■akel,
No. 146 1912
Vrijdag 22 Maart
26e Jaargang
18
EÜWSBL&D
VOOR ZEELAND
HISTORISCH
[ers!!!
senïraat".
IB. Beeslenpcen,
seider
lensMe
ril en een Meid,
Bel Beenelje In de Me Saw.
Een groot pvaar.
U' f
'delburg.
OOGSTE
[ea *n verfje i
ivraagd
Melk- sn
)P
'[knecht
PRIJS DER ADVERTENTIËN
ft ft ft ft ft
R 1 C LAMBS-
Be Dierpijneo Bjj bejaarde lieden.
[DEIS,
puike platte
jtte eu blauwe
|ilandsclie Lijn-
i dubbel gezeefd
lieuwe oogst)
fc, Grondnoten-
latteboonen eu
[ijzen.
e p o 1 d e r.
r ij p sker ke.
DP"
afstammeling
I Stamboekstier,
lare Koe, bij H.
\n St. Joosland.
sis,
j, Heerengracht,
1 s nieuwe
J»
I
bij
(Driewegen.
[vraagd
bond of later te
at ter A, Boekh.
)OP
'J
Wed. A. DOM-
e.
)OP
I Heinkenssand.
ierhQuden
ih Orgel.
tigen Oost- en
Ylissingsche
lei
Kenstbode
ZWEEDEM Cz.,
|e s.
iet Mei
paarden om kan
i Moesbosch,
;oudekerke.
|bij F. J. CASTEL,
werk, bij
REI JU IERSE,
l't Zandhof.
bouw tegen 1 Mei
|t beneden de 80
letter P aan het
luw", te Goes.
Kortgene.
ang e-Verwast Goes
SHRISTEuJK
VERSCHIJNT ZESMAAL PEK V/EEK
IEi IEREN WERKDAG DF,S AVONDS.
c 1.25
o 0.05
UITGAVE DER FIRMA S
Wed. S. J. DEJONGE-VERWEST, te Goes
Prfjs per Irie maanden franco p. p.
Hnkele nummers.
EN
e o o 3 3
L
5e.it, li» zxsii met 1 April a. ss.
op ons» blad abonneereii, oat-
▼ansea ïiot tot dien data»»
jf T-M. ie.
Dit wetje is in de Tweede Kamer door
alle woordvoerders van Links, zoo Bos als
Ketelaar en Ter Laan, fel bestreden. De
heele onderwijsquaestie is er bij over hoop
gehaald.
Van Rechts werd het daartegenover
mooi verdedigd door v. d. Molen en Van
Wjjnbergen, en na dezen door den minis
ter van Binnenlandsche Zaken, welke
laatste meesterlijk wist hoog te houden
de eer van het fel bestookte stelsel der
tegenwoordige onderwijswet en de aan
hangige voordracht. Ziehier wat mr
Heemskerk omtrent.een en ander zeide
Men noemt het stelsel van de tegen
woordige onderwijswet dit, dat van Rijks
wege openbaar en bijzonder onderwijs op
gelijken voet worden behandeld. Ten aan
zien van het subsididie voor de onderwij
zers is dit dan ook zoo, ofschoon nog niet
geheel, want daar ligt nog ten gunste van
het openbaar onderwas een échappatoir
in art. 53. Maar daarmede houdt het dan
ook op. Ten aanzien van het subsidie voor
den bouw bestaat die gelijkheid van behan
deling niet. Want volgens de tegenwoor
dige wet krijgt het opeDbaar onderwijs 25
pCt. van de bouwkosten in geld uitbetaald
en het bizonder onderwijs 1.15 pCt. jaar
lijks. Dit is dus een zekere rente, die nog
niet eens voldoende is om een anuïteit
voor rente en aflossing van 25 pCt. van de
bouwkosten te dekken en in elk geval zou
het gunstiger wezen als men het kapitaal
uitbetaald kreeg, naarenboven profiteert
het openbaar onderwijs ook voor den bouw
van art. 53 van de wet op het lager onder
wijs dus de conditie tegenover het Rijk,
ten aanzien van de bouwkosten, is voor
het bizonder onderwijs ongunstiger dan
voor het openbaar onderwijs.
Wanneer de heeren een stelsel willen
van gelijkheid van behandeling door het
Rijk van het openbaar en het bizonder
onderwijs, dan zouden zij moeten voor
stellen, dat de bizondere school zou krij
gen 25 pCt. van de bouwkosten contant
uitbetaald en daarenboven een nieuw art.
