No. 186 1912,
Donderdag 9 Mei.
26e Jaargang
ÜEITWSBLAD
CHRISTELIJK-
L HISTORISCH
mm raovxareuL
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWES F> te Goes
tjït mm m
F. P, D'HUIJ, te Middelbt rg„
PRIJS DER ADVERTENTIlN
r&Es^ss^sass^sssssssui -c^ssr^^ssssr^ssaa 35^-^ ^-^^g^^iasa^gissa^sgB^^^itKaESB^ apscgggzss?.
{Ei IEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per rrie maanden franco p. p1.25
Hnkele nummers „0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
,8 Mei 1912.
De opschuiving gaat door. En ,1913"
zal ze bespoedigen. In de Staten van
Noord-Holland is er gister weer een
stukje van vertoond.Daar hebben tot
nog toe knappe vry-liberalen en unie
liberalen de meerderheid gevormd, die
de poorten van het gedeputeerd college
steeds gesloten hielden voor andersden
kenden.
Tot een paar jaar geleden een vrij
liberaal uit dat college by de periodieke
aftreding als lid der Staten uitviel, en
de kiezers tot tweemaal toe weigerden
hem weer in te huren.
De macht der roode broeders in de
Staten kwam ook nog bij' de jongste
Eerste-Kamer ver kiezing uit, toen, dank
zij een compromis, de vrij-liberaal Roëll
door den half-om-half-man Ferf vervan
gen werd, een man wiens kleur de roode
verf nadert, doch de licht roode verf
nog niet geheel verloochend heeft. Zijn
heftige Eerste Kamerspeech tegen het
beuwwetje en de vrije school bewees
zelfs dat zijn overgang van de Tweede
naar de Eerste Kamer hem nog rooder
had gemaakt. Immers hij sprak naar
het hart der palstaanders, die hem mee
verkoren hadden.
Als loon voor dit laatste heeft nu blijk
baar al wat liberaal is voor een lid van
gedeputeerden gestemd op den heftigsten
baas onder de palstaanders, den heer
Ketelaar, den roodstaf onder de vrijzinnig
democraten, den oud-republikein, die eens
„vergat" op te staan bij een toast op
Vorstin en Vorstenhuis, den allernaas-
ten buur van de sociaal democraten.
Ziehier weer de oude geschiedenis die
zich repeteert.
Wjj hebben het liberalisme van voor
1848 zien ondergaan in het liberalisme
van Thorbeckedat van Thorbecke in
dat van Fransen v. d. Putte, dat van
Fransen v. d. Putte in dat van Kappeyne,
dat van Kappeyne in dat van De Am-
sterdammer, en zoo gaat thans de evo
lutie over Treub en Ketelaar door tot
het socialisme.
Natuurlijk doet eeti deel van het libera
lisme zulks niet van harte. Het slikt de
bittere pil, doch met de oogen dicht, en
al zuchtend.
Maar de stakkerds weten wei, het kan
niet anders. Het kranke, zwakke be
staan hunner party wordt er nog eenigen
tyd mede gerekt. En dan, het is 't lot
van iedere partij, die den stevigen grond
slag van het beginsel heeft ingeruild
voor het kruiend oeverzand der begin
sellosheid.
Het is in Frankrijk gezien, slechts
kort nog maar na de fnuiking der Com
mune, hoe bij de Kamerverkiezingen het
Thiersiaansch-liberalisme uit zelfbehoud
stemde op de alle-gezag-hatende-oud
Communards Basly en Camélinat, ja niet
lang daarna planters der roode vlag by
twintigtallen op 't gestoelte der eere
hielp brengen, zelfs de ministrieele deu
ren, nu reeds tot driemaal toe voor hen
ontsloot.
Diezelfde evolutie is ook in Engeland
gezien, waar zelfs een Gladstone het voor
een Bradlaugh en Labouchère opnam,
en op het oogenblik het radicalisme od
staatssocialisme tot zelfs in de lands-
regeering zyn triomfen voert.
