No. 183 1912, Maandag 6 Mei.
'HRlSTEuJK
ÜIIWSBLAD
VOOR Z1ELAL1
26e Jaargang.
HISTORISCH
VERSt HljNT ZESMAAL Pm WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWES T, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Mdrieïbf rg.
PRIJS DER AOVERTENTÏÊN
T WE BOK KA ft EB.
D« heer v. Heel wjjst er op in verband
mm*
flflRiSgSOK Sa8B3BE<SHEBaa
iBi 'EKEN WERKDAG DES AVONDS.
UITGAVE DER FIRMA S
0«13s per irie maanden francc p. p
.nkele nu turners
1.25
0.05
EN
smi^s-msrx.-ss^s. agaBKSB&
in 1—5 regels 50 cent, leuore regei tneer 10 ceal
F; miliebenchten van t—ïü regei. 1.-, iedere regcs
mi er 10 cent
4 Mei 1912.
Tuber culo te.
Wyl onze lezers, en ook wij, groot
belang stellen in het vraagstuk der
genezing van tuberculose, nemen wjj
onderstaande mededeelrngen van dr Pijn
appel uit bet „Tijdschrift voor Sociale
Bygiëne" over omtrent het Tuberculose-
congreste Rome:
Op één gewichtig punt werd overeen
stemming verkrpgen. Het betrof het ver
schil tus8Cben de kiemen der menschen
en rundertuberculose, dat op het vorige
congres, in 1908 te Washington gehouden,
zeer op den voorgrond was gekomen en op
verzoek van Koch, d«n ondekker der
tuberkelbacillen, zei ven tot het nemen
van een definitief besluit r aar dit congres
verwezen was. In de coDfereDtie had men
zich vereenigd tot een conclusie, waarin
geconstateerd werd, dat de besmetting
door den bacil van den mensch het meest
te vreezen was, maar die van den rundei -
bacil zeker ook niet verwaarloosd mocht
worden, zoodat tegen beide maatregelen
moeten worden genomen. Het congres
nam deze conclusie over, en de strjjd zal
hiermede, naar men mag ^hopen, nu wel
geëindigd zjjn.
Ou therapeutisch gebied werd zeer de
aandacht getrokken door de mededeelin
gen van dr Rollier te Ley sin te Zwitser
land over de genezing van gevallen van
chirurgische tuberculose door inwerking
van de zonnestralen. De meest wanhopige
gevallen van beentuberculose, zelfs van
werveltuberculoste met bochelvorming,
waren door een maandenlang geregeld
volgehouden bestraling met het zonlicht
volkomen genezen. De verklaring kon nog
niet worden gesteven, maar de resultaten,
die de deelnemers aan een studiereis door
Zwitserland, die aan de conferentie en het
congres voorafging, met eigen oogen had
den kunnen aanschouwen, en dm later in
photo's vertoond werden, waren zoo tref
fend, dat zy, naar v-ler oordeel, het merk
waardigst waren, dat het coDgres geboden
had.
De sweep van Troeletra.
Uit een hoofdartikel in Bei Vol/cover
het aan de rechterzijde „afgeperste" be
sluit om tie Bakkerswet, hoe dan ook, toch
nog in behandeling te nemen, knij. pen wj
hat volgende
Zelden zal het schouwspel gezien zjjn
van een regeeringspartjj, die over zoo
groote meerderheid beschikt, die zich
schijnbaar zoodanig over de volbei van
macht verheugt,en dieindei daad zoo ho
peioos zwak en zoo reddeloos onzeker is
Waarlijk, aaode klerikale pers zal nu
toch eindelijk wel de lust vergaan, om
te smalen van „de zweep van Troelstra"
die de burgerlijke linkerzijde zou voort
draven. De rechterzijde draaft nog veel
harder onder die zweep, dan de linker
zijde het ooit gedaan heeft.
Het strekke de Rechterzijde ter waar-,
scbuwing, dat waar zjj zich geroepen acht
principieel en tactisch tegen de socialisten
positie te nemen, zij dit doe met beslist
heid en consekwentie.
Wel zal zij zich wel niet voort laten
jagen door de zweep van Troelstramaar
den indruk bjj het volk ontgaat z{j niet,
dat zjj- de nu afgeloopen week voor den
„mond" van Troelstra gezwicht is.
