No. 110 1912.
Vrijdag 9 Februari
26e Jaargang
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
HISTORISCH
GHRISTEÜJK-
jegens onze luis.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER V/EEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERVVES T, te Goes
F. P. D'HUIj, te Mddelbi rg.
PRIJS DER APVERTENTIËIV
wit mm
IE1 IEREN WERKDAG DSS AVONDS.
Prijs per Irie maanden franco p. p.1.25
i'inkele nummers,0.05
UITGA VS DER FIRMA'S
II.
En waar nu deze dingen alzoo zyn,
welke is nu de roeping der regeering
jegens Indiö
De roeping niet alleen dezer Christe-
HJke regeering, maar van elke regeering
Zy beginne met den regel toe te pas
sen, dien men ook in Nederland zal
moeten gaan doen gelden, dat het bij
zonder onderwijs regel moet zjjn en het
gouvernementsonderw|js aanvulling.
Particulier onderwijs regel en wel zóó
dat de regeering hetgeen op de desa-
scholen moet geschieden geheel moet
overlaten aan het desabestuur en dat zij
wat de hoogere scholen betreft niets an
ders op zich neemt dan het recht van
diplomeeren van onderwijzers, het recht
van inspectie en oontróle, het recht van
het vaststellen van den rooster; en dat
z|J subsidieert®, niet kaal geljjk tot nu
toe, maar voor vier vijfden van het be
drag der totale kcsten. „Dit kan haar
financieel nooit schaden, want de 5/s die
die de Regeering voor eigen scholen
moet betalsn, is altijd meer dan B/e der
kosten van een particuliere school.®
Zoo zullen er komen drie soorten van
scholen, die noodig zyn voor de jeugd
van de hooger geplaatsten in lndiö; na
melijk: die welke de inlander zelf zal
moeten stichten, vervolgens de zendings
scholen, en eindelijk de scholen waar
mee het modernisme uit Nederland den
Javaan zal meenen te moeten zegenen.
Aan de besturen van die scholen moet
geheel worden overgelaten of zy er religie
willen binnen halen, ja dan neen daar
mede heeft de Jtegeering niets te maken.
Zoo kr|jgt men geheel vr|je neutrale
(modernistische), missionaire Christelijke
en inlandsche Islamietische scholen.
Alleen moet vaststaan dat op de school
niet tegen de wetten en de orde door
do regeering vastgesteld wordt ingegaan,
bijvoorbeeld door het prediken van den
heiligen oorlog. Hetzelfde dus wat in
Nederland geldt.
Na dit zuivere, voor ieder kabinet
gansch aannemelijke beginsel tegenover
het verouderde, den schoolstrijd in Indiö
provoceerende beginsel van deukolonia-
lan adviseur te hebben gesteld, eindigde
dr. Kuyper met de volgende zeer juiste
conclusie
«Wanneer wij dien weg opgaan blijft
de strijd, dio nu weder dreigt te onlbran
den verre, dan blijft ieders vrijheid ge
ëerbiedigd,dan wordt geen geweld gepleegd,
maar volgt ieder zyn overtuiging, en net
einde zal zjjn dat de Javaansche bevol
king in haar verschillende deelen in zich
opneemt die elementen van cultuur, wel
ke zjj noodig heeft; en niet gelijk dr.
Snouck, Hurgronje zich dit te veel in
denkt op Westersche wijze, maar als een
zaad in Oosterschen bodem gezaaid, en
opgegroeid in een Oostersch klimaat,
op zulk een w|jze dat het zich vertoont
in eigen tint en vorm. Christendom en
Islam kunsen daarop beide invloed oefe
nen, en die beide zullen moeten concur-
reeren om te zien wat de toekom st zal z|jn.
Het advies van dr. Kuyper vond be
strijding hij dr. Bos, vrijzinnig democraat,
Hugenholtz, sociaal democraat, Thom
son, unie-liberaal, De Visser, christelijk
historisch, en z|j het ook onbedoeld, bjj
den minister De Waal Malefijt, anti
revolutionair.
