el
Is
No. 197 1912,
Donderdag 23 Mei,
26e jaargang
GHRISTEUJK-
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELMD
HISTORISCH
enlen,
mien,
I burff.
n.
hikt voor
lenwagen,
met stel,
vrachtkar,
kapelle.
nr
1. Bliek
KKER te
11 b u r g,
en een
L BRAS-
met don-
2 jaar,
gebreken,
rijs f25.
Ireau van
teeht,
|i, doorH.
k e r k e.
Trek-
)LKERS,
leebt
|UTS Az.,
Dzegracht
■half Juni
>ode.
Isfcer^e.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
ioea.
ONTGINNING.
Wed. S. J. DE JONGE-VERWES F, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelbt rg.
PRIJS DER ADVERTENT1ÉN
BIHHEHLAND.
TWESBE KAMER.
Gisteren is het algemeen debat over
hot ontwerp Ziekteverzekeringswet be
gonnen. Twee sprekers, de een heel (drie
ureri lang), de ander half (omdat het
scheidingsuurtje daar was) voerden het
woord. Het zgn de heeren Treub en
Patgn. De heer Treub bestreed den rechts
grond door minister Talma aangevoerd
voor zgn ontwerp-, vergeleek de rechts
gronden van diens voorgangers Kuy-
per en Veegens en vond deze laatste
beter. Verdedigde de - minister Kuyper
zgn ontwerp op grond van zedeigke ver
plichting die in een wetteigke behoort
te worden omgezet, minister Talma daar
entegen neemt als rechtsgrond dat het,
zoowel voor den individueelen arbeider
gewenscht, als voor het algemeen belang
noodzakeigk is om de arbeidsvoorwaar
den van personen in loondienst zoo te
regelen dat rekening Is gehouden met
hunne behoeften bg ziekte, invaliditeit
en oude dom. Tegenover deze rechts
gronden stelde Spreker den zgneHet
opleggen eener verplichting van staats
wege om met terzgdestelling van eigen
wil, een deel van het eigen inkomen tot
eigen baat te besteden.
Gemengde llerlcSilen.
iNieuw- en
een beste
Ikalfd, bij
1bij St.
7-b 5
8.05
8.12
8.20
8.27
8.36
8.46
8-53
9.02
9.11
9.29
9.4O
9.49
|o iO.
I7 10.46
[3 12,13
2
9
15
17
DuItschL
il—Lage
150 KM
lEi IEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per irle maanden franco p. p1.25
Enkele nummers.0.05
«as mm 'BEWimg «/guaamsi
Ik heb kort geleden, een reisje gemaakt
met den trein door de heidevelden. En als
Daar gewooDte keek ik cods goed dc or
het portier en ik heb mij opnieuw weer
verlustigd in het zien van de vele groene
plekken rondom de dorpen. Andere jaren
genoot ik daarvan ook alzoo. Dat fijne,
frissche groen van het korenveld, naast
de bruine, schrale, arme heide. Wat een
heerlijk gezicht! En het mooie ervan is
dat die groene plekken gaande weg groo-
ter worden 'en dat die arme heide zoo
langzamerhand inkrimpt. Dat groen be-
teekent brood, brood voor arme menschen.
En dat vind ik heerigk. Ook dat laatste
wel. Harde arbeid. Dat hindert niets.
Als het maar brood geeft.
Dat ontginnen van de heide, landaan-
maken noemen de menschen het hier, is
een mooi werk. En al jaren lang hebben
de menschen er zich mede bezig gehou
den. Al veel langer dan men wel meent.
Lest heugt best. En men is geneigd te
denken, dat dit nu eens een uitvinding
van den lateren tgd is. Maar dit is vol
strekt niet waar. Al honderden jaren
heeft het ontginnen van woeste grond de
menschen bezig gehouden. En ook wel de
denkende koppen, 't Was niet uits'uitend
een werkje van boerenarbeiders, die er
zich wat bovenop wilde werken. Neen,
gestudeerde menschen hielden zich er
mede bezig. En ik geloof ook wel, dat
er Aroeger heel wat kapitaal in den grond
is gestoken, dat er nooit weer is uitge
komen.
Laat ik daar eeps van vertellen. In het
midden der zeventiende eeuw leefde te
Rolde in Drenthe een predikant, die tevens
medisch dokter was. Johan Picardtwas
zijn naam. Na eenige jaren in Rolde ge
staan te hebben, kreeg hg een beroep naar
Koevorden. Dit beroep nam bij aan en
daar in Koevorden is hij jarenlang ge
weest. Tot zijn dood toe in 1670.
