No. 89
Dinsdag 16 Januari
26e Jaargang
VOOR ZEELAID
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
_L
Wed
S. j DE JONGE-VERWES F, te Goes
F. P. D'HUïJ, te Aiiddelbi rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
DE WATERLEIDING.
INGEZONDEN STUKKEN.
Wy erkennen gaarne dat dit een deel
van ons werk is, maar behalve dit wordt
er nog vael meer gedaan door de ver
Uit de Province,
sgjKrj ^xstsws^^csisssesBKxjrTasKzswEism Twa«Karapsg~3«B)fe&-.~ -wajg-say -"■.?
1E1 lEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs par 1rie maanden franco p. p.1.25
Enkele nummers. 0.05
UITGAVE DER FIRM/' S
EN
van i—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent
Familieberichten van 1- 10 regeD 1.—iedere regel
mt ei 10 cent,
15 Jan. 1912.
Socialisme en Godsdienst.
Het Centrum ontleent aan een Belgisch
blad hetgeen dit uit het sociaal democra
tische blad Vooruit van 9 Juli 1894 citeert
om te bewyzen,dat het maar praatjes zyn,
wanneer de sociaal democraten beweren,
dat zt) niet tegen den godsdienst zyn.
In dat socialistische blad staat
(Het gaat er om hoe het onder het socia
listisch regiem er uitzien zal)
o Van Joden, Christenen, of van welke
geloovigen ook zal er dan geen sprake
meer zyn, omdat alle.menschen, ver
licht door de zuivere rede, dan de wet
ten der natuur zullen kennen".
Nu kan zulk een bewering gevolg van
onschuldig idealisme zyn. Maar hetgeen
er nu volgt is geen idealisme maar zuivere
werkeljjke vijandschap
„De kerken en kloosters, kapellen en
krochten l), zullen worden afgebroken,
en herschapen in inrichtingen van
openhaar, nut en vermaak, zooals thea
ters, badhuizen. Zoo hoopt het van
harte, Vooruit".
België is een Roomsch land. Derhalve
uit zich de vijandschap daar tegen de
Roomsche instellingen. Maar in een gere
formeerd land zou een dergelijke socialist
gewagen van kerken en Chr. scholen eD
jongelingsvereenigingen en evangelisatie
lokalen, en lest niet minst de vrije
universiteit.
Er mag eenig verschil in de wijze van
uitlating zyn, of in de keuze der instel
lingen, waartegen men zijn vijandschap
richt,de ervaring is in alle landen dezelfde,
dat Christendom en Socialisme zich niet
laten vereenigen.
Bedoeld gijn patronaten.
De heer Zimmerman, burgemeester
van Rotterdam, hield dezer dagen by de
opening van een bijzondere school, een
merkwaardige en van mildheid getui
gende toespraak.
Hy zeide: 4,
„Ik geloof dat de tyd voorby is dat de
gemeenteiyke overheid met leedeoogen
naast de gemeenteiyke onderwysinrich-
tingen byzondere scholen zag oprichten,
dat zy in de concurrentie van de byzon
dere school een nadeel zag voor het over-
heidsonderwys. Spreker herhaalt, dat die
tyd voorby is, en wat Rotterdam betreft,
betrekkelijk lang voorbij, omdat de
Gemeenteraad sedert jaren op onbekrom
pen wyze het by zonder bewaarschool-
onderwys subsidieert.
/Concurrenten als de stichting van
deze nieuwe school ziet het gemeente
bestuur gaarne. Spreker denkt nu niet
aan het prozaïsch motief, dat door het
veriyzen van byzondere scholen de ge-
meenteflnanciën worden gebaat. Zijn
bedoeling is, dat de stichting van onder-
wysinrichtingen, onverschillig of die van
openbaar of by zonder karakter zyn, on
verschillig of ze van confessioneelen aard
dan neutraal zyn, het onderwys zelf ten
goede moet komen, dat een sterke con
currentie op dit gebied bevorderiyk moet
zyn aan het streven, om den kinderen
het beste te geven.