Het antwoord van den minister kwam
hierop neer dat deze hem overigens
sympathieke leus „voor Java niet is toe
te passen w|jl daar de Mohamedaansche
maatschappij de noodige organisatie om
zelf op te treden mist en er b|jna geen
Christelijke bevolking is van wie het
initiatief tot het oprichten van zoo'n
school kan uitgaan", terwijl er „behalve
da desa-scholen, 556 tweede klasse en
eerste klasse scholen z|jn".
Ben antwoord, voor een antirevolu
tionair vry zonderling, wanneer men
bedenkt dat in de dagen toeD Groen van
Prinsterer in ons land vooi het Neder-
landsche volk de leus „Vr|je school regel,
openbare school aanvulling* begon aan
te heffen, het land als overdekt was
met neutrale, dat wil zeggen driekwart
gemoderniseerde, openbare scholen, en
er slechts een zeer klein getal vr|je
Christelijke scholen was, terwijl het
overgroote deel der Christenbevolking óf
Groen niet begreep, óf met onverschillig
heid en onwil zyn waarschuwingen be
antwoordde. Slechts in de lagere volks
klasse over 't algemeen wilde men de
vrije school, en ging men de hoogere
standen in de oprichting hier en daar
van een Christeljjke school voor.
Hoeveel grooter geloof en treffender
heroïsme spraken er uit zijn woord des
tijds dan uit het antwbord van den
minister der twintigste eeuw
Natuurlijk was het verzet van vrijzin
nigen en socialistischen kant niet in zoo
sympathieke bewoordingen gesteld.
De heer Thomson, unie-liberaal, sprak
veel woorden, die deden gevoelen dat hij
van de rede weinig of niets begrepen
had, hetgeen hij trouwens zelf erkende.
Ook zyn conclusion gaven er hier en
daar biyk van.
Zoo sprak hij onder anderen
„Dr. Kuyper zeide en dit was merk
waardig de Westerlingen zijn in
religieus opzicht de minderen van de
Oosterlingen. Wy hebben daar dus met
onze meerderen te doen. (Maar) dan
spreekt het toch van zelf dat wy dan
met onze actie wel thuis kunnen biy ven.®
Dr. Kuyper had ook herinnerd aan eeu
min gelukkige uitdrukking, twee jaar
geleden door minister De Waal Malefijt
gebezigd in zake zyn standpunt tegen
over de zending, een uitlating waarvoor
de liberalen hem zoo bijzonder geprezen
hadden. Welnu, aldus de heer Thomson,
de minister heeft toen gezegd: de zen
ding te bevorderen om hare werkzaam
heid als zoodanig ligt niet op den weg
der regeering. Slechts daar waar zy zich
op sociaal terrein beweegt heeft zy recht
op tegemoetkomingen aldus deze
unie liberale afgevaardigde
„Ik vrees voor deD invloed die van de
banken van de overzyde wordt uitge
oefend" (by zonderde echter den heer De
Visser speciaal uit,; hy had't oog vooral
op dr. Kuyper en dr. Scbeurer) „en de
nadeelige gevolgen daarvan. Eu waar ik
vrees dat dit in het nadeel zal zijn van
Indië, daar acht ik het n.yn plicnt om
den minister te vragen hier rondweg te
verklaren dat hy er niet aan denkt om
een haarbreed af te wyken van het stand
punt toen iDgenomen."
Het verzet van dr. Bos, vryz. demo
craat, kwam hierop neer:
De christeiykheid van velen in ons
land laat nog te wenschen over. Zy zou
den Oosterling die ons land bezocht niet
aantrekken. Propaganda voor den chris-
teiyken godsdienst op de school is ge-
vaariykzy zou de Mohamedaansche
schriftgeleerden prikkelen. Zydieonder-
wys in Westerschen zin zoekeD, mogen
niet gedreven worden naar uit de Staats
kas ondersteunde scholen waar aan de
leerlingen Christelijk godsdienstonderwijs
opgedrongen wordt. (De cursiveering is
van den spreker.) Het zou een weg zyn
die leidt tot verbittering. Wel in streken
waar de Islam nog geen vat kreeg, is
dr. Kuypers voorslag toelaatbaar.
