No. 86 1912,
uwsrs i
[rake],
I
Vrijdag 12 Januari
26e Jaargang
SHRISTEUJK-
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
HISTORISCH
V
Yllssfngen.
iChlijÉg
li KG,
Het Buitenland in 1911.
\1
|dschappen, enz.
3or
larkt C 12.
|n Groene en
atte en Ronde
koek en Lijn-
Vleeschme-1,
ikoekjes.
nesilFaal".
)OP
5an 9 personen,
j tegen paarden
2IJNSDIJK,
Ihaartsdijk.
en
ioomen.
LCEVAAL PZ.,
inschrijvingsbil-
jrden vóór 18
a met Mei
HMe,
Wasch vrij.
ïwerken. Adres
aan den uit-
le Goes.
IHOOÖSTB
en en veUea.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWES T, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelbt rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
'delburg
1 *>-
WEST, Goes- 4
k-7
Iz en.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per Irie maanden franco p. p.1.25
Mnkele nummers. s0.05
UITGAVE DÉR FIRMA'S
EN
vin 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent
Familieberichten van 1—10 regels 1.—. iedere regel
m er 10 cent.
(siot.)
Het reuzenryk China schijnt tot ont
waking te komen. Bet heeft eeuwen na
eeuwen den drang der beschaving weer
staan en voor het Christendom zijn deuren
gesloten gehouden. Thans wordt het
anders. De Zending krjjgt er vaster voet;
het verkeer met Europa breidt zich uit
de Westersche beschaving breekt al meer
door; en hiermee is ook de zelfbewuste
kracht van den Chinees toegenomen. De
onmondige begint zich mondig te voelen.
Het stille verzet tegen de Keizerlijke dyna
stie, jarenlang gepredikt, begint vrucht te
dragen. Den 11 October begon het open
baar verzet met een soldaten opi oer te
Hankou. Sinds breidde de revolutie zich
met groote snelheid uit. Op 12 October
namen de rebellen Hanjang, kort daarop
Woetsjang. De voornaamste steden in het
nijverste deel des rijks kozen de zijde der
oproerlingen.
De algemeene sympathie voor deze in-
luiders eener nieuwe periode vond haar
grond in de velerlei misstanden en mis
rekeningen, waarvan het volk het slacht
offer was. Wel werd met de geleidelijke
invoering van een grondwettelijke regee-
riDg voortgegaan, en met een op Wester
sche leest geschoeid staatsbestuur een
begin gemaakt, doch dit ging veel te lang
zaam naar den zin van het volk. De bui-
tenlandsche politiek der regeering had tot
het verlies van Korea en Mantsjoerije ge
leid de binnenlandsche politiek was al
even ongelukkig geweest, met name in
zake leeningen en spoorwegen. De pro
vinciën snakten naar een meer zelfstan
dig bestuur.Duizenden pestgevallen in het
noorden, en ernstige overstroomingen in
het midden des lands hadden de ontevre
denheid vermeerderd, alsof de regeering
ook hieraan schuld droeg! Voeg hierbij
den eeuwenouden haat tegen de Mant-
sjoes, en men verstaat, dat het oproer in
Hankou en verdere plaatsen voor velen
een welkome bode van verbeterde toe
komst was.
Nu was er een kabinet ingevoerd met
ministrieele verantwoordelijkheid, doch
met den ouden prins Tsjing als minis
ter-president. En dit nu was het sein tot
den opstand, die zich welhaast overge-
Vieel China, later ook tot in Mantsjoerije,
Rtonzolië en Tibet uitbreidde. De vloot
lH,ep bjj gedeelten, allengs geheel tot de
opstandelingen overnog meerdere
plaatsen vielen den rebellen iB hadden
zooViat dezen nu het geheele Oosten en
Zuiden, met Sjanghai tot middelpunt,
bezetten. Nanking werd veroverd, en van
een militair revolutionair bewind voor
zien. Slechts in het noorden kan de regee
ring zich tot dusver handhaven, dank zij
de krachtige leidiDg van Joeangsjikai
Zelfs moest de leider der opstandelingen
te Woetsjang Lioenghoeng een wa
penstilstand vragen.
Van weerszijden worden groote gru
welen bedreven. De republiek is uitge
roepen, met uitzicht op een vertegen
woordigend parlement.
