1 April
Jaargaoi
No. 154 1912
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. 8, J, DE JONGE-VERWES F, te Goes
F, P5 D'HUIJ, te fildcieSbt rg.
PRIJS DER Ak>VERTENTIËN
c'A
i 11 f
i m
5 v M
3E£ jgga.'2L^.;^a
t£l 'EREN Wïï.RKDr G ÜXd AVONDS.
°n"js po> trie maanden franco
Enkele mi turners,
r>.
ƒ1.25
0.05
!j
EN
van 1—5 regels 50 ceni, ietiore regel meer 10 cent,
F; milieberichteu van 1—10 regelr i.- iedere regeS
aiv sr 10 cent
IMS kb xrtvmsei nwtassm>Bnsems!-3tme^s>p^-'smmxs^'rmrrjsw.
1872 - 1 April 1912.
Heden, Maaudag 1 April, viert ons ge
acht hoofdorga n De Standaard zijn
40en geboortedagen is dr. Kuyper er
40 jaar de hoofdredacteur vao. Wij her
inneren om nog levendig de groote be
langstelling waarmee het eerste nommer
van De Standaard werd begroot, en het
genot dat de lezing van de opvolgende
nommers van dit blad vooral den kley-
nen luyde.n verschafte.
Al die veortig jaar heeft De Standaard
ons volk politiek en religieus opgevoed
en heeft raet name de hoofdredacteur
dit gedaan in frissche, pittige opstellen
en driestarren, waarvan er vele bij het
volk zijn „in" gegaan niet alleen, maar
ook er „in" gebleven zijn.
Laat ods op dezen dag biyde en dank
baar herdenken hetgeen de Heere God,
die altijd lankmoedig was over Neder
land, door middel van De Standaard ten
bate van heel de natie, inzonderheid van
het Christenvolk in den lande heeft ge
wrocht. Dat is in geen enkel artikel
saam te vatteD. De gedachten vermenig
vuldigen zich in ons, en in wie niet, die
den strijd om het goed recht der Chris
tenheid tegenover een overheid die haar
vervolgde, beroofde en miskende, met en
onder leiding van dr. Kuyper en zijn
helpers heeft meegemaakt r
Uit een klein hoopske verachte afge
scheidenen is een partij voortgekomen,
de a. r. party door Groen v. Prinsterer
gesticht, doch door Kuyper bezield, een
partij met welke gerekend wordt; en
uit welke groote staatslieden zyn voort
gekomen, die ons land en zyne koloniën
ten zegen zyn geweest.
Een ons vyandige pers scheldt ons
Kuyperianen, en waant dat zij onspyn
doen met het verwyt dat wy dr. Kuyper
nabauwen. Toch vergist zy zichwant
wy achten het een eere, waar het maar
immer kan, het met hem eens te zyn.
Hij heeft ons nu in De Standaard al
veertig jaar den weg gewezen en de
uitkomst en de jaren hebben het bewe
zen, hoe zelden hij zich hierby vergist
heeft.
En ook nu nog, in zyn vijf en ze
ventigste levensjaar, is zijn hoofd nog
helder, zyn hand nog vaardig, verme
nigvuldigen zich nog steeds zijn gs-°
schriften, dwingt hy nog aliyd eerbied
af door de veelzijdige veelvuldigheid van
zyn arbeid.
Heel wat is door zijn arbeid tot stand
gekomen.
De vrymaking des levens zy het
ook aanvankeiy'k! zoo schreef ds.
Sikkel reeds op 1 April 1897, hebben wy
sinds De Standaard verscheen op allerlei
wyze aanschouwd. En dit geldt nu in
nog meerdere mate.
De organisatie der antirevolutionaire
partij werd steviger; de antirevolutionaire
pers, met name de dagbladpers, breidde
zich uit; de scholen met den Bybelver
meerderden grooteiyks; het beginsel der
rechtsgelijkheid maakte goede vorderin
gen, dank zy de wetten van minister
Kuyper en minister Heemskerkde vrye
universiteit kreeg haar medische facul
teit; de gereformeerde theologie kwam
in eere; Patrimonium trad met meer
bewuste kracht opde oppermacht van
het liberalisme in de beide Kamers der
Staten Generaal werd gebrokende coa
litie der rechtsche party en werd vaster;
de invloed der kleine antirevolutionaire
partij in de rechtsche kabinetten werd,
ook in het cyfer, grooter; onze antire
volutionaire staatslieden werden op
meerdere terreinen deskundig; het aan
tal Christen-rechtsgeleerden en christen
artsen vermeerderde; de koloniën trok
ken meer de aandachtde Zendingsy ver
herleeft; het christeiyk onderwys met
zyn eigen methotiek en eigen paeda-
gogiek wordt al meer door kundige
werkkrachten in de eigen pers verdedigd,
en geniet steeds meer vertrouwenmulo
normaal-, en kweekscholen, chr. middel
bare en handelsscholen getuigen van
grooten vooruitgang.
