No. 175 1912.
Vrijdag 26 April,
26e Jaargang.
SHRISTEüJK-
IIEIIWSBLAD
VOOR ZEELAND
HISTORISCH
Dr. Knvoer in
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWES F, te Goes
FEUILLETON.
F. P. D'HUIJj te Midclelbi rg.
PRIJS DER AtfVERTENTÏËN
IEI 'EREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per irie maanden franco p. p.
Hnkele nummers,
e 3 0 6 6
ae>&e>»«»o
1.2a
b 0.05
UITGAVE DER FIRMA S
EN
Men moet het van ooggetuigen hebben
anders laat zich de geestdrift moeilijk
denken die onze Groningers en Friezen
aan den dag legden by de ontvangst van
dr. Kuyper, den leider der a.r. party, ïn
bun gewest.
Evenals generaal Booth, door z|jn
tegenwoordigheid af en toe zijn soldaten
hier komt sterken, heeft dr. Kuyper nu,
te rechter tyd, door zyn persooiyk op
treden te Groningen en Leeuwarden, de
oude geestdrift voor de a.r. beginselen
en de Chr. actie doen herleven.
De N. Provinciale geeft als volgt haar
indruk weer:
In ^eeuwarden waren de mannen en
vrouwen enthousiast. Zjj hebben van hun
liefde voor onzen leider schitterend biyk
gegeven, zoo zelfs, dat ze dr. Kuyper aan
het station een moeilijk oogenblik ver
oorzaakten. En zelfs op de reis naar hier
had onze leider geen rust, want by elk
station stonden de mannen broeders om
hem een harteiyken groet toe te zenden.
Zoo kwam dr. Kuyper in onze stad aan.
De breede perrons stonden propvol en
ook buiten het statioD was een groote
schare belangstellendenden aanwezig.
Toen dr. Kuyper den trein uitstapte, was
het één jubel. Met eenige moeite werd
het rijtuig bereikt.
B(j „De Doelen" weer epn juichende
schare.En heel den avond door stonden
daar menschen op de Groote Markt of ze
even hem mochten zien.
's Woensdagsmiddags wachtte een
gr ote mei igte voor het hotel om den
staatsman te zien uitrijden. Er werd niet
gejuicht, waaruit bleek, dat toen de
De volgende merkwaardige brief, die
een kijkje geeft op het beroepingswerk
van een eeuw geleien, is afkomstig uit
het archief van de Nederd Herv. ge
meente van Baarland. De N. R C. drukte
hem over.
P. V. D. A. F.
De beroeping in de gemeente van Baar
land heb ik ontvangen met een briev
van den waardigen v. S.... er by, die ik
niet lezen kan, en er dus niet wijs uit
kan worden, gevolgd daarna van een
andere, die ik nog minder Jezen en uit
komen kan. Ik had na gewoonte eeD
briev van u qua consulent gewagt, en
dit voortaan is mijn verzoek, want kan
ik niet lezen dan kan ik niet oordeelen
en dat is van belang, ik wenscbte wel
om al het geringe, dat ik in de waereld
hebbe die nog eenige beroeping en dat
voor een man van 57 jareD, die nooit
uit Holland is geweest, die tegen geen
verandering van lucbt of water kan eD
het pompwater, vooral zooals het hier
is, niet kan ontbeeren, die ysseiyk tegen
de Zeeuwsche gronden, lucbt en water
opziet, ook tegen het ongezonde Zee
land, reeds van ouds bekend, op my
nimmer gevallen en niet in myn huis
ware gekomen; want mijn hart staat
er tot dusverre niet toe, om die aan
te nemen en in dit seizoen te verhul
zen, en dat zoo ver, ook is de reis
over zulk een water ve ver en te moei
lyk, ja te gevaariyk, vooral in dit seizoen,
(want hoe men reizen moet weet ik niet,
het moet die akelige ZeeuwscheJStroo-
men over) om de plaats, huis en kerk
eens te komen zien, dat anders wel noo
dig was en ik altyd deedik ben geen
zeeman en schrik daartegen, vooral tegen
varen en water, ik ben dit niet gewoon
en van zwakke en aandoeniyk zenuw
gestel althans dat tegen geen schokken,
gevaren en aandoeningen van scheiden
kan, of ik heb de koorts, ook direct,
zoodia ik van lucht en water verander.