Men heeft 't gezien in alle landen van
Europa, zoowel in dè Romaansche als
in de Germaansche, zoowel in het heete
duiden als in het koele Noorden, zoowel
op de Zuidelyke schiereilanden als op
de Noordeiyke, zoowel by den Noor als
by den Spanjool, overal vertoont het
liberalisme denzelfden karaktertrek, om
tot radicalisme, straks tot socialisme te
verkleuren, en den weg te effenen voor
eene volksheerschappy van het slechtste
kaliber.
In Nederland geschiedt dit nog slechts
in het klein. Geleideiyk, zonder schok
ken van Roell, over Ferf naar Ketelaar,
straks over dezen heen naar Vliegen en
v. d. Zwaag. Nu, by uitzondering, een
weinigje sneller, omdat 1913 zyn scha
duw reeds vooruit werpt. Doch 't eind
punt is voor allen hetzelfde. Vroeg of
laat komt men ook daar aanen zal
men zelfs geiyk nu in Frankryk al
sinds jaren gezien wordt met dezen
toestand vrede hebben, ja niet beter
weten of het hoort zoo.
De minister van marine heeft schor
sing der beraadslagingen gevraagd, na
de verwerping van den post voor het
pactserschip.
Hij gaat derhalve heen, indien het
H. M. behaagt hem eervol ontslag te
verleenenen zoo zal 't kabinet een nieu
wen minister van marine hebben te
zoeken.
De minister van marine is gevallen
als slachtoffer van zyn tyd, en van de
verscheidenheid der malkaar tegenspre
kende of opheffende meeningen.
Van zijn tyd immers wy beleven een
tyd waarin elke uitgaaf voor de lands-
defensie wordt tegengestaan, en de taal
der „lamlendigen" „wy kunnen ons zelf
toch niet verdedigen" steeds meer weer
klank vindt by de menigte. Waar nog by
komt, dat de Staten Generaal, om wat
reden dan ook, in de laatste jaren liefst
zoo weinig mogeiyk voor de marine toe
staat, de schepen op de eigen landswerven
moeten gebouwJ, en de vraag „torpedo"
of //artillerie" zelfs de deskundigen biyft
verdeelen.
Van de verscheidenheid der meeningen.
Minister Heemskerk wees er terecht op in
zyn rede. De heer v. Karnebeek wilde het
tegengestelde van den heer Verheyde
heer Thomson weer iets anders dan de
heer v. Wassenaer; de heer Lohman
wilde een sterke vlootde heer Hugen-
holtz heelemaal geen vlootde heer Jan
sen tusschen dezen in, wist niet welk
soort vloot hy verkiezen zou dan waren
er de voorstanders van een onderzoek,
lang of kort; en de tegenstanders van
zulk een onderzoeken misschien ook de
voorstanders van het politieke fortuintje
de tegenstanders van den „liberaal-cleri-
calen" minister. Veel honden zyn des
hazen dooddoch hier was het vooral het
„velerlei" dat den doodslag gaf.
Maar zou er zoo vragen wy ons af
niet nog een derde factor by komen Bij
voorbeeld vasthoudendheid aan eigen mee
ning immers toen de minister zag, dat
de heele marine zich tegen het type van
zyn dreadnought verzette, gansch de lin-
kerzyde in Kamer en Pers zyn schip als
onvoldoende en onbruikbaar verwierp, de
Christelijk historischen door deskundigen
in eigen boezem tegen dit pantserschip
waren ingenomen, hield de minister toch
zyn meening staande, dat het zoo, en niet
anders kon. Niet de vastheid van over
tuiging, waarmede de minister wilde
staan of vallen, mispry zen wy, maar zou
een weinigje meer soepelheid in het over
wegen der verschillende bezwaren, den
minister, anders zoo vatbaar voor over
reding gebleken, hebben misstaan
Minister Wentholt gaat echter niet
heen, zonder den ioem,dat hy het zoolang
bjjna vyf jaarvermocht uit te hou
dende partijen van rechts aan zich wist te
verbinden, ja zelfs de party (de antirevo
lutionaire) die aanvankeiyk het minst
toeschieteiyk was in de betooning van
haar vertrouwen jegens hem, geheel wist
te winnen.
Ook door zyn poging om de geesteiyke
belangen onzer jantjes te bevorderen heeft
hy velen aan zich verplicht.
Daarom spyt ons het incident, dat hem
een ontydigen ministrieelen dood be
zorgde.
