No. 104 1912. Vrijdag 2 Februari 26e Jaargang ShRISTELUK HEHWSBLA0 VOOR ZEELA'ÜD HISTORISCH burg 2) A VERSCHIJNT ZESMAAL WEEK Wed. S, J. DE JQNGE-VERWES F, te Goes F. P. D'HUIj, te Midclelbi rg> PRIJS DER Ai>VERTENTIËN ZE3Z axijlr. Vrijzinnige Concentratie. mm BINHSIKLAND. samt raad. 3 dags, vac 'i mor, jer a llERIKZEF. IZierikzee. 6,30 2,30 7,30 2,30 7,30 i 7,30 2,30 1 7,30 2 30 7,'-'0 2,30 6,30 2,30 7,30 2,30 7,30 2,30 L 7,30 1 7,30 2- 3 7,30 2,30 l 7,30 2,30 5 6,30 2,30 B 7,30 2 30 7,30 2,30 3 7,b0 9 7,— 2,30 D 7,30 2,30 t 7,30 2,30 l> 6,30 2 30 3 7,30 2,30 k 7,30 2,30 5 7,80 B 7,30 2,30 F 7,30 1,30 fe 7 30 2,— 9 6,30 2,30 SEI CHEN WERKDAG DES AVONDS. U1TGAVB D£R FlRZ\4/> S Prijs per Irie maanden france p.p.. rinkele nummers. o 5 o o ƒ1.25 0.05 EN v \n 1—5 regels 50 cent, tenure regel meer iö cent F, miliebencliten van J 10 regeL 1. - iedere regel m> et 10 cent, Bom 1i.So le voorm. 7' 9 uur. De opgaaf van den spoordienst komt in dit nommer voor op de gebrui kelijke plaats. Do herijk der maten en gewichten zal plaats hebben op de volgende dagen Middelburg2, 5, 6, 8, 9, 12, 13, 15 en 16 Februari. St. Laurens: 19 en 20 Februari. Nieuw- en St. Joosland22 en 23 Februari. De bedoeling der Linksche partyen voor wat de Vrijzinnigen aangaat, is om in 1913 saam te doen. Iets dat van zelf spreekt. Het is nu eenmaal de consti tutioneels regel dat om de vier jaar de kiezers uitspraak doen over de regeering, en zy zullen dit ook het volgend jaar doen over het Rechtsche kabinet en zijn meerderheid. Welke leus daarbij zal worden aan geheven is nog niet duidelijk. Er schij nen teekenen aanwezig dat dr. Kuyper weer wel de zondebok zal zijn voor de vermeende of werkelijke tekortkomingen van het kabinet Heemskerk. Laat ons afwachten. Toch mogen wjj wel de aandacht ge vestigd houden op de pogingen tot con centratie, en hoe die door de partijen van Links zeiven worden opgenomen. Hoe mr. Sannes in het Marxistisch Weekblad de uitnoodiging van dr. Bos aan het adres der sociaal democraten ODtviDg, is befeeDd. Het Volk, welks redactie als de toon- aangeefster voor de gansche partij, al thans voor het overgroote revisionisti sche deel mag worden beschouwd, heeft zich evenzeer op ondubbelzinnige wijze tegen een concentratie verklaard, die ook de sociaal democraten zou omvatten. Ironisch antwoordde het blad Wij zullen nu maar zwijgen over het komieke denkbeeld, dat de sociaal democraten begeerig zouden moeten zijn, Daar „samenwerking" met vrij zinnigen, die, naar dr. Bos' eigen ge tuigenis, druk bezig zjjn met zelfmoord. Een bondgenootschap met een zelf moordenaar pleegt niet de voordeeligste affaire te zijn. Maar ook overigens zal dr. Bos wel begrjjpeD, dat wy op het nut van ons isolement een ietwat anderen kijk hebben dan hij. Naar ons iDzien, zou niets beter geschikt zijn om de macht der reaktie te versterkeD, dan ean op gaan van de eenige stevige oppositie partij in het land in het halfzacht vrijzinnig allegaartje. Als er geen zelf standige sociaal democratie meer was, om aan de reaktie (niet alleen rechts, maar ook links) afbreuk te doen en om aan eenigszins hervormingsgezinde neigingen (niet alleen links, maar ook rechts) een hart onder den riem te steken, dan zou de behoudzucht nog veel machtiger zijn dan thans. En als onze party in de linkerzijde opging, zou daarmee voor goed de kerkelijke aDtitbese als de eerigbeheerschende leuze der Nederlandscbe politiek be vestigd zijn en daarmee juist