No. 121 1912.
Donderdag 22 Februari
3HRISTEUJK*
E1IW8BLAD
HtSTORiSCS
VOOR ZEELAND.
26e jaargang.
VERSCHIJNT ZESMAAL Pm WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWES F, te Goes
F. R D'HUIj, te A iiddelbt rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
ft DE VU on DE TÜDEfïEl
Icgenpoepiig jps onze Mi.
Brieven uit Indië
Velen fpfnen een nieraandoening,
IE) IEREN WERKDAG DES AVONDS.
PrSs per trie maanden franco p. p.
i'.nkele nummers.
ƒ1.25
0.05
UITGAVE DER FIRMA S
EN
vm 1—5 regels 5Q cent, Iedere regel meer 10 cent»
Familieberichten vars 1—10 regelc iedere regel
au er 1© cent
••aKwwwwaw mezm asanas 'x&tekméiMMiêiiwl'i&üémamlkalisèaMk.
VI.
Het eerste bezwaar dat dus weerlegd
dient te worden, is wel, dat de nijverheid
by de nieuwe Tariefwet geen baat zal
vinden.
Nu gelooft spreker, dat alleen het ge
zond verstand reeds moet zeggen, dat is
een praatje voor de vaak.
Wanneer er op een artikel, b.v. katoe
nen goederen een invoerrecht wordt ge
heven en Duitschland, Engeland, Bel
gië of Frankrijk katoenen goederen in
ons vaderland willen invoeren, zal by
een invoerrecht van 12 °/o sen hoeveel
heid katoen van flOO minstens f112
kosten. En in zoo'n geval kunnen dan
de binnenlandsche fabrieken toch veel
gemakkeiyker concurreeren tegen de bui
ten landsche huizen. By een beschermend
recht, hoe zwak en flauw ook, moet de
vaderlandsche industrie welvaren, komt
er meer werk en zullen ook de loonen
stygen. Het kan nooit anders verklaard
worden. De binnenlandsche nyverheid
moet er door gaan bloeien.
Zou verdere redeneering nog noodig
zyn, om te bewijzen, dat onze nyverheid
van de nieuwe Tariefwet de goede vruch
ten moet en zal plukken
De practyk zegt het immers eokniet
anders.
Niet alleen het tarief in andere landen
maar ook in ons eigen vaderland leert
het ons duideiyk. Zie eens naar Twente,
een landstreek in Overijsel, wat een
bloeiende industrie heeft men daar niet.
Dat komt eenvoudig omdat Koning Wil-
lem I er zich voor gespannen heeft die
menscben te beschermen. Die industrie
in Twente is daardoor tot groote ont
wikkeling gekomen. Het is van algemeene
bekendheid, dat daar veel geld wordt
verdiend. Die textiel industrie (spin- en
weefny verheid) produceert Diet alleen
voor heel Nederland, maar doet zaken
over gansch Europa, En dat komt alleen
daardoor, dat Koning Willem I zoo wys
is geweest om de Twentsche industrie
te beschermen tegen buitenlandsche con
currentie.
Er is echter nog meer.
IY.
(S1 o t.)
Het standpunt van dr De Visser is, dat
van wijlen dr Beets en dr Cbantepie de la
Saussaye in de vergadering van de ver-
eeniging voor Christelijk Nationaal
Schoolonderwys in 1866 ingenomen. Deze
vergadering werd door Groen v. Prinsterer
gepresideerd. Het ging om de schrapping
vaD het misleidende woord Christelyk in
artikel 23 der toenmalige lager onderwys-
wet van 1857.
De heele »ethische« richting, om van
deze foutieve benaming ons even te per-
mitteeren, stond aan de zy de van Beets.
De Gunnings, de Valetons, de Bronsvelds,
en onder onze antirevolutionaire Kamer
leden v. Zuylen, v. Lynden en Saaymans
Vader met al wat van conservatieven
huize zich nog niet geheel in den antire
volutionairen gedachtengang van Groen
kon indenken, schaarden zich aan de zyde
van Beets. De Dagblad-party was toen
nog oppermachtig. Na 1872 werd de toe
stand nog al meer gespannen, toen De
Standaard werd opgericht, en zich met
alle kleine luyden van Chri3teiyken huize
om Groen van Prinsterer schaarde, als om
den man, die, schoon niet genoegzaam be
grepen, de gevoelens, die in de harten dier
kleine luyden leefden, wist te vertolken.