Experienta hoe me docuit, dat is, de
tegenstanders waren uitgeloopen om op
hun wijze een biyk van belangstelling
te geven, want hun aanwezigheid daar
was toch ook ean compliment
En bij de kerken in de kerk
O, het valt my moeilyk den indruk vau
deze vergadering te beschryven.
Men smaalt van Kuyper-vergoding -
ach men begrypt er niets van.
Ik heb stoere mannen, nuchtere
Groningers, die anders meenen, dat in
een traan iets onmannelyks schuilt, zien
weenen als kinderen.
Maar toen ze daar stonden, een breede
kloeke schare, den zegen Gods afsmeekend
over den man, dien zy lief hebben, toen
zongen zij„loof, loof nu aller Heeren
Heer."
Het oog en het hart gingen naar boven
Met hun leider loofden zij God, Die ons
uit het diensthuis heeft uitgeleid loofden
zy God, Die hun leider tot nu de kracht
gaf, zoo vol yver en heilige geestdrift
te pleiteD voor de eer van Zynen Naam.
Ja, dr. Kuyper wordt oud maarhy
is nog niet op.
Zyu figuur is nog krachtig, zyn oog
nog vol van den ouden gloed En de
stem, eerst wat zacht, wera al voller en
krachtiger, vulde eindelijk weer het groote
gebouw en bleek nog altyd even buigzaam
en lenig als voorheen.
Hoe kosteiyk teekende hy 't verleden
Hoe scherp ontleedde by het heden, hoe
ernstig en waarschuwend wees hij op
de toekomst.
Hoe de liefde van deze schare, voor een
groot deel bestaande uit eenvoudige men
schen, geringen naar deze wereld, voor
dezen staatsman te verklaren
Omdat hy werkte aan hun geluk. Om-
ondei vinding heeft my geleerd; ook reis
ik in dit saison niet zoo verik vinde
het ook singulier en onvoorzichtig (dit
moet geducht tegenvallen by de uit
komst; den Predikant, die men niet kent,
nooit gezien, nooit gehoord heeft, en van
zyn zedeiyk gedrag of bekwaamheid niets
weet (en weet men wel, dat ik,nog niet lan
ger dan Hemelvaartsdag 's morgens vroeg
een bloedbraking uit de maag heb gehad,
zoo ook in myn jeugd, maar ik wilde
evenwel prediker», wat myn lust is; ik
predik hier voor de middag voor een volle
kerk en namiddag te Sassenheim voor
een zwakken broeder, wandelende heen
en weder, want rydeD kan men hier niet.)
En als men mij eens had gehoord,
zou men van my walgen ik ben een
oud Predikant van reeds 57 jaar, in Maart
'58, die het geducht op de zenuwen
heeft en zeer met siym is bezet, en die,
doordat hy altyd zyne verklaringen, al
thans dikwijls, ook voorafspraak en in
leiding (want ik predik ouderwets coc
cejaans) leest en zyn bril op heeft, in
geen donkere Predikstoel kan preken,
is de Predikstoel te Baarland licht
of duister nog minder op een hoog,
die meer dan 4 uiteriyk 5 trappen hoog
is, en die een smalle rand en iets op
z(jde voor boeken heeft, die op de Pre
dikstoel doorgaans liggen hoe is in dat
opzicht ook de Predikstoel te Baarland
en staat by aan een Pylaar, is de kerk
groot en ruim, hoe kleinder hoe beter
ook zyn de Zeeuwen zeer tegen lezen
en tegen de gezangen, daar ben ik in
zeker opzigt voor, ik vind vele gezangen
schoon en laat die veel zingen als het
pas geeft, andere keur ik af en die laat
ik nooit ziogen, ieder zyn meug, ik wil
hierin vry zyn.
Ziedaar myn handelwys, myn preken
zuilen vrees ik niet bevallen, ze zjju niet
plat genoeg, ja vriend al weder een be
zwaar en vergun my, dat ik gul alles
melde, dat is het beste en v. Sraad
mij dit (de weduwe van mija zoon de
Proponent d. B.woont te Leyden met
haar jongste zoontje) het oudste heb ik
na my genomen, daar moet ik dan voor
eeuwig van scheiden, en ons kind van
zyn broertje en moeder, dat kan niet, en
dat hy hun inneriyk leven verdiepte, om
dat hy vorm gaf van wat in 't hart leefde,
omdat hy hun levensmoed en levens
kracht sterkte, waar hy het leven beter
deed verstaan, het besef der levensroeping
verheiderde, omdat hy uit zyn levensryk-
dom iets, ja veel wist over te storten in de
harten vau duizenden, die hun knieën
niet bogen voor de afgoden dezer wereld.
