No. 114 1912,
Woensdag 14 Februari
26e jaargang.
EUWSBLAD
historisch
VOOR ZEELA1D.
SHRISTELiJK»
tJMI?
VERSCHIJNT ZESMAAL PÉR WEEK
Wed. S. J, DE JONGE-VERWES F, te Goes
F. P. D'HUIj,
fiiddelbt rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buitenlandsch Overzicht.
Pc- asEggg^gapg
IEl 'EREN WERKDAG DSS AVONDS.
Prijs per trie maanden franco p. p.
Hnkele nummers.
UITGAVE DER FIRMA
1.25
„0.05
EN
a m^sssesssEs^
mj®
5 regels 50 cent, ieuere regel meer 10 cent
•10 regeir 1.—, iedere re gul
vin 1
F, mitieberichten van 1-
m er cent
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de gebrui
kelijke plaats.
13 Febr. 1912.
Bliksemafleiders in de oudheid.
Algemeen geldt Benjamin FraDklin als
uitvinder van den bliksemafleider.
Menigeen zal het dan ook verwonderen
dat men ieeds bij de Egyptenaren en de
Israëlieten die Salomo's tempel bouwden,
de wetten van den bliksemafleider kende,
bijna 3000 jaren voordat Franklin zijn
bekende proef met den vlieger deed.
Een heele serie gedenkplaten en tem
pelopschriften zijn er, om dit te bewezen.
Ik wjjs alleen maar op de vergulde spit
sen van den Ramses-tempel teMedinet-
Abu, en een inscriptie in den tempel te
Deudera, waaruit blijkt, dat de met koper
beslagen spitste houten masten naast den
tempel dezen voor het inslaan van den
bliksem zouden behoeden.
Begrijpelijk is het dat slechts de pries
ters deze wetenschap bezaten, en dat zij
ook slechts de werking van de metalen
spitsen kenden, zonder de oorzaak ervan
te kunnen verklaren.
Ook de Joden hadden bliksemafleiders.
Palestina is bekend als een land dat
zeer rijk is aan onweders. En niettegen
staande dat stak Salomo's tempel, op
een berg gebouwd, hoog uit boven alles,
wat hem omringde, zonder in de 1000
jaren van zijn bestaan ooit door den
bliksem te zijn beschadigd.
En wat blijkt nu uit den bouw van
den tempel?
Het cederhouten dak was zwaar ver
guld, en met lange spitse, eveneens
zwaar vergulde ijzeren stangen, versierd,
Ook langs de muren liepen zwaar ver
gulde cederhouten versieringen tot op
den grond, terwijl onder den voorhof
van den tempel het hemelwater zich in
cysternen verzamelde, vanwaar het door
metalen buizen in de aarde werd afge
leid.
We hebben hier dus, evengoed als nu,
spitsen die den bliksem konden opvangen
en metaal-geleidingen naar de aarde, in
water uitloopend, waarmede dus even
goed als nu, volkomen zekerheid werd
verkregen.
Alleen, men kende het gevolg, maar
niet de oorzaak.
Bijna tegelijkertijd dat Franklin zijn
beroemd geworden proef in Amerika nam,
deed, geheel onafhankelijk van deze, de
Romas ongeveer dezelfde proefneming
in Frankrijk.
Toch duurde het geruimen tijd, voor
men den bliksemafleider durfde toepas
sen. Toen de Russische geleerde Rich-
mann, die een proefleiding door zijn stu
deerkamer had gelegd, door een bliksem
slag werd gedood, vestigde zich het denk
beeld, dat het middel erger zou zijn dan
de kwaal, en bleef men deze hoogstnutti-
ge uitvinding nog vele jaren met zeer
groot wantrouwen bejegenen. N. Crl.
4
België.
De stakingen in de Borinage zijn door
hongersnood en oproer en plundering
gevolgd. In de verschillende dorpen wer
den door woedende, hongerlijdende vrou
wen de broodwagens geplunderd, en de
brooden verdeeld. Ook kolenvoorraden,
boter, petroleum, en allerlei eetwaren
werden geroofd. Nog duren deze toestan
den van anarchie voort, waarin hoofd
zakelijk jongelieden schuldig staan. Te
Quaregnon haalden zij een met leege
flesschen beladen spoorwagen leeg, sloe
gen de flesschen stuk en strooiden de
scherven op straat om de paarden der
militairen te wond9n.Wagens met levens
middelen kunnen slechts onder geleide
van de gendarmes voortkomen.