Wanneer men meent recht te staan en
het landsbelang te dienen, schijnt ons
verandering van inzicht of standpunt,
en dat iD zoo kort een spanne tljds, als
de jongste weken gezien werd, niet aan
te bevelen.
De motie der Christelijk historischen
begint kwaad te worden. Links ruikt
ministervleesch. Daarom is groote voor
zichtigheid geboden. Dit ziet men ter
recbterzgdi wel ia. Vandaar bet voor-
■SËOTWÏ5
zichtige woord van dr. Kuyper gister in
de Kamer, en het verzoek van minister
Heemskerk om Dinsdag namens het
kabinet te mogen spreker. Nu heeft de
heer Lobman by de toelichting zijner
motie herhaaldelijk uitgesproken dat de
motie is gericht niet tegen maar tot de
regeering. Maar hg kan dit toch alleen
zeggen namens zijn eigeD party, of althans
namens de vjjf voorstellers. Maar indien
na aannemiDg der motie, waarop zeer
groote kans is, immers alle vrijzinnigen
die gister spraken, spraken er voor, en
de socialisten die niet spraken, en mis
schien ook wel niet spreken zullen, zijn
er van zelf voor omdat by hen geldt:
geen man en geen centde minister
van marine zitten biyft, dan zullen deze
aatsten er gauw genoeg by zyn om hem
toe te roepen dat by nu weg moet.
Welnu dit alles zal in den antirevolutio
nairen hoek wel lang reeds voorzien zijn
en daarom was het goed dat dr. Kuyper
Dog eens opst nd, om te vertellen dat
hy is voor de motie, wanneer deze den
minister aaüstaat, en er tegen wanneer
deze er zich niet mee vereenigt. Immers
aan de instelling van zulk een staats
commissie zit heel wat vast.. Haar onder
zoek geschiedt langzaam het geschiedt
door subcommissies, die apart "en ge-
zameniyk moeten "Werken en tot over
eenstemming komen; en dan, err ouden
niet een maar twee staatscommissies
moeten zyneen voor de Oost en eene
voor Nederland en de West; en precies
zou moeten worden aangegeven wat
Indië zou moeten bydragen. De taak van
de commissies van defensie zou moeten
zyn te onderzoeken hoe wy weer zee
mogendheid van den tweeden rang
kunnen wordenen of er een schei
ding moet komen tusscben de vloot
v in Indië en voor Nederland. Dit -zal
niet kunnen geschieden buiten vertand
met de kustverdediging. Br zullen dus
drie commissies moeten zynvoor de
vloot In Indië, voor die in Nederland en
eene commissie vooi de financiën en
daarnevens een commissie die de tech
nische quaestie van de wyze van bouw
zal moeten onderzoeken. Dan rest nog
de quaestie van reparatie en dokgelegen-
heid en eindaiyk die van bet personeel.
Ten slotte zal moeten naeegaaD worden
of da belangen der Indische vloot niet 1
moeten overgaan van marine naar kolo
niën. De commissie en subcommissies
zullen dus een zeer omslachtige taak
hebbeD, ook omdat contact met de West
noodig is. Neemt men in diecommi sie
personen, die zich geheel aan ne zaak
wyden, dan krygt men alleen oudp hee
reD. De techDici zullen echter maarzoo
nu en dan kunnen byeenkomen. Denkt
men nu dat het rapport er vóór einde
1913 is, is men er dan P Kan men dan
gaan bestellen Volstrekt niet I Dan
moet het departement van marine gaan
overwegen, gaan wikkeD en wegen. Ma
rine moet weer onderhandelen met Ko
loniën, dat met het Indisch bestuur moet
correspondeeren cd ook is overleg met
oorlog noodig. Vóór einde 1914 zal de
Regeering haar gedachten niet hebben
kunnen vaststellen. Worden dan in De
cember 1915 voorstellen aangenomen,
daD kunnen bestellingen eerst in medio
1916 uitgaan. Eerst in einde 19 7 op zjjn
allervroegst zal dan het materieel wor
den aangevuld. Acht de Regeering zich
verantwoord het wegslytende marine-
materieel 5 jaar onaangevuld te laten,
dan heeft spr. niets te zeggen en zal by
voor de motie stemmen. Acht de Minis
ter van Marine zich Diet verantwoord,
dan zal hy vóór het schip stemmen.