Deze dominee Picardt was; een eerste
ontginner. Hg had zelfs een geheel nieu
we methode uitgedacht, die aanvankelijk
wel goede resultaten opleverde ook. Deze
methrde bestond hieriD, dat hij zonder
aanwending van mest door vermenging
van verschillende grondsoorten en door
goede afwatering den bodem cultiveerde.
Hij voerde een betere wijze van ploegen in,
zaaide klaverzaad, en trok algemeen de
aandacht, zelfs uit het buitenland. Toch
schijnt zijn succes niet zoo groot geweest
te zijn, dat het algemeen navolgiDg vond.
Dat kon ook niet, want schrale grond
zonder mest blijft schrale grond. Dat kon
niets worden.
En dat de landontginning toen en ook
in latere jaren niet met meer kracht
werd aangepakt, lag vooral in het gebrek
aan mest. Die was te duur, de kosten
van het vervoer te hodg en daardoor het
bedrijf niet voldoende loonend. Een boer
tje, dat een paar koeien had, maakte
zooveel land aan, dat hg 't schraaltjes
kon bemesten en dan was de oogst ook
schraaltjes. 't-Was en bleef een arm
zandboertje. Hard werken, zeer hard, en
half brood. Dat was droevig. En dan
werden die menschen vaak nog zoo be
drogen ook. Dan kochten ze een schuitje
vol of een paar voer „mest", bestaande
uit wat modder, wat afgewerkte run van
de leerlooierijen en nog wat, dat 't een
beetje rook naar mest, voor een handvol
geld. En dan hadden ze nog niets. Arme
menschen 1
Gelukkig is dat nu uit. Glad uit. Door
de uitvinding van den kunstmest. Dat
is een overwinning geweest van de we
tenschap, waarvoor alle, alle respect. Daar
hebben de zandboertjes profijt van. En
p daar maken ze gebruik van't Is een
lieve lust. Dan komt daar zoo'n stijf
boertje bij den koopman om zooveel
baal Chilisalpeter, zooveel kaïniet, zoo
veel superphosphaat, zooveel patentkali.
HQ radbraakt de dikke woordeD, dat je
een rilling over den rug gaat, maar hg
doet het toch maar. En heel vaak
WWWWE
UITGAVE DER FIRM# S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent
Familieberichten van 1—lOregelc 1.—iedere regel
nn er 10 cent,
betaalt hg met contant geld Die uitvin
ding van den kunstmest en de oprich
ting vaD de groote zuivelfabrieken is
voor onze streken een groote zegen ge
weest. Er is hier welvaart bg de boertjes,
't Gaat ze goed, bepaald heel goed 6D de
menschen hier zeggen't boerenvak is
een best vak. 't Vorige jaar was erg
droog en daardoor schadeigk, zoodat
1911 niet zoo'n best jaar was, maar daar
aan gingen een reeks uitmuntende jaren
vooraf, 't Roerenvak is hier nog niet zoo
slecht. En dat ligt voor een gioot ge
deelte, een heel groot gedeelte aan de
aanwending van den kunstmest. Want
niet alleen wordt deze mest zooveel ge
bruikt, maar een indirect gevolg was,
dat de stalmest niet zooveel meer ge
vraagd werd, daardoor goedkooper werd
en nu meer onder het bereik van onze
menscbjes kwam.
Met goeden mest doet een boer wonde
ren. Ik denk er wel vaak aan als ik wan
del in ons dorp laDgs de heide. Aan de
eene zgde best, vruchtbaar land, waar
alles groeien wil. Rogge, die den halm
voorover buigen doet van de zwaarte;
aardappels, mooi van grootte en van
uitnemende kwaliteit. En gras, waarover
ik, toen ik eerst hier kwam, verwonderd
stond, zoo best. En aan de andere zgde
een heideveld, uren land, onafzienbaar.
Die grond is net zoo goed. Maar is het
eigendom van een paar rgke boeren, die
er geen bunder van willen missen. Waar
om niet? Och, daar hebben ze geen
„oarigheid an*. Dat is toch wel jammer
hè Ik deDk, als ik dat zoo hoordat is nu
misbruik van macht. En als ik het goed
begrepen heb, wil Minister Talma arbei-
dersmenschen, die dat begeeren aan een
stukje van zulken grond helpen. Dat moe
ten ze dan wel betalen natuurigk, maar
ze zouden er wel „oarigheid* aan hebben
ook.