„Er is voor my nog een reden tot ver
heuging voor de stichting van scholen
als deze. Ik ben my toch bewust, dat
het overheidsonderwys niet bevredigen
kan elke behoefte, die op onder wysge-
bied bestaat. Aan den opbloei van nieuwe
onderwysideeën kunnen de particuliere
onderwijsinrichtingen zeer veel steun
verleenen. Spreker denkt' hier aan het
onderwys der kinderen van 12 tot 18 jaar,
waarvan hy vreest, dat Nederland by
menig land van Europa ten achter staat.
"°oi de oplossing van dit vraagstuk ver
dacht spreker mper van hetgeen parti
culieren tot stand wenschen te brengen,
n 'an de groote hoeveelheid papieren
rapporten die van overheidswege zyn
geproduceerd.
Er is, zei spreker, nog iets, dat het
gemeentebestuur de oprichting van par
ticuliere scholen doet toejuichen. Onver
schillig welke de resultaten van deze
nieuwe scholen zullen zijn, de oprichting
zelf is voor spreker het bewys van de
groeiende belangstelling der ouders voor
het onderwys, van het doordringend be
sef, dat de zorg voor het onderwys niet
ïydeiyk aan anderen moet overgelaten
worden van de verdieping van den ernst
voor het vraagstuk van de ontwikkeling
der kinderen, dat ieder onzer ter harte
moet gaan. De oprichting dezer school
is voor spreker het bewijs, dat die ernst
zich ook té. Rotterdam verdiept, dat die
belangstelling ook te dezer stede grooter
wordt.
Zoo opgevat, kan ik namens het ge
meentebestuur de vereeniging gelukwen-
schen met haar nieuwe schoolgebouw.
I,k hoop, dat al de verwachtingen van
bestuur, directie en onderwyzers zullen
verwezenlykt worden, dat de nieuwe
school een eereplaats zal mogen innemen
in de ry der Rotterdamsche instellingen,
een centrum van onderwys, een plaats
van uitgang voor beschaafde, ontwik
kelde, practische menschen."
Als een staaltje van gunstige kentering
van vryzinnige gezindheid jegens de vrye
school, verdient dit woord van den libe
ralen burgemeester van Rotterdam een
ruime verspreiding.
Tele onzer lezers 'hebben naar de
tot standkoming van de Waterleiding
voor Zuid-Beveland met belangstelling
uitgezien; volgen dagelijks de velerlei
voorbereidende werkzaamheden, en be
raamden nu reeds plannen, om zich aan
te sluiten.
WaDneer straks deze voor Zuid-Beve
land zoo nuttige, en voor zijn toekomst
hoogst belangrijke zaak zal zyn tot stand
gekomen, en de ingezetenen het heeriyke,
reine leiding wal er zullen gebruiken, zal
de belangstelling natuuriyk nog grooter
zyn.
Toch zullen slechts weinigen, wanneer
zy straks hun kraantje opendraaien, om
zich het heeriyke water in groote hoe
veelheid te zien toevloeien, zich eenigs-
zins kunnen voorstellen, welk een
groot werk er verricht is, om hiertoe
te geraken, ,en welk een werkzaamheid
en waakzaamheid er zullen Doodig biy-
ven, om hun dit water te kunnen biy-
ven verschaffen.
Wanneer wy zeggen »straks,« dan is
dit niet te veel gezegd, want reeds den
4en April zal het pompstation beginnen
te werker, teneinde op 4 Juli daaraan
volgende, water te kunnen leveren voor
geheel Oost Zuid-Beveland, met inbegrip
van Goes en den Wilhelminapolder.
Zaterdag jl maakten een tiental re
dacteuren van de op Zuid-Beveland en
in de Westelyk-Noord-Brabant meest ge:
lezen bladen een tochtje naar het terrein,
daartoe in de gelegenheid gesteld door
de directie der onderneming, de heeren
Van Poelgeest en Nabel, die ons op de
meest hoffeiyke wyze alle gevraagde in
lichtingen verschaften.
In ry tuigen reden de journalisten over
Woensdrecht en Hóogerheide tot aan de
herberg „De Driehoek". Daar stapten zy
uit en maakten een wandeling van tien
minuten langs het werk tot aan het
terrein.
Bedoeld terrein, groot 14 HA. dennen
bosch en zand, waarby de twintig M.
hooge Pattenbeig en een ry boomen, was
door de onderneming, als meest geschikt
terrein voor de waterlevering, aange
kocht. Dat terrein wordt begrensd door
een water,dat de Heiloop heet, hetwelk zal
dienen voor afwateringskanaal, spoel
water enz. dat de onderneming kwijt
wil zjjn.