En dat kon by, niet omdat hy zyn
eigen woord sprak, maar omdat hy hy dit
woord greep uit de sehatkameren van
Gods heilig Woordomdat hy zich niet
voegde by de grooten en machtigen en zyn
krachtige hand niet leende tot verdruk
king van den kleinen man, maar omdat
hy het voor deze kleinen opnam en met
leeuwenmoed streed voor hun recht, voor
hun recht op hun kinderen, voor hun vrij
heid, de vry held van geweten.
Daarvoor alleen deed hy den smaad van
liberalisme en socialisme.
Als dr Kuyper zich aan het hoofd van
het liberalisme ge teld had hoe zou al
wat groot was en is in Nederland zyn lof
hebben gezongen.
Nu was spot en hoon en smaad zyn
deel
Maar wat hy leed werd hem meer
dan vergolden in de liefde van het anti
revolutionaire volk, dat in hem gansehe-
ïyk niet riet een man zonder feil, maar
bat zijn God dankt voor het vele goede, dat
het in hem heeft verkregen.
Daarom was deze Woensdag voor de
vele kleinen in ons gewest,die o zoo zwaar
de hand der verdrukkers hebben gevoeld,
die het bebbeD ondervonden, hoe tyran-
niek het liberalisme zyn aanhangers
maakt,en die nog steeds de hand de onder-
di ukkers zien dreigen, een gelukkige dag.
turi 1—5 regels 50 cent, ieucre regel meer 10 cent,
F; milieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
mi :r 10 cent
moet dan evenwel, want overkomen laat
het ver afgelegene niet toe voor zulk een
lastige gevaarlijke en hoogst booze reis
denk eens, ik ben een man, die het hard
noodig hebbe, geruïneerd door de tyden
en familieschadens. ja 2 b mkroefen, een
van 1900 en een van 1700 guldens, en
hier nog buiten andere schuld, buiten
ons toedoen, voor twee zwaare, van onze
moeder geërvde beleningen jaariyks moe
ten opbrengen, bedank ik voor, ook ben
ik te oud en te zwak en te aandoeniyk
toe, o I dat komen en gaan kan ik niet
tegen, ik ben hier in Holland op een zeer
gezonde en gelegen plaats, digt by twee
my oer oude gemeenten, te weten Oest-
geest en Noordwtikerhout, ja ook digter
by Andyk, by Enkhuizen, daar ik ook
g-staan heb, als in Zeeland (owat scbrik
ik tegen dat ODgezonde land, daar men
zich van melk en bronwater, dat ik juist
m »et gebruiken en avondlucht, daar ik
's avonds altijd uitga, en dikwyis laat
thuis kom, ik b^min de conversatie, moet
onthouden)ik ben hier in den kring
mfiner oude vrienden.
Ik heb een orthodoxe en goede smaak
hebbende gemeente, die zear op mijn
preken is gesteld, en heb ook vele pre
senten van vis, haring, bokkens, etc., ik
heb hier al 11 jaren gastaan, myn moe
der, zoon en dochter liggen bier begra
ven, myn dienst is bier en in den omtrek
zeer gezegend, overal voldoe ik, hier en
in den omtrek zeer grzegend, hoeveel
catecbisatiën voor de jeugd zyn er te
Baarland zyn er avondbeurten Wat
geeft men er voor 100 gulden, als men
van Nov. tot Maart predikt is niet te veel,
hoe zwaar is het Tractement, als ik geen
1000 Gn. kan maken, dus samen 1100 Gn.
kan ik niet bestaan, al zyn de Emolu
menten groot, ik heb te veel noodig;
wat zyn de Emolumenten, is er vry
brand? aadappelen, appelen, etc., vry
tarwe geiyk te Ouwerkerke en Rogge,
dat zou my iy kenen en noodig zyn veele
gemeenten geven een vet varken en een
goede halve koe, hier mest ik een varken
voor my, kopen kan ik Diet, van by de
500 pnd.vleesch en spek, het kan my
niet te zwaar zyD, daar kan ik niet van
buitenmen schryftaliesin den blinden,
Een dag, die kracht geeft tot verootmoedi
ging, maar kracht ook tot stryden. Ed zy
zyn naar huis gegaan met de belofte in
hun hart, dat zy getrouwer en yveriger
zullen stryden voor de heeriyke beginse
len, welker waarde in zoo ryken glans
weer werd getoond.
