No. 104 1912.
Vrijdag 2 Februari
26e Jaargang
ShRISTELUK
HEHWSBLA0
VOOR ZEELA'ÜD
HISTORISCH
burg
2) A
VERSCHIJNT ZESMAAL WEEK
Wed. S, J. DE JQNGE-VERWES F, te Goes
F. P. D'HUIj, te Midclelbi rg>
PRIJS DER Ai>VERTENTIËN
ZE3Z axijlr.
Vrijzinnige Concentratie.
mm
BINHSIKLAND.
samt
raad.
3 dags, vac
'i mor, jer a
llERIKZEF.
IZierikzee.
6,30
2,30
7,30
2,30
7,30
i 7,30
2,30
1 7,30
2 30
7,'-'0
2,30
6,30
2,30
7,30
2,30
7,30
2,30
L 7,30
1 7,30
2-
3 7,30
2,30
l 7,30
2,30
5 6,30
2,30
B 7,30
2 30
7,30
2,30
3 7,b0
9 7,—
2,30
D 7,30
2,30
t 7,30
2,30
l> 6,30
2 30
3 7,30
2,30
k 7,30
2,30
5 7,80
B 7,30
2,30
F 7,30
1,30
fe 7 30
2,—
9 6,30
2,30
SEI CHEN WERKDAG DES AVONDS.
U1TGAVB D£R FlRZ\4/> S
Prijs per Irie maanden france p.p..
rinkele nummers.
o 5 o o
ƒ1.25
0.05
EN
v \n 1—5 regels 50 cent, tenure regel meer iö cent
F, miliebencliten van J 10 regeL 1. - iedere regel
m> et 10 cent,
Bom 1i.So
le voorm. 7'
9 uur.
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de gebrui
kelijke plaats.
Do herijk der maten en gewichten zal
plaats hebben op de volgende dagen
Middelburg2, 5, 6, 8, 9, 12, 13, 15
en 16 Februari.
St. Laurens: 19 en 20 Februari.
Nieuw- en St. Joosland22 en 23
Februari.
De bedoeling der Linksche partyen
voor wat de Vrijzinnigen aangaat, is om
in 1913 saam te doen. Iets dat van zelf
spreekt. Het is nu eenmaal de consti
tutioneels regel dat om de vier jaar de
kiezers uitspraak doen over de regeering,
en zy zullen dit ook het volgend jaar
doen over het Rechtsche kabinet en zijn
meerderheid.
Welke leus daarbij zal worden aan
geheven is nog niet duidelijk. Er schij
nen teekenen aanwezig dat dr. Kuyper
weer wel de zondebok zal zijn voor de
vermeende of werkelijke tekortkomingen
van het kabinet Heemskerk.
Laat ons afwachten.
Toch mogen wjj wel de aandacht ge
vestigd houden op de pogingen tot con
centratie, en hoe die door de partijen
van Links zeiven worden opgenomen.
Hoe mr. Sannes in het Marxistisch
Weekblad de uitnoodiging van dr. Bos
aan het adres der sociaal democraten
ODtviDg, is befeeDd.
Het Volk, welks redactie als de toon-
aangeefster voor de gansche partij, al
thans voor het overgroote revisionisti
sche deel mag worden beschouwd, heeft
zich evenzeer op ondubbelzinnige wijze
tegen een concentratie verklaard, die ook
de sociaal democraten zou omvatten.
Ironisch antwoordde het blad
Wij zullen nu maar zwijgen over
het komieke denkbeeld, dat de sociaal
democraten begeerig zouden moeten
zijn, Daar „samenwerking" met vrij
zinnigen, die, naar dr. Bos' eigen ge
tuigenis, druk bezig zjjn met zelfmoord.
Een bondgenootschap met een zelf
moordenaar pleegt niet de voordeeligste
affaire te zijn.
