No. 169 1912.
Vrijdag i9 April,
26e Jaargang
8HRISTELÏJK*
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND,
VERSCHIJNT ZESMAAL PEP V/EEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWES f, te Goes
F. P. D'HUIJ, te f iJddeïbi rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËf
IEI 'EREN WERKDAG DES AVONDS.
°fi5s per Irie maanden trance p. p1.25
tnkeie na mmers Ü.05
Tt5eS
li
UITGAVE DER FIRM/» S
EN
v in 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 Cvöi
F, milieberichien van 1—10 regel: 1.tedere regel
nu er 10 cent.
18 April 1912.
In de Paascbweek hebben verschillen
de vereenigingen en bonden vergaderd.
Hiervan ia ods kleine, met allerlei bd-
dere besognes bezwaarde blaadje verslag
te doen, gaat moeilijk Maar wel moeten
en kunnen wy op enkele punten uit de
door de dagbladen verspreide verslagen
van deze gehouden vergaderingen de
aandacht vestigen.
Wy beginnen met den Bond van
Christen Socialisten.
Deze bield Zondagsavonds een „wij
dingssamenkomst" tl), waar Enka sprak
over: Hoe staat de Cbristen, de Christen-
Socialist tegenover de kapitalistische
praktyk
Een mooi onderwerp voor een „wy-
dings"-samenkomst op een Zondagavond.
Met genoegen lazen wjj voorts in het
verslag dat Koornstra tot propagandist
ia aangesteld, „dankïzy de ruime finan-
citele bijdrage van een Indisch bondslid".
Gelukkig dat ar ook „kapitalisten" zyn
in den Chr. Socialistenbond.
Met algemeene stemmen is voorts aan
genomen het volgend voorstel van het
Bondsbestuur.
„De Bondsvergadering spreke als haar
oordeel uit, dat het wenschaiyk is, de
j beginselverklaring van den Bond in dien
'geest te herzien, dat de beginselen niet
worde onderbroken, het aanvaarden der
Apostolische Geloofsbelijdenis als eisch
vervalle en dat een beter verband worde
gelegd tusschen de religieuze en econo
mische opvattingen, die. den, Bond tot
basis strekken. Zij benoeme '.voorts een
commissie ad hoe, bestaande uitt7,leden,
tot voorbereiding eener nieuwe
beginselverklaring en tot het ontwerpen
van een uitgewerkt program van be
ginselen en eischen. Deze program com
missie hebbe blanco volmacht tot het
uitvoeren van haar opdracht en diene
haar onderwerpen zelfstandig in aan de
bondsvergadering, het ontwerp beginsel
verklaring op een buitengewone bonds
vergadering in den zomer van, 1912, het
ontwerp program in 1914".
Een motie Schiedam, om 2 commissies
te benoemen, een theologische en een
economische, werd door het bondsbestuur
overgenomen. In elke commissie zullen
7 leden zitting hebben. Id de theolo
gische commissie werden gekozenEnka,
ds. De Jong, M. Koornstra, ds. De Ligt,
Welzenbach, Quispel en Tieker; in de
ekonomiscbeNiemen, Enka, v. d. Zee,
Quispel, Dbd Broeder, Kiuyt en v. d. Ham.
Of de Bond wederom demonstreert op
den a.s. Rooden Dinsdag 1 Het bondsbe
stuur zeide, dat het advies vermoedelijk
luiden zal wèi mee te doen.
De vergaderingen werden met dank
zegging gesloten, zooals zy door gebed
geopend en bet zingen van den „rooden"
psalm (146), geestelijke en socialistische
liederen werden afgewisseld.
Het verslag is ontleend aan Eet Volk
en de ju.sthaid er van is door de Chr.
Socialisten niet tegengesproken. Zoodat
wfl over de hierboven meegedeelde feiten
ons een oordeel mogen aanmatigen.
Voorloopig laten wy dit den lezer
zei ven doen.
Zedenbeeld.