De neutrale school is een onding, zoo
leeraarde hij, een onmogeiykheid. Zy kan
niet anders zijn dan de moderne secte-
school, een sectesehool van liberalen.
Dit heeft hjj tot den einde volgehouden;
en het staat dan ook onder ons antirevolu
Woaairen vast, dat hy juist gsaien heeft.
De openbare school is spoedig gebleken
te zyn in den grond de sectesehool der mo
dernen. Het zijn de modernen vooral, die
zich aan deze neutrale staatsschool vast
klemmen, terwyi ook de socialisten van
dit hun plechtanker geen afstand wen-
schen te doeD.
Hier te lande is het eveDwel, dank zy
Groens onverpoosden stryd, algemeen
vaststaand geworden, dat de gedienstig
heden der practyk, hst Christelyk tintje,
de Christelykheidjes op de openbare
school niets anders waren dan oogenver-
blinderö, en een poging om de stichting
van een Christeiyke school tegen te
houden.
Vooral op Zuid-Beveland heeft de
plaatseiyke overheid in menige gemeente
zich aan die gedienstigheden der praktyk
bezondigd. En nog geschiedt het hier
en daar onder toejuiching en met mede
werking van rechtzinnige mannen, die
daardoor, sommigen bewust, meerderen
onbewust in hunne gemeente de gelegen
heid afsluiten om eene Christeiyke school
te krygen.
Het is nu eenmaal een bedroevend
feit dat neutraal niet alleen is een nega
tief begrip voor »geen party kiezend"
maar ter anderer zyde ook is een posi
tief begrip, in den zin van »zich keerend
tegen den Christus".
Dit is in Nederland gezien.
Eu ging nu de Regeering Dzes lands
ook in Indië dezen weg op, dan kreeg
men daar een herhaling van de ellende,
in ons land doorgemaakt, meer dan een
halve eeuw lang. Dan kreeg men ook in
Indië de propaganda van een Christen
dom boven geloofsverdeeldheid; een
dienstbaar maken van de gouvernements-
school aan den modegodsdienst van een
eeuw geleden, van welken geen kracht
uitging, en van welken ook in Indië
geen kracht ten goede uitgaan zal, om
dat hy niet steunt op het levende woord,
doch slechts leeft van vage religieuss
of daarvoor gehouden invloeden.
Of dit niet anders kan
In Indië is in de laatste jaren een ont
waking gezien, een vragen gehoord naar
iets beters dan de afgoden geven kunnen,
een smachtend verlangen naar een Red
der wordt openbaar. Het is de vraag maar
wie deze verzuchtingen zullen gehoor
geven.
BreDgt men den Javaan de positieve
prediking van den Christus, dan mag
men op den zegen Gods rekenen, Die
door Christus de prediking van het Evan
gelie aan alia volken aan zyn kerk als
taak heeft opgelegdmaar dan mag men
ook op een willig gehoor rekenen by
hen, tot wie de prediking komt. De Mis
sie wacht daar een dankbare taak.
Maar dan steune de regeering.
En dat geldt niet alleen deze maar al
hare opvolgersharer is de roeping te
zorgen dat ook op het gebied van het
onderwys de vrye school naast de vrije
prediking van het Evangelie zich ont
plooien kan.
Zoodat het ook daar wordtde vrye
school regel, de gouvernementsschool
uitzondering.
Maar dat is nu niet uitvoerbaar, zegt
een antirevolutionaire minister.
Maar vergeet Zjjn Excellentie dan niet
te zeer hoe het in Groen van Prinsterers
tyd gesteld was?