Dat is het wat leider en volgelingen
immer verbond, dat is het geheim dier
innige verwantschap en liefde, die thans
opnieuw tot uiting kwameen liefde,
die is het wonder zich uitte in
harteiyk gejuich, maar meer nog in het
gezang van het oude en het nieuwe
geuzenlied, van de psalmen, die spreken
van Gods genadige uitreddiDg.
En ik geloof, dat onze tegenstanders
ons goed recht hierin hebben erkend.
Er is geen wanklank gehoord en zelfs
in de pers onzer tegenstanders viel een
zekere hartelijkheid te bespeuren. Wy
zyn daar dankbaar voor
En nu herneemt onze gewone actie
weer haar rechten. Ik twijfel er niet
aaD, of de dag van Woensdag heeft onze
kracht gesterkt. Wy hebben uit den
mond van den leider geen vleitaal ge
hoord, geen roem over eigen arbeid.
Slechts aansporing tot gebed en waak
zaamheid; bovenal ernstige waarschu
wing om niet te verslappen, om de
groote daden Gods niet te vergeten, om
trouw te biy ven aan het vaandel, waarin
het „eere zy God" met gulden letteren
geschreven staat.
Wy zien, hoe politieke slimheid tracht
ons volk van de wys te brengen. De
linkerzyde heeft haar hoop biykbaar ge
vestigd op Mr. Troelstra's ryke politieke
routine en politieke han iigbeid.
Ach, wat heeft men een ryk arsenaal.
men expliceert noch Traktement noch
Emolumenten, wat geevt men V myn bi
bliotheek is zeer groot, ik heb hier eene
groote, drooge kamer, zeer ligt, vol plan
ken, die kon ik niet missen, er is een
schoorsteen op.
Ea (om nog iets van minder belang te
melden) er is een goed lokaal voor hoen
deren en duiven en goed groot hok, want
myne duiven houde ik op om mij ere kat
ten, ook een lokaal voor een geit, een
stal voor een oyevaarnoe is h9t huis
en tuin, is dat groot? wie onderhoud
de tuin krygt men ook mest gelyk te
Oegstgeeest bij Leiden daar kreeg ik eeD
schip mest, is alles watervry ben ik
daar vry (dat ik vooral beding) van
dorpsen pastorielasten en kosten, Per-'
soneel en dorpsonkosten etc., ryd men
my naar de vacature en liefdebeurten
ik ben in de Leydsche weduwebeurs, du
6 Gn., als ik buitenlid worde 7 Gn.te
Noordwykerhout betaald dit de kerk voor
den Predikant, och my o Vriend ik moet
veel voorslaan, want myne omstandig
heden zyn drukkend, men neeme dat
niet kwaiyk, en ik biyv daar ik ben, al
heb ik dan minder, de gezondheid en
vergenoeging is alles, ik leidemyn klein
zoon op tot schoolmeester, Predikant ba-
haagt mij tbans niet, is er op die plaa's
een bekwaam onderwyzer in den tegen-
woordigan smijak, die een jongeling daar
toe vormen kaD, is hy van den 2-m rang,
anders mag hij niet hoor ik dit is my
veel, dat is hier uitnemend, is er te
Baarland of digte by eeo goede dokter en
Chirurgyn dat is te N >ordwyk schoon,
hoeveel kerkmeesters zyn tr? hoeveel
kerkeraadsleden want de tekening van
den beroepsbrief tekenen geen quahteit n
dat zag ik nimmer, hoe is de regeering
geschikt, wie zyn het toch, is de water
en zee vry. ik hoor van dyken, hoezya
de wegen by aen wiDter, hoever isUE.
van Rruiningen, waar ds. D. staat van
Goes, moet men over water, daar schrik
ik voor, is die weg altyd goedook zou ik
er voor bedaukea, om in oen winteren
dat zoo ver te verhuizen, wantik scbrik
tegen zulk een reis, ik kwam niet voor
Mey, dit is zekero«h vriend men voede
geen hoop dat ik zal komen, ik schryv
Staatspensioen belooft men Een greep
in de schatkist en een stiooien met
geld. Tegen ae tarief wet waarschuwt
men- Men neemt elke kaus waar om
ernstigen arbeid te voorkomen.