Volgens Het Centrum beeft een liberaal
blad in haar cntiek van een operette in
een café cbantant gezegd, dat de vertoo
ning volstrekt niet dat moreel en artis
tiek dégout (waigiDg wegens beleediging
van zedelijkheids en kunstgevoel) „wekt
waai mede meD het bewonen van
platte, smakelooze revues revues,
waartegen de heer Stokvis vruchteloos in
De Wereld gewaarschuwd heeft be
koupu Eu dergelijke revues verzekeren
eivolle zalen
Ziehier weer een liberaal protest tegjn
de vuile opvoeringen in bioscopen, en der
halve een rechtvaardiging van den aan
drang onzerzijds, dat de plaatselijke over
heid het toezicht op deze bioscoop-vertoo
n in gen verscherpen, pb de pers
opvoedenden invloed beproeve op het
publiek, dat zich eiken avond opnieuw in
overtalrijken getale aan deze schunnig
heden van de kinema te goed doet.
Want de pers do vrijzinnige is er
niet af met een schimp op onze schijnhei
ligheid, waDneer wy aan de O 6'heidin
dezen hare roeping voorhouden, en den
minister Regnut gelukkig ptijzen, omdat
bij zyn zedeiykheidswetteD, weJke dit en
gelijksoortig kwaad moeten tegengaan, in
het Staatsblad kreeg.
Vroegere rampen
De Nieuwe Courant somt meerdere
scheepsrampen op welke in den laatsten
tyd gevolg waren .van dry vende ysber-
gen.
In de lente van 1899 werden 10 groote
stoombooten op de lyst van de vermis
ten. geplaatst en allen verongelukten in
de nabyheid .van de Newfoundlandsche
banken. Een gevaarlijk ysjaar was het
jaar 1903, toen 20 schepen ongelukken
kregen door de ysbergon. De stoomboot
Portia naderde een ysberg op de hoogte
van New Foundland om eanige reizigers
in staat te stellen hem te fotograferen,
maar stuitte tegen een gedeelte van het
ysveld onder zee en zoDk by na. Met
moeite bereikte het schip St. Johns.
Een ander gevaariyk ysjaar was 1909
toen vele schepen schade leden, of ver
loren gingen of op de iyst van de ver
misten werden geplaatst.
De Naronic van de White Star Line
verdween ook vele jaren geleden op haar
eerste reis, naar New Yoik. Nooit werd
een spoor van haar gevonden en men
vermoedde, dat zy tegen een ysberg
was gevaren, ongeveer in dezelfde streek
waar thans de Titanic is vergaan.
In de lente van 1890 verdwenen 4
stoombooten, in die van 1899,10, in Juli
van lf07 de Duitsche boot Kronprinz
Wilhelm. In 19u8 zat de Mongolian 2
maanden gevangen tusschen ae ijsber
gen, in Mei 1909 werd de Lake Cham-
plain ernstig beschadigd, in Juli moest
de Bonavista by New-Foundland landen,
omdat de voorsteven zwaar had geleden.
De Montrose moest by de golf by Kaap
Race vier dagen haar reis afbreken in
verband met schade veroorzaakt door
ysbergen.
En wat aangaat de ijsbergen, de hoe
veelheid ysbergen, die transatlantische
booten ia de lente op haar weg ont
moeten is ongelooflijk. Dik wyis telt men
er 2 a 300 op de postboot van Labrador.
De reeder Welsford die meer dan 100
keer den Atlantischen Oceaan is over
gestoken en thans met de Carmania is
aangekomen, verklaarde, dat hy nooit
zooveel ys zoo ver uaar het zuiden heeft
zien dry ven en nooit zulke groote mas
sa's als by zijn jongste reis. Die ysvel-
den vormden kleine bergen met eeD zeer
glad oppervlak soms scheen het of de
Carmania tusschen ysbanken doorvoer.
Patrimonlum's Boi.dsve gadering.
Vervolg en slot.
Precies te 7 uur werd Maandagavond
de vergadering met psalmgezang en ge
bed geopend en eerst onder daverend
applaus mededeeling gedaan van een
dankbetuiging van H. M de KoningiD,
aan wie men in de miudagure Patri
moniums traditie getrouw een tele
gram van warme hulde en eerbiedige
gelukwensch^n had gezonden.
In deze samenkomst was het woord
aan den Boridsadvtseur ds. Sikkel om
de bespreking in te leiden over de „Re
organisatie van de Kamers van Ai beid."