53 ten bate vaD het bizonder onderwijs,
namelijk een extra-uitkeering voor de
vereenigingen, die niet in staat zouden
zyn de kosten voor den bouw van de
bizondere scholen te vinden. Zoo ver zou
ik thans niet durven gaan. Wanneer de
geachte afgevaardigden op grond, dat zij
gelijke behandeling van het openbaar en
het bizonder onderwijs door het Rijk wen-
schen, mijn bescheiden wetsontwerp be
strijden, dan heb ik wel moeite om dit
ernstig op te nemen. Indien ik deed wat
zij verlangen, daD zouden zij moord en
brand schreeuwen.
Of ik op deze bedenking een antwoord
zal krijgen, weet ik niet, ik vraag nooit
antwoord, omdat ik weet, dat er steeds
genoeg gedebatteerd wordt. Het zou mij
echter zeer verwonderen als men in staat
was om deze opmerking te beantwoorden.
Dan is er ook beweerd, dat het ge
middelde, dat per kind betaald wordt
voor het openbaar onderwijs, minder was
dan bij het bizonder onderwijs. Dit heeft
men alleen kunnen beweren, omdat men
van hetgeen het openbaar onderwijl
ontvangt aftrekt de inkorting van de
wet-Sprenger van Eyk.
Maar de zaak staat zoo. In 1890 kreeg
het bizonder onderwijs per kind f 4 51 van
het Rijk en het openbaar onderwijs f 7.50
in 1902 f 8.22 en f 9 65in 1906 f 17.47 en
Ü8.77; in 1908 f19.40 en f21.36; in
1909 f 19.66 en f21.84.
Nu is de opmerking gemaakt, dat bij
de kosten van het openbaar onderwijs
gerekend is op hetgeen ex art. 53 wordt
hetaald; trekt men er dat af, dan zou
er hoogstens fl.20 minder ontvangen
zfln, maar blijven de uitgaven per kind
van het openbaar onderwijs dan toch
f 20.64. Er is overigens geen enkele reden
om die fl.20 ex art. 53 eraf te trekken.
In elk geval krijgt het openbaar onderwijs
meer dan het bizonder onderwijs. Indien
het openbaar onderwijs per kind evenveel
gekregen had als het bizonder onderwijs,
dan zou daardoor een aanmerkelijke som
voor het Rijk zijn bespaard geworden.
De heer Ter Laan zegt, dat zijn phi-
losophische milli renen, maar de philoso-
pbische millioenen hebben wij niet, omdat
zij door het openbaar onderwijs zijn
opgemaakt. Daardoor zijn het philoso-
phische millioenen geworden.
Waaraan dan eigenlijk de bezwaren
tegen het ontwerp waren ontleend P Wel,
zeide de minister, die komen ten slotte
slechts hierop neer, dat men toename van
den groei en bloei der bizondere scholen
niet wenscht. Inderdaad, zelfs de afge
vaardigde voor Winschoten, dr. Bos, die
doorgaans verondersteld wordt inzake het
onderwijs vraagstuk een verzoenende
gezindheid te bezitten en wiens rede dan
ook bjj deze gelegenheid een bezadigden
indruk maakte, vergeleken by die van
de heeren Roodhuyzen c.s., verklaarde
zich tegen het ontwerp. Wel verzekerde
hij „gaarne te gelooven", dat vereenigin
gen, die zich ten doel stellen bizondere
scholen te openen, niet altijd gemakkelijk
komen aan geld, maar bij tal van andere
vereenigingen, die de oprichting van
leeszalen, badhuizen I enz., beoogen, heeft
man dikwerf met dezelfde moeilijkheden
te kampen, en derhalve... Bovendien
wilde hij wachten toter verdere regelingen
zijn gemaakt.
Een punt, dat bij deze diseussiön ook
meer dan eens ter sprake kwam, betrof
de waarborgen. Vooral de heer Ter Laan
maakt zich daarover bizonder druk, wat
den minister de volgende opmerkingen
deed maken
Of de waarborgen, die men vraagt, zoo
noodzakelijk zijn Ik geloof, dat een
groot vraagteeken daar achter mag wor
den geplaatst. Wanneer men meent, dat
er voor het bizonder onderwijs bepaalde
waarborgen noodig zijn, dan zal men die
toch niet gaan stellen bij een zoo een
voudig wetje, bouw-subsidies betreffende.