de vurig ste wensch van de reaktie, immers de sterkste waarborg tegen allen vooruit gang, zijn vervuld. Wie op de door ons gecursiveerde uit drukkingen let, verstaat hoe het komt,dat de 8. D. A. P. geen regeeringsparty wil worden, wanneer Links in 1913 winnen mocht. De S. D. A P. moet de partij van deD vooruitgang biyveD. Zy moet in de gelegenheid gesteld blyven om telkens hooger te bieden, dan eenige concurree- rende party en dan de regeering. In dit licht blyven dan al die overige partyen, zoo Links als Rechts, by de reactie. En hooger bieden, dat heeft haar altyd best afgegaan. Zij draagt er immers toch de verantwoordelijkheid niet voor. In de oogen van „het volk" blijft zy toch, juist daardoor, de partij, die het meest voor „het volk" over heeft. Ten bewyze strekke het voleinde, dat wy afdrukken uit het Kath Soc.Weekblad: By de behandeling der nieuwe Reichs- versicherungs-ordnung in den Duitschen Ryksdag hebben sociaal-democraten een massa amendementen voorgesteld. Deze zouden gekost hebben, als ze aan genomen waren by de ziekte-verzeke ring jaariyks 517,020,000 M.. by deoDgev. verzekering jaariyks 143,440,009 M., bij de Invaliden- en Weezen-verz. jaariyks 1,369,182,000 M., totaal 2,029,642,000 M. Dus meer dan twee duizend millioen Mark per jaar Wat zouden de arbeiders gezegd hebben als zy ook hun deel in dit reuzenbedrag hadden moeten opbreDgen En nu be hoeft men waariyk toch geen kapitalist of fabrikant te zyn, om te kunnen verklaren: zulk een enorme extra-belasting kan de industrie niet dragen. Toch stelden de sociaal democraten maar raak hun tallooze amendementen voor. Ze wisten toch, dat ze niet aange nomen zouden wordeD. Anders zouden ze wel anders gepiept hebben 1 Wat 'n volksbedriegers Nu is, na deze afwy zin geen meer posi tief voorstel tot samenwerking gedaan onder de vryzinnigen onderling. Van libérale zyde was indeHaagsche KiesvereeDigingen een motie ter tafel ge legd, waarin aan de besturen werd opge dragen stappen te doen om dezen wensch te verwezenlijken. De vry'zinnig democratische kiesver- eeniging verwierp deze motie met slechts vyf stemmen voor. De samenwerking met vrij liberalen werd vierkant afge wezen. De Ni'uwe Couranthoofdorgaan der vry liberalen, betui/de terstond met deze verwerping haar instemming, en voegde er de volgende opmerkingen aan toe Men mag na de begrootingsdebatten van December j.l. wel aannemen, dat met het oog op de stembus de vry zinnig democraten (of althans velen hunner) meer geneigd zyn voeling te zoeken met de sociaal democrateD dan met de liberalen, die zich aan deze zyde van de Liberale Unie bevinden. En dit maakt de beslissiüg voor de vrij li >erale kies- vereeniging, die aanstaanden Dinsdag ter behandeling van dpzrifde motie by- een komt, des te gemakkelijker. Intusschen zorgde evenwel ne Nieuwe Courant er voor, dat een achterdeurtje openbiyfc, om zoo noodig, de samen- spreking met de vryzir.nig democraten te hervatten. Het blad schryft In hoeverre er, in 't algemeen, van eenige samenwerking tussahen vrye liberalen en vrijzinnig democraten in de nmste toekomst nog sprake zal kunnen zyn, laat zich op 't oogenblik niet voorspellen. Een discussie als die van verleden Woensdag en trou wens ook de redevoering welke mr. Drucker by de algemeene beschou wingen over de Staatsbegrooting hield, biedt daarop weinig uizicht. Aan den anderen kant dient eikeüd, dat soms in de vryzinnig democratische party ge'zaghebbende stemmen zich