In een geleerd en gewichti< betoog be
handelde Z Eerw. aan de hand vau het
bekende rapport van de R-organisatie
commissie het vraagstuk op een uiterst
zakeiyke en zeer sobere wijze. Iedere zin
van den spreker was schier een zaak,
rrwr OLÜJHMW W-J v
haar een stelling. Benige mooi trok de geleerde
spreker de lynen waarlangs een reorga
nisatie tot stand moet komen.
Willen de Kamers van Arbeid geen
doode paarden zijn, willen ze inderdaad
den arbeid dieben, dan moet in de eerste
plaats aan al die Kamers een man ge-
gpven worden die aan de bolaDgpn van
deze Kamprs ztJn bes'e krachten, zyn
gansche leveo kan wydpn. Dat moet een
wjjs en wetenschappelijk man zijn, en
natuuriyk bezoldigd door de Regee-
riDg. Zoo'n persoon kan de levende band
worden tusschen Regeering en Arbeid.
Ook moeten de Kamers van Arbeid
en zy alleen met de enquettes worden
belast. Dat kunnen deze Kamers veel
beter doen dan staatscommissies.
Niet voor Rechtsgeschillen dat is
by de tegenwoordige grondwet aan den
kantonrechter maar by Relangen-ge-
schillen moet de tusschenkomst dezer
Kamers worden ingeroepen.
En al mag aan die Kamers niet de
Rechtsspraak worden toevertrouwd
eenige bevoegdheden moeten toch worden
verleend.
Bevoegdheden om by enquettes een
ieder te kunnen roepen en van een ieder
inlichtingen te eischen.
Omtrent de samenstelling van de Ka
mers van Arbeid stelde spreker zich voor,
dat alle bedryven moeten worden verte
genwoordigd. Liefst elk bedryf afzonder-
ïyk. Maar is daarvoor het aantal te klein
dan maar een aantal bedryven gecombi
neerd. De Kamers moeten bestaan uit een
geiyk aantal patroons en werklieden,
waarvan minstens 2/s deel in het bedryf
werkzaam moeten zyn.
De bekende heer Waardhuizen wil de
VakvereenigiDg deze mannen doeD aan-
wyzen, maar hoe mooi dit ook lijkt, daar
voor zijn de tyden nog niet ryp.
Alle leden van deze Kamers in een
district vormen een Arbeidsraad,met weel
een nationaal college, daaruit verkozen
als Oppersten Arbeidsraad aan het hoofd.
De voorzitter van zoo'n Arbeidsraad in elk
district moet door de Koningin benoemd
en onafhankelijk zyn. De secretaris,
oen door de regeeriDg bezoldigd man, die
tevens secretaris van alle Kamers in het
betrokken district moet zyn. Verder moe
ten als bestuurders optreden alle voorzit
ters-patroons en voorzitter werklieden
van elke Kamer, die in de Kamers elk half
jaar met eik-aar van presidium wisselen.
De vergaderingen van den Arbeidsraad
moeten noodzakeiyke uitzonderingen
voorbehouden publiek zijn.
By arbeidsgeschillen moet kennis wor
den gegeven aan den voorzitter van den
Arbeidsraad die dan met den voorzitter
der betrokken Kamer onderhandelt over
een eventueele oplossing.
De Kamers moeten ruim in hun geld
middelen komen om hun taak naar be-
hooren te vervullen. De Regeering en de
gemeenten moeten dezen arbeid finan
cieel mogeiyk maken.
Zal dat in de practyk allemaal opgaan
De collectieve arbeidscontracten waardoor
commissies ODtstaan, kunnen dat in de
hand werken, zoo deze commissies dan
maar in Kamers van Arbeid worden om
gezet. En de maatregelen dezer Kamers
moeten dan door de overheid geldend
worden verklaard voor heel het bedryf.
Deze Kamers behoeven dan niet alieen
kwesties van minimum-loon en maxi
mum arbeidsuren te bpspreken, maar
moeteD zooveel mogeiyk alle vakbelan
gen behartigen.
bet leven van den Arbeid vraagt om
zulke Kameis en Talma's wetgeving
stuurt ook in deze richting. Spreker
meende met mrVan San ten,secretaris vaD
de Kam ra vaD Arheid die. mede in de
vergadering tegenwoordig is, dat al deze
zaken in een wetsontwerp tot reorga
nisatie van ..de Kamers van Arbeid kun
nen vastgelegd worden. Daar moet
met alle macht naar gestreefd
Op deze inleiding volgde eenige be-
sprèking en na een warm woord van ds.