Tot mijn verbazing las ik dezer dagen,
dat er menschen tegen dat wetje, of dat
voorstel waren omdat het ontginnen van
dien woesten grond te veel van de arbeids
kracht van die menschen te vergen.
Omdat ze 't in hun vrgen tgd moesten
bewerken. Och, och, die lui die daar zoo
bang voor zgn moeten maar niet zoo'n
stukje nemen. Die willen de arbeiders
in hun vrgen tgd zeker een poosje in de
watjes leggen. Maar lui, zooals er geluk
kig hier nog veel zgn, die niet bang zgn
om na gedanen arbeid bg den boer of
den baas nog eens flink aan te pakken op
hun eigen grond, die moeten zoo'n stukje
nemen. En ik zal'mg verheugen als de
mooie, bruine rustige stille heide, waar
de schilders en dichters het zoo druk over
hebbeD, langzamerhand wordt veranderd
in groenland en bouwland, waar duizen
den arbeiders nog hun brood op kunnen
verdienen in ons land. Dan komt er hier
welvaart.
En dan mogen de goede lieden in Hol
land wel oppassen, want dominee Picardt
schreef reedst voor ongeveer 250 jaren
„Die scheydinge der mareken en de ver-
beteringe der woeste landen, magh nogh
watt gediffereert werden, maar Godt geve,
datter sulcke onverwachte incidenten niet
voorvallen, dat ons die noot dringe, om
dit weick bg der handt te nemen des te
meer, vermits datter eene oude hier-
landzse profetie wandelt op die tonge der
ouden, datt die tgdt nogh komen sal, datt
alle wilde en woeste gronden van alle dese
landen in vruchtbaar landt sullen veran
dert sgn. Dat die Hollanders maer enige
kruymeltjes off korstjes hadden van de
overvloedt onser woeste landen en die wg
niet estimeren, hoe souden sy haere vin
geren leeken I wat paradgsen souden sg
maken van wildern ssen." Nederlander,
i
Te Zaandam is een sociaal-demo-
craat bg herstemming tot lid van den
gemeenteraad gekozen. Hg heet Groen en
bekwam 494 stemmen tegen 427 die op
den r. k. candidaat waren uitgebracht. De
liberalen hadden de kiezers vrg gelaten of
tot onthouding geadviseerd, aan welk
parool men zich blijkbaar braaf gehou
den heeft. Thans telt de Raad 7 s. d., 7
vrgzinnigen en 5 mannen vaD rechts.
Gouverneur-Oeneraal A. W. E.
Idenburg. De „Expres" verneemt uit
Buitenzorg, dat het vast staat, dat de
Gouverneur-Generaal weldra een reis
door de Molukken zal maken. Mevrouw
Idenburg zal de reis niet meemaken,
maar gedurende dien tgd in het Hotel
„Selabatoe" te Soekaboemi verbigven.
Da landvoogd zal ongeveer twee maan
den wegbigven.
//Het doel der reis is een inspectie der
zendingsposten in het oosteigk deel van
den archipel".
Het is zeer merkwaardig dat de Gou
verneur-Generaal Idenbuig zulke reizen
onderneemt. Voor of na heeft geen der
Gouverneurs Generaal van de dagen van
Jan Pieterszoon Coen tot op heden, zulk
een tocht gemaakt. Het schijnt zeer
verbigdend.
Die laatste regel is Datuurigk als een
hateigkheid bedoeld. Inspectie der Zen
dingsposten zou het doel van Idenburgs
reis zgn Alsof de Gouverneur-Generaal
niets anders te doen had en geen andere
belangen kendeMaar wg kunnen, er
ons in verbigden als er tenminste een
bezoek aan enkele Zendingsposten aan
verbonden wordt. Dat verheft het Zen
dingswerk in de oogen van den Inlander
en steekt den Zendeling op eenzame
posten een hart onder den riem.
Rotterdammer.
Vervolgens kwam mr. Treub op tegen
's ministers theorie van verzekering voor
enkel loonarbeiders tot een zekere loon
grens, dewgi zg de deur sluit voor de
uitbreiding der gedwongen verzekering
tot niet-loontrekkenden, die haar even
zeer behoeven.
Ook kwam hg op tegen verschillende
onderdeelen van het ontwerpzoo onder
meer tegen den samenhang van het be
drag der premies en dat der uitkeeringen.
