No. 79 1912,
Donderdag 4 Januari
26e Jaargang.
3HRISTEUJK
EUWSBLAD
VOOR ZEELAMD
HISTORISCH
Valsefee Trtjheidsleuze.
VERSCHIJNT ZESMAAL Pm WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VER'.VES f, te Goes
F. P. D'HUIJ, te ft'iidclelbi rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Hebt gij een nie-aandoening?
Ujt da Provincie
-,*£V^r -•
-"•■# t-^
l - J3S
IE1 IEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per trie maanden franco p. p.1.25
Enkele nummers.0.05
UITGAVE DER FIRMA S
Ui Het oud-liberale stelsel der algeheele
staatsonthouding heeft in de politiek
feitelflk afgedaan. Toch laat het, zelfs
in onze eigene kringen, zijn nawerking
gevoelen. Hec ligt op sterven, maar als
de geharpoeneerde walvisch doet't juist
in z|jn doodstrijd zjjn geduchte werking
nog gevoelen. Ook nu mag derhalve be
strijding van dit stelsel allerminst over
bodig worden geacht.
Wanneei ge dit stelsel in zyn practyk
beschouwt, wordt ge terstond getroffen
door de rare bokkesprongen, die 't maakt.
Dit stelsel heet 't stelsel der staats
onthouding. Het is wars van alle staats
bemoeiing. En het heeft dit beginsel
ook toegepast op een klein deel van
het maatschappelijk leven, namelijk op
het terrein van den arbeid. Maar 't beeft
de staatsonthouding niet toegepast op
ander gebied, met name dat der school
en der kerk.
Op dit gebied heeft 't liberalisme in
de vorige eeuw zijn overheidsbemoeiing
zoo ver mogelijk uitgestrekt, en aan <?e
overheid de verst strekkende dwingende
macht gegeven.
Of heeft 't liberalisme in de 19e eeuw
aan de overheid niet de geeselroede in
handen gegeven om de afgescheidenen
te vervolgen?
Heeft 't in de afgeloopen eeuw niet
de macht van den staat gebruikt om de
school naar zjjn wensch in te richten,
en de moderne secteschool als eigenlijke
en echte volksschool aan de natie op
te driDgen?
Ge bemerkt dus terstond, dat het oud-
liberalisme wel het stelsel der staats
onthouding heet, maar 't iD de werke
lijkheid niet %8. Iu de werkelijkheid is
het 't stelsel van den staatsdwanghet
stelsel, dat op 't gebied van kerk en school
zocht te liberaliaeeren.
Ongetwijfeld is 't evenwel opéén en
kel gebied 't stelsel der staatsonthouding,
namelijk op dat van den arbeid.
Op dit gebied mag de overheid vol
strekt niet ingrijpen en dwingen.
Op dit terrein moet zy naar oud-
liberale theorie slechts zijn état gendarme
of politiestaat. Recht-spreken en politie
zorg oefenen, wanneer er ongeregeld
heden plaats hadden, dat is de hoofd
taak der overheid op arbeidsterein. En
deze politie-zorg kan niet streng genoeg
zjjn, mits zij slechts tegen de arbeiders
en niet tegen de werkgevers ga. Wet
telijke regeling en politie-zorg, die in
de vrijheid van handelen der patroons
ingrijpt, wordt als onduldbare overheids
bemoeiing beschouwd. Wetten tegen
vrouwen-arbeid, overmatigen dagarbeid,
nachtarbeid, Zondagsarbeid mogen niet
worden gemaakt. Politiezorg, die waakt
dat zoodanige wetten worden nageleefd,
is een Pruisisch reglement, dat door vrjje
Hollanders niet kan worden verduurd.
Zoodanige wetgeving en zoodanige poli
tiezorg zijn aanranding van de souverei-
niteit der patroons in hun eigen kring.
Zulk een overheidsbemoeiing werkt als
een schroef, die aan de nijverheid wordt
aangedraaid,en haar eindelijk dood draait.
Derhalve moet naar oud-liberaal systeem
de overheid op 't gebied van den arbeid
hare handen geheel en al thuis houden.