Maar ook overigens zal dr. Bos wel
begrjjpeD, dat wy op het nut van ons
isolement een ietwat anderen kijk
hebben dan hij. Naar ons iDzien, zou
niets beter geschikt zijn om de macht
der reaktie te versterkeD, dan ean op
gaan van de eenige stevige oppositie
partij in het land in het halfzacht
vrijzinnig allegaartje. Als er geen zelf
standige sociaal democratie meer was,
om aan de reaktie (niet alleen rechts,
maar ook links) afbreuk te doen en
om aan eenigszins hervormingsgezinde
neigingen (niet alleen links, maar ook
rechts) een hart onder den riem te
steken, dan zou de behoudzucht nog
veel machtiger zijn dan thans. En als
onze party in de linkerzijde opging,
zou daarmee voor goed de kerkelijke
aDtitbese als de eerigbeheerschende
leuze der Nederlandscbe politiek be
vestigd zijn en daarmee juist de vurig
ste wensch van de reaktie, immers de
sterkste waarborg tegen allen vooruit
gang, zijn vervuld.
Wie op de door ons gecursiveerde uit
drukkingen let, verstaat hoe het komt,dat
de 8. D. A. P. geen regeeringsparty wil
worden, wanneer Links in 1913 winnen
mocht. De S. D. A P. moet de partij van
deD vooruitgang biyveD. Zy moet in de
gelegenheid gesteld blyven om telkens
hooger te bieden, dan eenige concurree-
rende party en dan de regeering.
In dit licht blyven dan al die overige
partyen, zoo Links als Rechts, by de
reactie.
En hooger bieden, dat heeft haar altyd
best afgegaan. Zij draagt er immers toch
de verantwoordelijkheid niet voor. In de
oogen van „het volk" blijft zy toch, juist
daardoor, de partij, die het meest voor
„het volk" over heeft.
Ten bewyze strekke het voleinde, dat
wy afdrukken uit het Kath Soc.Weekblad:
By de behandeling der nieuwe Reichs-
versicherungs-ordnung in den Duitschen
Ryksdag hebben sociaal-democraten een
massa amendementen voorgesteld.
Deze zouden gekost hebben, als ze aan
genomen waren by de ziekte-verzeke
ring jaariyks 517,020,000 M.. by deoDgev.
verzekering jaariyks 143,440,009 M., bij
de Invaliden- en Weezen-verz. jaariyks
1,369,182,000 M., totaal 2,029,642,000 M.
Dus meer dan twee duizend millioen
Mark per jaar
Wat zouden de arbeiders gezegd hebben
als zy ook hun deel in dit reuzenbedrag
hadden moeten opbreDgen En nu be
hoeft men waariyk toch geen kapitalist of
fabrikant te zyn, om te kunnen verklaren:
zulk een enorme extra-belasting kan de
industrie niet dragen.
Toch stelden de sociaal democraten
maar raak hun tallooze amendementen
voor. Ze wisten toch, dat ze niet aange
nomen zouden wordeD. Anders zouden ze
wel anders gepiept hebben 1
Wat 'n volksbedriegers
Nu is, na deze afwy zin geen meer posi
tief voorstel tot samenwerking gedaan
onder de vryzinnigen onderling.
Van libérale zyde was indeHaagsche
KiesvereeDigingen een motie ter tafel ge
legd, waarin aan de besturen werd opge
dragen stappen te doen om dezen wensch
te verwezenlijken.
De vry'zinnig democratische kiesver-
eeniging verwierp deze motie met slechts
vyf stemmen voor. De samenwerking
met vrij liberalen werd vierkant afge
wezen.
De Ni'uwe Couranthoofdorgaan der
vry liberalen, betui/de terstond met deze
verwerping haar instemming, en voegde
er de volgende opmerkingen aan toe
Men mag na de begrootingsdebatten
van December j.l. wel aannemen, dat
met het oog op de stembus de vry zinnig
democraten (of althans velen hunner)
meer geneigd zyn voeling te zoeken
met de sociaal democrateD dan met de
liberalen, die zich aan deze zyde van de
Liberale Unie bevinden. En dit maakt
de beslissiüg voor de vrij li >erale kies-
vereeniging, die aanstaanden Dinsdag
ter behandeling van dpzrifde motie by-
een komt, des te gemakkelijker.
Intusschen zorgde evenwel ne Nieuwe
Courant er voor, dat een achterdeurtje
openbiyfc, om zoo noodig, de samen-
spreking met de vryzir.nig democraten te
hervatten. Het blad schryft
In hoeverre er, in 't algemeen, van
eenige samenwerking tussahen vrye
liberalen en vrijzinnig democraten in
de nmste toekomst nog sprake zal
kunnen zyn, laat zich op 't oogenblik
niet voorspellen. Een discussie als
die van verleden Woensdag en trou
wens ook de redevoering welke mr.
