No. 108 1912, Woensdag 7 Februari 26e Jaargang IIWSBLAD VOOR ZEELAffi CHRISTELIJK- HISTORISCH Regrignping j VERSC HIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWES T, te Goes F. P. D'HUÏj, te Middelbt rg. PRIJS DER ADVERTENTIËN I 1S1 IEREN WERKDAG DES AVONDS. °rfls per Irie maanden franco p. p.1.25 rinkele no «mere. 0.05 UITGAVE DER FIRMA'S EN van 1—5 regels X cent, iedere regel meer 10 ceat F. milieberichten van I—10 regels l.—, iedere regel kt, er 19 cent risffiSÖH ISEWSv^^ i- iïlïS Si gV* De opgaaf van den spoordienst komt In dit nommer voor op de gebrui kelijke plaats. In de Eerste Kamer zyn stemmen apgegaan van tevredenheid over het Bechtsche kabinet dat het zich niet heeft laten intimideeren door de uiterste rich- tiag in de Tweede Kamer wat het verstaan zijner roeping jegens onze Oost Indië aangaat. De minister (van koloniën) werd als f wjjs en bezadigd" als 't ware ten voor beeld gesteld aan diegene zijner geestver wanten welke zekeren drang op hem hadden uitgeoefend in de richting van Groan van Prinsterers voor Nederland in juistheid zoo beproefd gebleken advies de vrije school regel. Net die «uiterste richting* door de Linkeche (f) ministerieelen in de Eerste Kamer, is de antirevolutionaire club in de Tweede Kamer bedoeld, die zich bij mon de van dr. Kayper in waarschuwenden zin had uitgelaten over mogelijk door de regeering te zeer onderschatten invloed van het vrijzinnig advies van dr. Snouck Hurgronje op den minister vaD koloniën. De bestrijding van het standpunt van prof. Snouck Hurgronje door dr. Kuyper vindt men in diens rede uitgesproken bjj 't koloniaal debat ter zitting van 20 Nov. j.l. Na gereleveerd te hebben de punten, waarin dr. Kuyper het met den proffessor, tevens officieel adviseur voor Neder- landsch Indische aangelegenheden bij het Ministerie van Koloniën, eens is, komt dr. Kuyper op het puDtje van geschil, namelijk waar de professor voorstelt »om den samengang (associatie) van de Oos- tersche en de Westersche maatschappijen tot stand te brengen door ondervrys en opvoeding, en wel zóó, dat èn bij onder wijs en bij opvosding elke religieuze facter worde terzijde gesteld en dat beide uitsluitend worden gegegeven op netraal terrein". Door dat neutrale, dat is van alle gods dienstige factoren vrije onderwijs zal aldus prof. Hurgronje, de Javaansche bevolking worden veranderd in eene Ne- derlandsche, met wederzjjdschen band van geestverwantschap en sympathie, „zóó, dat wij zullen krijgen één groot Nederlandsch rijk van veertig miljoen zielen, waarvan 34 miljoen daar en 6 miljoen hier, waardoor Nederland een machtige staat in Europa zal worden Tegen dit laatste nu rees terecht bij dr. Kuyper bedenking. Het is immers Juist da klacht van Groen v. Prinsterer geweest, en diens aanklacht tevens, dat de liberalen van zijn tijd zich vergisten met de neutraliteit aan de natie door middel van de school op te dringen en dat hun voorspelling, bij monde van professor Opzoomer gewaagd valsch zou blaken, namelijk dat met de uitbreiding van het aantal scholen, de vermindering van het aantal gevangenen noodwendig zou gepaard gaan. Niet van do cultuur toch, maar van het Christendom, en van dit alleen, is de zedelijke en de stoflelljke verheffing des volks te verwachten. Daarom juichte dr. Kuyper het toe dat de regeering niet alleen de opleiding van de priaji's (kinderen der hoogere standen) maar ook de zorg voor de lagere bevolking op zich nam (dessascholen). Nu legt dr. Snouck