Wil men ze daarbij stellen, dan betee-
kent het ditzoolang wij geen waarbor
gen hebben, moet het bizonder onderwijs
ook niet verder groeien. Dat wordt dan
de stelling van de heeren.
Wat waren de waarborgen, die men
indertijd wenschte De goedkeuring van
het leerplan. Meent men nu in ernst,
dat dit een zoo noodzakelijk iets is om
het bizonder onderwijs op peil te houden
Betere leermiddelen. Ja, die zal een
bizondere school ook zeer gaarne hebben,
als zjj daarvoor ook subsidie kan krijgen
uit 's Rijks schatkist, en waarom zou
ik dat in beginsel niet toejuichen Dit
is evenwel thans niet aan de orde bij
dit ontwerp.
Het houden van de hoofden van scho
len en onderwijzers op peil. Dit heeft
echter met dit ontwerp niets te maken.
Men citeert dan de uitspraak van den
districtsschoolopziener Gunning en den
inspecteur Fabius. Ik zal de laatste zijn
om aan de voorstanders van het bizon der
onderwijs aan te raden, dergelijke uit
spraken geheel in den wind te slaan. Zij
komen mij wel eens wat te gewaagd
voor, maar er kan altijd voor dezen en
genen een waarheid en een nuttige lee
ring in liggen, doch ook ten aanzien van
opetbare hoofden en onderwijzers. Bij
beide groepen loopen er wel eens eenigen
tussehen door, die niet zoo hcog staan,
maar als men zou willen dat bij de be
noeming van hoofden van scholen wat
meer voeling was tussehen de besturen
en de schoolopzieners, dan zou ik dien
wensch wel eenigermate kunnen beamen.
Die voeling moet evenwel in vrijheid zijn
en de schoolopziener moet zich daarbij
F9 P. D'HUIj, te Middeïbf Tg.
geen gezag aanmatigen, dat hem niet
toekomt, maar een wederzijdsch vertrou
wen en een onderling overleg, zonder
dat dit schaadt aan de souvereiniteit in
eigen kring van de schoolbesturen, zou
ik zeer toejuichen. Intusschsn, ook dit
is op dit oogenblik geen materie van
wettelijke regeling.
Men zal bij een bouwsubsidie echter
waarborgen voor den bouw kunnen vra
gen maar er is een bouwbesluit voor
bizondere zoowel als voor openbare
scholen.
Wanneer men dus als bezwaar tegen
dit wetsontwerp noemt, dat er geen
waarborgen worden gegeven, dan betee-
kent dit alleen, dat men voorshands den
gloei van het bizonder onderwas niet
wenscht, en wanneer men zich op dat
standpunt stelt, kan men gemakkelijk
tegen dit wetsontwerp stemmen. Het is
soms, hoort men de bestrijders, alsof
ieder subsidie voor bouw eigenlijk ver
werpelijk is te achten. Maar zou de lin
kerzijde dit kunnen volhouden Wie
heeft het subsidie voor bouw ingevoerd
De minister Goeman Borgesius, die 1
pCt. van de getaxeerde bouwsom gaf,
welk percentage onder den minister
Kuyper gestegen is tot 1.15 pCt.
De stijging heeft dus slechts 0.15 pCt.
bedragen, en wanneer men nu nagaat,
wat in dit wetsontwerp wordt voorgesteld,
dan is dit toch werkelijk geen zaak om
daarover te spreken, alsof Holland in
last is en schrikkelijke lemenxen van
strijd in ons politieke leven op onderwijs
gebied in ons midden worden geworpen.
Maar er zullen zoovele kleine scholen
komen, heette het bij wijze van waar
schuwing en dreigement.
De heer Heemskerk ontzenuwde dit
bezwaar met een merkwaardig staaltje,
dat men wel goed zich in 't geheugen
mag prenten, om er, waar dit noodig
blijkt aan te kunnen herinneren. Z.Exc.
zeide dan
Ik hoor altyd zoo klagen over die
kleine scholen van 40 en minder leer
lingen en ik heb die zaak onderzocht.
Zijn er zoovele van die kleine scholen
by het bizonder onderwijs?
