No. 108 1912, Woensdag 7 Februari 26e Jaargang
IIWSBLAD
VOOR ZEELAffi
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Regrignping j
VERSC HIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWES T, te Goes
F. P. D'HUÏj, te Middelbt rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
I
1S1 IEREN WERKDAG DES AVONDS.
°rfls per Irie maanden franco p. p.1.25
rinkele no «mere. 0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels X cent, iedere regel meer 10 ceat
F. milieberichten van I—10 regels l.—, iedere regel
kt, er 19 cent
risffiSÖH ISEWSv^^ i- iïlïS Si
gV* De opgaaf van den spoordienst
komt In dit nommer voor op de gebrui
kelijke plaats.
In de Eerste Kamer zyn stemmen
apgegaan van tevredenheid over het
Bechtsche kabinet dat het zich niet heeft
laten intimideeren door de uiterste rich-
tiag in de Tweede Kamer wat het verstaan
zijner roeping jegens onze Oost Indië
aangaat.
De minister (van koloniën) werd als
f wjjs en bezadigd" als 't ware ten voor
beeld gesteld aan diegene zijner geestver
wanten welke zekeren drang op hem
hadden uitgeoefend in de richting van
Groan van Prinsterers voor Nederland in
juistheid zoo beproefd gebleken advies
de vrije school regel.
Net die «uiterste richting* door de
Linkeche (f) ministerieelen in de Eerste
Kamer, is de antirevolutionaire club in de
Tweede Kamer bedoeld, die zich bij mon
de van dr. Kayper in waarschuwenden
zin had uitgelaten over mogelijk door de
regeering te zeer onderschatten invloed
van het vrijzinnig advies van dr. Snouck
Hurgronje op den minister vaD koloniën.
De bestrijding van het standpunt van
prof. Snouck Hurgronje door dr. Kuyper
vindt men in diens rede uitgesproken
bjj 't koloniaal debat ter zitting van 20
Nov. j.l.
Na gereleveerd te hebben de punten,
waarin dr. Kuyper het met den proffessor,
tevens officieel adviseur voor Neder-
landsch Indische aangelegenheden bij het
Ministerie van Koloniën, eens is, komt
dr. Kuyper op het puDtje van geschil,
namelijk waar de professor voorstelt »om
den samengang (associatie) van de Oos-
tersche en de Westersche maatschappijen
tot stand te brengen door ondervrys en
opvoeding, en wel zóó, dat èn bij onder
wijs en bij opvosding elke religieuze
facter worde terzijde gesteld en dat beide
uitsluitend worden gegegeven op netraal
terrein".
Door dat neutrale, dat is van alle gods
dienstige factoren vrije onderwijs zal
aldus prof. Hurgronje, de Javaansche
bevolking worden veranderd in eene Ne-
derlandsche, met wederzjjdschen band
van geestverwantschap en sympathie,
„zóó, dat wij zullen krijgen één groot
Nederlandsch rijk van veertig miljoen
zielen, waarvan 34 miljoen daar en 6
miljoen hier, waardoor Nederland een
machtige staat in Europa zal worden
Tegen dit laatste nu rees terecht bij
dr. Kuyper bedenking. Het is immers
Juist da klacht van Groen v. Prinsterer
geweest, en diens aanklacht tevens, dat
de liberalen van zijn tijd zich vergisten
met de neutraliteit aan de natie door
middel van de school op te dringen en
dat hun voorspelling, bij monde van
professor Opzoomer gewaagd valsch zou
blaken, namelijk dat met de uitbreiding
van het aantal scholen, de vermindering
van het aantal gevangenen noodwendig
zou gepaard gaan. Niet van do cultuur
toch, maar van het Christendom, en van
dit alleen, is de zedelijke en de stoflelljke
verheffing des volks te verwachten.
Daarom juichte dr. Kuyper het toe
dat de regeering niet alleen de opleiding
van de priaji's (kinderen der hoogere
standen) maar ook de zorg voor de lagere
bevolking op zich nam (dessascholen).