Hurgronje op deze laatste den nadruk zoo niet, maar wel op de scholen voor de hoogere standen der Javanen. Door deze wil hij invloed laten oefenen op de lagere, door de cul tuur, dat is de beschaving los van Chris tendom, los althans van alle religie, welke hij met behulp van het neutrale ■iet-religieuss openbaar onderwijs op deze priaji scholen wil vestigen. Terecht zegt dr. Kuyper„Dit is het waartegen ik met allen ernst opkom; (want) wy mogen van de Nederlandsche regeering niet vragen alleen te zorgen voor de JavaaDsche aristocratie. De Ne derlandsche regeering heeft geiykeiyk te zorgen voor de behoeften en begeerten zoowel van de hoogere als van de lagere volksklasse der bevolking op Java". En dat nu dr. Sn. H. dit wil doen langs den weg der neutraliteit, vindt by dr. Kuyper, en Immers by alle antire volutionairen verzet. Immers op opvoe dingsterrein is neutraal geen negatief, onpartydig begrip, want dan het kan niet anders moeten wy iets geven wat de geestesrichting, de levensbe schouwing, de zedeiyke opvattingen dei- kinderen, aan onze zorgen toevertrouwd, min of meer leidt, en dan beteekent neutraal modern, dat is het tegendeel van neutraal, „een overbrengen van de modernistische wereldbeschouwing op de scholen van de volksjeugd in Indië". Een in ons land byna geheel verlaten valsch begrip van neutraliteit zou de regeering, volgde zy professor Snoucks advies, overbrengen naar Indië. Dit zou zyn reactionair, bovendien is het ontoelaatbaar, onmogeiyk en hoogst gevaarljjk. Reactionair. Immers in ons land is de materialistische opvatting der opvoe ding die hier een kwarteeuw geheerscht heeft, zoek geraakt. In meerdere krin gen komt meer vraag naar een zeker religieus motief. Deze in ons laDd mis lukte en verworpen modernistische rich ting zou men in Indië gaan invoeren 1 Rekent men dan niet met de ervaring, de geschiedenis en het reageeren van de nationale levensovertuiging tegen die richting Een richting waartegen Groen van Prinsterer voor Nederland altyd ge waarschuwd heeft, voor welke hy bang was. Immers hy herhaalde telkens zyn uitnoodigingindien gy dan neutraal onderwys wilt invoeren, laat het daD tenminste inderdaad neutraal zyn. Niet anti-Christeiyk of anti-religieus, maar niet-Christeiykwant langs de eerstge noemde lyn komt gy aan de moderne secte-school. Tegen Christeiyk is veel gevaariyker dan de absolute afwezigheid van d«n Christus in uw onderwys. De liberalen hebben naar Groen niet gehoord. Zy zyn voortgegaan de open bare school te moderniseeren, parallel er mede liep de poging van het moder nisme om in het Hervormde Kerkgenoot schap alle rechtzinnig-Christendom uit te dry ven. Dat onder den zegen Gods de natie in haar groote meerderheid zich toch niet liet liberaliseeren, is ten slotte ondank8 de openbare school en ondanks de valsche neutraliteit geschied. Maar het heeft stryd gekost een langen, baDgen stryd. En nu zeggen wy met dr Kuyper: moet nu dat modernisme ook op Java's scholen geïmporteerd worden Bovendien dergelyke neutraliteit is iet» onmogelijks. Dr. Kuyper noemde een voorbeeld uit vele: „Yoor Indië komt dan dadeiyk aan de orde de quaestie van de polyga mie (veelwyvery)en nu vraag ik of men zou kunnen zeggen dat onze Regee- riDg zich tusschen polygamie en mono gamie (één man in wettig huweiykéén vrouw) zal moeten stellen op onzydig terrein eu geen party zal moeten kiezen". Vooral legde dr. Kuyper den nadruk op 't gevaar dezer neutraliteit in onze Oost. Dat gedeelte