Wat zou er, naar den mensch ge
sproken, weinig van dit alles nu te zien
zijn, wanneer da Haere niet aan ons land
en volk, naast anaereD, die wy nu niet-
noemen zullen, een dr. Kuyper ge-
schor ken had.
Daarom feliciteeron wy ons christen
volk met dezen dag.
Moge het nog een reeks van jaren ge
nieten de leiding en voo;lichting van
dezen jubilaris, wiens naam ongeveer
in alle werelddeelen wordt gevierddie
wel veel gesmaad, doch ook hartPiyk
bemind wordt, die nog in zyn ouder
dom, dank zy Gods genadigen bystand,
de frischheid der jeugd beziten die
met de b^ste gevoelens voor het heil
van het Christenvolk bezield blijft.
Groen van Prinsterer sprak op zyn
zeventigsten verjaardagik ben moe doch
niet moedeloos. Kuyper mocht dezer
dagen te Leeuwarden getuigen ik ben
oud doch niet op.
Een toestand die den geachten jubi
laris nog lange moge by biyven.
OLIVIER CROMWELL.
Als laatste spreker in deze campagne
trad Vrijdagavond in de sociëteit V. O.
V. te Goes voor de „Vereeniging voor
Algemeerie Wetenschappelijke Belangen"
aldaar op de bekende historicus, prof.
dr. G. W. Kernkamp, van Utrecht, met
bet onderwerp «Olivier Cromwell".
Evenels by meer groote mannen is
ook het oordeel over Cromwell in den loop
der tyden zeer gewijzigd. Langen tyd is
hij geteekend als een huichelaar. In de
negentiende eeuw is dat echter veran
derd. Bet meest heeft daartoe bygedra-
gen Thomas Carlyle, die het leven van
Cromwell heeft beschreven en in dat
werk vele brieven en redevoeringen van
Cromwell heeft openbaar gemaakt. Car
lyle was een geestverwant van Cromwell,
een Puritein.Hij Iieaft Cromwell begrepen.
Carlyle heeft Cromwell geteekend zoo
als hy inderdaad is geweest. Geen schyn-
heilige, niet iemand die misbruik maakte
van de godsdienstige hartstochten van
het volk, maar een man die als een echt
Puritein er van overtuigd was aan de
zyde van zyn God te stryden, die ook
in den politieken strjjd uitsluitend werd
geleid door het geloof Gods wil te vol
brengen.
Cromwell was een Puritein, een van
die zoogenaamde „dubbel menschen", die
eenerzijds diep in het stof buigen voor
hun God en anderzijds den voet op den
nek van hun vijand zetten, diehete°ne
oogenblik bezield en begeesterd zyn als
een fanaticus en op een ander moment
de koelbloedigheid bezitten van een revo
lutionair. Cromwell is door zyn geest
verwanten en volgelingen begrepen als
de man die tot hen sprak„Vertrouw
op God en houd je kruit droog".
Latere schryvers hebben dan ook met
Carlyle behoudens hun critiek--tel
kens verklaard, dat Cromwell was een
eeriyk en oprecht mensch, een man van
overtuiging, in de veiste verte geen
schynheilige of huichelaar.
Cromwell, geboren in 1599 te Hunting
don, was gesproten uit een geslacht van
den kleinen Engelschen landadel, in onze
taal zoowat het midden tusschen een
heerenboer an een landjonker.
Op 17-jarigen leeftyd ging hij naar een
hoogeschool orn in de rechten te studee-
ren. Een jaar later moest hy al thuis
komen. Zyn vader was gestorven en nu
moest de jonge Cromwell het beheer
over de landeigen op zich nemen.