Drucker by de algemeene beschou
wingen over de Staatsbegrooting hield,
biedt daarop weinig uizicht. Aan den
anderen kant dient eikeüd, dat soms
in de vryzinnig democratische party
ge'zaghebbende stemmen zich doen
hooren die den iDdruk wekken alsof
ook in dat milieu de politieke tegen-
i spoed zyn kalmeerenden invloed niet
mist. Dr. Bos weet in woord en ge
schrift niet alleen een toon aan te
slaan, die in Lberale gemoederen al
gemeen weerklank vindt. Een aarts -
vervolger van de „oud-liberalen" als
de Amsterdamsche boogleeraar Van
Embden schreef in de jongste afle
vering van de Vragen des Tijds een
opmerkeiyk artikel, waarin gewaar-
i asssszi jbsassC"
schuwd werd tegen de neiging van
den Staat om zich op al te ruime schaal
van het particuliere bedrijf meester
te maken En de dwangverzekering
tegen invaliditeit en ouderdom, een
onderwerp dat den VryziDnig Demo-
cratischen Bond reeds langpn tyd
dwars in het keelgat heeft gezeten,
begint in den laatsten tijd tamelijk
los te zitten en meD voorspelt reeds
dat hy het voor Juni 1918 kwyt zal
raken.
Hier is de hoop uitgesproken op dr.
Bos en het bezwaar der Vrfjz. demo
craten tegen dwangverzekering Zoodat
wy altyd nog op een meedoen van vry'-
liberale zyde schynen te mogen rekenen.
Trouwens in de vry-liberale kiesver-
eeniging is wel bovengenoemde motie
op zij gelegd, doch de wenscheiykheid
van samenwerking werd met algemeene
stemmen uitgesproken.
De nieuwe vryzinnige Kiesvereeniging,
welke vele unie-liberalen telt, heeft ins-
geiyks de concentratie-motie behandeld.
De voorzitter, mr. Patljn, sprak sym
pathie uit; doch betwyfelde of „het
oogenblik thans juist is gekozen om zulk
een overeenkomst min of meer op vast
accoord aan te gaan. Het hoofdbestuur
was zelfs op dit punt al heel vast over
tuigd Het oogenblik is niet juist gekozeD,
en „gevaar voor verwarring moet
nooit gering worden geacht". Maar nu
het geldt zich gezameniyk te verdedigen,
dewijl het Tarief dreigt, is 't wat anders,
Nu kunnen wij op een Degatief program
best samenwerken.
De heer Roodhuyzen bracht de meer
positieve gedachte naar voren om het
daarheen te leiden „dat de drie vrijzin
nige partyen door onderling overleg der
hoofdbesturen er toe komen om in 1913
elkander niet te bestreden, d. w. z. geen
candidaten tegenover elkander te stellen
in districten, die op den «ijand veroverd
moeten worden, overigens ieder te laten
houden, wat hij beeft."
In dien zin werd de motie dan ook
gewijzigd en «onder gejuich" aangeno
men. Met algemeene stemmen.
Zoo hebben dan de drie voornaamste
fracties der vryzinnigheid zich uitge
sproken althans in Den Haag. En, de
teekenen zyn wel aanwezig, om te mogen
veronderstellen dat het land nu wel
volgeD zal.
Maar natuuriyk gelooft aan Rechts op
't oogenblik nog niemand dat deze con
centratie haar doel bereiken zal.
Het dreigement van Troeistra, door
Roodh uy zeDalt bat s door De V aderlander,
met instemmiDer begroet, om hij de be-n
handeling der Tariefwet obstructie te
voeren zoodat deze wet niet tot stand
komt, kan, zoo 't wordt uitgevoerd, de
concentratie een heel eind in 't gevlei
komen.
Maar dan blijft toch nog het feit vast
staan dat in 1909 voor een program,
waarop de „Tariefwet" voorkomt de
meerderheid der kiezers zich heeft uit
gesproken en dat de leus „tegen Kuyper"
den vryzinnigeD ook geen voordeel heeft
gebracht.
Derhalve, afwachten en oppassen biyft
onzerzyds de boodschap.
De Feestdagen.
Ds. Kerkhof schryft in De Zuider Kerk
bode
Het Roomsch-Katholiek orgaan „Ze-
landia" beweert dat het volstrekt niet
uit het Gereformeerd beginsel voortvloeit
die Feestdagen welke de Paus heeft af
geschaft, te vieren.