Ziedaar de klapperman-theorie der
oud-liberalen Volgens hun theorie heeft
de overheid op het terrein van den ar
beid geen andere rol te vervullen dan
die van den nachtwacht, die de brand
kasten der fabrikanten-bewaakt.
Ongetwijfeld rijst nu terstond de vraag
bfl u op„vanwaar die inconsequentie 1"
vanwaar die verregaande overheidsbe
moeiing en staatsdwang op het terrein
van kerk en school, en die algeheele
staatsonthouding op het gebied van den
arbeid
Maar gjj vergist u
Dit is geen inconsequentie. Het is een
wonderiyke bokkesprong, we stemmen
't dadelijk toemaar ook die bokkesprong
is volkomen in de rol. De staatsonthou
ding op 't gebied van den arbeid is by
oud-liberaleD een logische consequentie,
wanneer ge maar goed in 't oog houdt,
dat dit oud-liberalisme niet het stelsel
is van de vrijheid, maar van den dwang.
Het heet het stelsel van de vrijheid.
Maar het is het stelsel van den dwang.
Het ia het stelsel van den dwang op het
gebied van kerk en school.
Op dit gebied past 't den regel toe:
„Und willst Du nicht mein Bruder sein,
„So schlag' Ich Dir den Schadel ein."
Dit wil zeggen
Wilt gjj niet mijn liberale broeder wezen,
Dan sla ik U den schedel in stukken.
Het is door zjjn staatsonthouding ook
het stelsel van den dwang op het terrein
van den arbeid.
Het oud-liberale stelsel, op het terrein
van den arbeid het stelsel van den
dwang? En dat nog wel door zjjn staats
onthouding
Maar dat klinkt al te paradoxaal
Toch is 't de nuchtere werkelijkheid.
Welke is öe tegenwoordige positie van
den industrie-arbeider
Is hjj werkelijk vijj
Hjj is het geweest.
Hij is het geweest, toen de dwang
bestond.
Hij is vrij geweest, zoolang de dwin
gende bepalingen van het gildewezen be
stonden die hem beschermden tegen de
eischen van overmatigen dagarbeid, tegen
nachtarbeid, tegen al te karige belooning
van zjjn arbeid.
Maar hjj is onvrij geworden, sinds die
dwingende bepalingen zijn opgeheven.
Ja, toen is hij vrij geworden, maar vogel
vrij, wat gelijk staat met gevangenschap.
In de werkelijkheid is de arbeider door
de opheffing der dwingende bepalingen
geheel onvrij geworden.
En deze afhankelijkheid is nog ver
meerderd door de invoering der machines
en de concentratie der bedrijven op in-
dustrieëel terrein.
Vóór de invoering der machines be
schikte de arbeider in de kunst zijner
vingeren, de kracht zijner armen en de
kennis van zijn ambacht over zeker
kapitaal, waardoor hij krachtig stond
tegenover zijn patroon, en waardoor de
patroon van hem even afhankelijk was
als hij van zijn patroon.
Dit is alles evenwel gansch anders
geworden, sinds de machine de eigenlijke
werkman in de fabrieken is geworden,
en de werklieden niet anders zijn dan
een agglomeratie der machine.
Daardooi is de positie der tegenwoor
dige arbeiders vooral in tweeërlei opzicht
zeer gewijzigd.
Kon de arbeider 't vroeger gemakkelijk
tot patroon brengen, tegenwoordig zal
hjj niet zoo licht zelfstandig patroon
kunnen worden. Om patroon te zijn, moet
hjj dure machines bezitten, en deze zal
de arbeider zich niet zoo gemakkelijk
kunnen aanschaffen. Dientengevolge moe
ten de meeste arbeiders hun leven lang
afhankelijke loonarbeiders blijven.
Leerde de arbeider vroeger in den regel
een ambacht, door de invoering der
machine is dit voor de tallooze fabrieks
arbeiders onnoodig geworden. De arbeid
op de fabrieken is gemakkelijk te leeren.