Later ging Cromwell nog een poos in
de rechten studeeren, om straks in zyn
district het ambt van vrederechter te
kunnen waarnemen en trouwde hy in
162 i te Londen met Elisabeth Bour-
cbier, een ryk meisje. Na zyn huwelijk
vestigde Cromwell zich weer in zyn
district en leefde daar jaren lang rustig
swasa
als heerenboer.
In dien tijd is Cromwell, van huis uit
Protestant, bekeerd en sloot bii zich nan
b\j de Puriteinen, die tegen het varroom
schen van de Engelsche kerk streden. De
Protestantsehe kerk hing de leer van Cal-
vyn aar, maar leek in haar bestuur en
ceremonieën veel op een Katholieke kerk,
en dat werd boe langer hoe erger. Daar
bonden de Puriteinen met Cromwell met
alle macht den strijd tegen aan en ook
waren ze gekant tegen het hebben van
vaste en betaalde predikers. Men behoef
de niet gestudeerd te hebben. Men moest
door dan geest spreken en elk lid moest
als voorganger kunnen optreden.
Cromwell's vjjahden hebben later be
weerd, dat by voor :-yn bekeering een
zondig en woest leven leidde, maar uit
briefwisseling van Cromwell is gebleken,
dat met zyn bekeering voor hem een groot
licht was opgegaan, dat hij voorheen in
duisternis wandelde en een groot zondaar
was, maar dan een groot zondaar voor
God, zooals de Puriteinen zich uitdruk
ken, zonder dat daarbij aan tijzondere
zonden behoeft te worden gedacht.
In 1625 werd Cromwell voor het eerst
in het Parlement gekozen en stond hij
aan de zyde der Puriteinen, maar speelde
hy nog geen politieke rol.
Koning Karei I regeerde van 1629 —1640
zonder Parlement, geheel willekeurig, hief
oude belastingen voor nieuwe was de
goedkeuring van het Parlement noodig
die al lang vervallen waren en achter
volgde de menschen die daar tegen op
kwamen, verroomschte hoe langer hoe
meer de kerk en strafte de Puriteinsche
predikers die daar tegen hun stem ver
hieven op een wreede manier, door b.v.
het afsnyden van neus of ooren, enz
Toen kwam er een geest van verzet
onder het volk. Karei I had wind gezaaid,
hij zou storm oogsten. Er brak een bur
geroorlog uit De Schotten deden een
inval in Engeland en dwongen den Koning
tot samenwerking met een Parlement,
het zoogenaamde Lange Parlement, dat
het van 1640 tot 1652, 12 jaar lang,
heeft volgehouden.
Dat Parlement heeft aan het absolutis
me van XoniDg Karei I een einde ge
maakt en schem h8t eon tijd lang, dat
Engelands Koning als constitutioneel
vorst regeerde. Maar daar kon Kavel I
niet in berusten en bij zocht buiten-
laudsche boarigenooten om hem in zyn
oude waardigheid te herstellen.
Zoo ontbr andde hot in 1647 tot een vree-
seiyken strijd tusschen royalisten en aan
hangers van het Parlement. Eerst in dien
tyd trad Cromwell op den voorgrond.
Reeds was hij in 1641 tot lid van het
Lange Parlement gekozen, behoorde hij
tot de oppositie en was h(j een der he
vigste tegenstanders vao Kavel I. Maar
toch was C omwell in al die jaren niet
op den voorgrond getreden. Cromwell
was geen echte politicus, geen machtig
parlementair, geen welsprekend man.
Neen, Cromwell werd pas een man van
invloed als het niet op woorden, maar
op daden aankwam.
Zoodra de oorlog was uitgebroken, or
ganiseerde Cromwell een eigen leger
corps, bestaande alleen uit jongelingen
uit zijn eigen district. En die kleine bende
ontwikkelde zich door het onophoudeiyk
oefenen in den wapenhandel en door het
i te vervullen met godsdienstige bezieling,
tot de kern van dat machtig leger dat
i later 's KoniDgs troepen telkens overwon.
De jongelieden waren wel geprest, maar
de officieren waren volbloed Puriteinen,
S van dezelfde overtuiging als Cromwell,
mannen die het geloofden, dat zij door
God tot den stryd tegen den Koning
j waren geroepen. En het is Cromwell
met die [officieren gelukt om die kleine
ruiterbende in korten tyd zoo te begees
teren, zoo te oefenen en onder discipline
te brengen, dat de koninkiyke troepen
herhaaldeiyk den nederlaag leden.