Nu legt dr. Snouck Hurgronje op deze
laatste den nadruk zoo niet, maar wel
op de scholen voor de hoogere standen
der Javanen. Door deze wil hij invloed
laten oefenen op de lagere, door de cul
tuur, dat is de beschaving los van Chris
tendom, los althans van alle religie,
welke hij met behulp van het neutrale
■iet-religieuss openbaar onderwijs op
deze priaji scholen wil vestigen.
Terecht zegt dr. Kuyper„Dit is het
waartegen ik met allen ernst opkom;
(want) wy mogen van de Nederlandsche
regeering niet vragen alleen te zorgen
voor de JavaaDsche aristocratie. De Ne
derlandsche regeering heeft geiykeiyk te
zorgen voor de behoeften en begeerten
zoowel van de hoogere als van de lagere
volksklasse der bevolking op Java".
En dat nu dr. Sn. H. dit wil doen
langs den weg der neutraliteit, vindt by
dr. Kuyper, en Immers by alle antire
volutionairen verzet. Immers op opvoe
dingsterrein is neutraal geen negatief,
onpartydig begrip, want dan het kan
niet anders moeten wy iets geven
wat de geestesrichting, de levensbe
schouwing, de zedeiyke opvattingen dei-
kinderen, aan onze zorgen toevertrouwd,
min of meer leidt, en dan beteekent
neutraal modern, dat is het tegendeel
van neutraal, „een overbrengen van de
modernistische wereldbeschouwing op
de scholen van de volksjeugd in Indië".
Een in ons land byna geheel verlaten
valsch begrip van neutraliteit zou de
regeering, volgde zy professor Snoucks
advies, overbrengen naar Indië.
Dit zou zyn reactionair, bovendien is
het ontoelaatbaar, onmogeiyk en hoogst
gevaarljjk.
Reactionair. Immers in ons land is
de materialistische opvatting der opvoe
ding die hier een kwarteeuw geheerscht
heeft, zoek geraakt. In meerdere krin
gen komt meer vraag naar een zeker
religieus motief. Deze in ons laDd mis
lukte en verworpen modernistische rich
ting zou men in Indië gaan invoeren 1
Rekent men dan niet met de ervaring,
de geschiedenis en het reageeren van
de nationale levensovertuiging tegen die
richting Een richting waartegen Groen
van Prinsterer voor Nederland altyd ge
waarschuwd heeft, voor welke hy bang
was. Immers hy herhaalde telkens zyn
uitnoodigingindien gy dan neutraal
onderwys wilt invoeren, laat het daD
tenminste inderdaad neutraal zyn. Niet
anti-Christeiyk of anti-religieus, maar
niet-Christeiykwant langs de eerstge
noemde lyn komt gy aan de moderne
secte-school. Tegen Christeiyk is veel
gevaariyker dan de absolute afwezigheid
van d«n Christus in uw onderwys.
De liberalen hebben naar Groen niet
gehoord. Zy zyn voortgegaan de open
bare school te moderniseeren, parallel
er mede liep de poging van het moder
nisme om in het Hervormde Kerkgenoot
schap alle rechtzinnig-Christendom uit
te dry ven. Dat onder den zegen Gods
de natie in haar groote meerderheid zich
toch niet liet liberaliseeren, is ten slotte
ondank8 de openbare school en ondanks
de valsche neutraliteit geschied. Maar
het heeft stryd gekost een langen,
baDgen stryd. En nu zeggen wy met dr
Kuyper: moet nu dat modernisme ook
op Java's scholen geïmporteerd worden
Bovendien dergelyke neutraliteit is
iet» onmogelijks.
Dr. Kuyper noemde een voorbeeld uit
vele: „Yoor Indië komt dan dadeiyk
aan de orde de quaestie van de polyga
mie (veelwyvery)en nu vraag ik of
men zou kunnen zeggen dat onze Regee-
riDg zich tusschen polygamie en mono
gamie (één man in wettig huweiykéén
vrouw) zal moeten stellen op onzydig
terrein eu geen party zal moeten kiezen".
Vooral legde dr. Kuyper den nadruk
op 't gevaar dezer neutraliteit in onze
Oost.