Kosten der Staatspensioneering.
Terwyi sommige vryzinnige verkie-
zingsredenaars, met een vry moedigheid
die aan oppervlakkigheid doet denken het
land afioopen om den menschen met hen
te doen gelooven dat staatspensioneering
kan, gaat men van vrijzinnig democra
tische zyde voort tegen deze oppervlak
kigheden te waarschuwen.
Het vryzinnig democratische weekblad
De Wereld, bestrijdend vooral de opper
vlakkige berekeningen ofeigeniykbewe
ringen van het Kamerlid Roodhuyzen,
stelt hem in haar jongste nommer als
volgt voor de patrijs:
Het L. U. Kamerlid, de heer Rood
huyzen, heeft onlangs in een redevoe
ring en nader in een ingezonden stuk
in het Handelsblad eenige kostenbere
kening in zake Staatspensioneering ten
beste gegeven.
Wy hebben deze uitingen van veel
belang geacht, omdat de heer Roodhuy
zen secretaris der Liberale Unie en
hoofdredacteur van haar partyorgaan
is, omdat hy in en buiten de Kamer
de meest optredende woordvoerder dier
party is en de Liberale Unie zich dus
biykbaar gaarne, in elk geval feiteiyk,
door hem doet vertegenwoordigen.
Zulk algemeen belang kende ook prof.
KohDstamm te Amsterdam aan de
uitingen van den heer Roodhuyzen toe.
Immers hy besprak ze in een tweetal
artikeleD in ons blad, in welke hy
lo constateerde, dat de heer Rood
huyzen voor zy'n, R.'s stelsel van ver
zorging inzake ouderdom en invalidi
teit op een jaariyksche staatsbydrage
van f 27 millioen bleek te rekenen
wy merken daarby op, dat prof. Kohn-
stamm zyn wederparty grootmoediglijk
heeft kwytgescholden haar vergissing
een kostenberekening voor 70 jaar op
65 jaar toepasseiyk te verklareD (om
van de niet-uitsluiting der armenbe-
deelcen maar te zwygen). Zeergroot-
moedigiyk zelfswant het scheen ons
nogal een krasse blunder in een par
ty vertegenwoordigend woordvoerder.
2o den heer Roodhuyzen verzocht,
middelen tot opbrengst van een zoo
hooge staatsbydrage aan te geven
3o hem, voor het geval ditondoen-
ïyk zou biyken, uitnoodigde tot het in
zicht, dat het Engelsche stelsel, dat de
heer R. met warm enthousiasme ter
navolging pleegt aan te bevelen, voor
ons land te kostbaar is en beter door
propaganda voor het Deensche ver
vangen worde.
Aan het tweede verzoek heeft de
heer R. nu geheel onvoldoende, aan
het derde in het geheel niet voldaan.
Immers in de Vaderlander van 23
Maart j.l. wyst hy' de volgende wegen
tot dekkiDg der 27 millioen aan.
lo fll millioen uit verhoogde suc
cessiebelasting.
2o f5 millioen daarboven, omdat de
tegenwoordige rechtsche meerderheid
óók uitgaven voteert zonder de midde
len aan te wyzenl (Ook een manier
om geld te vinden).
3o Eenige millioenen, omdat de op
brengst der belastingen jaariyks pleegt
mee te vallen. (Wat maar erg goed is,
want het jaariyks geraamde tekort is
nog grooter dan het succrè3
4o Eenige millioenen bezuiniging by
niet-bureaucratischen opzet der ver-
zekering.
5o Een bepaalde belasting voor het
doel in kwestie. (Wat nog niet erg
„bepaald" kan heeten.)
6o. Het vinden der overige millioenen
zal natuuriyk niet o; onoverkomelyke
bezwaren stuiten."
Reeds heeft de heer Kohnstaram in
zjjn repliek op het volstrekt onvol
doende van nummer 2 en 3 dezer be
lastingplannen gewezen. Sedert heeft
de Vaderlander echter geen nader
bescheid; gegeven.
Gezien het belang van dit stuk
sociale wetgeving; gezien de staat
kundige werking, die de heer Rood
huyzen, en de Liberale Unie door hem,
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 ceai
Fi milieberichten van 1— 10 regel? L iedere regel
nu er 10 cent
van hunne propaganda voor staats-
pensioneering doen uitgaan, achten
wy hem tot behooriyker financieele
opheldering absoluut verplicht.