Cromwell is weer een van die mannen,
zooals de 17e eeuw er zooveel heeft op-
.aËiwnMpKS -33—ivsawi
geleverd, die zonder voorbereiding een
groot krijgsman zyn geworden.
Als veldheer is Cromwell buitengewoon
gelukkig geweest. Nooit heeft hy een
ernstige nederlaag geleden en de reeks
van zijn overwiunigen is groot.
Tech was Cromwell niet de man van
het oogenblik. Lang aarzelde hij altijd,
maar als hy eenmaal wist wat de aan
gewezen weg was, dan zette hy zyn
voornemen met alle kracht door, zoo
aoodig met gewe'd, voor niets terug
deinzend.
In het begin van 1648 beraadslaagde
Cromwell met zyn hoofdofficieren. Nie
mand wist raad. Hoe men ook bad, uit
de Heilige Schrift las of Psalmen zong.
Dan gaf Cromwell den raad een ieder
onderzoeke zich zelf om te weten te
komen op welken tyd de Heere hem
verlaten beeft. En des anderen daags
had een ieder hetzelfde antwoord: toen
we met den Koning in onderhandeling
traden. Toen was bet pleit beslist. In
KoDing Karei werd de vijand Gods ge
zien, de man des bloed, die de zaak en
h.et volk des Heeren zooveel kwaad had
aangedaan.
Die overtuiging van Cromwell noemt
spreker oprecht. Al is men geen Puri
tein, men mag toch aannemen, dat dit
later deed door hulp en wraak in te roe
pen om zyn vermoorden vader. Neen,
politiek verstandig was het niet.
Heeft Cromwell hier laten spreken de
stem van zijn godsdienstige dweperij
Was hy de maD die het koningsbloed
naar de O. T. leer wilde vergieten, om
dat Karei I ook het bloed van anderen
had vergoten
Neen, ook dat niet.
Naar sprekers meening was Cromwell
een practiscb man, iemand die nu ge-
eerd zou worden als een model Engelsch-
man, omdat bij zoo practisch was aan-
S gelegd.
Cromwell heeft zeker wel geweten,
dat de terechtstelling van Kavel I nood-
lottige gevolgen zou kunnen hebb6u, dat
deze den royalisten een machtig wapen
in de handen zou geven.
I Spreker meent dat Cromwell met 's
Konings dood heeft ingestemd, omdat
I bet de wensch was van de groote meer-
derheid van zijn officieren, er> zyn offi-
eieren met het leger had by noodig om
den stryd tegen de koningsgezindon te
kunnen volhouden,
i Zou Cromwell zich ten slotte hebben
wys gemaakt, dat wat zyn officieren
weaschten, ook de wensch van zijn hart
was, in overeenstemming met zyn ge-
geloof waarachtig was. Die menschen l weten, ja, zelfs de wil van God?
mogen misschien gedwaald hebben, ze
leefden toch in het vaste geloof dat ze
streden voor de zake Gods.
Een rechtbank werd benoemd, groo-
ten deels bestaande uit hoofdofficieren
van C omwell, het doodvonnis werd over
den Koning uitgesproken enop30Janu-
ari 1649 werd Karei I onthoofd.
Wat dat bet-ekent, een vorst ter dood
brengen, niet door sluipmoord, maar op
last van de rechtbank, en dat in het f
midden der 17e eeuw, dat is baast niet l
te zeggen. jj
Spreker weet maar één middel om er i
eenigszins d n indruk van mede te dee- f
len, en wel door te herinneren wat de
zoon van den onthoofden Koning, Karei I
II, toen deze in 1.660 Engeiands troon
beklom, allereerst deed.
Hij liet de lijken van Cromwell, van
diens schoonzoon en van den president
van de rechtbank van 1649 opgraven en
aan ketenen gebonden ophangen. Ja, hy
liet zelfs een honderdtal iyk°n van vrien- 1
den en bloedverwanten van Cromwell,
waaronder dat van zyn oude moeder, op-
graven en op een hoop werpen.