Op dat terrein zyn op't oogenblik vyf
bronnen, iedere bron is ongeveer dertig
meter diep. In potjes zyn de aardlagen
bewaard, met aanduiding der diepte,
waarop zij by de te voren gehouden
boringen zyn gevonden. Op 34 meter
diepte vond men schelpen en tegeiyk de
waterbronnen. Deze bronneif nu staan
dertig meter van elkaar. In iedere bron
is een filter tusschen twintig en dertig
meter diepte. Zy hebben bewezen veertig
kubieke ;meter water per uur te kunnen
leveren. De middelste of derde dezer
bronnen staat in de as van al de gebou
wen. De bronnen brengen door middel
van laagdrukpompen, hun water naar
een aerarteinrichting, zoogenoemd omdat
het gebouw van alle zijden, op de ruimst
mogelijke wyze, voor lucht toegankeiyk
iswant het water dat uit de bronnen
komt, moet in dat gebouw van de over
tollige y'zerbestanddeelen ontdaan wor
den, die, wanneer zij in de buizen terecht
kwamen, tot groote verstoppingen aan
leidingen geven.Het systeem in genoemde
ontyzering-inrichting, is het systeem-
Piefke. Het gebouw, dat voorzien is var.
jalouzieën, zoodat er geen regen kan
indringen, is opgevuld met gietcokes.
Nu wordt het water uit de vyf bronnen,
boven in dat gebouw waaiervormig met
de lucht in contact gebracht, en vloeit
dan zoo door de laag gietcokes naar be
neden. Dan bevat het water alleen nog
maar de z.g. yzervlokken, die door de
cokes niet meer kunnen worden opge
slorpt. Om dit laatste restje yzertever-
wyderen, wordt het water gevoerd naar
de filtrage-inrichting, waar het in vyf
overdekte zandfilters van tien meter
lengte wordt gefiltreerd, en daD gebracht
wordt in de z.g. reinwaterkelder, waaruit
het, nu geen yzer en koolzuur bevattend,
en daardoor als het meest zachte drink
water (door perspompen hoogdruk-
pompen, iD tegenstelling van die welke
het water naar de ontijzeringinrichting
voeren, welke laagdrukpompen door die
selmotoren bewogen worden) wordt op
gepompt in de hoofdbuis, het groote bui
zenkanaal, dat het via Woendrecht ver
der brengt naar Zuid-Bavelsnd. De rein
waterkelder heeft een uur capaciteit van
125 M8, zoodat in '34 uur 3000 M3 kun
nen worden opgepompt.
De bovengenoemde filterbakken wor
den gedekt met een gewapend betonlaag.
(Trouwens het geheele gebouw rust op
een betonplaat.) Evengenoemde betonlaag
die in aanzieniyke dikte boven-de filtrage-
inrichting is aangebracht, dient, om
zoowel des zomers als des winters het
water tegen ongewensche temperatuur-
invloeden te vrijwaren. Ook zyn de
noodzakeiyke luchtkokers aangebracht.
Van het buizennet, groot 200 K.M.
hetwelk in Januari 1913, heelemaal moet
liggen, is reeds 30 K.M. gelegd. Dit schijnt
weinig, doch het is het niet, omdat hier
onder zijn begrepen de hoofdbuizen, wel
ke het meeste werk vorderen, zoodat de
rest der te leggen buizen ongeveer het
twee derde van den nu verrichten arbeid
zullen vorderen.
Keeren wy nu tot het terrein terug,
dan zien wy dat pompen en motoren
zich bevinden in het machinegebouw,
dat in twee helften is verdeeld. D9 ach
terste helft begint met de reeds genoemde
machineriëo. In het voorste gedeelte
maakt een lange gang twee helften
aan de linkerzyde heeft men een directie
gebouw en vervolgens een schaftlokaal,
en daarachter een bergplaats, waaronder
het olie-reservoir. Aan de rechterzyde
heeft men een badkamer, watercloset,
bergplaats, werkplaats en een gasfabriek,
benevens een inrichting voor de centrale
verwarming met heete lucht. (Deze ver
warming is noodig om te voorkomen,
dat bij strenge vorst, en' een plotselinge
stilstand der machines, de buizen zou
den bevriezen.) Onderin zyn de pompen,
met trap, waarmede men naar boven
gaat waar de motoren straks komen te
staan. Wij zagan nu nog slechts da
gleuven voor de schyfriemen, doch dit
alles wordt later overdekt en dan zal
men de machines zien werken. Er is
natuurlijk op voortdurende werking ge
rekend. Daarom is er een dubbel stel
pompen en een dubbel stel motoren,
ieder van vyf en zestig I. P. Hiervan
wordt in het bedrijf slechts één stel
gebruikthet andere blyft in reserve,
voor het geval dat het eerste onklaar
wordt.