Er zijn van die scholen
v m 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent
Familieberichten van 1—10 regel: 1.—9 Iedere regel
mi ei 10 cent
wat-^OO-tfrHr-iOOCqCO
CS
<M
CO
Si R l! ft R ft R
O
<X>
O
OQ
3
RftftRftftStRftft
CD
O
co co ca CO cd oa ca
gevaardigde uit Amsterdam V zal kun
nen aantoonen, dat 272 openbare scholen
zoo klein zijn geworden door de oprich
ting van bizondere scholen. Dit wil ik
zeggen, dat ik en de geachte afgevaar
digden van de rechterzyde, die het woord
hebben gevoerd, volstrekt niet gesteld
zijn op het verbrokkelen van bizondere
scholen. Ik meen, dat d^ voorstanders
van bizonder onderwys verstandig doeD
zooveel mogelijk de handen ineen te
slaan. Dit is een woord dat altijd ge
sproken is door degenen, die in het al
gemeen de leiding van zaken in handen
hebben.
Ik wil voorts opmerken, dat het wets
ontwerp geenszins de strekking heeft de
oprichting juist van kleine scholen te
vergemakkeiyken. Wanneer de heeren
de schaal raadplegen van het wetsont
werp en van het amendement-van der
Molen, zullen zy zien, dat de strekking
is de vermeerdering van steun teD goede
te doen komen voornameiy'k aan de
scholen in de hoogere klassen van ge
meenten, waar men juist behoefte heeft
aan grootere scholen, zoodat het wets
ontwerp juist gericht is op het voorzien
in dezen nood, dat er niet genoeg groote
bizondere scholen gebouwd kunnen
worden en men dus het bezwaar van
bevordering van kleine scholen niet
tegen het wetsontwerp kan richten.
„Als ik naga de bezwaren", dus be
sloot de heer Heemskerk, „die tegen het
wetsontwerp zyn ingebracht, komen
deze mij al evengoed als het onderwerp
zelf zeer klein voor. Ik verbaas mij er
wel eens over, waarom tegen een positie
van het bizonder onderwys, die financi
eel zou over eenkomen met die van het
openbaar onderwys, zooveel bezwaar ge
maakt wordt.
„Men zegt, dat men voor het subsi
diestelsel is. Welnu, laat men het dan
aanvaarden met gratie en niet altyd met
tegenstribbelen. Aan rechtsgelijkheid zyn
wy nog lang niet en ook ten aanzien
van de gebouwen biyven wy ook by
aanneming van dit ontwerp voor het
bizonder onderwijs nog verre beneden
de positie van het openbaar onderwys,
dat altyd verzekerd is, geld met volle
band te krygenmaar voornamelijk in
de groote steden is een nood voor het
bizonder onderwijs, waarin het op het
oogenblik moeiiyk is te voorzien, en het
is de plicht der Regeering, dat bezwaar
zooveel mogelijk uit den weg te ruimen".
De Kamer heeft inmiddels het wets
ontwerp aangenomen met 46 tegen 36
stemmen. Rechts tegen Links.
05
O-
ca
R JS ft
0 ft ft ft S% ft ft fc
O
tsJ
kQcot>ocoasooi-<ca©ea I o
T2
a
a os
o3 £3
"C O
03 3
2 2
'5
dJN
O
a> §D CD
I'gSS «-Ö 3
"2 g :S"S B
8 SS-g g
!3 KI |3 Pu O C5 Q 1-3
Rftftftftftftft
Wanneer men nu zoo klaagt dat de
toeneming van het bizonder onderwijs
er op gericht is kleine scholen te hebben....
De heer Ketelaar: Om ze te maken.
Door de oprichting van bizondere scholen
worden de openbare zoo klein.
De5 heer Heemskerk, minister van Bin-
landsche ZakenIn Drenthe zyn er 0
bizondere en 9 openbare scholen. In
Drenthe 2yn niet zooveel bizondere
scholen. Ik wacht af of de geachte af-
lasesiiTESHaESEï s? ssaSËS®
ook vryzinnige byzondere scholen zijn,
en enkele zulkerzijner Het is alleen
der vrijzinnigen lamlendigheid, die hen
nolens volens genoegen doet nemen met
de al meer ODder bescherming der sociaal
democraten komende overheids school.
Ze zouden, als ze wilden, als ze voor
hun beginsel wat over hadden, hun eigen
scholen kunnen bouwen met hetzelfde
Rykssubsidie dat alle byzondere scholen
kvygen. Maar ze vinden het gemakkeiy-
ker voor die scholen naar hun hart, of
niet naar hun hart, te biy ven putten uit
aller zak, ook uit die van hen die reeds
voor hun eigen scholen betalen. Eo dat
heeft dan nog den euvelen moed deswege
te smalen op hen, die de liefde voor hun
byzondere school reeds jarenlang met
groote offers hebben betoond, toen een
zich noemend liberalisme aan die scholen
recht en hulp beide onthield.