HXfMFv.
Sikkel werd ten slotte de volgende motie
van het Bondsbestuurzondei boo'delyke
stemming aangenomen
„i'e vergadering, gehoord de inleiding
en discussie over Reorganisatie van dp
Kamers van Arbeid acht het wenscheiyk
mede in verband mot het, voorstel van
de afdwaling Hitlesluis Feyenoord, dat
de Rogeering spoedig tome met een
wetsontwerp, waarby deze wet ge-
wyzigrt wordt en daarby ekeDing houdt
met het bevende Rapport der Corn tuis
sie tot Reorganisatie van de Kamers van
Aroeid."
Ds. Sikkel, de waardige en kundige
opvolger van ds. Talma in de Staats
commissie voor de reorganisatie van
de Kamers van Arbeid, werd luide toe
gejuicht en door den voorzitter hartelijk
bedankt.
Dan werd een breede bespreking ge-
hnudeD over een voorstel van den Frie-
schen BoDd om zich over de Invalidi
teitswet uit te spreken. Amsterdam
kwam in dit verband met eeD klagende
motie aandragen die door haar voorzit
ter wie kent den Amsterdamschen
briefschry ver niet zoo warm en zoo
meesterlijk werd verdedigd.
Maar het voorstel van Friesland en de
motie van Amsterdam hebben in dit
debat het onderspit moeten delven, want
de overgroote meerderheid der vergade
ring verklaarde zich voor de motie van
het Bondsbestuur, zoo vriendeiyk en
voorzichtig gestald.
Deze motie door Patrimoniums Re
dacteur geformuleerd luidt immers:
„De vergadering, gehoord de discussie
over de Invaliditeitswet, dringt aan op
eau spoedige behandeling van het inge
diende ontwerp, dat zoo mogeiyk nog
in een voor ée arbeiders gunstigen zin
worde gswyzigd, en hoopt dat by ia
Staten Generaal het besef zal leven, dat
het dringend noodzakelijk ia, dat de reeds
zooveel jaren in ons volk opgewekte ver
wachtingen in vervulling gaan".
Deze zeer geanimeerde Vergadering
werd te half elf door den heer Douwes
van Amsterdam met dankzegging ge
sloten.
Al de mannen van Patrimonium zoch
ten toen haastig hun nachtverbiyf op
om den volgenden dag met elkander hun
Bondsarbeid te hervatten en te voleindi
gen. Neg elf vraagpunten waaronder
belangryke statuten wyrigingen - ko
men aan de orde. Er is dus nog genoeg
werk aan den winkel
Dinsdagmorgen werden de werkzaam
heden hei vat. De zaal liep weer pracbiig
vol. Even over negen uur opende voor
zitter Van Vliet de vergadering. Ge
zongen werd Psalm 11958 en over het
samenzijn 's Heer en zegen gevraagd.
In verband met het voorstel Maassluis
inzake een ingry'pende sratutenwyzigmg
droeg deze vergadering in de eerste uren
een streng huishoudeiyk karakter en was
de pers niet in actie. Toen de gesloten
zitting omgezet werd in een opeubare
vergadering, kreten we van de B^stuurs-
tafel de mededeeliDg, dat in het eerste
gedeelte dar morgenvergadering, aan de
orde werden gesteld de voorstellen van
MaassluisGroningen, Amsterdam, en van
deD Friesche Prov. Bond (punten 12,13,
14, 15 en 6 der agenda).
Door ds. Hogerzeil werd uitvoerig ver
dedigd het door hem ontworpen en in
het orgaan besproken plan om een foD da
in het leven te roepen, teneinde daaruit
de ko3ten voor een aan te stellen amb
tenaar propagandist te bestryden.
Verschillende afgevaardigden voerden
over geno- mde voorstellen en over het
plan ds. Hogerzeil het woord.
Sommigen bepleitten „self help" en
wi den de contributie verhoogd zien,
anderen meenden dat dit zeer gqed kon
samengaan met hetgeen door ds. Hoger
zeil wordt bedoeld.