Of dit zoo is F
Goede Gereformeerden beginnen by
Calvyn. Calvyn wilde alle feestdagen en
alle heiligen dagen finaal afschaffen.
Hy preekte zelf Zondag op Zondag ver
volgstoffen en stoorde er zich niet aan
of er een zoogenaamde feestdag aanbrak.
Op Kerstdag was hy midden in de wet
ten van Deuteronomium bezig. Over het
afschaffen van de feestdagen kwam er
in Genève dan ook stiyd tusschen Cal
vyn en de Overhéid, die de feestdagen
wilde behouden. Calvyn heeft het spel
gewonnen en de feestdagen zfin in Ge
nève afgeschaft. De Schotsche Geref.
Kerken, die haar inrichting goeddeels
aan de leiding van John Kdox te dan
ken hehhnn, dulden dan ook geen Ker-
keiyke Feestdagen. En evenzoo waren
op onz^n vaderlandscben bodem de Ge
reformeerden opCalvyns voetspoor tegen
alle viering van feestdagen. De meerdere
vergaderingen der Kerken zyn nooit
gunstig gestemd geweest voor invoering
vaD Christeiyke gedenkdagen.
De gronden die zy er voor aanvoer
den, warenlo. Er staat geen gebod
Gods in de Schrift daaromtrent; 2o.
Feestdagen zouden te kort doen aan de
hooge beteekenis vaD den Zondag; en
3o. De viering ervan ging altoos gepaard
met schreeuwende misbruiken als Room-
scbe superstitiën en heidensche feeste-
ïykheden, gezwegen nog van dronken
schap, schelmstukken en openbare straat-
schandnlen.
De voorgangers in de Geref. Kerken
hebben er dan ook aanhoudend op aan
gedrongen de feestdagen af te schaffen.
Toen daaromtrent een gravamen van
Den Briel kwam op de Synode te Dord
recht van 1574 antwoordde deze, dat men
zich met den Zoüdag moest tevreden
stellen, maar zy liet tegeiy'kertyd toe,
dat Zondags vóór Kerstmis de Kerstge
schiedenis en op Paschen en Pinksteren
de geschiedenis der Opstanding van
Christus en der Uitstorting des H. Gees-
tes zou worden behandeld.
Slechts één enkele Kerk hield er zich
aan, en dat was nu juist niet zulk een
zuiver Geref., n.l. Leyden, waar Coolhaes
preekte.
De Overheid bleek echter sterk te zyn
voor de Feestdagen. En langzamerhand
zyn toen de Kerkdyke vergaderingen
begonnen concessies op dit punt te doen
aan de Overheid.
Reeds in 1578 stond men niet meer
zoo s'öf op zijn stuk. Het werd op die
Synode wenscheiyk geacht Feestdagen
te vei handelen; de Kerstdag werd reeds
gesaDctionneerd en omtrent de tweede
Feestdagen zoowel als omtrent Nieuw
jaarsdag en Hemelvaartsdag werd be
paald, dat men prediken zou, waar dit
gebruik was, doch de Kerken moesten
alom arbeiden om die laatstgenoemde
ieestdagen afgeschaft te krijgen.
De Synode van 1581 te Middelburg
ging weer een stapje verder in concessie
jegens de Overheid en nam ook den
Hemelvaartsdag op oDder de verplichte
feestdagen.
De Synode van 1586 te 's Gravenhage
liet den Nieuwjaars- en Hemelvaartsdag
weer vry.
Doch dat was niet naar den zin van
de „politiekenDe Overheid drong er
op aan, dat meer algemeen de feestdagen
zouden worden onderhouden. En onder
deD drang der Overheid hebben deKer-
keiyke vergaderingen haar besluiten om
trent dit punt genomen.- Het ging er om
de politieke heeren te behagen en voor
de aanneming der besluiten gunstig te
stemmen.
De Synode van 1618'19 te Dordrecht
bepaalde in haar K.O. art. 67„De Ge
meenten zullen onderhouden benevens
den Zondag ook den Kerstdag, Paschen
en Pinksteren met den navolgenden dag.
En dewyi in de meeste steden en pro
vinciën van Nederland daarenboven nog
gehouden worden de dag van Besnydenis
en de Hemelvaart Ghristi, zullen de Die
naars overal, waar dit nog in 't gebruik
niet is, arbeiden, dat zy zich met de
andere mogen conformeeren".