Maar daardoor is de loonarbeider ook
geheel afhankelijk geworden van zijn
fabrieksheer. Wordt hij door dezen ont
slagen, en is op andere fabrieken geen
werk voor hem te vinden, dan kan hjj
met den man uit de gelijkenis zeggen
„Werken kan ik niet, en te bedelen
schaam ik mij". De fabrieksarbeider is
afhankelijk van zjjn fabriek als een beeld,
dat in een nis is geplaatst.
Van die afhankelijkheid der fabrieks
arbeiders is in den loop des tijds vaak
schromelijk misbruik gemaakt. Hun loon
is verkort, hun dagtaak verlengd. Nacht-,
r jaawaa sa-ass
Zondags-, vrouwen- en kinderarbeid
zijn ingevoerd. In Engeland werden in
de eerste helft der negentiende eeuw
zelfs kinderen van acht en negen jaar
als kleine werkmannetjes op de fabriek
geplaatst. De kinderen huilden, de ouders
zuchtten; maar 't gekreun der machine
overstemde 't kreunen der ouders,
't weenen der kleinen. Als de donder
des gerichts klonk dan ook het woord
van Mrs. Browning door Engeland: „Do
ye hear the children weeping, o my bro
thers D. i. Hoort gy die kinderen we!
weenen, o myn broeders
De arbeiders waren derhalve allerminst
vry, toen de dwang was weggenomen,
en hun vry beid was niet vermeerderd,
maar werd nog aanmerkeiyk gesmal-
deeld, toen door de invoering der machi
nes de arbeid lichter was geworden.
Maar wanneer worden zy weer werke
lijk vry P
Alleen dan, wanneer de dwang weder
om, wordt ingevoerd!
Wanneer de overheid weer komt
dwingen, dat de arbeiders des nachts
en des Zondags met rust worden ge
laten wanneer zij komt dwingen, dat
voor hun veiligheid en gezondheid, voor
zorgmaatregelen worden genomenwan
neer zij komt dwingen, dat voor hen
gezorgd worde, als een ongeval in het
bedrijf hen treftwanneer zy komt dwin
gen, dat hun voor hun ouden en kwaden
dag een pensioen wordt verzekerd wan
neer alzoo de dwang de zoogenaamde
vryheid vervangt, dan, maar ook dan
alleen, worden de arbeiders weer waariyk
vrij. -
Van zoodanige wetteiyke vrymaking
van den arbeid heeft het oud-liberalis
me echter nooit willen weten, en ook nu
stemt het conservatief-liberalisme er
slechts schoorvoetend in toe. En alzoo
is dit liberalisme niet het stelsel van de
vryheid, maar van den politieken en
socialen dwang.
Daar 't evenwel geen pas zou geven
voor het deftig liberalisme, om op sociaal-
politiek terrein voor den dwang te stryden,
zoo heeft 't op dit gebied de leuze der
vryheid aangeheven. Wanneer 'topker-
keiyk terrein dwingen wil, dan spreekt
't van de volkskerk. Wanneer 't op school
terrein dwingen wil, dan roept 't luide
van de ééne, eene onfeilbare volksschool.
Wanneer -t de heele natie naar zyn hand
wil zetten, dan roemt 't in zijn liefde voor
de éénheid der natie. En wanneer 't op
sociaal terrein wil dwingen, dan heft 't
de leuze der vrijheid op.
Passen we toch op, dat. we ons door
deze valsche vrijheidsleuze niet laten
beetnemen P
^^M3SSB3Ek?3;aEE8^:'^g^?a^--^B>l|i|H l«||^ l|l l 1nrotiZtty«3fct-
vin 1—5 regels 50 cent, ieaare regel meer 10 cent
F; milieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
m er 10 cent
MMQÏÏW,
Winterwerk.
Wanneer in den voorwinter het land
werk gedaan is, dan heeft men tyd en
gelegenheid om te zorgen voor den boom
gaard. De groote voordeel6n, die een
boomgaard oplevert, wanneer men hem
goed verzorgt moeten ieder aansporen
tot een goede verpleging dér vruchtboo-
men. Vele werkzaamheden, welke voor
een goede verpleging noodig zyn, moe
ten in den winter gebeuren. In de eerste
plaats moeten de vruchtboomen behoor-
ïyk gereinigd worden; dit gebeurt door
het borstelenen afkrabben der stammen
en takken, voor zooveel deze laatste
genoemde werkzaamheden mogeiyk ma
ken. Na het reinigen der vruchtboomen
volgt het kalken van stammen en takken.