zyer rede drukken wy af Ik meen hier nog te mogen by voegen, dat dit alles veel sterker geldt in een Oostersche omgeving als van onzen Ar chipel. Het Oosten is eenmaal geheel anders dan het Westen. Wy Westerlin gen zyn op religieus gebied verreweg de minderen van de Oosterlingen. Wy Wes terlingen zyn experimenteel en intellec tualistisch aangelegd, maar volstrekt niet, wat men kan zeggen, religieus van eigen aanleg. Kr is dan ook uit Europa niet één wereldgodsdienst opgekomen en de godsdienst, die nu in de meeste Staten van Europa de heerschende is, deChris- teiyke, is niet uit bat Westen zelf ont staan, maar is van het Oosten naar het Westen overgebracht. Wy moeten dus, wanneer wy deze quaestie bespreken, altyd voor oogen houden, dat wy in de Oosterlingen op religieus gebied met onze meerderen te doen hebben od dat wy, vergeleken met de Oosterlingen, verreweg de minderen zijn. Alle groote wereldgodsdiensten zyn uit Azië opgekomen, maar óók staat vast, dat er niet één cultuur opgekomen is in Azië of zy heeft altyd een religieuze opvatting tot grondslag gehad. Waar nu dit zoo is, vraag ik my af, wat zou dan de uitkomst wezen, wanneer wy den weg opgaan door den heer Snouck Hurgronje aangewezen? My dunkt, het antwoord zal dan moeten zyndan zal de uitkomst deze wezeD, dat, geiyk hy meent, de Javaan vaD den Islam zal los- weeken. Of dit nu zoo gereedeiyk zal gaan als hy meent, de Javaan van den Islam zal losweeken. Of dit nu zoo ge- reedeiyk zal gaan als hy meent, betwyfel ik, maar hy kent Indië beter dan ik en ik neem dus aan dat het naogeiyk is, dat de Javaansche bevolking zal worden losgeweekt van den Islam. Ik kan my voor mij zelf niet ont veinzen ik heb geheel Islamietische landen bezocht dat ik het gevoel heb, dat by slot van rekening zy die eenmaal Mohammedaan zyn geworden en de be- ïydenis van Allah en Mohammed hebben beleden, die de opine hebben gekregen dat zy behooren tot die superieure men- schen die door Allah zyn uitverkoren om zjjn heerschappy hier uit te oefenen, daar niet gemakkelijk van af gaan. Men ziet dat de Jong-Turken die in Parys zyn opgevoed en halve Pranschen en cultuur- menschen zyn geworden, in hun land teruggekomen, weer door en door Turken zyn geworden, wanneer het er op aan komt voor Mohammed te staan. Wat men hier in het land heeft, dat een Christen het ïydeiyk kan aanzien hoe de Christus gesmaad wordt, dat kan nooit in de Islamietische landen ten aanzien van Mohammed voorkomen, ook niet waar het onverschillingen betreft Het gevolg van een dergelijk optreden betreffende de opleiding van kinderen van den Javaanschen adel op scholen van het Gouvernement zou geen ander zy'D, dan dat een klein deel tot da vry- denkery oversloeg. Nu heb ik die vrydenkery in Algiers, Tunis, Marokko, Egypte en Klein-Azië gezien, en weet hoe daarover geoordeeld wordt; in de vrydeDkers daar ziet men Diet anders dan de vlegelachtige elemen ten van de bevolking, die door iedereen worden nagewezen en uitgejouwd, zooals ook geminacht worden de Islamieten van oorsprong, die als er Christenen by zyn, ten nadeele van Mohammed en Allah spreken. Dit zullen er intusschen maar enkelen zyn, doch de overgroote meer derheid zal, wanneer de Islam wordt toe gelaten, niet worden vrydenker en niet worden wat hier is modernist, of wat men noemt, cultuuraanbidder, maar terugzinken tot het Hindoeïsme. Men moet niet vergeteD, dat tegenwoordig de zoogenaamde theosophie, die niet anders is dan een weder teruggaan