De Czaar van Rusland joeg Eogelarids
gezant weg, Frankrijk riep zyn gezmt j
te Londen terug, en Nederland, een repu-
bliek van geioofsgenooteD, weigerde een j
tyd lang Eogelands gezanten in de Staten- i
Generaal te ontvangen.
Zoo iets vreeselyks, zoo ier.s afachu- f
welyks werd die koningsmoord gevonden, j
Cariyle wil met een pakkend voorbeeld
zijn lezers voorhouden, alsdat de tereebt- l
stelling van Karei I aan Engeland het be- j
wijs leverde, dat deze geen Koning by de
gratie Gods was. Anders was Gods toom
losgebrand. Er gebeurde echter niets.
Karei I had zich dit oordeel Gods zelf
op den hals gehaald.
Is dat een verdediging Natuurlijk niet,
zegt spieker.
Hetzelfde had kunnen bereikt worden
door den Koning gevangen te houden of
in ballingschap te laten rondzwerven
Was de terechtstelling wettig? Neen!
D?. rechtbank was onbevoegd om over
Karei I te oordeelen.Dat heeft deze koning
dan ook tot het laatst toe volgehouden.
Onze opstand tegen Spanje en het af
zweren van Philips II was echter uit
staatsrechterlyk oogpunt ook onwettig.
Maar al is iets onwettig, daarom kan
het toch wel rechtvaardig zyn.
Was de onthoofding van Karei I recht
vaardig
Laat ons liever vragen was ze nood-
zakeiyk? Was ze gewenscht? Was ze
verstandig Neen 1
Als balling zou Karei I nooit zooveel
kwatid hebben kunnen doen dan zyn zoon
Bij menschen als Cromwell is het vol
gens spreker moeielijk uit te maken,
waar de stem van God ophoudt en alleen
die van den mensch spreekt. Zulke meü-
schen kunnen zich diets maken dat
politieke berekening in overeenstemming
is met Gods wil. Zy weten ten slotte
niet meer, waar het eene begint en het
andere ophoudt.
Cromwell heeft na den dood van Karei
I nog een harden stryd te stryden gebad.
Ook in eigen kring. Tegen menschen die op
politiek en maatschappelijk gebied veelte
radicaal wilde-j optieden. Cromwell was
geen radical maar een conservatief man.
Hy was er sterk tegen om de maatschap
pelijke verhoudingen omver te werpen.
Sommige volgelingen gingen veel verder
dan Cromwell met zyn revolutie tegen
den Koning ooit had bedoeld. Hij bestreed
de revolutionairen en liet de grootste
raddraaiers ter dood brengen.
Toen ging Cromwell er op uit om Ier
land en Schotland t.e veroveren.
Bij de verovering van Ierland beging
Cromwell onmenscbeiy ke wreedheden, die
hy trachtte goed te praten met de bewe
ring, dat streng optreden noodzakeiyk
was om nog meer bloedvergieten te
voorkomen.
In 1631 beëindigde Cromwell den oor
log door zyn overwinning over Karei II
by Worchester. Dat was de laatste beslis
sende slag tusschen zijn legeren dat van
het Parlement.
Toen hield Cromwell zich weer eeni-
gen ty'd op den achtergrond, totdat
hij eindeiyk tot de vaste overtuiging
was gekomen dat er een nieuw Parle
ment moest komen. In 1652 joeg hy
het oude Parlement uiteen, dat hem
scheen te wantrouwen, en riep een nieuw
samen, het „Barebone parliament". Een
Parlement dat niet gekozen was, maar
door hem werd benoemd uit districts-
lijsten, opgemaakt door Intependenten,
dus allen godzalige mannen, geestver
wanten van Cromwell.
Mear dat Parlement wilde veel verder
gaan dan Cromwell bedoelde dat wilde
de maatschappelijke orde van zaken om-
keeren. Tosn ontbond Cromwell in 1653
ook dit Parlement en werd bij door zyn
hoofdofficieren benoemd tot Lord-Pro
tector van Engeland, Schotland en Ier
land Yan dien tyd af is Cromwell tot
zyn dood toe 1658 alleenhperscber
over Engeland geweest, wiens wil alleen
wet was, steunend op zy 0 getrouw leger
van 59 duizend man en bekleed met een
koninklijke macht eu luister.
Omtrent Cromwell's persoonlykheid
vertelt spreker, dat de portretten van
dezen man daarin vry wel overeenkomen,