Op 't oogenblik laat zich de loop der
zaken echter nog niet voorspellen.
Het machtige rgk Japan heeft van
de troebelen in China last en schade. Zjjn
handel gaat er onder gebukt. En dat
terwijl het land nog steeds de geldelijke
naweeën ondergaat van den oorlog met
Rusland. Daardoor kon ook dit jaar Japan
zich nog niet vrij bewegen, en moest
bet afzien van versterking van zijn leger
en vloot, zoowel als van de beraamde
groote tentoonstelling. Tevens gaf het
nog steeds niet tot rust gebrachte Ko
rea om van Formosa niet te spreken
den Japanners veel te doen.
Japans veihouding tot Rusland ver
beterde. Zelh werd te Petersburg onder
ambtelijke hiding een Russiscb-Japan-
scne vereenging opgericht. Door een
verdrag me Rusland wist Japan zijn
MMHHUMraMOMH JSSKWKHifTOiSSST'W'aBSa
macht in Mantsjoerije meer te stevigen
wat te gemakkelijker kon wijl van een
krachtiger optreden van China tegen
Japans aanmatigingen in dat van China
geroofde land niet komen kon.
De eerste door Japan in Mantsjoerije
benoemde gouverneur-generaal is Sja-
oerhsun.
Een groot anarchistenproces te Tokio
deed de schaduwzijde der Westersche
beschaving zien, en, gelijk overal, de
doodelijke gevolgen van een cultuur
beschaving, in tegenstelling met die
welke |het Christendom brengt. De aan
slag was gericht tegen het leven van
den Keizer. De hoofdschuldigen, onder
welke de aanlegger en zijn vrouw, wer
den ter dood gebracht. Yan anderen
werd het doodvonnis in levenslange ge
vangenisstraf veranderd.
Met eenige landen sloot Japan nieuwe
handelsverdragen. Een internationaal
congres te Washington, waarop ook
Rusland naast Japan was vertegenwoor
digd, besloot tot beperkiDg der robben
vangst, teneinde de uitroeiing der soort
te voorkomen.
In Siam werd de jonge koning dezen
zomer plechtig ingehuldigd, onder groote
belangstelling van de Europeesche Vor
stenhuizen en regeeringen.
Over Afrika kunnen wij kort zjjn, nu
wjj reeds een en ander omtrent Marokko
en Tripoli in verband met de Europee
sche rijken hebben gemeld.
Eerstgenoemd land staat, na de aan
neming van het voorstel tot ratificatie
(goedkeuring) van het Fransch-Duitsche
verdrag door den Franschen Senaat onder
Fransch beschermheerschap. Voor het
befaamde Agadir ligt nu niet meer een
Duitsche kruiser, maar een Franschen.
Nieuwe onlusten braken uit in Fez en
omstreken, waar Spanje het gelag betaalt.
Overigens verwacht men dat de quaes-
tie wel losloopen zal. De sultan heeft
het Fransche protectoraat zelf uitgelokt,
en de onderdanen nemen het nogal
lucht op.
In Amerika vragen allereerst de Ver-
eenigde Staten onze aandacht. Taft,
den voiy verigen president, bleven de
teleurstellingen niet gespaard. De ver
wezenlijking van zyn reeds door ons
vermelde arbitrage-ideaal werd hem door
zijn eigen Senaat onmogelijk gemaakt
en het wederkeerigheidsverdrag met
Canada, waarvcor hij mede zeer had
geijverd, en waarbij wederzijds allerlei
handels voorrechten en tariefsverlagingen
waren toegezegd, stierf in de stembus
van Canada, waarbij het Canadeesche
kabinet hetwelk dit verdrag door de
Kamer moest doen goedkeuren het leven
verloor, een ontij digen dood.
Zjjn actie tegen- de trusts, welke tot
de ontbinding van de Tabaktrust en van
de Standard Oiltrust leidde, bezorgde
hem vele vijanden, van welke Roosevelt
de voornaamste is. Het schijnt niet on
mogelijk dat deze laatste bij de volgende
presidentsverkiezing zich tegen hem can-
didaat zal doen stellen.
De actie tegen den zoogenaamden Pool,
de Scheepvaarttrust, is nog niet afge-
loopen.