De toestand moet dan ook troosteloos
zijn. Tachtig duizend menschen lijden
honger. Te Jemappes, Monsville, Quareg
non en Paturages staan alle winkels
leeg; slechts het uithangbord wijst aan
waar eenmaal brood, vleesch, melk, enz.
te koop was. De leiders der vakvereeni-
gingen zjjn machteloos om hunne volge
lingen in bedwang te houden. Stil ligt
nu het bedrijf in deze geheele streek
die anders zwart is van dei: rook der
fabrieken. Droog brood en pruimtabak
schijnen op 't oogenblik de eenige genot
middelen te zijn.
Duitsehland.
De nieuwe meerderheid in den Rijks
dag heeft geen bl(jk gegeven van een
dracht bij haar eerste optreden. Zoo
links als rechts van den linkervleugel
waren de uiterste zoomen onhandelbaar
en onwillig tot saamwerking. De fat
soenlijken onder de oud-liberalen en de
vuurrooden onder de sociaal democraten
sprongen uit den band, en zoo kwam de
presidentszetel die voor een nationaal
liberaal bestemd was aan den Centrum
man Spahn (r. k.) die een twintigtal
stemmen bekwam van sociaal democra
ten. De functies van vice-president wer
den bij stemming toegewezen aan den
socialist Scheidemann en den nationaal
liberaal Paasche, tot groote ontstemming
van de vrijzinnigen (zoowat te vergelij
ken met onze vrjjzinnig democraten
die heelemaal buiten de buitverdeeling
gehouden werden.
De centrum-man had eerst zijn be
noeming aangenomen. Doch daar zjjn
partij vooraf gezegd had geen zitting te
zullen nemen met een of meer sociaal
democraten, bedankte hij Maandag reeds
weer; en nu zal Woensdag een nieuwe
presidentsverkiezing moeten plaats heb
ben.
Men kan daar nog wonderlijke dingen
zien 1
Engeland.
De voornaamste voorvallen der vorige
week zijn de reis van minister Haldane
naar Duitsehland en de reis van minister
Churchill naar Ierland.
Om met het laatste te beginnen. Ier
land wacht al een eeuw ongeveer op
Home Rule, zelfregeering. Het wil niet
los staan van Engeland, maar het wil
hebben zooals Canada een eigen bestuur.
Dit hebben de conservatieven, onder
welke de hoogkerkelijke anglicanen zit
ten, altijd tegengehouden, uit vrees on
der meer dat de Home Rule Rome Rule
zou zijn en de „protestanten" daarbij in
den druk zouden komen.
De liberalen evenwel zijD vrijgeviger,
politiek rijper en verstandigerdat heeft
Gladstone getoond, die tot twee malen
toe met het Home Rule vraagstuk stond
en viel; en dit toont thans ook weer het
liberale kabinet met' zijn vaste voorne
mens om Ierland zijn zelfbestuur te
schenken.
Te Belfast zou een groote vergadering
worden belegd waarin de minister Chur
chill zou optreden voor Home Rule. In
de bladen was hem lang te voren reeds
gedreigd, zoo hij te Belfast mocht komen
met dit doel, hij er niet lerend van daan
zou komen. Toch ging Churchill. De
unionisten wisten den stedelijken raad
te bewegen om het voor de meeting door.
de Home Rulers aangevraagde stadsge-
bouw, de „Ulster Hall", te weigeren. De
Raad deed diten 't gevolg was dat men
in de open lucht moest vergaderen onder
geweldige stortregens. Doch de Belfasters
hadden palen geslagen en een reusachtig
zeil gespannen, en zoo kwamen de be-
toogers bijeen. Churchill en Redmond,
deze laatste is de leider der Iersche Home
Rule-partjj in het Lagerhuis, werden
geestdriftig toegejuicht. Op z'n Engelsch,
dat laat zich begrjjpen.