Overigens beweerde dr. Bos dat mis
plaatst was de angst van dr. Kuyper dat
wanneer het neutraal onderwys het volk
zou hebben losgewerkt van den Islam,
het oude Hindoeïsme boven komt. In
tegendeel dr. Bos meent dat dan 't volk
vatbaar zal zyn voor de opneming van
het Christendom.
Een beweriDg die wy verwerpen
hierom vooral, doordat de geschiedenis
in ons eigen land geleerd heeft dat
geen opvoeding mogeiyk is zonder
EN
waarachtig christeiyk geloof, en dat
neutraal onderwys, dat is onderwijs zon
der Christendom, dat geen ander geslacht
kan kweeken dan een, dat; vreemd is van
Christus en Zy'ne weldaden, en onbe
kend maakt onbemind.
De heer Hugenholtz, sociaal democraat,
was veel heftiger in zyn protest. Hy keur
de zelfs de subsidieering der vr|je school
in de gekerstende Minehasa af. Het denk
beeld van dr Kuyper noemde hy „een po
ging om den Islam als godsdienstig stelsel
te bestrijden door middel van debyzon-
dere Christelijke school". Trouwens, wat
hier kon, kan daar niet, want daar zyn
geen Christenen, die Christeiyk onderwijs
begeeren. Bovendien zou uit dien regee-
ringssteun aan de vrye Chr. school „een
enorm gevaar voor de veiligheid van ons
koloniaal bezit ontstaanwant men zou
dan op die scholen krygen geregelde pro
paganda van Regeeringswege tegen den
Islam.
Die beduchtheid van een sociaal demo
craat voor de veiligheid van ons koloniaal
bezit is een meevaller, dien wy echter niet
te hoog aanslaan, omdat een eind verder
deze spreker zei„De inlander sluit zich
aan by den Islam, misschien niet uit be
wuste godsdienstige overtuiging, maar
omdat hy in den Islam vindt een rugge
steun tegenover ons gezag
En dan zoo roept deze spreker uit
wy moeten dien menschen onzen
godsdienst niet opdringenZoo keert
zelfs de meest vooruitstrevende „paga-
nist" ten slotte nog tot het motief der
conservatieven en oud-liberalen uit Thor-
becke's tyd terug.
Dr. De Visser, christeiyk historisch,
bepaalde zich tot uitspreken van twyfel
en vragan om inlichting.
Voorop stelde hy wy zyn een land,
wy hebben een regeering die nog isla-
mietisch noch heidensch is, maar die
krachtens onze historie Christeiyk moet
worden genoemd. En "hu moet de Re
geering wel de taak der kerk niet over
nemen, en ook gem dwang uitoefenen
met betrekking tot de religie barer on
derdanen. Maar dit wil niet zeggen dat
de gouvernements-scholen irreligieus
(godsdienstloos, religieloos) moeteD zyn.
Dr. Kuyper zegt dat dit niei kaD, maar
als dit zoo was, dan zou er geen enkel
Christelijk jongeling meer onderwyzer
in Indië op een gouvernementsschool
willen worden. De spreker waarschuwde
den minister om deze stelling,,hec
gouvernemeDts onderwys moet per se
een irreligieus karakter dragen® niet
over te nemen.
Wordt vervolgd.)
8 Febr. 1912.
Uit de cijfers der herstemming in
Hilversum biykt dat met inbegrip van
den antirevol. en Roomschen achterban
en een deel Chr. historischen die van
's Jacob op Rutgers overgingeD de anti-
rev. candidaat met 1400 stemmen voor
uitging, en de liberale candidaat met
elfhonderd. Het stemmenverschil tus-
scben Rechts en Links dat in 1909 nog
2334 bedroeg, slonk thans tot 874.
Een verschijnsel dat men by de felle
actie tegen »het Tarief" in 1913 in
meerdere districten zal kunnen waar
nemen, waardoor nu 't gevaar reeds te
voorzien is dat ook de districten waar
'tin 1909 slechts enkele stemmen „schol",
zullen „om" gaan.