De minister van marine was als altjjd
rond en beslist in zyn antwoord en in
zyne beatryding der motie
Zyn standpunt verdedigde hy met
groote kalmte, hetgeen te pryzeD is in
een sanguinisch man als deze minister
is, die daarby minstens eeD jaar lang
tegen zich had ODgeveer de heele pers,
de heele marine, al de officieren, al de
liberalen, al de socialisten, al de vrfl-
z.iinig democraten, alle oppervlakkige
menschel), de meerderheid der natie,
wanneer men ook de vrouwen meerekent,
welke alleen op die uitgaaf van 4 miljoeD
zien of van een bestaan van Indië als
van een land dat toch ook tegen heb
zuchtige liefhebberyen van eventueel
oorlog zoekende mogendheden dient be
schermd te worden ternauwernood eenig
besef hebben.
De minister legde uit dat, by de te
genwoordige omstandigheden, geen groo-
tere schepen dan van 7600 tons, kunnen
aangevraagd wordeD, gelet byvoorbeeld
op het geld, op de te geringe grootte
van de haven van Soerabaja, gebrek aan
personeel, bdz. Het moederschip door
baron v. WasseDaer gewild, zou er een
moè.en zyn van 2800Ö ton en 30 miljoen
kostende. Ed de m nister vraagt
slechts drie ton, omdat by meende niet
verder te mogen gaan dan de 4 miljoen,
indertyd onder liberale kabinetten inge
zet als som die de Kamers bereid zyn
toe te staan. Overigens acht de minister
de zeewaardigheid en slagvaardigheid
van 't door hem gevraagde schip vol
doende; er is wat pantsering, snelheid
en bewapening aangaat uitgehaald wat
er uit te halen is.
Aan 't eiDde van zyn rede stelde de
minister de quaestie van vertrouwen.
Hy kan de motie Lohraan, c. s. niet aan
vaarden. Het laDge uitstel der zoo hoog
noodige verbeterrgen zou de minister
niet voor zyn verantwoording mogen
nemen, en hy driDgt derhalve op in
trekking der motie aan.
Wat de heer Lobman wel niet doen
zal. Deed hy het, dan kwam een poli
tiek tegenstander toch weer met de motie.
De zaak van het schip en van den
minister, en van het Kabinet scbynt
ons derhalve toe kwaad te staan.
Geen wonder dat minister Heemskerk
terstond na minister Wentholt het woord
vroeg en tevens verlof om Dinsdag te
mogen spreken.
De Kamer en de Regeering hebben
derhalve drie dagen van beraad.
loan
voor de Zuid-Bevelandsche
WT
Het plan
Tram schynt afbreuk te zullen doen aan
het ïeeds sinds jaren hangende plan der
Decauville tram
Hansweerd Vlake
De N. Z. Crt. wyst in een hoofdartikel
op de belangryks beteekenis van het
station Vlake voor het verkeer met Bra
bant, Holland en B-igië, op de flinke
aanlegplaats te Hansweerd voor de boot
van Walzoorden, en op de plannen van
gedeputeerde staten voor veibeterd wa-
genverkepr tusschen Hansweerd enVlake,
nameiyk door de Decauville tram, welke
60 passagiers plus de noooige vracht
goederen in 10 mmuten vervoerd vaD de
boot naar den trein en omgekeerd, en
„reeds lang in geree heid zyn geweest,
en hebben gereden, ware het niet dat de
nooazakeiyke versterking van de te
zwakke Sehorebrug en de verbreediDg
van het kanaal naby Vlake den aaDieg
der tram tot heden had verschoven".
Maar wie thans over de inmiddels
versterkte Sehorebrug gaat zal er de
rails zien liggen, bestemd voor de
Decauville-tram. Zoozeer toch was ook
'sRyks Waterstaat overtuigd van het
nut oezer tram en van het gerief dat
uit een snellere verbinding tusschen
boot en spoortrein voor het reizend
publiek zou ontstaan, dat zoowel de
Echoiebrug als de m'euwe djjk langs
het verbreede gedeelte van het kanaal
tusschen station Vlake en Sehorebrug
voor de Decauville tram werd pasklaar
gemaakt.