tot ideeën die in Indië jaren lang hebben geheerscht en nog heerschen, niet alleen in Amerika, maar ook in ons land, zy het ook in kleiner kring, veld wint, vooral in onze Oost, waar men nog de nawerking van het Hindoeïsme in zyn belydenis heeft, gedurig opleeft. Dan zouden wy dus dit hebben, dat onze Regeering zou mede werken om de menschen van den Islam af te brengen en terug te werpen in het Heidendom. Nu moet ik zeggen, hoe weinig liefde J ik voor den Islam heb, als men n.y vraagt, wat is beter de bevolking in de armen van het Heidendom te werpen of haar den Islam te laten, dan zeg ik liever den Islam. 6 Feb. 1912. Voor onze Schoolbesturen. Wij lezen in het Huisgezin Schoolbesturen, die in de maand Janu ari 1912 by Gedeputeerde Staten eene aanvrage om Ryksbydrage over 1911 indienden, hebben de bevoegdheid, krach tens artikel llbis van K. B. van 13 No vember 1905 Staatsblad No. 303), aan gevuld by K. B. van 2 Juni 1910 Staats blad No. 153), een voorschot op die be drage aan te vragen in de maand Febuari. Reeds verleden jaar hebben wy erop gewezen, dat de schoolbesturen goed zullen doen van deze bevoegdheid ge bruik te maken. Zy voorkomen daardoor niet alleen gebrek aan kasgeld, doch ook de teleurstelling, elke subsidieuitkeering maanden lang te zien opschorten, by een eventueel beroep hetzy van den kant van hat Bestuur hetzy van den kant der Autoriteiten. Menig schoolbestuur beeft in 1911 de juistheid dezer motiveering kunnen on dervinden, toen onverwacht de Inspec teurs tegen de aanvragen van schier alle M. U. L. O. scholen in beroep kwamen. Overigens is deze geheele zaak niet anders dan de uitoefening van een aan de besturen uitdrukkeiy k toegekend recht. Niemand behoeft dus te denken aan „een schyn van inhaligheid", aan „lastig vallen", aan in moeilykbeden brengen" of aan andere redenen, waarby de hof- feiykheid of de goede toon in 't gedrang zouden komen. Intusschen moesten de Besturen, by de uitoefening van dit recht, zorgen de voorgeschreven formaliteiten te onder houden. Daartoe moet aan drie vereischten wor den voldaan 1. Het verzoek moet door het bestuur, op gezegeld papier, tydig, d. i. in de maand Februari, rechtstreeks gericht worden aaD den Minister van Binnen- landsche Zaken en bevattende dag teekening, waarop de aanvrage (Model L of L1) aan Gedeputeerde Staten is in gezonden, het bedrag der daarby aan gevraagde ryksbydrage, alsmede het be drag van het verlangde voorschot. 2. Het schoolbestuur moei zich in dat verzoek verbinden tot terugbetaling van eventueel te veel ontvangen voor schot. 3. Het schoolbestuur moet daarin ten genoegen van den Minister twee borgen stellen voor de juiste nakomiDg der on der 2 bedoelde verbintenis. Formulieren voor zulke verzoeken zyn in de bekende drukkeryen van school- modellen te verkrygen. Men merkte hierby nog op 1. dat het als voorschot aan te vra gen bedrag niet hooger mag zyn dan 60 pCt. van de laatst (dus over 1910 of een vroager jaar) ontvangen subsidie zou een schoolbestuur in 1912 voor 't eerst subsidie aanvragen, dan mag 60 pCt. gevraagd worden van de over 1911 aangevraagde subsidiedeze zullen dan kunnen worden toegekend mits de acm- vankelijke aanspraak blyke uit de iDge- volge artikel 10 van het K. B. door den districtsschoolopziener ingezonden op gave; 2e. dat biykens de ondervinding ook leden van schoolbesturen als borg aan genomen worden 3e. dat schoolbesturen, die, wegens niet-tydige vervulling eenerondeiwijzers- vacature, model