Takken, die men niet bereiken kan met
de witkwast, moet men bespuiten met
dunne kalkmelk. Bovengenoemde werk
zaamheden hebben ten doel de vrucht
boomen te bevryden van en te bescher
men tegen allerlei vyanden, zoowel uit
het planten- als uit het dierenryk. De
wortels der vruchtboomen moeten adem
halen, het overtollige water moet kun
nen wegzakken. Verschillende voedings
stoffen moeten pasklaar gemaakt worden
en voor dat alles is noodig, dat de lucht
goed in den bodem ban dringen. Daarom
moet de grond om de vruchtboomen
goed los gemaakt worden met de spade
of den ploeg. Tegeiyk met het spitten
of ploegen moet men de meststoffen in
den giond brengen. De bemesting der
vruchtboomen wordt nog te veel ver
waarloosd, ofschoon gezegd moet worden
dat ook op dit gebied veel verbetering
merkbaar is. De beste meststoffen voor
den boomgaard zyn Chilisalpeter, super
fosfaat, patentkali en kalk. Met deze
meststoffen moet men niet alleen de
vruchtbocmen maar ook de aalbessen,
kruisbessen en frambozen bemesten.
Volgens deskundigen op dit gebied, moet
men per H.A. geven 250—400 KG. Chili
salpeter, 300 —400 K.G. superfosfaat en
400-700 KG. patentkali. Van het Chili
geve men de helft in den winter en de
rest na het bloeien. De resultaten, welke
men met deze bemesting verkrygt, zyn
zeer loonend voor den boomgaardenier.
Het bemesten met kalk is niet ieder
jaar noodig, een kalkgift van 1500 -2000
KG. ongebluschte kalk per HA., éénmaal
om de 5 a 6 jaar is voldoende. Een
andere zaak, welke ook in den winter
moet ter hand genomen worden, is het
bespuiten der boomen met Bordeauxsche
pap, doch daarover, naar wij hopen, later.
E C L A M B S.
Nierkwalen doen verschillende perso
nen op verschillende wijzen aaD, want
de schadelyke stoffen, die niet door de
verzwakte of zieke nieren aan het bloed
onttrekken worden, tasten eerst het zwak
ste punt van uw gestel aan en dit zwak
ke punt is zelden hetzelfde by verschil
lende menschen. Is uw rug zwak en
py'nlijk Hebt gij zwellingen onder de
oogen, in de enkels of handen Hebt gy
last van rheumatische pynen, styfheid
der gewrichten, pijn in de iendenen of
heupen? Vertoont zich neerslag in de
urine, is h9t water van ongewone kleur
hebt gy moeite met de loozing, brande-
righeid of py'n Voelt gij u altyd luste
loos, terneergeslagen en uitgeput? Dan
kunt gy er zeker van zyn, dat uw nieren
niet goed werken.
Onmiddellyke hulp is dan noodzake-
ïyk, want zieke of zwakke nieren her-
krygen niet uit zichzelf hun oude kracht
en gezondheid. Verwaarloozing der eerste
verschynselen doet uw kwaal toenemen
en leidt tot gevaariyke ziekten als nier
steen, waterzucht, verzwakte hartswer-
king, enz.
Het geneesmiddel by uitnemendheid
vindt ge in Foster's Rugpijn Nieren Pil
len, die de niei'giften afvoeren en aan
de nieren en blaas hun kracht terugge
ven om hun gewichtig werk weer be
hoorlijk te doen. En zonder dat deze
organen weder volkomen normaal wer
ken kunt gy uw gezondheid niet her-
krygen.
Alleen de echte Poster's Rugpy n Nieren
Pillen zjjn betrouwbaar. Let er daarom
op of de handteekening van James Poster
op het etiket voorkomt. De echte zyn te
Goes verkrijgbaar bij de Firma Nathan
Emanuelen te Middelburg bij den heer
Joh. de Roos, Vlasmarkt K 157. Toezen
ding geschiedt franco na ontvangst van
postwissel a f 1.75 voor een, off 10 voor
zes doozen.