Toen Groen van Prinsterer zyn leuze
aanhief: „de vrye school regel, de open
bare aanvulling", in 1868 was het vrye
onderwys nog maar net begonnen zyn
vleugels uit te slaan. Feiteiyk was ge
heel het onderwijs, zoowel lager, als
middelbaar en hooger, in vrijzinnige
handen.
Toch koos Groen manmoedig zich ten
uitgangspunt voor den schoolstrijdda
vrye school regel, de openbare aanvulling I
Op dit standpunt nu staat de geheele
antirevolutionaire party, ook nog heden
ten dage. Ook de antirevolutionaire minis
ters, ook de minister van koloniën, ook
de gouverneur-generaal. Niemand hun
ner heeft het recht zich te doen afschrik
ken by de overneming der leus door het
feit dat er in onze Oost nog nagenoeg
geene byzondere scholen zijn. Deregee-
ring heeft derhalve te zorgen dat het
opkomen van de vrye school zoo gemak -
keiyk mogelijk worde gemaakt.
Wie nu niet op dit standpunt staat,
maar op het tegenovergestelde, die be
kommert zich over dat byzonder onder
wijs niet, subsidieert het slechts zoo dat
het even kan opkomen, en begunstigt
dan verder het gouvernements-onderwijs
als naar gewoonte, waardoor de ongeiyke
concurrentie dier beide ten voordeele der
openbare school wordt voortgezet.
Een concurrentie die een vruchtbaren
bodem vindt in de Oost, waar de vyand-
scbap der naamchristenen en van de
vryzinnigeu tegen het Christendom der
vrije school zoo groot is.
Het verzet dat nu reeds van Links
tegen dr. Kuypers rede en voorslag ge
hoord werd, is een voorteeken van het
geen een Rechtsch kabinet dat ten deze
de quaestie overeenkomstig zijn Chr.
beginsel aanpakt te wachten staat.
Wy herinneren hierby aan het woord
van De Standaard hetwelk wij hieronder
met instemming laten volgen
Het verschil met de Etbischen, dat
hierby nog hinderlijk in den weg treedt,
zal spoedig opgelost zyn. De strijd tegen
Links daarentegen kan een hardnekkig
karakter aannemen.
Gedoogde toch de Christenheid van
Nederland, dat de ontwakende bevolking
op Java, met ons gedoogen, ja door ons
toedoen, aan het Modernisme in de armen
werd geworpen, dan zou er een vloek
gaan rusten op geheel onzen Zendings-
arbeid, omdat er de onwaarheid van in
het oog zou springen.
Een krachtige particuliere actie om
JavaaDsche mannen en vrouwen naar
den Doop te lokken, en een publieke hou
ding van Gouvernementswege, die d8n
leidenden stand op Java ten prooi aan
het Modernisme of Hindoïsme laat, gaat
niet saam.
Althans zoolang ons Gouvernement
Rechts biyft, mag hierin op zöd steun,
ja op zyn voorgang worden gerekend.
21 Febr. 1912.
Er is te Den Haag een groote verga
dering gehouden voor een betere salaris
regeling der onderwyzers, zoo opeDbare
als byzoDdere.
Het Kamerlid Oosterbaan heeft er een
pakkend woord gesproken, evenals het
Kamerlid dr. Bos. Het verslag laat nogal
eens „gelach" en „applaus" hooren-
Natuuriyk, bij een actie voor salaris-
verhooging.
Het slot van de zaak was dat een
motie werd aangenomen waarin op wet
telijke regeling nog voor 1913 wordt
aangedrongen.
Hoe zelfs Kamerleden op de rnoge-
ïykheid van vervulling nog vóór't einde
dezer wetgevende periode hopen kunnen,
verstaan wy niet.
Wy hebben dit jaar ontwerpen van
nog hooger beteekenis te verwachten.
De arbeider zij nu het eerst aan de beurt.
Wy hebben een Armenwet, een Bak
kerswet, en Invaliditeitswet, een Land
wet, welke met de Tariefsherziening de
volle aandacht vragen van Regeeringen
Staten-Generaal.