Dat gedeelte zyer rede drukken wy af
Ik meen hier nog te mogen by voegen,
dat dit alles veel sterker geldt in een
Oostersche omgeving als van onzen Ar
chipel. Het Oosten is eenmaal geheel
anders dan het Westen. Wy Westerlin
gen zyn op religieus gebied verreweg de
minderen van de Oosterlingen. Wy Wes
terlingen zyn experimenteel en intellec
tualistisch aangelegd, maar volstrekt
niet, wat men kan zeggen, religieus van
eigen aanleg. Kr is dan ook uit Europa
niet één wereldgodsdienst opgekomen en
de godsdienst, die nu in de meeste Staten
van Europa de heerschende is, deChris-
teiyke, is niet uit bat Westen zelf ont
staan, maar is van het Oosten naar het
Westen overgebracht.
Wy moeten dus, wanneer wy deze
quaestie bespreken, altyd voor oogen
houden, dat wy in de Oosterlingen op
religieus gebied met onze meerderen te
doen hebben od dat wy, vergeleken met
de Oosterlingen, verreweg de minderen
zijn.
Alle groote wereldgodsdiensten zyn uit
Azië opgekomen, maar óók staat vast, dat
er niet één cultuur opgekomen is in Azië
of zy heeft altyd een religieuze opvatting
tot grondslag gehad.
Waar nu dit zoo is, vraag ik my af,
wat zou dan de uitkomst wezen, wanneer
wy den weg opgaan door den heer Snouck
Hurgronje aangewezen? My dunkt, het
antwoord zal dan moeten zyndan zal
de uitkomst deze wezeD, dat, geiyk hy
meent, de Javaan vaD den Islam zal los-
weeken. Of dit nu zoo gereedeiyk zal
gaan als hy meent, de Javaan van den
Islam zal losweeken. Of dit nu zoo ge-
reedeiyk zal gaan als hy meent, betwyfel
ik, maar hy kent Indië beter dan ik en
ik neem dus aan dat het naogeiyk is,
dat de Javaansche bevolking zal worden
losgeweekt van den Islam.
Ik kan my voor mij zelf niet ont
veinzen ik heb geheel Islamietische
landen bezocht dat ik het gevoel heb,
dat by slot van rekening zy die eenmaal
Mohammedaan zyn geworden en de be-
ïydenis van Allah en Mohammed hebben
beleden, die de opine hebben gekregen
dat zy behooren tot die superieure men-
schen die door Allah zyn uitverkoren om
zjjn heerschappy hier uit te oefenen, daar
niet gemakkelijk van af gaan. Men ziet
dat de Jong-Turken die in Parys zyn
opgevoed en halve Pranschen en cultuur-
menschen zyn geworden, in hun land
teruggekomen, weer door en door Turken
zyn geworden, wanneer het er op aan
komt voor Mohammed te staan. Wat
men hier in het land heeft, dat een
Christen het ïydeiyk kan aanzien hoe de
Christus gesmaad wordt, dat kan nooit
in de Islamietische landen ten aanzien
van Mohammed voorkomen, ook niet
waar het onverschillingen betreft
Het gevolg van een dergelijk optreden
betreffende de opleiding van kinderen
van den Javaanschen adel op scholen
van het Gouvernement zou geen ander
zy'D, dan dat een klein deel tot da vry-
denkery oversloeg.
Nu heb ik die vrydenkery in Algiers,
Tunis, Marokko, Egypte en Klein-Azië
gezien, en weet hoe daarover geoordeeld
wordt; in de vrydeDkers daar ziet men
Diet anders dan de vlegelachtige elemen
ten van de bevolking, die door iedereen
worden nagewezen en uitgejouwd, zooals
ook geminacht worden de Islamieten van
oorsprong, die als er Christenen by zyn,
ten nadeele van Mohammed en Allah
spreken. Dit zullen er intusschen maar
enkelen zyn, doch de overgroote meer
derheid zal, wanneer de Islam wordt toe
gelaten, niet worden vrydenker en niet
worden wat hier is modernist, of wat
men noemt, cultuuraanbidder, maar
terugzinken tot het Hindoeïsme. Men
moet niet vergeteD, dat tegenwoordig de
zoogenaamde theosophie, die niet anders
is dan een weder teruggaan tot ideeën
die in Indië jaren lang hebben geheerscht
en nog heerschen, niet alleen in Amerika,
maar ook in ons land, zy het ook in
kleiner kring, veld wint, vooral in onze
Oost, waar men nog de nawerking van
het Hindoeïsme in zyn belydenis heeft,
gedurig opleeft. Dan zouden wy dus dit
hebben, dat onze Regeering zou mede
werken om de menschen van den Islam
af te brengen en terug te werpen in het
Heidendom.
