No. 173 1912.
Woensdag 24 April.
26e jaargang.
EllWSBLAD
HISTOfilSGh
VOOR ZEELAND
6HRISTEÜJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PEk WEEK
Wed» S. J. DE JONGE»VERWES F, te Goes
5
0,05
F. P. D'HUIj, te Aiiddelbt rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buitenlandsch Overzicht.
81 MN HL NL AMD.
«s
ÏEI €KEN WERKDAG DE!? AVONDS
UITGAVE D£R FIRMA'S
Prijs per lrie maanden franco p. p.
Hnkele nummers
s a 8 e
a o e 3 g
v.m i—5 regels 50 cent, ieuere regel meer 10 cent
F. milieberichten van 1—10 regel.: 1.--, iedere regel
mi sr 10 cent
irsS SS
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de gebrui
kelijke plaats.
23 April 1912.
Ook na aandachtigs lezing van de
strooibiljetten blijven wij van meening
dat alle kiezers van rechts morgen
Woensdag stemmen moeten op den heer
DE PAAUW.
De circulaire der christelijk historischen,
in nobelen toon gestelo, is uit menigenei
oogpunt, niet t minst uit dat van stjjl,
een pakkend meesterstukje, waarmede
wy ten volie instemmen, echter op de
conclusie na.
Juist de uitsluitingszucht van het li
beralisme, het anti-roomsche anti-cleri-
calisme der vrijzinnige kiesvereeniging
en dito propagandaclub, door éénzelfden
persoon „geuit", en het rechtsgevoel
onzerzijds om den Roomschen hun zetel
niet te misgunnen moest er alle rechtsche
kiezers toe leiden om hun stem uit te
brengen op den R.-K, candidaat.
Nog ontleenen wy het volgende aan
de Nieuwe Zeeuwsche:
Verkiezingsonzin Ter aanbeveling van
den liberalen candidaat, die zich voor de
roofpolitiek van het Goesche liberalen-
dom iaat gebruiken, om een aanzienlek
deel der burgerij haar rechtmatigen in
vloed op het bestuur der gemeente te
ontnemen, is verleden week een strooi
biljet verschenen, waarin de volgende
nonsens aan de goê gemeente te slikken
wordt gegeven„Hy (de liberale candi
daat) zal niet. door coalitiebanden ge
dwongen, de belangen van een gedeelte
der Goesche burgeijj behartigen, enz."
Alsof de beer v. d. Ven alleen de be
langen zjjne'r partij indachtig was, toen
hjj in den raad zatl Alsof de heeren
Donner en Dekker alleen oor en oog
hebben voor hetgeen de antirevolutio
naire burgers aanbelangt!
Is niet met name de laatste steeds de
man, die van alle raadsleden het meest
en het. krachtigst opkomt voor den bloei
en den vooruitgang der ganse',e gemeente P
Moest hij niet dikwerf zijn liberale me
deleden in deze op hun plicht wjjzen
en dankt hy zijn populariteit juist niet
hieraaD, dat bij steeds al zyn mede
burgerseen belangstellend hart toedraagt P
Dan staat er nog in het strooibiljet
„de legende, dat vrijzinnigen vijanden
van godsdienstige uitingen zyn, heeft
de heer Ruyssenaeis op de meest af
doende w(jze door zijn leven weerlegd".
Maar er is nooic gezegd, dat de vrij
zinnigen geen „godsdienstige uitingen"
kunnen doen hoewel die vage term
eigenlijk niets zegt maar wel, dat
die uitingen nooit zoover gaan dat men
er iets van bemerkt in het openbare
leven. En dat behoort toch. Want is
men waarlijk godsdienstig, beschouwt
men den godsdienst als het zout dat al
onze handelingen moet doordringen, dan
zal die invloed van den godsdienst ook
moeten uitstralen in onze daden als
manDen, die deelnemen aan het lands-
of stadsbestuur en niet enkel terwijl w(j
ons bevinden in kerk of bidvertrek.
Wy kuDnen niet zeggen, dat de vry-
zinnige propaganda-vereeniging hoogen
dunk van hare bekwaamheid geeft met
dit povere strooibiljet. Het zal den libe
ralen candidaat meer kwaad dan goed
doen en de goede kansen van den heer
A. F. de Paauw nog aanzieniyk verbe
teren.