Bovendien mag wel ernstig het waar
schuwend woord van De Nederlander
overwogen worden
Wettelyke regeling, waarbij de rijks
bijdrage ook aan de O S., hooger wordt,
zonder dat zooveel mogeiyk volkomen
finandëele gelijkstelling van O. en B.
onderwys daarmee gepaard gaat, maakt
den toestand voor het Byz. Onderwys
ongunstiger. Was er kans op, dat beide
geiyktydig tot beslissing kwamen, dat
dus een geheele herziening tot stand
zou komen, dan pas was dergeiyk aan
dringen gemotiveerd.
Regeling van deze materie in déze
wetgevende periode, höe goed ook ge
meend, brengt allicht het Christelijk on
derwys in de groote steden nog meer
achter, en verschaft aan ds gemeente
besturen nieuwe middelsn om de con
currentie nog feller te maken.
De heer Vader te Weesp, sociaal de
mocratisch gemeenteraadslid, laakt het
zeer, dat zyn partygenooten in het dis
trict Hilversum onder de leus anti-cleri-
caalde liberalen geholpen hebben. Wat
werd er - zoo schrijft hy
Wat werd er met die arme arbeiders j
gesold en gemold. Het was een en al
scheldery tegen die slechte klerikalen,
die niets voor die goeie arme sukkels
wilden doen Eu die heeren liberalen
brandden zoo van verlangen dat 'ze iets
kond6n doeD. Ja, we kunnen begidjpen,
dat tegen zulk een bedrog vele arbei
ders niet bestand waren.
En verder:
Door het advies van de S. D. A. P.
om de liberalen te steunen heeft ze
niet alleen het bedrog der liberalen als
goede waar aan u verkocht, maar ze
heeft het verderfeiyke anti-kier kalis-
me, door welke leus de liberalen de
macht weer hopen te krijgen, versterkt.
De sociaal democraten zijn echter als 't
er op aankomt net zoo anti-clevicaal als de
liberalen.
Zoo was net in 190"> en 1909, zoo is
het nu, en zoo zal het in 1913 biy ken te
wezen."
ii.
Het leven der mindere militairen.
Als ix „de gedenkschriften van een
j oud-koloniaal" in het weekblad Prins
lees, zou ik ook wenschen soldaat in
j Indië te zyn, wanneer ik niet de slechte
zyde van het militaire leven gezien had,
al is het dan ook slechts van buitenaf.
iedere Hollansche jongen, die als ko
loniaal naar de Oost gaat, is diep te
betreuren. Zijn hoogste ideaal kan zyn,
zich tot onder officier op te werken, om
dan tot de ontdekking te komeD, dat by
in de Indische Maatschappy nog niets is.
De minste klerk op een residentie
kantoor, die nauweiyks Hollandsch
spreekt, is in Indië nog veel'meer dan
een onder officier.
Het zyn vooral de Indo's die laag op
i de mindere militairen neerzien en hen
j beschouwen als het uitvaagsel van de
j Europeesche maatschappy.
i De soldaten leven in den regel met
een z.g. huishoudster, dit is natuurlijk
i zeer te lakeD, maar het is toch bewon-
deringswaardig, hoe die vrouwen met
een traktementje van f 15 in de maand
rond kunnen komen. Ze krygen dan vrfl
wat beter te eten dan het potje, dat het
gouvernement verstrekt, ja ik heb wel
eens een onderofficier hooren beweren,
dat hy voor geen geld ter wereld van
zyn kokkie afstand wou doen.
De mindere militair heeft in Indië
nergens toegang, voor alle café's hangt
een bord met het opschrift: „Geen toe
gang voor militairen beneden den rang
van officier". Dus zelfs in kroegen worden
ze al geweerd. Toch zyn er onder onze
soldaatjes in de Oost een heeleboel nette
lui, die nu vanzelf met de slechte ele
menten meedoen. Konden ze maar eens
by een familie aan huis komen, ik
weet zelf by ondervinding, hoe heilzaam
het huiseiyk verkeer werkt 9n hoe het
iemand van veel slechte dingen terug
houdt. Doch nu worden ze uit
alle kringen geweerd, en het uiteinde is
meestal de drank en de vrouwen. Van
daar dat onze hospitalen zoo boordevol
liggeü, daar is altyd «en heele krygs-
macht verzameld.