Nu moet ik zeggen, hoe weinig liefde
J ik voor den Islam heb, als men n.y
vraagt, wat is beter de bevolking in de
armen van het Heidendom te werpen of
haar den Islam te laten, dan zeg ik
liever den Islam.
6 Feb. 1912.
Voor onze Schoolbesturen.
Wij lezen in het Huisgezin
Schoolbesturen, die in de maand Janu
ari 1912 by Gedeputeerde Staten eene
aanvrage om Ryksbydrage over 1911
indienden, hebben de bevoegdheid, krach
tens artikel llbis van K. B. van 13 No
vember 1905 Staatsblad No. 303), aan
gevuld by K. B. van 2 Juni 1910 Staats
blad No. 153), een voorschot op die be
drage aan te vragen in de maand Febuari.
Reeds verleden jaar hebben wy erop
gewezen, dat de schoolbesturen goed
zullen doen van deze bevoegdheid ge
bruik te maken. Zy voorkomen daardoor
niet alleen gebrek aan kasgeld, doch ook
de teleurstelling, elke subsidieuitkeering
maanden lang te zien opschorten, by een
eventueel beroep hetzy van den kant van
hat Bestuur hetzy van den kant der
Autoriteiten.
Menig schoolbestuur beeft in 1911 de
juistheid dezer motiveering kunnen on
dervinden, toen onverwacht de Inspec
teurs tegen de aanvragen van schier alle
M. U. L. O. scholen in beroep kwamen.
Overigens is deze geheele zaak niet
anders dan de uitoefening van een aan
de besturen uitdrukkeiy k toegekend recht.
Niemand behoeft dus te denken aan
„een schyn van inhaligheid", aan „lastig
vallen", aan in moeilykbeden brengen"
of aan andere redenen, waarby de hof-
feiykheid of de goede toon in 't gedrang
zouden komen.
Intusschen moesten de Besturen, by
de uitoefening van dit recht, zorgen de
voorgeschreven formaliteiten te onder
houden.
Daartoe moet aan drie vereischten wor
den voldaan
1. Het verzoek moet door het bestuur,
op gezegeld papier, tydig, d. i. in de
maand Februari, rechtstreeks gericht
worden aaD den Minister van Binnen-
landsche Zaken en bevattende dag
teekening, waarop de aanvrage (Model
L of L1) aan Gedeputeerde Staten is in
gezonden, het bedrag der daarby aan
gevraagde ryksbydrage, alsmede het be
drag van het verlangde voorschot.
2. Het schoolbestuur moei zich in
dat verzoek verbinden tot terugbetaling
van eventueel te veel ontvangen voor
schot.
3. Het schoolbestuur moet daarin ten
genoegen van den Minister twee borgen
stellen voor de juiste nakomiDg der on
der 2 bedoelde verbintenis.
Formulieren voor zulke verzoeken zyn
in de bekende drukkeryen van school-
modellen te verkrygen.
Men merkte hierby nog op
1. dat het als voorschot aan te vra
gen bedrag niet hooger mag zyn dan
60 pCt. van de laatst (dus over 1910 of
een vroager jaar) ontvangen subsidie
zou een schoolbestuur in 1912 voor 't
eerst subsidie aanvragen, dan mag 60
pCt. gevraagd worden van de over 1911
aangevraagde subsidiedeze zullen dan
kunnen worden toegekend mits de acm-
vankelijke aanspraak blyke uit de iDge-
volge artikel 10 van het K. B. door den
districtsschoolopziener ingezonden op
gave;
2e. dat biykens de ondervinding ook
leden van schoolbesturen als borg aan
genomen worden
3e. dat schoolbesturen, die, wegens
niet-tydige vervulling eenerondeiwijzers-
vacature, model L of L1 niet in Januari
inzonden, het verzoek om voorschot
hebben in te dienen in en binnen de
tweede maand na de dagteekening van
het Koninkiyk Besluit, waarby onthef
fing verleend in
4e. dat de Minister altyd bevoegd is,
een verzoek geheel of gedeelteiyk af te
wyzen.