Nu dus Walzoorden en geheel het
daarachter gelegen Jand op het punt
staan een veel vluggere, betere en meer
comfortabel» reisgelegenheid tekijjgen
SüMiai
tusschen Hansweerd en Vlake en dien
tengevolge destoombootdienst tusscben
Zuid Beveland en het land van Buist
kan worden uitgebreid waardoor een
nog veel gemakbeiykere en vroegere
aansluiting wordt verkregen met- Ant
werppn en B'ugge eenerzyds, Roosen
daal, Rotterdam enz. anderzjj ds, nu wor
den op eens adiessen gericht aan Gede
puteerden om den aanl* g van de
Decauvilletram te bespoedigen eri zoo
wel geweatgenoot ais vreemdeling van
een vluggere verbinding tusschen Vla
ke en Hansweerd te doen profiteeren
Mis lezer, om de Decauvilletram op te
ruimen. Waarom? Omdat Da jaren
versta wel najaren de hear Huygha-
baert een tram zal hebben aangelegd
aan de nog te maken vluebt- en qua
rantaine-haven bjj den rechteroever vaD
bet kaDaal te Hansweerd die men
alvast maar met den wydschen naam
van tramhaven heeft gedoopt die
via Kruiningen Daar het station zal
ryken. De provinciale boot zal haar vei
lige, gemakkeiyke en goed ingerichte
aanlegplaats van tegenwoordig hebben
te verlaten voor een nieuwe in de qua
rantaine haven, de reizigers vaD
Zeeuwsch-Vlaanderen zullen eerst eeui-
ge jaren lang met, de oude diligence
naar Vlake biyven voortsukkelen om
dan in de bietentram van Huygbehaei t
naar Kruiningen en vandaar Daar het
station Kruiningen te kunnen rijden.
Wie in het Goescbe land moet zyn en
thans te Vlake een uitmuntende sn-Tle
gelegenheid viDdt er heen te komen,
komt dan bedrogen uit, insgelijks de
bewoners van Hansweerd en Scbore,
die dan langs een grooten omweg naar
Goes moeteD, terwyi zy nu door mid
del van het station Vlake als het ware
onmiddeliyk bij Goes zyn.
Het fraaiste van alles is, dat de tram
ondernemer Huöghebaerf, alvorens
subsidie voor zjjn tram aan de provin
cie te vragen, wist dat de Decauville
tram er zou komen en desniettemin
iu het volle vertrouwen op de goede
uitkomsten zyner onderneming zyn
subsidieaanvrage handhaafde. En te-
reccht. Want de Decauvilletram is niet
overbodig geworden door de tram
Huyghebaert om de eenvoudige reden,
dat beide trams geheel verschillende
belangen hebben.
De tram van Huyghebaert heeft
hoofdzakeiyk het vervoer van land
bouwproducten en dus een landbouw
belang op het oog, terwjjl ae Decau
villetram Hansweerd Vlake alleen be
oogt het snellere vervoer van passagiers
op een traject, dat, eigenlijk door de
provinciale boot zou moeten worden
bevaren, indien groote bezwaren van
velerlei aard zich daartegen niet zouden
verzetten.
De schrijver waarschuwt ten' slotte
tegen eenzijdigheid, dewql de belangen
der beide trams met elkander parallel
gaan, en beidei verwezenlyking wensche-
ïyk is.
De heer J. A. v. H el is tegen de be
schouwingen van da N Z Crt. in verzet
gekomen. Da heer Van Heel wyst erop
dat eerst nu met den aanleg van boven
genoemde tram kan begonnen worden,
en die du% pas in minstens negen maan
deD klaar za! kuhnen zyn terwfjl het
deel tramhaven Bansweerd—Station
Kruining n gereed zal zyn op het ijjdstip
dat de tramhaven gereed is, nat is in
950 dagen Dat verschilt twee jaren. De
dienst Hansweerd - Vlake ware door
autobussen of verbeterde omDibusdienst
wel zoo te verbeteren door Gedep. Staten
dat de kosten voor de Decauville.-tram
op 8 A 10 duizeDd gulden-geschat met
aaDlegkosten ad f 60 <00, kon achterwege
bljjven.