En dan dat andere.
De Christeiyk Historische kiesvereeni
ging heeft een strooibi jet verspreid, waar
in de onthouding van het stemmen op
den heer De Paauw wordt bepleit en
tevens het anticlerüalisme van de
Goesche liberalisten zeer juist en zeer.
scherp op de kaak wordt gesteld. Het
anticlericale begirsel, zoo lezen wy er
„is niet enkel gekeerd tegen de R. Katho
lieken maar tegeD alles wat den naam
van Christus beiydt". En van den heer
Ruyssenaers wordt onomwonden ver
klaard: „wy verklaren niet te begrypen,
dat iemand, die op den Christennaam nog
eenigen piys steld, zich laat vinden om de
candidaat te zyn van een party, die zoo
overduideiyk toont, dat zy leeft uit de
beginselen van onverdraagzaamheid en
haat."
Ten slotte roept de Chr.-Historische
kiesvereeniging alle geestverwanten toe:
„Bedenkt dat gij door aan den heer R
uw stem te geven geen enkel christelijk
belang bevordert, maar slechts fungeert als
slippendragers van onze ongodsdienstige
tegenstanders
De ongerechtige inmenging van Frank-
ryk en Spanje in de binnenlandsche aan
gelegenheden van Marokko kortweg
gezegd de statenroof heeft by de bevol
king rechtmatig verzet gevondeD. De
Afrikaan staat echter machteloos tegen
den indringer wiens overmacht in solda-
tenaantal, geoefendheid, en niet minder in
moorddadigheid vaD zyn geschut den ver
drukten inlander belet zyn rechten en zyn
onafhankeiykheid te verdedigen.
Zoo was het te voorzien, dat het oproer
te Fez, Marokko's oude hoofdstad, op een
nederlaag zou uitloopen. En het staat te
vreezen, dat de Fransche generaal Moi-
nier een geduchte wraakoefening houden
zal.
Macht gaat boven recht, ook al juicht de
Fransche pers over de behaalde zege en
wenscht de Fransche regeeriDg de solda
ten geluk met hetgeen zy deden voor de
Fransche vlag
Uit de thans inkomende berichten blijkt
dat het oproer beperkt gebleven is tot Fez-
Djedid, de nieuwe stad, waar het paleis
van den sultan zich bevindt, de citadel, de
Joodsche wijk (Meilab) was. Hier woont
tevens de heffe des volks. Het gepeupel
heeft, zoodra de tabors aan het muiten
sloegen, de gevangenis geopend en den
veroordeelden de vry heid gegeven. Daarop
tiok men naar de Mellah, plunderde de
winkels, sloeg de Joden dood, van wie
honderden vluchtten naar het Dar-el-
Makbzen, terwyi Moulay Hafid ongeveer
aan tweeduizend Isr^elieten in zyn paleis
een onderdak verleende, waar de heer
Regnault deze menschen later van levens
middelen deed voorzien.
Het garnizoen van Fez, gelegerd in het
op enkele kilometers zuidwaarts gelegen
versterkte kamp van Dar-Debibagb, yide
in deD looDpas naar de hoofdstad, ter ver
sterking van de weinige inlandsche troe
pen en Sherififynsche ïyfwacht.
De consulaten werden ontzet, evenals
verschillende huizen, waarin zich Fran
sche families bevonden. Tervolgens werd
een gedeelte van de oude stad, Fez-Bali,
schoongeveegd.
Versterkingen uit Mequinez kwameD
Vrydag aan. Na een kalmen nacht kon
men Zaterdag het offensief nemen de
muitelingen werden naar de z.g. Kasba
der Ché arda gedreven, waar zy in be
dwang werden gehouden door de artillerie
in het zuideiyke bastion, bezet door
majoor Fellert, die de oude omwalling
plat liet schieten.
De vyand legde daarop de wapens neer.
Duizend opstandelingen werdeD in de ge
vangenis geworpensterke patrouilles
doorkruisten de stad in alle richtingen,
om overal de orde te herstellen.