Het unie-liberale dagblad Het Vader
land houdt er een zonderlinge rekening
op na. De Nederlander had uitdecyfers
der jongste Kamerstemming in Hilver
sum geconcludeerd, dat van deChr. pro-
testantsche partyen de Chr. historische ue
grootste is. Van de 3584 stemmen op Rut
gers, zegt het blad, komen er minstens
2000 voor de Roomsehen (en hoogstens
1500 derhalve voor de an tirevolution airen
Het Vaderland rekent uit, dat er 2500
Roomschi-n op den antirevolutionair ge
stemd hebben, en er dus ruim duizend
antirevolutionaire kiezers in Hilversum
zyn.
Dat blad redeneert zoo
In 1901 kreeg de antirev. candidaat 1262
stemmen, de Roomsche candidaat 1710,
het aantal kiezers werd sinds met de helft
vermeerderd.
Naar die verhouding is dus het aantal
Roomsche kiezers ook met de helft ver
meerderd dus hébben er meeyestemd 2570
Roomsche kiezers. Er biy ven dus duizend
antirevolutionaire kiezers.
Is deze rekening juist, dan had Het
Vaderland toch ook bjj de antirevolutio-
naiie stemmers van toen (1262) de helft
moeten bytelleD, zou men zoo zeggen.
Dat zy dit niet deed, zal wel geweest
zijn, omdat ztj moeilyk voor hare lezers
kan duideiyk maken, dat 1262 plus 631
duizend in plaats van negentien honderd is.
Of moet men uit haar rekening conclu-
deeren, dat die duizend antir. kiezers van
thans een goede 600 in 1901 zyn geweest
Dan heeft zeker iedere antirevolutio
naire kiezer in Hilversum in 1901 twee
stemkaarten in de bus gegooid
Dat zal 't wezen
De Eerste Kamer verwierp het duurte-
wetje. Slechts 15 stemmen waron er
voor, te weten zeven Roomschen, zeven
liberalen en de beer Hovy, het anti
revolutionaire lid voor Zeeland. Alle
overige leden van Rechts stemden er
tegen, te weten een twintigtal, gesteund
door de 7 overige aanwezige liberalen.
Door deze verwerping verliezen tal
van ambtenaren die minder dan twintig
gulden 's weeks verdienen, hun zooge-
naamden duurteslag. Een voor velen
niet uit te spreken teleurstelling.
Gelukkig dat gebleken is dat de duurte
welke na de zomerdroogte verwacht
werd, niet zoo erg en niet zoo algemeen
was als verwacht werd.
Onderzoeke men nu maaT of het riet
noodig is de salarissen tf verhoogen.
Ook de particuliere werkgevers hebben
uit het gebeurde te besj.oit.en tot een
onderzoek of de loonen hunner werk
lieden ook herziening noodig hebben.
Wie onzen twyfel deelt aan de be
voegdheid der Overheid om uit de be
lastinggelden van hen die 't zelf niet
zoo breed hebben, dergelijke douceurs
aan haar ambtenaren te verschaffen, zal
j zich aan de verwerping van hetduurte-
wetje niet ergeren doch met te mèerder
j ernst het loonvraagstuk naar voren
brengen,
De eerste voetstap op de gladde ysbaan
is gezet. Rood huy zen deed hem reeds
vroeger met zyn verzekering, dathy on-
voorwaardeiyk is voor algemeen manneu-
en vrouwenkiesrecht.
Maar om dien stap is by uitgelachen,
onder anderen op scherpen toon door mr
Sanne» in het marxistisch weekblad van
Het Volk.
Men vertrouwt die verzekering van den
secretaris der Liberale Uoie niet.
De heer Roodhuyzen, die den eersten
siap deed, schynt dan ook op den kant
te zyn blyven staan.
Niet hy dus, maar een ander schynt