doen hooren die den iDdruk wekken alsof ook in dat milieu de politieke tegen- i spoed zyn kalmeerenden invloed niet mist. Dr. Bos weet in woord en ge schrift niet alleen een toon aan te slaan, die in Lberale gemoederen al gemeen weerklank vindt. Een aarts - vervolger van de „oud-liberalen" als de Amsterdamsche boogleeraar Van Embden schreef in de jongste afle vering van de Vragen des Tijds een opmerkeiyk artikel, waarin gewaar- i asssszi jbsassC" schuwd werd tegen de neiging van den Staat om zich op al te ruime schaal van het particuliere bedrijf meester te maken En de dwangverzekering tegen invaliditeit en ouderdom, een onderwerp dat den VryziDnig Demo- cratischen Bond reeds langpn tyd dwars in het keelgat heeft gezeten, begint in den laatsten tijd tamelijk los te zitten en meD voorspelt reeds dat hy het voor Juni 1918 kwyt zal raken. Hier is de hoop uitgesproken op dr. Bos en het bezwaar der Vrfjz. demo craten tegen dwangverzekering Zoodat wy altyd nog op een meedoen van vry'- liberale zyde schynen te mogen rekenen. Trouwens in de vry-liberale kiesver- eeniging is wel bovengenoemde motie op zij gelegd, doch de wenscheiykheid van samenwerking werd met algemeene stemmen uitgesproken. De nieuwe vryzinnige Kiesvereeniging, welke vele unie-liberalen telt, heeft ins- geiyks de concentratie-motie behandeld. De voorzitter, mr. Patljn, sprak sym pathie uit; doch betwyfelde of „het oogenblik thans juist is gekozen om zulk een overeenkomst min of meer op vast accoord aan te gaan. Het hoofdbestuur was zelfs op dit punt al heel vast over tuigd Het oogenblik is niet juist gekozeD, en „gevaar voor verwarring moet nooit gering worden geacht". Maar nu het geldt zich gezameniyk te verdedigen, dewijl het Tarief dreigt, is 't wat anders, Nu kunnen wij op een Degatief program best samenwerken. De heer Roodhuyzen bracht de meer positieve gedachte naar voren om het daarheen te leiden „dat de drie vrijzin nige partyen door onderling overleg der hoofdbesturen er toe komen om in 1913 elkander niet te bestreden, d. w. z. geen candidaten tegenover elkander te stellen in districten, die op den «ijand veroverd moeten worden, overigens ieder te laten houden, wat hij beeft." In dien zin werd de motie dan ook gewijzigd en «onder gejuich" aangeno men. Met algemeene stemmen. Zoo hebben dan de drie voornaamste fracties der vryzinnigheid zich uitge sproken althans in Den Haag. En, de teekenen zyn wel aanwezig, om te mogen veronderstellen dat het land nu wel volgeD zal. Maar natuuriyk gelooft aan Rechts op 't oogenblik nog niemand dat deze con centratie haar doel bereiken zal. Het dreigement van Troeistra, door Roodh uy zeDalt bat s door De V aderlander, met instemmiDer begroet, om hij de be-n handeling der Tariefwet obstructie te voeren zoodat deze wet niet tot stand komt, kan, zoo 't wordt uitgevoerd, de concentratie een heel eind in 't gevlei komen. Maar dan blijft toch nog het feit vast staan dat in 1909 voor een program, waarop de „Tariefwet" voorkomt de meerderheid der kiezers zich heeft uit gesproken en dat de leus „tegen Kuyper" den vryzinnigeD ook geen voordeel heeft gebracht. Derhalve, afwachten en oppassen biyft onzerzyds de boodschap. De Feestdagen. Ds. Kerkhof schryft in De Zuider Kerk bode Het Roomsch-Katholiek orgaan „Ze- landia" beweert dat het volstrekt niet uit het Gereformeerd beginsel voortvloeit die Feestdagen welke de Paus heeft af geschaft, te vieren. Of dit zoo is F Goede Gereformeerden