Een opmerking die het vermoeden wet
tigt dat de fusie tusschen destaatspen
sioneerders en de voorstanders van ver
plichte verzekering in den Vrgzinnig
democratischen Bond in zgn vergadering
van jl. Zondag hun beslag gekregen heeft.
Toch is de heer Treub nog niet voor
Staatspensioneering zoo direct gewonnen.
Hg is zelfs niet tegen het wetsontwerp.
Gansch anders is 't gesteld met den
volgenden spreker, den heer Patgn. Deze,
meer man van de politiek dan Treub,
staatsman geigk zijn leermeester Goe
man Borgesius, wiens mantel op hem
schgnt gevallen te zgn, met een fijnen
politieken speurneus bedeeld, heeft be
reids het ontwerp op vele punten on-
aannemeigk verkleurd.
Tegeigk legde hg er den Dadruk op
dat bg de motie-Troelstra aanvaardt tot
afsonderigke invoering van art. 357 uit
minister Talma's invaliditeitsontwerp.
Dat artikel, bg wijze van overgang een
pensioen toekennende aan hen die op 't
oogenblik den 70 jarigen leeftgd hebben
bereikt en aan zekere (toevallige) voor
waarden voldoen, is dwaas, onrechtvaar
dig, al wat men maèr wil, maar met
gesloten oogen wil ik het accepteeren,
omdai het, eenmaal ingevoerd en toege
past, de staatspensioneering CDafwend-
baar en de gedwongen ouderdomsverze-
kering onmogeigk zal maken.
Men ziet hethier zit de politiek dik
op, en 1913 werpt er zgn licht over. De
unieliberalen zgn op 't punt van concen-
treeren van macht nooit kieskeurig of
vies uitgevallen.
Overigens verwierp mr. Patgn ook de
arbeidersverzekering, het brengen van
ongevallen gedurende drie maanden on
der de Ziekteverzekering, de decentrali
satie, en de schgnbaarheid van de macht
der Raden van Arbeid. Scherp stelde
voorts deze spreker de vraag hoe't komt
dat een zoo kranig bewindsman als Talma
tot nog toe zoo weinig op sociaal terrein
tot stand bracht.
Heden zet mr. Patyn zgn rede voort,
en kijjgen wg mogelyk nog wat oppositie
uit een anderen hoek.
Als de minister nu van rechts maar
flinken steun krggt.
- Een waar „familiefeest". Voor de
familie Hoekstra te Sloten was het Zater
dag 'n ware feestdag. Toen toch herdach
ten de heer S. J. Hoekstra en echtgenoote
hun 50 jarig huweigksfeest. Hun zoon
K. Hoekstra wae juist 25 jaar getrouwd,
terwgi twee dochters van laatstgenoemde
op dienzelfden daginhethuweigk traden,
Genoemde huweigken zgn kerkeigk in
gezegend door ds. J. Hoekstra, predikant
te Burum, zoon van den grgzen jubilaris
S. J. Hoekstra.
Van een papegaai! Men meldt aan
het N. v. h. N.
H. te V., een plaatsje in Z. O. Gro
ningen, kreeg verleden herfst een pape
gaai, die al aardig kon praten. Nu heeft
H de gewoonte, om bg'na om het andere
woord „wat zeg je d'r nö van" te zeg
gen. Zgn knecht, die niet te best met
hem kon opschieten, leerde onzen pape
gaai nu ook deze woorden nabouwen en
't duurde niet lang, of de vogel riep
telkens, als hg H. maar zag: „H, wat
zeg je d'r nö van".
Weldra kwamen de schoolkinderen
ook reeds voor 'tglas aan den papegaai
te roepen„Wat zegt H.
Geen wonder, dat H. dit danig begen
te verdrieten, en, ten einde raad, besloot
hg den vogel naar zgn vriend T. te
brengen, in de hoop, dat het dier't dan
zou verleeren.
Twee maanden had T. den vogel reeds
en verleden week zou H. hem weer
terughalen. En pas zag het dier zgn
ouden baas, of daar begon hg al weer
het oude liedje: „H., wat zeg je d'r nö
van".
Daar moest nu maar eens een eind
aan Jromen. 't Dier moest maar dood
Doch om dit zelf te doen neen I daar
kon H. dan toch niet toe komen.
Hg trok ermee naar zgn eigen huis en
wierp hem in het hoenderhok: de haan
zou hem wel even dood bgten. En met
die gedachte - 't was avond -- ging H. de
kamer binnen.