Geiyk het by alle oproeren gaat, zoo
ging het ook hier. Er vielen vele onschul
dige slachtoffers. Doch door al deze teleur
stellingen heen, zal het overwonnen volk
moeten leeren, dat het zich voor den over
weldiger te buigen heeft.
Van oproer gesproken, ook de Por'u-
geezen hebben in deD jongsien tyd hier
tegen te worstelen gehad, en wel op
Timor. Daar maakten de inlanders ge
bruik van de zwakheid der Portugeesche
strijdmacht, w<dke slechts bestaat uit
450 land- en 200 zeesoldaten met twee
battery en berggeschut.
Da aaaleidiDg van het oproer was deze
Engeischen boorden naar petroleum in
Soeai. De bevolking kapte hout voor hen,
dat door de Engeischen betaald werd.
De commandant, een Portugeesch offi
cier, hief nu belasting op dat hout. De
Radja eD de hoofden gingen naar dien
commandant en verzochten hem beleefd,
die belasting niet te haffen. Doch de
commandant werd woedend en liet de
vrouw van den Radja gevangen nemen
an mishandelen. Het volk werd woedend,
doodde den officier en joeg de bezetting
over den kling. Doch de vrouw van den
commandant werd geep leed gedaan zy
kreeg eeD vrygeleide naar Timor Dilly.
Verschillende posten der Portugeezen
laDgs de grens zyn verlaten. In Okoesi
werden inlanders in dienst genomen en
naar Soeai gestuurd per gouvernements-
stoomer ten einde, volgens de oude Por
tugeesche taktiek, het kasty dings werk
voor de Portugeezen te verrichten.
Zal het met dit oproer nog wel los-
loonen, ernstiger stemt de lange duur
van den ItaliaanschTurksehen oorlog,
welks terrein door Italië thans van Afrika
naar Europa schijnt te zyn verplaatst.
Wy zeggen: schynt. Wantanders dan
een vertooning was het zeker niet, waar
mee Italië Europa de vorige week kwam
verrasseD, toen daar op eenmaal de Itali-
aansche vloot voor de Dardanellen ver
scheen en een Turksche buitenforten, en
enkele Klein Aziatische kustplaatsen
bombardeerde.
Intusschen bad het optreden der Itali-
aansche marine een ernstig gevolg: de
Dardanellen zyn gesloten voor de scheep
vaart, de handel tusschen Zwarte Zee
en de Zee van Marmora en Middelland-
sche Zee is stopgezetindien deze hoogst
ernstige toestand biyft voortbestaan, dan
kaD een tu-schenbeide treden der mogend
heden, en vooral van Rusland en Enge
land, niet uitbiyveD.
Immers, men staat voor den druksten
tyd in den uitvoerhandel van Russisch
koren. Talryke schepen onder Engelsche
vlag naderen de Dardanellen, zoodat de
sluiting van d9 doorvaart den Engeischen
handel groote schade zou berokkenen.
Inderdaad een st by n vertooning als deze
zou wel eens de vonk in het kruit kunnen
zyn zy zou een Europeeschen oorlog
kunnen in het leven roepen. RuslaDd en
Italië zijn op het oog»Dblik dikke vrien
den, hetgeen Oostenryk en Duitschland
Diet anders dan welgevallig kan zijn, en
Frankrijk en Engeland ernstig ontrusten.
Voorloopig beeft de Italiaanscbe bedrei
ging in Turkye ern avereehtsche uit
werking gehadde Porte heeft de be
middelingspogingen der mogendheden
beleefd doch beslist afgewezengeen
vrede zoolang Lybië niet ontruimd is.
In de Vereenigde Staten van Noord-
Amerika wordt eveneens een ware strijd
gestreden. Maar het is een onbloedige.
Het gaat daar om de verkiezing vaD een
president, of liever van da electoren
welke een president zullen hebben aan
te wyzen, Deze electoren worden aange
wezen door de kiezers in de verschillende
statenzy moeteD over twee maanden
te Chicago byeenkomen om hun stem
uit te brengen, en wel de stem weke
hun als gelastigden van hun zenders is
meegegeven. Het gaat tusschen Taft, den
tegen woordigen, en Roosevelt, den vori-
gen president. Eerstgenoemde is som
migen wat conservatief, en Roosevelt is
de man der vooruitstrevendeD, vooral der
joDgeren oDder hen. Het gaat tusschen
deze twee oude vrienden hard tegen
hard. Overal waar Taft zijn standaard
laat wappereD, plant Roosevelt den zyne
er naast.