Wel zou die tram 60 passagiers kun
nen vervoeien, doch wat nut dit, zoo zy
«r nooit zyn? Het zyn er slechts 18 of
20 terwyi goederenvervoer niet met de
tram g-'schi den kau. En dan zoo gaat
de heer Van Heel voort:
U noemt, de tegenwoordige aanleg
plaats veilig en goed. Is u wel eens
op de boot geweest wanneer „een
sleep" in de voorhaven den toegang
daartoe versperde, en minuten opont
houd gaff U overziet heelemaal de
kaüs die er is, dat oe Minister, na het
gereed zyn oer nieuwe haveD, zeggen
zal verhuist daa'heen. En die kans is
er; zeer politiek schijnt de Minister te
hebben gez gd, vooralsnog kan die
steiger er biyven, maar elk oogenblik
kan de wen se >eiykbeid van intrekking
der vergunning bljjken.
Uw artikel toont diep medeljjdenmet
de bewoners van Hansweerd en Scbore,
die van de diligence gebruik moeten
maken. Ik geloof niet, dat, er van
Schoie ooit een enkele passagier was,
en van Hansweerd slechts enkelen.
Men waDdelde liever het kleine eindje
naar Vlake.
Hier tegenover stelt de schryver het
algemeene belang vs'd de Zuid Beveland-
scire tram iu het licht.
De boot van Walsoorden legt aan
in de tramhaven even veilig aan die
zjjde als aan de Westzijde volgens
getuig"nis van in dien dienst ervaren
kapiteins en stuurliedenzjj vindt
daar gereedstaan de tram die passa
giers en goederen onmiddellijk (want
zy be ft op niets anders te wachten)
vervoert via het belangr yke dorp Krui-
niDgen naar station KruiaiDgeniets
goeokiioper voor reizigers naar Hol
land, iets duurder voor die naar 't
Goesche land dan van Vlake. Maar er
gaan wel driemaal zooveel reizigers
naar Holland dan naar Goes, en het
prysveischil is bovendien niet noe
menswaard.
Vooits gaat de tram naar Ierseke
met zyn groote vissehersbevolking,
met zoovele belangen voor mossel- en
oesterhandel met het vy'fde district
en Belgiëen dan naar WemeldiDge
met grooten fruithandel. Beide plaat
sen gemeten dan van en zullen doen
toenemen de passagiersaantallen met
de boot naar en van 'Walsoorden.
En die drie groote eemeen'en
Kruiningen, Ierseke en Wemeldinge
hebben niets, niets aan dë Decauville
en kunnen e nooit gebruik van maken.
zegt m s-ebien weldan moeten
de reiziger-s voor die gemeenten maar
van de Westzydekanaal-aanlególaats
loopen naar bet eindpunt Huyghe-
baerttram Oostzjjde, maar ais u en
ieder belangstellende dat eens in Hans
weerd bekijkt, daD zult u het onmoge
lijke er van inzieD, gezwegen nog dat
het vervoeren van koffers of lichte
goederen, over dien afkand en over
drie. sluizen eene ODtnogeiykheid is.
De Zuio Bevelannsche tram biedt
verder nog gelegenheid te Wemeldinge
tot eene verbinding met Zierikzee
voor geheel Schouwen dan de mooiste
en kortste verbindiDg met het spoor
wegnet, en met Z-euwsch-Vlaanderen.
Wat komt daarvan, als de aanleg
plaats ten westen van het kanaal
vooiloopig bljjfr, en er slechts met
Vlake verbinding is
In de adreswen van B. en W. der
3 gemeenten Kruiningen, Ierseke en
WemeldiDge is terecht er op gewezen,
dat hun gemeentebelang samengaat
met de onafgebroken keten als door
boot, tram en spoor zal worden ge
vormd via Hansweerd Kiuiningen
dat nooit de Staatsspoor zal toestem
men sneltreinen èn te KruiniDgen èn
te Viake te doen ophoudeD, dat dus
ae Decauville zal tiyken te zyn het
struikelblok voor seeD krachtig geheel
als het belang van alle Zeeuwen vor
dert
I