Moest ik kiezen tussehen arbeider in
Nederland of koloniaal in de Oost, dan
zou ik n y niet lang bedenken.
Daarom raad ik alle Zeeuwen aan, ga
nooit als soldaat naar Indië. En ik hoop,
dat die raad niet in den wind geslagen
zal worden. Voor koloniaal is alleen
iemand goed, die in Holland nergens voor
deugt. TOTOK.
R B C L A M B S.
doch weten het niet.
Vele mannen en vrouwen hebben nier
en blaaskwalen, doch kennen ongeluk
kigerwijze hun ziekte niet onder dien
naam. Zy schryven hun zenuwhoofdpyn,
verlammende pyn in den rug en de len
denen, duizeligheid, rheumatische pynen
enz. aan andere oorzaken toe.
Somtyds is dit zoo, doch verreweg in
de meeste gevallen zijn het de niergiften
in het bloed, die dat afgematte en rus-
t8looze gevoel, die urine-stoornissen, wa
terzucht, rheumatiek en rugpyn veroor
zaken. Zij zijn het, die u prikkelbaar,
zeurend over kleinigheden en spoedig
ontmoedigd maken.
Doch verbeeldt u niet, dat gy een on-
geneeslpke ziekte hebt en dat gy niet
gezond kunt worden. Behandelt de oor
zaak uw nieren do" het gebruik
van Foster's Rugpyn NiëiaD Pillen, die
de nieren krachtig en gezond maken en
hen zoodoende in staat stellen om de
onzuiverheden, die uw lqden veroorzaken
uit het lichaam af te voeren.
Wacht u voor namaak. Op iedere echte
doos komt ons handelsmerk - de man
met zyn handen in de lenden voor.
Foster's Rugpyn Nieren Pillen zijn te
Goes verkrijgbaar by de Firma Nathan
Emanuelen te Middelburg by den heer
Joh. de Roos, Vlasmarkt K 57. Toezen
ding geschiedt franco na ontvangst van
postwissel a f 1.75 voor een, off ld voor
zes doozen.
Voor de rechtbank te Middelburg werd
Dinsdag slechts één zaak behandeld,
nam-'lijk die tegen den 37-jarigen sleep
bootkapitein H. V., te Dordrecht, die,
zooals bekend, terecht stond wegens het
mishandelen van den kapitein van den
vrachtboot „Rotterdam" en van diefstal
van verschillende goederen uit die boot.
Gehoerd werden 31 getuigen.
De eerste getuige was H. Veenma,
kapitein van de „Rotterdam", die ver
klaarde, dat hy met zyn schip onder
Wemeldinge gestrand is. Met de sleep
boot ,/Alfina" werd hy van boord ge
haald en later weer naar het schip te
ruggebracht; men ontmoete toen een
andere boot zonder licht op.
Van deze boot ging toeD de „AJfina",
by de „Rotterdam", kruiste een roeiboot
naar laatstgenoemd schip toe, waarop
riep: „afblpven", de kapitein van de
„Rotteidam" is hier. Toen getuige daar
na aan boord kwam, was niet beklaagde
daar, doch een zyner "knechts. Den
volgenden morgen kwam beklaagde met
zpn boot, waarop o.a. politie was, terug
en begon te lossen, ondanks het verbod
van getuige. De reeder, de heer Van
Zwieten, aan boord gekomen, verbood
beklaagde ook er mede verder te gaan.
Ondanks dit alles, liet V. maar doorgaan
met lossen. Op een gegeven oogenblik
pakte getuige, tegeijjk met beklaagde,
een stuk yzer ea hierbij brak getuige
zijn been door het rukken van beklaagde
aan het yzer.
Beklaagde heeft niet hooren roepen
en geeft een andere uitleg van het liggen
der schepen.
Toen getuige aan boord kwam, zeide
by niets, hetgeen de president zeer on-
waarschyniyk toeschynt.
Van waarschuwen west hy niets, ge.