Krachtige bewerking en voorlichting
nu reeds op al onze dorpen is derhalve
broodnoodig.
Wie de plaatselijke pers in sommige
districten volgt, ziet duideiyk dat de
hetze nu reeds is losgebroken.
Gaarne voegen wy onze gelukwenschen
by de andere aan 't adres van onzen
geacbten collega den heer J. F. Stroom
die heden zyn 25-jarig jubilé vierde als
v.m 1—5 regels 50 cent, ieucre regel meer 10 cent
F, milieberichten van 1—10 regel-' I.—, Iedere regel
tm er 10 cent
redacteur van De Graafschapper. De heer
Stroom is echter reeds langer in de
journalistiek geweest. Hy was, alvorens
op te treden als redacteur van het in
1886 gerestaureerde of geregenereerde
blad, aan het hoofd waarvan hy staat,
redacteur van het Doetinchemsch Week
blad. De heer Stroom heeft vooral de
eerste jaren van zyn optreden in de Graaf
schap van den smaad aan zyn arbeid
verbonden ruimschoots zijn deel gehad.
Is de redacteur van De Zeeuw in menig
opzicht een gelukskind geweest, dien van
De Graafschapper liep 't in menig opzicht
tegen. Fanatieke liberalen, onverschillige
geestverwanten, valsche broederen heb
ben hem danig in den weg gezeten.
Gelukkig is dit iD de laatste jaren beter
geworden. Ook met den steun van anders
denkenden areeg hij in zyn woonplaats
zitting in den gemeenteraad.
De heer Stroom is den laatsten tyd
ïydende. Hy worde genadig opgericht, en
zy nog menig jaar op den hem toever
trouwden post de trouwe verzorger onzer
antirevolutionaire beginselen 1
Aan den vooravond der herstemming
in het district Hilversum schreef een
vrijzinnig dagblad Het Handelsblad
deze, niet van bedenkelijke overdrijving
vry te pleiten woorden
Morgen zullen de kiezers in het
district Hilversum moeten beslissen
of zy inderdaad naar de volksvertegen
woordiging willen afvaardigen een
staats-socialist, die zyn staatssocialis
tische denkbeelden door politiek-kerke-
ïyke algemeenheden omfloerst en ver
duistert, doch tegeiykertijd de kosten
van zijn staatssocialisme wil dekken
door een tarief, dat zoo onbiliyk en
onrechtmatig mogeiyk werkt en een
groot gevaar is voor onze bloeiende
en zich krachtig ontwikkelende vader-
landsche ny verheid, een tarief dat onze
landbouw en visschery zwaar zal druk
ken en belasten.
Wie volgens dat. blad is voor de ver-
i zekeriogswetten van minister Talma, is
I staats-socialist en wanneer by uit begin
sel er antirevolutionair by is,houdt hy zich
op met poiitiek-kerkeiyke let wel
„kerkeiyke"algemeenheden.
Het tarief wordt gezegd landbouw en
visschery te zullen „zwaar drukken 9n
belasten".
Dit scbynt vooral gezegd te zyn om
den Gooische boeren eD Huizer visschers
schrik aan te jagen.
Heel diep scbynt echter die schrik
niet te zijn ingeslagen, want de a. r.
candidaat Rutgers (zoon van professor
Rutgers van de Vrye Universiteit) be
haalde nog 900 stemmen meer dan de
vry zinnige.
Voor de moreele vastigheid van het
rechtsche ministerie is de uitslag in
Hilversum van zeer groote beteekenis.
Temeer nu Tarief en Verplichte Verze
kering inzet waren van de vryzinnig-
socialistische oppositie, en deze oppositie
met zoo besliste meerderheid werd terug
geslagen.
Die is goed
De Nieuwe Prov. Groninger Courant
heeft het, woord
Tegen de tarief wetvoor een kwartje.