Middelburg. Dinsdagavond hield in
het Mil. Tehuis de afd. van Patrimonium
haar 30ste jaarvergadering.
Na opening en gebed hield de voor
zitter een opwekkingsrede, met dankbaar
heid gewagende van ontvangen zegen.
De secretaris meldde in zyn jaarver
slag van grooten bloei, door toetreding
fse ffisaeaw
van 46 leden en begunstigers, waardoor
het aantal klom tot 142. De Propagan da-
commissie werd hiervoor dank gebracht
voor haren velen arbeid. De bibliothecaris
betoogde in zyn verslag, dat uitbreiding
steeds gewenscht blyft, om aan alle
aanvragen om lectuur te kunnen vol
doen. De stand der verschillende kassen
is alleszins gunstig. De penningmeester,
die sedert de oprichting zitting heeftin
't bestuur, kon, by een ontvangst van
circa f 175,00 spreken van een goed 3lot
van ruim f45,00. Het weduwen fonds
behoefde geen uitkeering te doen. Ook
het ziekenfonds had weinig zieke dagen
uit te keeren en bleef by een uitgave van
byna f85,00 nog een f700,00 ryk. De
verschillende stemmingen namen heel
wat tyd in beslag, waarby eenige ver
kwikkingen werden gebruikt.
De feestvergadering zelve zal D. V.
worden gehouden op 1 Februari, terwyi
de kinderen der leden een apart feestje
op Woensdagmiddag wordt bereid. Te
halfelf ure werd deze gezellige en druk
bezochte vergadering met dankgebed
gesloten.
Middelburg. Voor de alhier te houden
Kanarievogeltentoonsteliing zyn o.a. me
dailles ontvangen van de vereeniging
„Uit het Volk—Voor het Volk" en van
den heer J. A. van de Kamer.
Middelburg. De Nieuwjaarsdag had
Maandag hier een vry kalm verloopwel
moest de politie aan enkele kleine vecht-
partytjes een einde maken, en werden
enkele personen wegens openbare dron
kenschap in arrest gesteld maar ernstige
ordeverstoringen hadden niet plaats.
Goes. Het Rijkstelegraaf kantoor alhier
verzond gedurende de maand Dec. 1911
1078 Telegrammen, ontving er 1016, opge
nomen en verder geseind werden 1475.
totaal 3569.
Gesprekken. Uitgaande 1006, inkomende
1215,o vergenomen 2720; locaal 1019: totaal
5960.
Voorts worden door de Hulpkantoren op
Zuid- en Noord Beveland behandeld
Telegrammen.
Ver- Ont-
Kantoren. zonden, vangen. Totaal.
Baarland 13 18 31
Borsselen 40 28 68
Oolynsplaat76 56 132
Driewegen 22 18_ 40
Ellewoutsdyk 48 55 103
'a-Gravenpolder 71 71 142
's-Heer Arendskerke. 22 47 69
's-Heerenhoek61 58 119
s-H.Hendrikskindoren 9 7 16
Heinkenszand 34 37 71
Hoedekenskerke 30 31 61
Kamperland 35 41 76
Kapelle73 75 148
Kats48 54 102
Kloetinge 31 43 74
Kruiningen78 92 170
Kwadendamme. 16 20 36
Nieuwdorp 40 39 79
Nisse21 19 40
Oudelande 20 24 44
Ovezand23 28 51
Rilland25 35 60
Schore42 56 98
Waarde22 34 56
Wissenkerke 22 20 42
W olphaartsdyk 117 99 216
Gesprekken.
Ver- Ont-
Kantorer. zonden, vangen. Totaal.
Colijnsplaat121 35 156
Ellewontsdijk 17 6 23
's Gravenpolder 47 39 86
Kepelle 91 86 177
Kruiningen 102 31 133
Ovezand18 1 19
Rilland65 33 98
Wiesenkerke 48 38 86
'8-Heer Arend kerke .15 20 35
'-Heerenhoek 69 1 70
Hoedekenskerke 14 7 21
Kamperland 28 11 39
Kwadendamme 16 6 21