Op het oogenblik heeft Taft by de
voorverkiezingen in de verschillende sta
ten al 364 stemmen gekregen, waaronder
echter vyf, die verklaard hebben op
Roosevelt te zullen overgaan. Aan de
540 die Taft hebben moet om een kans
te hebben op een herkiezing, ontbreken
er derhalve nog 180, die hy echter ge-
makkeiyk krygen zal.
Roosevelt, ofschoon hem bereids met
201 stemmen dicht op de hielen, zal wel
geen meerderheid halen Hy bereikt der
halve met al zyn eerzuchtig geagiteer
nie s anders dan dat hy een groote scheu
ring van biyvenden aard in deRepubli-
keinscüe party bewerkt.
Gelukkig is 't aan één kant dat de
splytzwam ook in het Democratische
kamp werkt. Ook daar betwisten twee
liefhebbers malkaar het ambt. Ofeigen-
ïyk drie. Champ Clark, de voorzitter
van het Huis van Afgevaardigden te
Washington, heeft al 131 gedelegeerden
op zyn hand, Wilson 96 en Underwood
22deze laatste zyn van den staat
Alabama.
Besluiten wy ods overzicht met nog
een en ander over
De ramp van de Titanic.
In één school iD Southampton zyn 125
weezen wier ouders by die ramp zyn
omgekomen En is op 't oogenblik al
ruim honderdduizend pond sterling in
gekomen voor de nabestaanden.
Het onderzoek te New York wordt
streng geleid. Ook hierbij komt weer
het spreekwoord„de verliezer betaalt"
tot zyn recht. Ware het schip in vyf
dagen tyds ongerept te New York bin
nengekomen, Ismay, de president van
de White Star, zou bewierookt zy'n ge
worden van allen kant. Thans is hy de
zondebok. Het moet evenwel prkend dat.
vele getuigenissen bezwarend zyn voor
hem en zyn beleid.
Zoo verhaalt men dat hy dien Zondag
avond met Astor, Smith en anderen nogal
zwaar gefeestmaald had, waarby de cham-
pagneflesschen druk werden aangespro
ken.
Mevr. Ryerson uit Philadelphia ver
klaarde, dat zy Zondag een gesprek aan
boord had met Ismay en, toen zij zag
hoe snel het schip voer, den directeur
opmerkzaam gemaakt had op de mar-
conigrammen over ysbergen. Zy vroeg
hem of hy de snelheid i iet wat kon
matigeD. Ismay aDtw>ordde: integen
deel, wy willen SDeller varen, dan tot
dusver. Werkelijk verhoog e de Titanic
daarop haar snelheid. Ook de tweede
officier Ligbt.holder bevestigde in het
verhoor, dat de snelheid 21 knoopen had
beiragen, dat is i>yoa de volle snelheid
van het schip (22 knoopen).
Lightholder bevond zich in het offi
eieren verblijf toen de Titanic zonk alle
reddingsbooten waren weg op een da
de le officier Mui doek leidde h at uit
zetten daarvan. Hy zeide dat hy ofschoon
ijsbergen gerapporteerd waren, geen vrees
gevoelde en geen extra uitkijk stelde.
Na de aanvaring had hy Murdock en
kapt. Smith op de brug gevonden.
De marconigrafist Bride verklaarde,
dat 20 minuten na de uitzending van
het hulpgeroep de telegrafist van de
Lloydstoomhbot Frankfurt, d stoomboot
die het dichtst by geweest schynt te
zyn vroeg wat er gebeurde.