De minister sprak vast en beslisten
hy beloofde dat voor de belangen der
„protestantsche" minderheid zou worden
gezorgd.
Ev waren vele soldaten ea rechercheurs
op de been om het leven van den minis
ter en den eigendom der tegenstanders
van Home Rule te beschermen. Er had
dan ook niets bijzonders plaats; dan alleen
dat des avonds de tegenstanders de
nationalisten - een tegen-betoog hielden,
waarin de rede van Churchil zoo mogeiyk
werd afgebroken.
Wat het bezoek van minister Haldane
aan Berlyn betreft, het doel er van was
om het terrein te verkennen en dan aan
het Engelsche kabinet te kunnen melden
over welke punten Duitsehland geneigd is
met Engeland te onderhandelen. Volgens
verklaringen van ingewyden zyn deze
le. Beide staten komen overeen de be
vordering van spionnage op het gebied
van den anderen staat streDg te verbieden.
Duitsehland en Engeland zullen elkander
wederkeerig de maatregelen mededeelen,
die zij getroffen hebben ter uitvoering van
deze overeenkomst. Hiermede zou een
bron van opwindende conflicten toege
stopt zfln.
2e. Duitsehland en Engeland hebben
een gemeenschappeiyk belang btj de
handhaving van den 3tatus-quo in China
en Perzië.
3e. Duitsehland en Engeland zullen
trachten de tegenstrydige belangen by
den aanleg van den Bagdad-spoorweg door
vriendscbappeiyke besprekingen uit den
weg te ruimen, en een overeenkomst te
treffen over het eindstation van dezen
spoorweg. Ook de andere politieke en eco
nomische geschillen in Turkije zullen een
onderwerp van bespreking uitmaken.
4e. Ook is gesproken over den afstand
van de Walvischbaai en over grensrege
lingen tusschen Duitsch Z.-W. Afrika en
Portugeesch West-Afrika.
Er is verder onderhandeld over alle be-
langryke internationale vraagstukken.
Lord Haldane beeft eveneens getracht de
opinie van de Duitsche regeering te ver
nemen over de mogelykheid om een einde
te maken aan den Italiaansch-Turkschen
oorlog en met de Duitsche staatslieden
ook marine-aangelegenheden besproken.
De quaestie van de beperking der oorlogs
toerustingen is echter niet aangeroerd,
daar het aan de Engelsche regeering be
kend was, dat Duitsehland onderhande
lingen over dit onderwerp nutteloos acht.
Mogen de onderhandelingen leiden tot
opklaring van den staatkundigen hemel.
Immers Engeland en Duitsehland zijn
twee concurrenten in den strijd om het
bestaan, van welker goede verstandhou
ding menscheiykerwys de vrede van
Europa voor een goed deel afhangt.
Chins.
De pacificatie der partyen is door Joaan
Sji-Kai tot stand gebracht. Hy heeft van
China weten te maken wat men zou
kunnen noemen een Republiek meteen
Keizer aan het hoofd, die ongeveer de taak
zal hebben van Opperpriester, terwijl het
parlement en de president der Republiek
zullen belast zyn met de politieke leiding.
De Keizerin Weduwe heeft in deze trans
actie toegestemd.
Joean-Sji-Kai heeft door deze oplossing
niet alleen een denkbeeld gegeven van
zyn sluwheid, maar ook van zjju groote
kennis van het Chineesche volkskarakter.
De republikeinen brengt hij op zyn hand
door de instelling eener republiek in-naam
de groote middenklasse, die van de poli
tieke gebeurtenissen geen verstand heeft,
door het behoud van den Keizer, als erfe-
ïyk godsdienstig Hoofd van den Staat.
Zoo bevredigt hij beide partijen. Maar zal
Cbina voor dezen nieuwen regeerings-
vormryp zijn?
Het keizeriyk geslacht, dat door deze
besluiten tot de rol der „rois fainéants"
terugzinkt, is in 1583 voor het eerst be
noorden den grooten muur opgetreden.