De motie-Troelstra moet de arbeiders
lymen; de motie-Ter Laan deonderwy
zershet voorstel-Troelstra de bakkers
Welk een succes wacht de linkerzijde
onder aanvoering van den held van het
roods leger. -
We kunnen het rustig aanzien. We
hebben een kabinet, dat zyn plicht doet
en de goede richting kiest. We hebben
een aaneengesloten party onder krachtige
leiding. Er is geestdrift in ons leger. En
als de taak, der Kamer gesteld, wordt
afgewerkt, dan gaan we vol moed 1913
weer tegen.
Met den heer Wirtz, den voorzitter
van ons Provinciaal Comité, zeggen wy
geve God ons ook dan weer onder leiding
van dr. Kuyper de zege te bevechten.
25 April 1912. -
Een arbeiderspartij.
In de Paaschweek is te Leiden het
jaariyksch congres dei S. A. Arbeiders-
party gehouden.
Daar voerden het woord de navolgende
„arbeiders*Mr. M ndels, Mr. Tioelstra,
Dr. van der Waerden, de kamerleden
Duys, Schaper, Huganholtz, Vliegen, de
onderwyzers Zsdeihoff, Van EiziDga, de
gesalarieerde bestuurders Van Hmte,
Oudegeest, de üoutkooperspatroon-jonr-
nalist Wioaut, de journalist Spiekman,
de privaatdocent Van^der Goes, enz.
Eigeniyke arbeiders schynen op het
congres óf ontbroken te hebben óf weinig
anders dan toehoorders geweest te zyn.
in een verdrietige luim (ik kan myn
beraad niet bepaien, althans niet vóór
dat ik op alles antwoord hebbe, ik ben
nog eens zoo ver, te weten van Oastgeest
na Annyk gegaan en ik beklaagde het
my, van al het beloven kwam Vveinig,
daarom houd ik van zwart op wit, op
het papier en legaal, eigen zin (en dat
is hier het geval; gaat nooit goed, ik doe
de keus nooit met myn nart, en als ik
my niet aanmerkeiyk verbe-ére, waare
het zoo, dat het evenwel vrees ik
niet is, en myne Gemeente die niet
vry in de beroeping is, zegt, ik make
haar door myn vertrek ongelukkig, en
al het werk Gods leid er toe, wat in
vloed hei-ft de Ambagtsbeer by u te
Baarland in de beroeping, wie approbeert
en V. S. senryft van Scnout en Scha
penen, hos komen die hier te pas? het
spreekt ook van zelve, dat een beroepen
Predikant niet alleen vry transport van
goederen maar ook voor de Personen
van hem en de zynen heeft, en een
timmerman om meubelen af te breken
en op te zetten viy, dan ik wenschte
dat ik bier zal kuDnen blijven, ik weet
het niet, ik heb nog geen beraad, en
hou het in overdenking.
Zie daar, alles wat ik op myn hart
hebbe, excuses: myne vcypostigbeid en
vry moeaigbeid, ik moet zoo senryven,
dau kunnen wy elkander best, verstaan,
en er valt posteriori dao niet te bab
belen, men weet nu alles, en ik biyv
nog vry wat ik do n wil en de gemeen
te w t »y geevt; boe dagt ds. Cin
het godsdienstige? ais ik van nier ver-
t ek loopen er nog class;Cale onkosten
op losmaki g weduwbeurs etc. daar be
taal ik niets aan, dat is myn zaak niet.
God zegene u en uw weik, biyvernet
achting,
UEd. toegenegen vrienden Medebroeder,
R. H. d. B.
j Noordwyk aan Zee,
den 22 Oct. 1819.
P. S. is de benoeming eenparig en met
Algemeen genoegen van kerkeraad, Ge
meente. R-ganten, Ambagtsheerik
schryv alles gul, en God weet, myne
omstandigheden dwingen er my toe.