beginnen by Calvyn. Calvyn wilde alle feestdagen en alle heiligen dagen finaal afschaffen. Hy preekte zelf Zondag op Zondag ver volgstoffen en stoorde er zich niet aan of er een zoogenaamde feestdag aanbrak. Op Kerstdag was hy midden in de wet ten van Deuteronomium bezig. Over het afschaffen van de feestdagen kwam er in Genève dan ook stiyd tusschen Cal vyn en de Overhéid, die de feestdagen wilde behouden. Calvyn heeft het spel gewonnen en de feestdagen zfin in Ge nève afgeschaft. De Schotsche Geref. Kerken, die haar inrichting goeddeels aan de leiding van John Kdox te dan ken hehhnn, dulden dan ook geen Ker- keiyke Feestdagen. En evenzoo waren op onz^n vaderlandscben bodem de Ge reformeerden opCalvyns voetspoor tegen alle viering van feestdagen. De meerdere vergaderingen der Kerken zyn nooit gunstig gestemd geweest voor invoering vaD Christeiyke gedenkdagen. De gronden die zy er voor aanvoer den, warenlo. Er staat geen gebod Gods in de Schrift daaromtrent; 2o. Feestdagen zouden te kort doen aan de hooge beteekenis vaD den Zondag; en 3o. De viering ervan ging altoos gepaard met schreeuwende misbruiken als Room- scbe superstitiën en heidensche feeste- ïykheden, gezwegen nog van dronken schap, schelmstukken en openbare straat- schandnlen. De voorgangers in de Geref. Kerken hebben er dan ook aanhoudend op aan gedrongen de feestdagen af te schaffen. Toen daaromtrent een gravamen van Den Briel kwam op de Synode te Dord recht van 1574 antwoordde deze, dat men zich met den Zoüdag moest tevreden stellen, maar zy liet tegeiy'kertyd toe, dat Zondags vóór Kerstmis de Kerstge schiedenis en op Paschen en Pinksteren de geschiedenis der Opstanding van Christus en der Uitstorting des H. Gees- tes zou worden behandeld. Slechts één enkele Kerk hield er zich aan, en dat was nu juist niet zulk een zuiver Geref., n.l. Leyden, waar Coolhaes preekte. De Overheid bleek echter sterk te zyn voor de Feestdagen. En langzamerhand zyn toen de Kerkdyke vergaderingen begonnen concessies op dit punt te doen aan de Overheid. Reeds in 1578 stond men niet meer zoo s'öf op zijn stuk. Het werd op die Synode wenscheiyk geacht Feestdagen te vei handelen; de Kerstdag werd reeds gesaDctionneerd en omtrent de tweede Feestdagen zoowel als omtrent Nieuw jaarsdag en Hemelvaartsdag werd be paald, dat men prediken zou, waar dit gebruik was, doch de Kerken moesten alom arbeiden om die laatstgenoemde ieestdagen afgeschaft te krijgen. De Synode van 1581 te Middelburg ging weer een stapje verder in concessie jegens de Overheid en nam ook den Hemelvaartsdag op oDder de verplichte feestdagen. De Synode van 1586 te 's Gravenhage liet den Nieuwjaars- en Hemelvaartsdag weer vry. Doch dat was niet naar den zin van de „politiekenDe Overheid drong er op aan, dat meer algemeen de feestdagen zouden worden onderhouden. En onder deD drang der Overheid hebben deKer- keiyke vergaderingen haar besluiten om trent dit punt genomen.