Wel daarentegen slaagden de onder
handelingen met Japan over een nieuw
handelsverdrag.
In verband met de ontstemming in
het land over het tegenhouden van tariefs
herziening in dalende richting door de
regeering deed Taft in September een
groote verkiezingsreis door het Middel
westen en Westen der Unie om de politiek
der regeering uiteen te zetten én stem
ming te maken voor zjjn eigen herkiezing
als president. De ontvangst was vriende
lijk, doch zij gold blijkbaar meer den
man dan den president. Kenners beweren
dat zjjne kansen slecht staan, en dat ook
de Republikeinsche party er niet sterker
op wordt, dank zij de afscheiding der
vooruitstrevenden, welke zich scharen
om Roosevelt. Wijl ook de democraten
zeer verdeeld zyn, valt het moeilijk te
zeggen wie 't winnen zal in 1912.
Wat de werkzaamheden aan het Pa
namakanaal aangaat, daaraan wordt ge
regeld voortgewerkt. De opening is be
paald op 1 Januari 1915, doch waarschijn
lijk zullen reeds veel vroeger schepen
door het kanaal kunnen varen. Een Pa
namakanaal wereldten toon stellin g word t
in 1915 te San Francisco gehouden.
In de Vereenigde Staten wordt stem
ming gemaakt voor het aanleggen van
veslingwerken in de kanaalsfeer, en voor
het bevoorrechten der Amerikaansche
scheepvaart door het Kanaal, namelijk
door middel van lagere kanaalgelden, of
door het toekennen van premies aan
Amerikaansche schepen.
De uitkomsten der volkstelling van
1910 waren weer gunstig zoo voor de
republiek als voor New-York. Amerika
blijft het land van groote dingendit
is zijn eer en zijn schande. Want
groote, grove dingen ook in het kwade
geeft hy ook te zien. Branden maar ook
moorden op groote schaal komen in zijne
wereldsteden herhaaldeiyk voor. Wy
herinneren slechts aan den brand te
Albany die het Kapitool van den staat
New York in de asch legde, waarbij
duizenden onvervangbare documenten,
meest uit den Hollandschen en Engel-
schen kolonialen tyd, verloren gingen.
Aan den brand in het Torenbuis te New
York, waarbij honderd vyftig meisjes om
het leven kwamen. En aan de ontplof
fing in de Bannermyn te Littleton waar
honderd veertig dwangarbeiders het leven
lieten. Erger nog: aan den dynamiet-
aanslag te Los Angelos in een gebouw
waar „niet-vakbon ders" werkten, van
welke er 21 gedood werden, terwyiaan
het licht kwam dat hier voor de zoo-
veelste maal door vakbonders een poging
was gewaagd om een heele groep niet
by hun bond aangesloten werklieden
op eenmaal van het leven te berooven
en' zoo de anderen te dwingen lid van
hun vakbond te worden.
Groot en grof derhalve ook in het
satanische, ook in de belaging der vrij
heid, en de oefening van dwang, dat is
Amerika.
De Yereenigde Staten hadden ook de
hand in de gebeurtenissen in Mexico.
In dar land had 'tal lang gespannen
tusschen den president Porfirio Diaz en
zyn onderdanen. By zyn herkiezing had
hy tot ongeoorloofde dwangmiddelen de
toevlucht genomen, en zelfs zijn tegen-
candidaat Madero in de gevangenis ge
worpen. Dit was 't sein tot een opstand
die in het Noorden des ryks ernstige
verhoudingen aanDam, en van uit Ame
rika werd gesteund. De Yereenigde Sta
ten trokken troepen saam aan de Mexi-
caansche grens, waar de revolutionairen
zich nestelden in streken, waar de regee-
ringstroepen hen niet konden treffen,
zonder ook de Amerikaansche grens
troepen te raken. Ook beletten deze
laatsten elke vervolging van gevluchte
Mexicaansche revolutionaren op Ameri-
kaansch terrein. De toestand was zoo
gespannen, dat Diaz zijn taak neerlei
en het land verliet. Zyn tegenstander
Madero werd hierop terstond tot presi
dent uitgeroepen. Toch is de toestand
nog niet heelemaal zuiver. Generaal
Reyes, een vriend van den vroegeren
president, beproefde een opstand tegen
den nieuwen, doch hij moest't opgeven.