Wy zyn benieuwd wat de heer Rood
huyzen hierop zeggen zalen of zyn
aanhangers, wanneer hy in gebreko
biyft, ook een toontje lager zullen gaan
zingen.
T WEVITË ~K1 M E R."
Na ons Telegram van gisteren volstaan
wy met de mededeeling dat na de in
trekking der motie Lohman, en beste
ding van het ontwerp pantserschip als
nog door de heeren Hugenholtz eo Mar-
chant het ontwerp is verworpen roet
63 tegen 26 stemmen. De voorstemmers
waren 2 Christelyk-historischen (Snouck
Henkemans en de voorzitter); 15 anti
revolutionairen (Van Hoogstraten, Van
der Molen, Kuyper, v. d. Borch v. Ver-
wolde, Blum, Rutgers, Pollema, Scheurer,
v. Vliet, Duymaer van Twist, Ooster-
baan, Heemskerk, Brummelkamp, v. d.
Velde en de Vlugt), 9 Roomschen (Van
Viymen, ^Nolens, v. Wynbergen, Pas-
stoors, Ruys de Beerenbrouck, Fruytier,
v. Vuuren, Aalberse en Fleskens).
Tegen stemden alle Links gezetenen
en van rechts de r. k. heeren Duynstee,
v. d. Berch van Heemstede, v. Nispen
(Rheden), v. Nispen (Nymegen), Bolsius,
Janssen, Beckers, de Ram, Boogaardt,
Kooien en v. Best; de chr. historischen
de Visser, Schimmelpenninck, v. Veen,
Lohman, de Geer, v. Wassenaer, v. Id-
singa, v. Lennep, v. Dedem en Ankeiman;
en de antirevolutionairen v. d. Voort van
Zijp en De Monté ver Loren.
De heele Linkerzyde was op den heer
Roodhuyzen na voltallig. Van rechts
ontbraken de heeren Arts, de Wycker
slooth, Loeff, de Stuers, v. Wichen en
v. Sasse van Ysselt, allen (r.-k.) benevens
ie a.-r. heeren Middelberg, v. Asch v.
wyck, Elhorst en v. Lynden.
Besloten werd heden de Bakkerswet
in behandeling te nemen. Het voorstel
van den voorzitter om den 21 Mei te
beginnen met de openbare behandeling
van het ontwerp-Ziekteverzekering vond
Links bestfyding, netjes by monde van
mr. Patyn, heftig bjj monde van mr.
Troelstra en Schaper.
Het voorstel-Patijn om den aanvangs
datum op 28 Mei te stellen werd met 49
tegen 41 (rechts tegen links en mr. v.
Idsinga) verworpen.
Verworpen werd met 51 tegen 39 stem
men (links tegen rechts en mr. v. Kar
nebeek) het voorstel van mr. Troelstra
om zijn ouderdomsmotie in behandeling
te nemen bij de algemeene beschouwin
gen over de Ziektewet. Van de toelich
ting van zyn voorstel maakte de sociaal
democratische leider gebruik om dr. Kuy
per in zeer heftige bewoordingen („ge
meen en perfide") ter verantwoording te
roepen wegens de voorstelling door De
Standaard van de bedoeling dier motie
gegeven.
Dr. Kuyper zweeg terecht op deze som
matie, in de eerste plaats waarschyniyk
wyi een volksvertegenwoordiger niet
tot de orde kan geroepen worden
over een in zeker blad voorkomend
stuk, ook al mag vermoed (en meer dan
een vermoeden biyft het toch zeker niet)
dat hy de schry ver er van wasin de
tweede plaats om den interpellant den
triomf te onthouden van nogal langer,
buiten de orde, den parlementairen' tyd
te verpraten en zijn collega uit te kun
nen schelden en in de derde plaats om
dat de courant en niet de tribune de
plaats is om mogeiyk meeningsverscbil,
in de courant ontstaaD, op te lossen.
Gezwegen natuuriyk van de mogelyk-
heid dat iemand weigert te debatteeren
met een man die hem scheidt of hoont.