Van den „Pottenberg" heeft meD een
aangenaam gezicht op het complex van
gebouwen, dat straks nog zal worden
uitgebreid mrt dienstwoningen welke
tegenover dien berg met het front naar
het dorp zullen worden aangebracht.
De installatie van het geheele werk,
(pompstation met toebèhooren) is be
groot. op 150 000 gulden, waarvan 50.000
gulden heengaat aan arbeidsloonen, ter-
wyi over het geheele werk van vier en
een half millioen gulden, een half mil-
lioen aan arbeidsloon zal worden uit
betaald.
Hos het nu gaan zal wanneer de wa
terleiding gereed is? Hieromtrent ver
namen wy het volgende
Er komt een watertoren te Klostinge
welke een gewicht heeft van één mil
lioen Kilo, zynde het gewicht van dertig
geladen goederenwagens. Hij woidt 45
meter hoog, met een spits van 11 M.,
totaal 56 M., zoodat deze toren hooger
wordt, dan alle torens op Zuid-Beveland.
Ossendrecht wordt met KloetiD ge ver
bonden, door een aparte telephoonleiding,
dienende om den beambte van den toren
snel en spoedig in verbinding testellen
met den machinist te Ossendrecht.
De laatste toch, heeft tot taak het
water in den toren te Kloetinge, op
zekere hoogte te houden. Mocht nu door
één of andere oorzaak (b.v. een groote
brand) het waterverbruik zoo groot zyn,
dat in d-n toren het water beneden het
gewone niveau komt te staan, dan wordt
dit door een electrische waterstandsaan-
wqzer, die naast de telephonische gelei
ding loopt, den machinist in Ossendrecht
gemeld, n I. door een belsein in zyn
woning, en kan hy de bel niet, doen op
houden dan door in de machinskamer
zelf de pompen in werking te stellen die
in den toren te Kloetinge het niveau
moet herstellen.
Bij het tweede gedeelte der werkzaam
heden is zooals de lezer weet een klei
nere toren te Borsselen inbegrepen.
Op het oogenblik krijgen 35 duizend
van de 45 duizend inwoners op Zuid-
Beveland aansluiting. Opdat de ingeze
tenen, en vooral de verafgelegenen tot
billijken prijs kuflnen bediend gorden,
ook de overige tienduizend inwoners, is
een zoo algemeen mogelyke aanvraag
om aansluiting noodzakelyk. Van
het groote nut dezer waterleiding zal in
betrekkeiyk korten tijd een ieder wel
overtuigd worden.
Ons rest alleen nog een woord van lof
voor de directie der Waterleiding voor
de welwillende medewerking ons betoond
by de opneming van het terrein. Strekke
onze arbeid ter meerdere populariseering
van deze prachtige onderneming, waar
aan de namen v. Poelgeest en Nabel
zullen verbonden blyven.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
Geachte Redactie.
Het is voor ons een verb!ydend ver-
schynsel, dat de arbeid van het Leger
des Heils in Nederland meer en meer
bekend en gewaardeerd wordt. Gewo'on-
ïyk denkt men echter dat, die arbeid zich
alleen bepaalt tot het helpen van geval
len mannen en vrouwen, de verpleging
en opvoeding van verwaarloosde kinde
ren en de redding van dronkaards.
schillende takken van arbeid van het
Leger des Fieils.
Wij zouden b. v. gaarne de aandacht
uwer lezers en lezeressen willen ves
tigen op een onzer Departementen waar
van slechts weinigen weten dat het be
staat, nog minder weten welk een geze
gend werk het doet. Wy bedoelen ons
„Opsporings Departement."