Wat zyn de heeren er ver meê ge
komen Maar de vry'zinnigen zyn nu
eenmaal hardleersch. En, evenals de
sociaal democraten, offeren zy aan hun
beginsel het beste wat zy hebben
in woorden.
W2?
De Rijksmiddelen en het Bouwwetje.
Verleden week werd de staat der Rijks
middelen gepubliceerd en gaven de bla
den over de verblijdende toeneming der
inkomsten hun vreugde te kennen.
Het Handelsblad was zoo gelukkig zyn
overzicht aldus te kunnen aanvangen:
Wel mocht Minister Heemskerk by de
behandeling van het »Bouwwetteke« in
de Tweede Kamer verklaren, dat de loop
der Rijksmiddelen op het oogenblik gun
stiger is dan eenigen tyd geleden te ver
wachten scheen, Februari althans heeft
voor de Schatkist eenvoudig phenome-
nale resultaten opgeleverd, wat overi
gens nog geen motief vormt tot een zoo
ongegeneerde wijze van het opmaken der
staatsgelden, als waarvan wy dezer dagen
getuige zijn geweest.
Daarop maakt De Nederlander deze
kantteekening
AldusIs het niet alsof een roover-
bende de schatkist geplunderd eD van de
gelden goede sier gemaakt heeft.?
En toch worden er slechts byzondere
scholen van gebouwd.
Byzondere, dat wil niet zeggen Chris-
teiyke, althans in theorie niet. Het mogen
De nierpynen komen meer voor by
bejaarde lieden dan by de jongen. Dat is
erkend en dat is zeer begrypelijk. Het is
de siyting van dat orgaan, die oorzaak is
van de pynen die hy ons doet verduren en
hoe ouder het is, des te m» er is het ver
sleten. Oenk aan den zwaren arbeid dien
de nieren zonder ophouden, dag en nacht,
verrichten. Denk dat het de nieren syn,
die belast zyn bet bloed te zuiveren en
alle vergiften door de voeding achterge
laten, af te voeren. Denk ook dat, wan
neer dit orgaan, belast met vergiften af
te voeren, niet meer werkt of onvolkomen
werkt, een gedeelte dier niet afgevoerde
vergiften in het organisme blijft en het
lichaam vergiftigt.
Men moet dus op zyne nieren letten
en zoodra men lendepijn of pynen in den
rug voelt, wanneer men,moeite ondervindt,
om zich op te richten, wanneer de urine
troebel is, moet men tot zichzelf zeggen
dat de nieren aangetast zyn en dat men
ze moet verzorgen. Om ze teverzorgeD,
om haar de kracht weer te geven behoor-
lyk haar fütreerwerk te doen, zal het ge
bruik der Pinkpillen u de beste diensten
bewijzen. Ziehier een bewijs daarvan
De heer J. G. Plas, oud 62 jaren, wo
nende te Zwolle, Achterom 43, beeft ons
de volgende verklaring gezonden
„Ik verklaar dat ik veel aan pynen in
den rug, aan lendepynen en hoofdpynen
heb geleden. Na zonder succes vele mid
delen te hebben beproefd, heb ik de Pink
pillen gebruikt, en ik kan getuigen dat dit
uitmuntende middel zoo goed myne
kwalen heeft verminderd, dat ik reeds
een volledige genezing voorzie."
verkrijgbaar a f 1.75 per doos, en f 9 de
zes doozen, bij het Generaal Depot der
Pinkpillen, Van Eeghenlaan 22, Amster
dam voor Middelburg en omstreken by
Joh. de Roos, Vlasmarkt K 157voor Goes
bij Gebrs. Mulderen verder bij verschil
lende apothekers en goede drogisten.
BXHKMLAHB.
De vogels van Ic.
Men weet, dat minister Talma weigert
door overlegging van de iy«t der vogels,
die de Regeering voornemens is by elge-
meene maatregel schadeiyk te vei klaren,
die lijst tot onderwerp van discussie in de
Kamer te maken. De leden mochten ech
ter wel iDzage komen nemen van zijn
plan. Het blykt, dat vo'geus dit plan de
iyst inderdaad zeer beperkt zal zyn. De
Haagsche Handelsblad-iednoimr deelt
mede, dat zy niets bevat dan de volgende
zeven namen van vogelsoortensperwer,
I