Toch twijfelen velen er aan of Madero
op den duur orde en vrede in zijn land
zal kunneD handhaven. Diaz heeft het
jaren aaneen gekund, maar hy was
ook een groot man.
Behalve Mexico is ook Nicarago getrok
ken binnen den invloedssfeer der Unie.
De Amerikaansche regeering heeft zich
tot taak gesteld om, evenals in San
Domingo, in Nicaragua, den toestand dei-
geldmiddelen door een strenge controle
te verbeteren. Waaraan zy dat recht
ontleent, schijnt niet duidelijk. Doch
waar 't op uitloopt, laat zich denken.
Alle groote staten slokken de kleintjes
op. Macht gaat boven recht, in de oude
wereld zoowel als in de nieuwe.
In Panama, ook al onder den invloed
der Amerikaansche regeering, en met
geringer onafliankeiykheid dan zyne na
buren in Centraal Amerika, dreigt een
opstand. In Ficuador waar president
Estrada stierf, brak die reeds uit. Een
geschil tusschen Chili en de Vereenigde
Staten het Alsop-geschil werd door
scheidsrechteriyke uitspraak van Koning
George van Engeland beëindigd ten voor-
deele vau eerstgenoemde. Ebd geschil
tusschen Chili en Peru, van vry wat
ernstiger aard, en wel over het bezit
der provincies Arica en Tacna, dyde niet
tot een oorlog uit, zeker omdat Peru
tegeiyk ook nog grensgeschillen met
Bolivia te vereffenen had. In Paraguay
waren evenzeer een paar opstanden te
dempen. Alleen in Brazilië en Argen
tinië, de machtigste republieken van
Zuid-Amerika, bleef het rustig; behou
dens eenige dreigende werkstakingen iD
eerstgenoemd land.
In Yenezaela, heette het, was eeD
inval van den voormaligen dictator,
Castro, geschied. Maar al is werkeiyk
de voormalige president in zyn vader
land teruggekeerd, een gerucht dat al
thans in Europa niet kan worden be
vestigd, tot dusver schynt hij geen kans
te hebben, er zyn gezag te herstellen.
Wy kunnen hierby ons overzicht be
sluiten.
Was voor vele volken het afgeloopen
jaar een jaar van oorlogen en geruchten
van oorlogen, een jaar van beproeving
en druk, het moge in 1912 aan allen
gegeven zijn om den vrede te bewaren
en waar God zyn oordeelen zendt, ge
rechtigheid te leeren, welke een volk
verhoogt, waar de zonde is een schand
vlek der natiën.
11 Januari 1912.
1912.
Het jaar 1912 zy ingezet met het vaste
voornemen onzer Kiesvereenigingen om
in de propaganda voor onze beginselen
ernstig te volharden.
Nog drie wintermaanden resten haar,
derhalve kunnen er nog twee cursusver
gaderingen en één openbare vergadering
gehouden worden.
Yoorts scbynt 't ons noodzakehjk met
name de besturen onzer clubs en kies
vereenigingen dringend aan te raden, het
heele jaar, dus ook de wintermaanden
op 't eind v?n dit jaar goed te besteden.
Trouwe voorlichting, naarstige bestu
deering ook van de wetsontwerpen die
dit jaar aan de orde komen, of met dit
doel zfln ingediend, is dringend noodig.
Dit jaar is 't laatste voor het verkie
zingsjaar, en behoort derhalve aan ern
stige propaganda gewyd te zyn.
Niet; in debatten met tegenstanders, in
't plegen van handigheidjes in openbaar
toernooi mag kracht gezocht worden.
Veel verder toch komt men met bespre
king in eigen kring.
Wegdoezeling van onderlinge geschil
len, of verzwijging van hetgeen de sa
menstellende deelen der coalitie onder
scheidt, komen evenmin te pas. De wer
kelijkheid mag gerust onder de oogen
worden gezien.
zy 1912 op staatkundig gebied een
vruchtbaar jaar.
En dan vergeet 15 Februari niet.
Een ieder zorge voor een richtige Kiezers
lijst
Uit onze Oost.