De Nieuwe Courant zegt, dat zy met
de vrouwenadresbeweging tegen de tarief-
wet van den beginne aan maar matig
ingenomen is geweestvooral niet met
het ophalen van handteekeningen aan
de deuren. Maar wat nog meer haar cri-
tiek wekt, is het feit, dat in Den Haag
dit adres aan de vrouweiyke huisgepoo-
ten wordt aangeboden ter teekeniDg, ter -
wyi tegelijkertyd haar gevraagd wordt
een kwartje of een dubbeltje te storten
als bydrage in de kosten.
De redactie vreesde eerst voor oplich
ting, maar by navraag bleek haar, dat
de rondbrengsters van het vrouwen-adres
inderdaad door het comité gemachtigd
waren een bijdrage te vragen.
Het comité voor deze adres-beweging
dat de vrouwen zoozeer waarschuwt voor
de duurte begint dus met een belas
ting op handteekeningen te leggen, die
in het tariefontwerp zelfs vry worden
gelaten.
Het comité toont daardoor op eigen
aardige wyze zyn bezorgdheid voor den
huiseiyken buidel.
Het begint tegen de huismoeders te
zeggenpas op, men wil een aaval op
uw beurs doen. Zet toch uw handteeke-
ning en protesteer toch tegen dit bedryf.
En als de huismoeder, doodeiyk verschikt
haar naam heeft gezet, dan bedelt dat
zelfde comitéen nu alsjeblieft een kwar
tjevoor de kosten, ziet ge
Er zit humor zelfs in de tarief bestry
ding.
Ja juist! „niet zoo zwaar". In Zwit
serland zal de druk van het wetsont
werp tot staatsverzekering tegen ziekten
en ongelukken „niet zoo zwaar® zyn
want de kosten worden gevonden uit de
invoerrechten
De Zuriehsche correspondent van de
N. B. Crt. toch schryft terecht
De jaarlyksche subsidie dooi de
Bondsregeering by aanneming der wet
aan de gezamenlyke ziekenfondsen en
aan het ryks-ongevallen-instituut uit
te keeren, wordt becijferd op 7—8 mil-
lioen francs. De middelen hiervoor
worden gevonden uit de opbrengsten
der inkomende rechtende persoon-
ïyke financieele druk is dus niet zoo
zwaar.
Wy cursiveeren niet zoo zwaar
Daarom wil de Nederlandsche regeering
deze kosten ook grootendeels, doormid
del van verhooging van invoerrech
ten, verhalen op den buitenlander.
Doch zie, daar zyn de vryzinnigen
hier te lande tegen. De redactie van De
Nieuwe Botterdamsche Courant voorop.
't Gebeurt meer dat men, om precies
te weten hoe 't zyn moet, niet in de
redactioneele artikelen, maar in de bui-
tenlandsche brieven der vryzinnige pers
behoort te zoeken.
Heusch, dal tarief, waartegen men
van vryzinnige zyde zoo toomt, zal niet
zoo zwaar zijn.
Deze vryzinnige Zwitser iD de Nieuwe
Botterdamsehe Courant, zpgt het ook.
Dat geldt Zwitserland. Waarom zou 't
ook Nederland niet gelden.
Goes. A. s. Dinsdagavond treedt D. V.
in de Melksalon voor Patrimonium de
heer J. Buyse, redacteur van ons blad
alhier op met 't onderwerplaDd aan
landarbeiders. Toegang vry voor alle
geestverwanten.
Bresken 9. Dinsdagavond omstreeks
negen uur brak alhier brand uit in den
winkel van kinderspeelgoed od kruide
nierswaren van P. van Meenen, aan het
Schelpenpad. De winkel met aangren
zende slaapkamer is totaal uitgebrand;
de daar achter gelegen woonkamer zoo
mede de vier bovenkamers hebben aan-
zieniyke waterschade bekomen. De oor
zaak wordt toegeschreven aan een pe
troleumkachel. De eigenaar, die zelf in
den winkel aan bet werk was, is zoo
door den schrik bevangen dat genees
kundige hulp voor hem werd iDgeroepen.
De brandspuit was spoedig ter plaatse
en kon omstreeks 101/» uur inrukken,
daar zy toen den brand meester was.
Assurantie dekt de schade. M. G.