Binnen twee eeuwen zoo verhaalt
Het Handelsblad had het, naast zijn
oorspronkeiyk gebied, Korea, Mongolië,
Dsjoengarië, Tibet, Turkestan, Formosa,
en de 18 provincies der Mingdynastie
onderworpen; reeds in 1644 had het zyn
residentie uit Moekden naar Peking over
gebracht. Met onweerstaanbare macht
hadden de Mantsjoevoi sten van elke
zwakheid, van elke oneenigheid in het
ryk der Mingdynastie gebruik gemaakt
om hun positie te versterken, en toen
in 1644 de laatste keizer uit deChineesche
dynastie stierf, riep de Chineesche gene
raal Woe-sang-wei den jongen Mantsjoe-
vorst Nor-hat-sjoe op den troon te PekiDg.
„Als keizer van China nam Nor-hat-
sjoe den naam Sjoe-tsjih aan en gaf hij
zjjn dynastie, als herinnering aan de oud-
Cbineesche dynastie der Tsing, den naam
Ta-Tsing, de „groote heeriyke."
„Onder deze Mantsjoe-dynastie breidde
het Chineesche rijk zich gedurende an
derhalve eeuw op ontzettende wijze uit.
Geheel Achter-Azië, van het Pamir-ge-
bergte tot de Japanscbe eilanden, van
de Tzoecgoesensteppen tot Achter-Indië,
werd onderworpen aan den Zoon des
Hemels.
„Met de Europeesche volken kwamen
de Mantsjoes het eerst in aanraking om
streeks 1683, toen zij bjj de vervolgiDg
van den Chineeschen rooverhoefdman
Koschwan die in de Nederlandsche
geschiedenis bekend is onder zijn Por-
tugeeschen naam Koxinga, Formosa
bezetten, dat Koxinga, na de heldhaftige
verdediging van het fort Zeelandia door
Fredexik Ooyet, aan de Oost-Indische
Compagnie had ontnomen.
„Reeds vroeger hadd9n de Mantsjoes
de Russen, onder zeer vernederende voor
waarden tot den handel met China ver
gunning gegeven en toen in 1684 een
grensgeschil ontstond, wist Peter de
Groote dit bij te leggen door het zenden
van een schitterend gezantschap naar
Peking, dat voor Rusland, tegen betaling
eener jaariyksche srhattiDg, het recht
wist te verkrygen om jaariyks een han
delskaravaan naar Peking te zenden.
„Onder de eerste keizers uit het Mant-
sjoehuis was China een bloeiend ryk.
Goed onderhouden straatwegen waren
door het uitgestrekte gebied aangelegd,
een uitgebreide scheepvaart verbond het
Noorden met het Zuiden. De postdienst
was zoo goed ingericht als in Oud-Perzië
of in dan Romein schen staat. Prachtige
bibliotheken, met duizenden kostbare
werken, dienden als voedsel voor den
geest.
„Maar met het toenemen van hun
macht en van den omvang van hun ryk,
zagen de Mantsjoes voorby, dat deze
werken van beschaving niet alleen moes
ten worden behouden, doch ook uitge
breid. Daarvoor hadden ze echter geen
gevoel. Het eenige doel van hun be
stuur was, het arbeidzame, vlijtige en
onderdanige Chineesche volk uit te bui
ten, ryke schatten te verzamelen, en
niets te doen ten bate van den voor
uitgang en de welvaart van China.
„Zoo werd onder de latere Mantsjoe-
keizers alles verwoest en vernietigd, wat
vorige geslachten hadden opgebouwd.
De wegen werden verwaarloosd, deirri-
gatiewerken vernield, de dyken verbrok
keld de landbouw was achteruitgegaan
en verarmd, de belastingen waren veel
te hoog en verdwenen grootendeels in
de zakken der Mantsjoe ambtenaren, de
bevolking werd uitgemergeld, en voor
eenige andjre ontwikkeling dandeklas-
siek-licteraire werd niets gedaan.
„Zoo Jis China geworden de uit den
grjjzen voortyd in onzen tijd overgegane
ruïne. Wat konden de troepen der drie
banieren, de Mantsjoes, de Chineezen
en de Mongolen met hun middeleeuwsche
lansen en zwaarden tegen moderne vuur
wapenen? En toen eindehjk de re
geering, door den nood gedwongen, be
sloot de moderne bewapening in te voe
ren, bleek het, dat de oude soldaten-
kaste der Mantsjoes geen zin had, zich
aan te sluiten by de met geweren ge
wapende nieuwe troepen-afdeelingen. Zy
bleven liever in ruste de staatspensi
oenen genieten die zy genoten om de
onderworpen Chineezen onder den duim
te houden.