Ten slotte ward by de regeling van
werkzaamheden op voorstel van den heer
Treub met 63 tegen 26 stemmen beslo
ten diens interpellatie betreffende het
verslag der Staatscommissie over het
spoorwegbeleid te behandelen tusschen
de Bakkerswet en de Ziektewet. Dus
voor den 21sten.
Middelburg. De zangvereeniging „Tot
Oefening en Uitspanning", gaf Dinsdag
avond een uitvoering van de cantate van
W. de Haan «Het Sprookje en het. Leven",
voor koor, orkest, soli en orgel.
De componist de heer W. de Haan diri
geerde zelf het werk. De uitvoering van
dit nieuwe werk, dat nog slechts eenmaal
in ons land werd uitgevoerd het vorig
jaar te 's Gravenhage was een buiten
gewoon groot succes voor de Middel-
burgsche vereeniging en het overtalrijk
kunstminnend publiek gaf daarvan meer
malen biyk.
De solo-partyen werden vervuld door
mevr. Anna Stronk—Kappei, sopraan
mevr. P. de Haan—Manifarges, alt; den
heer J. Moes, tenor en den heer Th. Denys
bariton. Deze solisten hebben voor een
groot deel bijgedragen tot de hoogst artis
tieke uitvoering van deze moderne can
tate doch ook de koren waren eenig mooi
en-het orkest, dat zulk een reuzentaak te
vervullen had, kweet zich hiervan op
hoogst superbe wyze, evenals de organist.
Het geheel was een avond van zeld
zaam rein kunstgenot t n de zangvereeni-
ging „Tot Oefening en Uitspanning"
welke onder de eminente leiding van den
directeur, de heer Joh. Cleuver, reeds zoo
herhaaldeiyk haar goeden naam heeft
hoog gehouden, mag dit concert met volle
recht een der meest artistieke noemen.
Componist en directeur kregen prach
tige lauwerkransen.
Zondagavond ongeveer half 10 uur
keerde de 40-jarige ongehuwde C. M.,
arbeider uit Tholen, van de kermis te
Bergen in beschonken toestand terug.
Even buiten deze gemeente bevinden zich
twee cafe's, waarvan hy blijkbaar in een
wilde binnentreden. In den toestand,
waarin hy verkeerde, scheen hij de komst
van de tram niet te hebben bemerkten
werd hy aangereden met het gevolg, dat
hy in bewusteloozen toestand door de
trambeambten werd opgenomen. Onmid-
deliyk werd geneeskundige hulp ver
leend. Geconstateerd werden eene wonde
aan het hoofd en eene aan het been. Per
tram werd hy daarna naar het Algemeen
Burger Gasthuis vervoerd. M. C.
Vlissingen. Hedenmiddag werd de al
gemeene vergadering van aandeelhouders
gehouden van de Kon. Maatschappij //de
Schelde' scheepsbouw- en werktuigen-
fabriek te Vlissingen.
Vertegenwoordigd waren 418 aandee-
len, uitbrengende 81 stemmen.
Door de directie werd verslag uitge
bracht over het boekjaar 1911. De balans
en winst- od verliesrekening werden
goedgekeurd en het dividend vastgesteld
op 8 pet.
Als commissaris werd herkozen de
heer C. R. C. Wibaut, terwyi voor twee
leden in de commissie van aandeelhou
ders werden gekozen resp. de heeren Is.
van Raalte, jhr. A. A. van Teyiingen, P.
Dumon Tak en D. Hudig.
Aan het 36e jaarverslag op deze ver
gadering uitgebracht is het volgende
ontleend
Gedurende dit boekjaar heerschte
levendigheid in alle afdeelingen van ons
bedrijf; de contracten voor nieuw werk
konden worden afgesloten tegen loo-
nende pry zen.
Het gemiddelde aantal werklieden be
droeg 1598. Het grootste aantal op één
moment 1666. Het aantal ambtenaren
bedroeg 139.
De onderhandelingen met de regeering
betreffende uitbreiding en wyzigingvan
het erfpachtscontract zyn'in het afgeloo-
pen jaar voortgezet en zullen, naar wy
verwachten, binnenkort tot een bevredi
gende oplossing leiden.
f mm ZEELAND