Dit Departement belast zich in alle
deelen der wereld met het zoeken naar
vermiste personen, het inwinnen van
inlichtingen omtrent familieleden of
vrienden over wien men zich ongerust
maakt omdat men in langen tyd niets
van hen hoorde, etc. etc.
Ofschoon deze afdeeling van het Leger
des Heils arbeid slechts heel weinig be
kend is, en nog niet zoo heel lang in
ons land wordt verricht, zyn toch reeds
300 gevallen door ons behandeld.
Het feit dat het Leger des Heils over
de geheele wereld verspreid is, maakt
dat onze Oiganisatie bp uitstek geschikt
is om te helpen met het vinden van
vermiste bloedverwanten en vrienden.
Voor verdere inlichtingen gelieve men
zich te werden tot
KOM »iANDANT W. RIOSEL.
„Opsporing-Departement",
Prins Hendrikkade 49-51, Amsterdam.
Nisse. Op den tweedaagschen gehouden
schietwedstryd op 11 en 13 Januari waren
de volgende personen pryswinoers.
Personeele baan, afstand 20 meter,
max. 120 p., prijzen kunstvoorwerpen.
1ste pr. A. Jansen, Nisse, 107 p.; 2de
pr. Iz. Jansen, id. 106 p.3de pr. G. Bos,
id., 106 p.; 4de pr. M. Jansen, id 105 p.;
5de pr. Moelker, 's-Gravenpolder 105
p.6e pr. Iz. Blabbekoorn, Heinkenszand,
104 p.; 7d pr. J. Oele, Kloeting9, 104 p.;
8ste pr. J. van Schaik, 's-Heer Arends-
kerke, 103 p.; 9de pr. J, de Kuyper, Nisse,
102 p.; 10de pr. VV. Moelker, 'sG aven-
polder, 10J p.; llde pr. C. Braam, id.,
101 p.; 12,ie pr. v. d. Dries, H nnkenszand,
101 p.; 13de pr. P. Drygers, 's-Heer Abts
kei ke, 101 p.
Vrye baan, max. punten 36 p., 10 geld-
pryzen 6 °/o van den inleg. 1ste pr. M.
Siabbekoom, Heinkenszand, 2 m. 36 p.;
2de pr. C. Daaiman, Baarland, 1 m. 36 p.
en 5 m. 85 p.; 3de pr. F. Daaiman, id
1 m. 36 p. en 4 m. 35 y.; 4e pr. G. Nieu-
wenhuyse, Nisse, 1 m. 36 p. en 2 m. 35 p.;
5de pr. A. Jansen, id., 1 in. 33 p. en 1 m.
35 p.; 6de pr. J. de Kuiper, id., 1 m. 36
p. en 1 m. 34 p,; 7de pr. C. J. Bos, id.,
4 m. 35 p. en 6 m. 34 p.; 8ste pr. A. de
Blaey, id., 2 m. 35 p. en 1 m. 34 p.;
9e pr. M. Walraven, Kwadendamme, 1
m. 35 p. en 2 m. 34 p.; 10de pr. J. Moel
ker, 's-Gravenpolder, 1 m. 35 p en2m.
34 p.
Rilland Baih. Wederom is het" mond
en klauwzeer uitgebroken thans bjj den
landbouwer Mars. Wabeke Cz., in de
Mairepolder alhier.
Rllland-Bath. In het afgeloopen jaar
zyn er 23 inwoners van hier vertrokken
naar Noord-Amerika tegen 36 in 1910.
Schore. Uit het jaarveislag van de
Dorpsvereeniging Schore en Vlake alhier
bleek dat aangekocht werden 738 balen
superphosphaat, 242 balen Amm. super-
phosphaat, 12 balen kali, 152 balen
Chiiisalpeter en &9'/a KG. klaverzaad,
alles te zamen voor een bedrag van
f5460,20.
Wissenkerke. Vrijdagavond deden de
opwekkende tonen van Apollo" op zijn
marsch met het fantastisch fakkellicht
door 't dorp vermoeden dat er iets by-
zonöers aan de hand was. Wat bleek
waar te zyn, daar het muziekgezelschap
eene serenade ging brengen aan een
onzer oudste dorpsbewoners, Paulina
Bouwman-Boogerd, uie dien dag haar
9Qsten verjaardag vierde. Het oudje das
nog goed by haar vermogen ie en het