„Slechts twee der op moderne leest
geschoeide divisies zijn uit Mantsjoes
samengesteld; de overige 36 zyn over
wegend Chineesch. En onder deze troe
pen brak het eerst de opstand uit. Want
zy werden algemeen veracht en slecht
betaaldhunne officieren die in Japan,
Amerika en Duitsehland waren opgeleid,
waren diep gekrenkt door de slechte be
handeling die zij ondergingen en ver
ontwaardigd over de gunstelingen-heer-
schappy, die in China heerschte.
„By deze soldaten voegden zich geleer
den, die voor rekeniDg van het ryk in
het buitenland hadden gestudeerd, en
bij hun terugkeer in het vaderland ge
dwongen waren honger te ïyden, daar
zy geen ambt konden verkrygen.
„Tegenover een zwakke, vervallen
regeering hadden deze aanstokers van
den opstand vry spel. Want verzwakt
was de regeering, niet alleen door den
achteruitgang van het ryk, en door het
optreden der vreemdelingen, maar nog
meer door eigen schuld, door het toe
laten van de kinderen-, vrouwen- en
eunuchenheerschappy. Reeds in den ou
den tyd meende de dynastie haar voort
bestaan het best te kunnen verzekeren,
zoo de Keizer een groot aantal vrouwen
hadnaast de keizerin (Hwangbau)
stonden een aantal andere vrouwen, ieder
met een afzonderlijken rang en titel.
„De beroemde keizerin Tsoe-Hai, die
meer dan een halve eeuw het Hemel-
sche Ryk heeft bestuurd, was een by-
vrouw van keizer Toeng-tsji. En waar
Vroeger de keus der vrouwen bij de op
volging gewoonlijk op een onmondig
kind viel, opdat tot diens meederjarig-
heid de moeder, de ooms, tantes en an
dere familieleden, en alle gesnedeneD in
hun dienst, zich door de leiding der
staatszaken konden verryken, daar wist
Tsoe-Bsi, nadat zy eerst voor den keizer
Kwang-Hsu gedurende diens minder
jarigheid het regentschap had gevoerd,
dezen zwakken vorst gedurende zyn ge
heele leven te overheerschen, en na zyn
dood opnieuw een twee-jarig kind op den
troon te plaatsen. Daardoor heeft China,
sedert den dood van keizer Toeng-tsji in
1875, voortdurend het tyrannieke bestuur
der oude Boeddah, moeten verduren
en na haar dood in 1908 is de uitbars
ting begonnen, die nu tot vernietiging
van de dynaetie als regeerend geslacht
heeft geleid."
Door den Bond van suikerfabriekanten
is aan de agenten per circulaire bericht
gezonden, ieder namens zijn fabriek, dat
er voor 1912/1913 een overeenkomst is
aangegaan met het Nederlandsche Land-
bouw-comité, dat de bietenleverancier
boven den vastgestelden bondsprys zal
genieten de helft der overwinst, welke
door de gezameniyke fabrieken by den
bond aangesloten, zal worden gemaakt.
Iedere fabriek, by den bond aangesloten,
is verplicht by het bureau van den bond,
na opmaking van haar balans en na
controleering daarvan door een accoun
tant te storten de helft van baar over
winst, welke bedragen dan onder de
bietenleveranciers naar het aantal ge
leverde KG. bieten zal worden verdeeld,
zoodat de vergoeding by iedere fabriek
dezelfde biyft. Daar de prys nog niet
is vastgesteld voor dit jaar, rekent men
toch algemeen op een hoogen prys. Als
nu bovenstaande voor de landbouwers
maar geen wassenneus biykt.
- Voor de Woensdag te Hulst gehouden
voorjaarspremiekeuriDg waren aangege
ven 41 merries en 13 hengsten, geboren
in 1910. Er waren daarvan opgekomen
33 merries en 10 hengsten en er werden
goedgekeurd 5 merries en 2 hengsten. Ir
waren aangegeven 14 dekhengsten van