Door den voorzitter werd voorgesteld
d« bedoelde voorstellen te renvoyeeren
naar het Bondsbestuur, dat aan een
commissie opdraagt, de zaak te onder
zoeken 'en zoo spoedig mogelijk het
Verbond van rapport te dienen.
Dit voorstel werd na breedvoerige be
spreking aangenomen.
Naar aanleiding vaD het voorstel der
afd. Amsterdam, betoogende de wensche-
ïykheid ook op het platte land, de dorpen
en steden, waar geen Arbeidsbeurs is
gevestigd, gelegenheid te geven tot ar-
beidsbemiddellintr, zegt de voorzitter
overleg met da Vereeniging van Arbeids
beurzen toe.
Als niet op de lyn van „Patrimonium"
liggend, werd afgewezen het voorstel van
Almelo om een Centraalfonds (Juliana-
fnnds) op te richten voor loden van „Pa
trimonium", lyders aan tuberculose.
Verworpen wordt het voorstel van de
Afdeeling Zeist om acht, weken vóór de
BondsjaarvergaderiDg aan de afdeeiingen
de agenda van de ingekomen voorstellen
.toe te zenden en uiteriyk drie weken na
ontvangst de afdeeiingen te laten be
slissen by referendum welke voorstellen,
men noodig en voor de behandeling ryp
aebt.
Een ander voorstel Zeist om op iederen
Bondsjaarvergadering een spreker te la
ten optreden, weid ingetrokken,
De afdeeling Apeldoorn stelde voor om
na bet bepaalde tydstip geen punten ter
behandeling op de jaarvergadering meer
aan te nemen.
Ook zou de afdeeling wenschen, dat
in het blad Patrimonium praeadvies door
door het Bondsbastuur over de verschil
lende punten der Agenda werd uitge
bracht, om als leiddraad te dienen voor
de afdeeiingen.
Dit voorstel werd bestreden door den
Bondesecretarie en verdedigd door ds.
Hogerzeil, die het geven van een toelich
ting of prae advies op de voorstellen van
het Bondbestuur wenscheiyk achtte.
Haarlem zou willen, dat het BoDdsbe-
stuur zyn praeadvies in de Bondsagenda
opnam. Ook de voorzitter acht dit wel
gewenscht, doch hy moet er op wyzen,
dat de afdeeliDgen zoo laat hun voorstel
len indienen. Spr. zegt prapadvies in de
Bondsagenda re zullen geven.
De morgen vergadering wordt hierop
gesloten.
In de middagvergadering werd aan de
orde gesteld een ontwerp gemaentepro-
gram van «Patrimonium*.
Een commissie, bestaande uit de her
ren J. Douwes, D. Lautenbach en J.
Huizioga, heeft een program ontworpen,
dat aldus aanvangt;
„HetVerbond „Patrimonium",zich stel-
lende op het standpunt, dat „Patrimo
nium* als zoodanig zich behoort te ont-
houden van deelname aan politieke ver-
kiezingeD, maar zich meer speciaal heeft
te bewegen op sociaal terrein
spreekt evenwel als zijn meening uit,
i dat by de steeds toenemende ook door
hGt Verhoed noodzakelijk geachte -be-
moeiïngen van Ryk, Gewest an Gemeente
met sociale aangeiogauhaden, oe Chris-
teiyke arbeidersorganisaties geroepen
zyn kenbaar te maken, welke te dien op
zichte de meer speciale wenschen zyn,
op verwezenlijking waarvan bovenal moet
worden aangedrongen
herinnert er aan, dat ten aanzien van
hetgeen door de Rijksoverheid op sociaal-
wetgevend terrein behoo>' verricht te
worden, het Verbond reet meermalen
bepaalde wenschen heeft te kenoen ge-
gevoD, maar dat het zich tot beden Dog
niet uitsprak omtrent de sociale taak der
gemt en te
van oordeel, dat ook dienaangaande
een omschryying van „Patrimoniums"
meening gewenscht is;
stelt daarom vast het navolgende pro
gram
En dan volgen een 15-tal artikelen
waarvan heteeistevan de Gnmeenteiyke
Overheid vordert bevordening van Zon
dagsrust, het 2 de maatregelen tot ver
heffing der openbare eerbaarheid, nauw-
