, alleen onder beschuldiging, dat
zy onder de troepen tegen de regeering
propaganda maakten.
De blokkade van Rhodes is door den
bevelhebber opgeheven. Niettemin biyft
de staat van beleg op het eiland ge
handhaafd.
Nieuwe onlusten zijn uitgebroken te Fez.
Een nieuwe aanval werd in den afge-
loopen nacht gedaan door een honderd
tal Marokkanen, die met verlies werden
teruggeslagen,
De transport-arbeidersstaking te Lon
den houdt aan.
Honderdduizend transportarbeiders de
monstreerden gisterennamiddag op Tra
falgar Square. Een groote politiemacht
was op de been, maar de stakers ge
droegen zich zeer ordeiyk. Een motie
werd aangenomen, waarby een uniform-
loon van 10 pence per uur en voor over
werk 1 shilling twee pence per uur ge
vraagd wordt. Besloten weid den arbeid
niet te hervatten, dan nadat aan alle
eischen voldaan is.
Ook de republiek Peru. Lima is het
tooneel van stiyd. In de hoofdstad, naar
aanleiding van de presidentieele ver
kiezing, kwam het tot onlusten, waarby