- Het ging er om de politieke heeren te behagen en voor de aanneming der besluiten gunstig te stemmen. De Synode van 1618'19 te Dordrecht bepaalde in haar K.O. art. 67„De Ge meenten zullen onderhouden benevens den Zondag ook den Kerstdag, Paschen en Pinksteren met den navolgenden dag. En dewyi in de meeste steden en pro vinciën van Nederland daarenboven nog gehouden worden de dag van Besnydenis en de Hemelvaart Ghristi, zullen de Die naars overal, waar dit nog in 't gebruik niet is, arbeiden, dat zy zich met de andere mogen conformeeren". Dat artikel in de Dordtsche Kerkenor dening kwam dus niet voort uit de be ginselen der Gereformeerden, maar moet beschouwd als een conc°ssie door de Kerken gedaan aan de O verheid om haar gunstig te stemmen tot approbatie van heel de Kerkenorde. Principieel was men zeffs tegpn de feestdagen. )och omdat de Overheid er met hand en tand aan vasthield, he.bben de Kerken er zich in geschikt Zij vonden het maar bet«r de fe*-stöagen te «tolereeren" en den „on nutten enda schadeücken iedichganck" door predikaties in „e.ene heyligtie ende profytelicke oeffeninghe" te veranderen. Dat de Overheid zoo sterk was voor het vieren der feestdagen had tweeërlei reden le. om het volk een genoegen te be zorgen üe. om zelf een vacantiedag te ge nieten. Doch van zelf werden die rustdagen doorgebracht in lediggang en ongebonden dartelheid. Om die zonden te beperken, hield men dus kerk. Voetius is ook nooit voor het vieren van de feestdagen geweest. De Gerefor meerden hebben er meer dan eens tegen gesprokendoch ten slotte hebben de Kerken zich- naar de gewoonte gevoegd au zya de meeste feestdagen algemeen ook Keikelyk gevierd Ziedaar den historischen oorsprong er van. Ze waren geenszins eisch van de Gereformeerde beginselen maar werden alleen geduld, omdat de Overheid op het onderhouden ervan stond. Ds. Koelman, predi&ant te Slui3 in Staats-Vlaanderen, kwam in 1672 tegen de bepaling van D.K O. op, en verklaarde zeDs op de feestdagen Diet meer te zullen prediken. Dat verzet van ds. Koelman trok de Overheid zich duchtig aan. Toen hij weigerde zich naar de gewoonte te regelen, werd hy ia September .674 ge schorst, totdat hy aan den eisch van H. Hoog M igenden zou hebben voldaan, welke suspensie nog in dezelfde maand door laatstgenoemden bekrachtigd werd, niettegenstaande Kerkeraad en Classe by herhaling voor Koelman tuschen getre den wareD. Toen deze alleen het prediken naliet, doch met zyn overige ambtsbezigheden vcortgiDg, werd het besluit der Genera liteit herhaald, Koelman door de gewa- ppnde macht daarin verhinderd, en wyi hy weigerachtig bleef, in Juni 1675 uit, de stad en provincie verbannen, tot zoo lang by zich aaa de resolutie der Staten- Generaa] onderworpen zou hebben. Ds. Koelman heeft dit echter nooit gedaan. En ten bewyze, aat de Kerken het hoofd in den schoot gelegd haddeD, diene, dat Koelman nimmer ergens elders is beroepen Een „eigen kerkje" gesticht heeft hij ook niet. Hij droeg zyn lot met geduld en lijdzaamheid. Alleen zyn vriend Lodenstein nam het in geschrifte voor hem op. Deze historie bewijst evenwel, dat toen ter tyde de kerkelijke viering der feest dagen reeds algemeen vast was. Door de gewoonte hadden ze lecht van bestaan gekregen En zoo bestaan ze nu reeds meer dan twee eeuwen in ons vaderland. Wy stemmen toede noodzakelijkheid der onderhoudiüg ervan vioeit niet voort uit de Gereformeerde beginselen. Maar evenmin vloeit uit odzo beginse len voort eenige noodzakelijkheid om die feestdagen, nu wij ze hebben en zij door het gebruik van eeuwen zyn gesanction- neerd als kerkelyke vierdagen, af te schaften. Kamerverkiezing in het district Hilver sum. By de gisteren gehouden stemming waren uitgebracht 8299 geldige stem men, waarvan op de heeren nu. H.Th. 's Jacob (C. H.) 1736, W. de Jong (U. L.) 2092, mr. 7. H. Rutgers (A. R.) 8584, dr. Th. van der Waerden (8. D. A. P.) 784

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1912 | | pagina 1