Senaatslid W. Smith vroeg waarom
Bride aan de Frankfurt (die veel dichter
by was dan de Garpathia) de zaak niet
ophelderde. Vraagwaarom hebt gij toen
niet gezegd dat bet schip kelderde en het
j leven van duizendeD op het spel stond
Antwoord van BrideEr is zeer lang tyd
noodig voor hec uitzenden van het be
richt en voor iemaod die /yn vak ver
staat is C Q D. voldoende. Vraag: Wy
nemen dus aan dat gy geen tyd meer
aan de Frankfurt hebt willen besteden,
daar gy reeds met de Garpathia verbin
ding had gekregen en hec voordeebger
achttet, informaties en aanwyzingen aan
deze te geven. Is deze opvatting juist
Antwoord: Jal
Marconi verklaarde, dat C Q D vol
doende moest zijn om hulp te doen
komen, intusschen toonden verdere vra
gen van Senaatsleden dat de telegrafist
iD plaats van den telegrafist van de Trank-
furt een gek te noemen e vod goed had
kunnen telpgrafeeren ischip zinkt» of
iets dergelyks, op welke depêche d8
Lloyd-boot stellig te hulp zou zyn ge
komen.
De telegrafist der Frankfurt (antwoord
de Bride) was onbekwaam, en Philips
had hem daarom op een wenk van kapi
tein Smit fooi geseind.
Marconi verklaarde dat het juiste hulp
roepsein S. O. 8. was, naar te Beriyn
overeengekomen was, maar dat algemeen
C. Q. D. gebruikt wordt. Bridge zeide nog
dat hy aan de trankfurt „stand by'
seinde.
Uit een en ander biykt dat het met
de internationale seinen nog lang niet
is zooals het wezen moet om niet te
spreken van het personeel.
Melden wjj nog dat onder de door het
kabelschip Mackay Bennett g- borgen
lijken zyn die van Astor en majoor Butt.
En dat de vicp-president van de White
Star Line Franklin door de Ame-
nkaansche Senaats-commissie {gehoord,
verklaard heeft dat zyn aanvankeiyk
geruststellende berichten berustten op
geruchten die te Kaap Race door op zich
zelf staande personen waren ontvangen.
Ge cijfers spreken.
Minister Wenthoit is by links de zon
debok.
Vele en velerlei zyn de klachten die
tegen hem worden geuit.
Zoo wordt in sommige kringen der
linkerzyde tegen hem de grief ingebracht
dat hy de belangen der maritieme ver
dediging verwaarloost en met name voor
versterking onzer vloot, voor den nieuwen
aanbouw niet die middelen aanvraagt
welke redelykerwyze benoodigd zyn.
Het best is om by dergeiyke verwyten
de nuchtere feiten na te gaan.
Ziet hier wat de historie der laatste
twintig jaren ons leert:
Uitgetrokken
Jaartal. -J°°L
nieuwen
aanbouw.
1893 xf 3 360 0001 Minister Jansen
,894 9.398.6501sILgTeUSW.
1895
1*96
1897
1898
'899
1900
1901
1902
1903
19 4
1905
1900, 6J,
1907 CD 03
3 419 459
3 670 300
5.000.009
4 039 650
4 20009
4.200.000
4.200.000
3.783.000
1908
1909
19,0
1911
1912
a.
iMiDister Jhr.H M.
I v. d. Wyck 9 Mei
'1894-27 Juli 1897.
I Minister Jhr. J. A.
R' ëll 15 Januari
51898 —1 Aug. 1901.
Minister G. Kruys
II Augustus 1901
18 December 1902.
3.274.5' Oi Minister A. G. Ellis
3.588222 16 Maart 1903-
2.4Z5.860 17 Augustus 1905.
3.066.880Min. W. J. Cohen
2.210.000 Stuart 17 Aug.
1905- 5 Aug. 1907
2.814.6001
Minister
J. Wenthoit
5 Augustus 1907-
heden.
4.200.000
4.290.000
4.290.00I-»
4 2 0 000
Die cyfers spreken.
Zy wyzen uit, dat door Minister Went
hoit steeds 4.2 millioen per jaar in aan
gevraagd.
42 ton 's jaars voor nieuwen aanbouw
is het niet op een wet steunend, maar
stilzwygend als vaststaand aangenomen
bedrag. De ervaring leert intusschen dat
alleen onder de Ministeries Van HouteD,
Borgesius eD Heemskerk daaraan is vast
gehouden. Immer 1908 valt Dog onder
het Kabinet-De Meester, dat eerst in be
gin 1908, dus na de begrooting voor 1908,
is opgetreden.