Den volgenden morgen ging hg reeds
vroeg weer naar 't hoenderhok. In zgn
verbeelding zag hij den papegaai reeds
akelig toegetakeld liggen.
Maar jawelTriomfanteigk stond onze
„lorrie" op den stok in het hok, een kip
lag doodgebeten voor de tralies. Eu ter
gend riep hg alweer -. „H., wat zeg je
sijraa» 'S rnstsrm»
d'r nö vaD F"
'tWas echter voor de laatste maal:
woedend draaide H. hem den nek om
Drie jongens uit een goede familie
te 's-Hertogenbosch hebben de ouderigke
woning verlaten en zgn de wgde wereld
ingetrokken op avontuur. Waarschgnigk
is den jongens het hoofd op hol gebracht
door het lezen van sensatielectuur. De
politie tracht hun spoor te ontdekken.
Te Breda is overleden eenignwer-
ker die den vorigeü dag door de stoom
tram nabg de halte den Driesprong werd
overreden.
TeTerhegden, bg Breda, is ingebro
ken bg den alleenwonenden Vermeulen.
De dieven hebben alles nagesnuffeld, doch
alleen een zakdoek en een zakmes mee
genomen. De daders, twee mannen uit
een rondtrekkenden woonwagen, zgn
reeds in hechtenis genomen.
Op Cuba vreest men een opstand
van alle negers. De berichten uit alle dee-
len van het eiland luiden zeer onrust
barend. De regeering treft maatregelen,
om den opstand te onderdrukken.
Bg de vervolging van twee inbrekers
in de nabgheid vau 'het dorp Bredow
schoot een inbreker een dienaar van het
gerecht neer. De gendarmen vuurden
terug en raakten een inbreker, die ver
volgens door zgn medeplichtige werd
doodgeschoten, opdat hg niets zou ver
raden. Ten slotte werd ook de tweede
inbreker neergeschoten. Men weet nog
niet, wie het geweest zgn.
De zes leden van de sociaal-demo
cratische partg in het Pruisische Huis
van Afgevaardigden hebben van de Sak
sische wevers een Paket met stof voor
zes vesten toegestuurd gekregen. In een
brief, die erbg was, zeggen de wevers,
dat zg gehoord hadden, dat, de politie bg
de gewelddadige verwgdering van den
afgevaardigde Borchardt uit de vergader
zaal van de Kamer de vesten van de
sociaal democraten gehavend had. Daar
om zenden zg nu stof voor nieuwe vesten.
Tengevolge van het eten van be
dorven visch zgn 162 man van het 12de
Saksische regiment artillerie te voet ziek
gewordeD. Zg rijn in het hospitaal onder
gebracht. De helft zal moi gen ontslagen
kunnen worden.
Een dergelpk voorval met bedorven
visch is verleden weekin het Potsdam-
sche garnizoen voorgekomen.
Afnkaansche viech. Op de visch-
markt te Berign zgn dezer dagen 3000
kilo's paling aangevoerd, komende van
de Tangajikameer, in Cotfgo. Dit uitge
strekt meer, een echte goudmgn voorde
vissch9rs, behoort voor de helft aan
Duitschland en voor de andere helft aan
België. De Duitschers hebben er de visch-
vangst op groote schaal ingericht. De
eerste verzendiDg paling, 3000 kilo.s be
dragend, werd per schip naar Genua ge
stuurd en van daar per spoor naar Berign.
De visch is in goeden staat in Duitschland
aangekomen.
De commissie uit den Duitschen
Rgksdag tot controleering van de ver
kiezingen, waartegen protest is aange-
teekend, is tot de conclusie gekomen,
dat eeD onderzoek dient ingesteld to
worden naar de geldigheid van de ver
kiezing van den heer Kaempf in het
district Berign I. Bg de herstemming
kreeg volgens het protocol de vrgzinnige
candidaat Kaempf 5588, de sociaal-demo
craat Duwell 5579 stemmen. Echter is
der commissie gebleken, dat 19 stemmen,
aan Kaempf toegeschreven, Duwell moe
ten worden toegewezen. Bigkt uit het
onderzoek, dat dit juist is, dan moeten
nieuwe verkiezingen plaats hebben. In
parlementaire kringen wordt verteld, dat
de heer Kaempf het resultaat van dit
onderzoek niet zal afwachten, doch tg-
dens de verdaging zgn mandaat zal
neerleggen. De Rgksdag zou dan in den
herfst allereerst een nieuwen voorzitter
moeten kiezen.