Wy wenschen af en toe een enkele
episode uit het leven onzer soldaten in
Atjeh of elders, waar oorlogstoestand
beerscht, mede te deelen. Allicht strekt
het om wat meer belangstelling te wek
ken in het lot der dapperen, hetzy in-
of uit- of Hollanders, die daar hub leven
veil hebben voor de handhaving van ons
gezag. Onderstaand is een droef stuk
ly densgeschiedenis,op Soemba afgespeeld.
Onder het kopjeVreeselijk lijden
schrijft de correspondent van de Soera-
bajasche Courant te Endeh het volgende
Binnenkort zullen de dagbladen een
vanwege de regeering ontvangeD bericht
behelzen, dat een patrouille in Oost-Soem-
ba tegen een versterkte kampong stuitte
en dat bij die gelegenheid een Europeesch
sergeant zwaar en twee inlandsche fuse
liers Iëvensgevaariyk gewond werden.
Daar men in Indië aan dergeiyke korte
berichten is gewend geraakt, zal het niet
eens bijzonder de aandacht trekken. En
toch die paar regels zullen een geschie
denis bevatten, zoo tragisch, zoo vol van
naamloos lichamelijk lijden, zoo vol van
kalme berusting, dat het kennis nemen
daarvan een gevoel van innig medelijden
met de arme, afgetobde stumpers, die
toch hun leven hebben gewaagd voor de
eer van onze vlag, niet zal kunnen wor
den onderdrukt.
Den 9en November werd de sergeant
Muller met 14 inlanders van het bivak
Meloli uitgezonden om een bende van
ongeveer 15 man, die zich volgens ge
ruchten in de kampong Bodo Kodi zou
ophouden, aan te tasten. By de bewuste
kampong aangekomen, bleek de kampong
zwaar versterkt, terwijl een paar honderd
man, de mresten gewapend met pijlen
lans, het kleine troepje opwachtten. Moet
het verwondering baren, dat die paar
Javanen, zonder de zoo gewenschte en
noodzakeiyk gebleken aansporing van
hun blanke of amboineesche kameraden
begonnen te tweifelen en niet verder
durfden Toch trachtte sergeant Muller
hen nog te bewegen tot den aaval over
te gaan en vergezeld van een paar moe
dige soldaten, ging hy voorwaarts.
Doch wat konden drie menschen uit
voeren tegen eenige honderden vyaDdeB,
verschanst, achter hoopen steen en Ten
einde raad besloot sergeant Muller terug
te trekken en zich naar het bivak te
begeven, om van hel gebeurde te be
richten. Doch nauwelyks had hy zich
omgedraaid of het regende pijlen en
lansen. Muller werd door een werplans
in den rug getroffen. De inlandsche
soldaat Sanmoredjo, die zyn comman
dant niet in den steek had willen laten,
kreeg een werplans, waaraan scherpe,
venynige weerhaken, in den hals. De
lans drong door zijn kaak en kwam, door
den mond, met de punt in het verhe
melte. Een tweede fuselier bekwam een
schot in de heup, waarin eenvoudig een
gat werd geslagen. Het ellendigst echter
was Sanmoredjo er aan toe.
Het was voor een leek op medisch
gebied absoluut onmogelijk, de lans uit
het lichaam te krygen. Terugtrekken
ging niet, dan zou het kakement uit
elkander gescheurd worden, en naar de
andere zijde doordrukken ging ook niet,
doordat de punt in het verhemelte was
gedrongen. Met veel moeite werd het
handvat der lans afgesneden en toog men
naar het op een uur afstands gelegen
bivak terug. Doch ook daar kon men
de menschen niet helpen. De kunde van
den eenvoudigen soldaat-ziekenverpleger
was nu eenmaal niet zoo groot. De ge
wonden werden in 's hemelsnaam maar
aangehouden en zoo goed mogelijk ver
zorgd.
Na een paar dagen van versehrikkeiyk
ïyden kon een prauw worden gerequi-
reerd en zou getracht worden Endeh te
bereiken, omdat te Waingapoe geen ge
neesheer gevestigd is. De zieken werden
naar het zeestrand vervoerd en in de
prauw, die slechts even voldoende ruimte
aanbood, neergezet, w.'varna deze vertrok.
Na 4 dagen zwalken op zee kwam de
prauw te Waingapoe terechtEndeh was
niet te bereiken. Maar toen konden de zie
ken het niet langer verdragenzy ver
zochten te Waingapoe te mogen blijven,
01
—.Pk