Dat artikel in de Dordtsche Kerkenor
dening kwam dus niet voort uit de be
ginselen der Gereformeerden, maar moet
beschouwd als een conc°ssie door de
Kerken gedaan aan de O verheid om haar
gunstig te stemmen tot approbatie van
heel de Kerkenorde. Principieel was men
zeffs tegpn de feestdagen. )och omdat
de Overheid er met hand en tand aan
vasthield, he.bben de Kerken er zich in
geschikt Zij vonden het maar bet«r de
fe*-stöagen te «tolereeren" en den „on
nutten enda schadeücken iedichganck"
door predikaties in „e.ene heyligtie ende
profytelicke oeffeninghe" te veranderen.
Dat de Overheid zoo sterk was voor
het vieren der feestdagen had tweeërlei
reden
le. om het volk een genoegen te be
zorgen
üe. om zelf een vacantiedag te ge
nieten.
Doch van zelf werden die rustdagen
doorgebracht in lediggang en ongebonden
dartelheid. Om die zonden te beperken,
hield men dus kerk.
Voetius is ook nooit voor het vieren
van de feestdagen geweest. De Gerefor
meerden hebben er meer dan eens tegen
gesprokendoch ten slotte hebben de
Kerken zich- naar de gewoonte gevoegd
au zya de meeste feestdagen algemeen
ook Keikelyk gevierd
Ziedaar den historischen oorsprong er
van. Ze waren geenszins eisch van de
Gereformeerde beginselen maar werden
alleen geduld, omdat de Overheid op het
onderhouden ervan stond.
Ds. Koelman, predi&ant te Slui3 in
Staats-Vlaanderen, kwam in 1672 tegen
de bepaling van D.K O. op, en verklaarde
zeDs op de feestdagen Diet meer te zullen
prediken. Dat verzet van ds. Koelman
trok de Overheid zich duchtig aan. Toen
hij weigerde zich naar de gewoonte te
regelen, werd hy ia September .674 ge
schorst, totdat hy aan den eisch van
H. Hoog M igenden zou hebben voldaan,
welke suspensie nog in dezelfde maand
door laatstgenoemden bekrachtigd werd,
niettegenstaande Kerkeraad en Classe by
herhaling voor Koelman tuschen getre
den wareD.
Toen deze alleen het prediken naliet,
doch met zyn overige ambtsbezigheden
vcortgiDg, werd het besluit der Genera
liteit herhaald, Koelman door de gewa-
ppnde macht daarin verhinderd, en wyi
hy weigerachtig bleef, in Juni 1675 uit,
de stad en provincie verbannen, tot zoo
lang by zich aaa de resolutie der Staten-
Generaa] onderworpen zou hebben.
Ds. Koelman heeft dit echter nooit
gedaan. En ten bewyze, aat de Kerken
het hoofd in den schoot gelegd haddeD,
diene, dat Koelman nimmer ergens elders
is beroepen Een „eigen kerkje" gesticht
heeft hij ook niet. Hij droeg zyn lot met
geduld en lijdzaamheid. Alleen zyn vriend
Lodenstein nam het in geschrifte voor
hem op.
Deze historie bewijst evenwel, dat toen
ter tyde de kerkelijke viering der feest
dagen reeds algemeen vast was. Door de
gewoonte hadden ze lecht van bestaan
gekregen
En zoo bestaan ze nu reeds meer dan
twee eeuwen in ons vaderland.
Wy stemmen toede noodzakelijkheid
der onderhoudiüg ervan vioeit niet voort
uit de Gereformeerde beginselen.
Maar evenmin vloeit uit odzo beginse
len voort eenige noodzakelijkheid om die
feestdagen, nu wij ze hebben en zij door
het gebruik van eeuwen zyn gesanction-
neerd als kerkelyke vierdagen, af te
schaften.
Kamerverkiezing in het district Hilver
sum.
By de gisteren gehouden stemming
waren uitgebracht 8299 geldige stem
men, waarvan op de heeren nu. H.Th.
's Jacob (C. H.) 1736, W. de Jong (U. L.)
2092, mr. 7. H. Rutgers (A. R.) 8584,
dr. Th. van der Waerden (8. D. A. P.) 784