L of L1 niet in Januari inzonden, het verzoek om voorschot hebben in te dienen in en binnen de tweede maand na de dagteekening van het Koninkiyk Besluit, waarby onthef fing verleend in 4e. dat de Minister altyd bevoegd is, een verzoek geheel of gedeelteiyk af te wyzen. Het unie-liberale dagblad Het Vader land houdt er een zonderlinge rekening op na. De Nederlander had uitdecyfers der jongste Kamerstemming in Hilver sum geconcludeerd, dat van deChr. pro- testantsche partyen de Chr. historische ue grootste is. Van de 3584 stemmen op Rut gers, zegt het blad, komen er minstens 2000 voor de Roomsehen (en hoogstens 1500 derhalve voor de an tirevolution airen Het Vaderland rekent uit, dat er 2500 Roomschi-n op den antirevolutionair ge stemd hebben, en er dus ruim duizend antirevolutionaire kiezers in Hilversum zyn. Dat blad redeneert zoo In 1901 kreeg de antirev. candidaat 1262 stemmen, de Roomsche candidaat 1710, het aantal kiezers werd sinds met de helft vermeerderd. Naar die verhouding is dus het aantal Roomsche kiezers ook met de helft ver meerderd dus hébben er meeyestemd 2570 Roomsche kiezers. Er biy ven dus duizend antirevolutionaire kiezers. Is deze rekening juist, dan had Het Vaderland toch ook bjj de antirevolutio- naiie stemmers van toen (1262) de helft moeten bytelleD, zou men zoo zeggen. Dat zy dit niet deed, zal wel geweest zijn, omdat ztj moeilyk voor hare lezers kan duideiyk maken, dat 1262 plus 631 duizend in plaats van negentien honderd is. Of moet men uit haar rekening conclu- deeren, dat die duizend antir. kiezers van thans een goede 600 in 1901 zyn geweest Dan heeft zeker iedere antirevolutio naire kiezer in Hilversum in 1901 twee stemkaarten in de bus gegooid Dat zal 't wezen De Eerste Kamer verwierp het duurte- wetje. Slechts 15 stemmen waron er voor, te weten zeven Roomschen, zeven liberalen en de beer Hovy, het anti revolutionaire lid voor Zeeland. Alle overige leden van Rechts stemden er tegen, te weten een twintigtal, gesteund door de 7 overige aanwezige liberalen. Door deze verwerping verliezen tal van ambtenaren die minder dan twintig gulden 's weeks verdienen, hun zooge- naamden duurteslag. Een voor velen niet uit te spreken teleurstelling. Gelukkig dat gebleken is dat de duurte welke na de zomerdroogte verwacht werd, niet zoo erg en niet zoo algemeen was als verwacht werd. Onderzoeke men nu maaT of het riet noodig is de salarissen tf verhoogen. Ook de particuliere werkgevers hebben uit het gebeurde te besj.oit.en tot een onderzoek of de loonen hunner werk lieden ook herziening noodig hebben. Wie onzen twyfel deelt aan de be voegdheid der Overheid om uit de be lastinggelden van hen die 't zelf niet zoo breed hebben, dergelijke douceurs aan haar ambtenaren te verschaffen, zal j zich aan de verwerping van hetduurte- wetje niet ergeren doch met te mèerder j ernst het loonvraagstuk naar voren brengen, De eerste voetstap op de gladde ysbaan is gezet. Rood huy zen deed hem reeds vroeger met zyn verzekering, dathy on- voorwaardeiyk is voor algemeen manneu- en vrouwenkiesrecht. Maar om dien stap is by uitgelachen, onder anderen op scherpen toon door mr Sanne» in het marxistisch weekblad van Het Volk. Men vertrouwt die verzekering van den secretaris der Liberale Uoie niet. De heer Roodhuyzen, die den eersten siap deed, schynt dan ook op den kant te zyn blyven staan. Niet hy dus, maar een ander schynt

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1912 | | pagina 1