No. 74 1911, Donderdag 28 Decern ber 26e Jaargang SHRISTEUJK HISTORISCH VERSC HIJNT ZESMAAL PER WEEK I Wed, S. J8 DE j ONöE-VERWES T, te Goes F. P. D'HUlj, te f iiddeJbi rg. PRIJS DER AD VERTE NTtfiN BuitersSandsch Overzicht BIHNEHLAMD. IE1 (EREN WERKDAG DES AVONDS. Ï.25 0.05 Prijs per irie maanden franco p. p. ivnkele na miners. mmïzammassBmstsiVP&Btcr -.•tei.-r-w 5ÊTJ sag-- aer UITGAVE D£R FIRM/' S EN in 1—5 regels 50 cern, iedere regel meer 10 cent F; milieberjciiten van 1—10 regeL 1.—iedere regel m. er 10 cent'. Bsywena1sa^TOSg^iww»m^«BBl«aei»sii!S8BaigB Msimm'SBBsS tsmesisissmr.' HriMKrocwSwe '-Sr. as»» c«OT!Ka3BsS£-^s55ia!ii!i!S6aassip&Jüaê&aBËP 27 Dee. 1911. Aan onderstaand „ingezonden" geven wi) de plaats onzer driestarren. Met genoegen las ik 't stukje van den „Totok" in »de Zeeuw» van helen. Ver gun my echter een kleine correctieDr. Ludwig Ingwer Nommensen, de apostel der Batakzending, telt niet dertig, maar bijna vijftig dienstjarenin den zomer van 1862 heeft hij zijn arbeid aange vangen. Mag ik van deze gelegenheid gebruik maken, om 't prachtige Gedenk boek naar iDhoud en vorm even uit nemend 50 Jahre Batakmission in Sumatra von Lie. D. Joh. Warneck in de belangstelling van alle Duitschlezenden onder Uw lezers hartelijk en dringend aan te bevelen Met dank voor plaatsing. Uw dw. K. WIELEMAKER. Biggekerke, 23 Dec. '11. V De minister van marine. In ons Kameroverzicht van Zaterdag spraken wij onze vrees uit dat de minis ter in Februari wel niet meer terug zal komen. Wij verwachtten dat de miDister, de oppositie moede geworden, zijn ont slag zou nemen. Want het is een feit dat de liberalen en socialisten, reeds van het eerste oogenblik van zijn optreden als minister in een Rechtsch kabinet, na eenige maanden minister in een Linksch kabinet geweest te zijn, dezen bewindsman zijn gaan vervolgen met schimp en hoon. Vooral in de zitting van jl. Vrijdag was de onbeschofte be jegening, in de Kamer, van minister Wentholt zoo groot, dat wij ons niet kunnen voorstellen hoe de beleedigde minister er kalm onder kon blijven. Reeds hadden de socialisten met hunne klaplessenaars het noodige leven ge maakt, wanneer er een man van Rechts het woord vroeg of voerdereeds had den de socialisten, voornamelijk Duys en Hugenholtz, door hun geloei, toen mr Lohman het woord vroeg, dezen en den voorzitter het spreken belet, en dezen laatste genoodzaakt, iets wat nog nim mer gebeurd was, de zitting der Kamer te schorsen. Reeds hadden zij en de liberalen zich gespitst op de slachting, welke zij straks, bij de behandeling der Marine-begrooting, op den minister zou den bewerkstelligen. Want ditmaal zou hij vallen Hy had voorgesteld een pantserschip voor Indië dat 17 en een halve ton zou kosteD, het wa3 het minimum van 't geen de Raad van Defensie ter verdedi ging van onze O. I. Bezittingen had noo- dig gekeurd. Want een schip dat zich met dat van den vijand meten kan, kost 15 20 miljoen en duurt slechts enkele jaien. Daarom vraagt de minister slechts datgene wat hij maar even verc nderstel- len kan dat de Staten Generaal zal toe staan. En nu zijn er die het schip on voldoende vinden; anderen die zulke dure schepen zouden willen weer ande ren die een torpedovloot voldoende ach ten en nog anderen die heelemaal geen uitgaven voor vlootbouw noodzakelijk vinden. Voegt men nu hierbij de socia listen en de „booze" elementen die „den liberalen man van rechts" zijn zitting nemen in dit kabinet willen inpeperen en men aal toegeven dat het er kwaad, voor staat. Vooral wanneer 't waar is dat niet alle Roomschen met De Tijd meegaan die het pantserschip verdedigd heeft. De intrekking - tot Febr. van den post was dan ooji voor die allen een teleurstelling. Zij verklaart de onhebbe lijkheden der socialisten en van enkele huDner liberale baren De Kopernicus van de oudheid. Het is wel merkwaardig hoe weinig bekend het feit is, dat reeds in de hooge oudheid een astronoom en wiskunste naar nauwkeurig de leer over bet zon- •nestelselsel heeit verkondigd, zooals die heden algemeen alshetKopernicaansche wereldstelsel bekend en erkend is. Deze geleerde was. Aristarchus van Samos, die ongeveer drie kwart eeuw later dan Plato leefde, derhalve in de 3de eeuw vóór onze jaartelling. Wat Plato reeds als gedachte wereldkundig had gemaakt, nameiyk dat de zon het middelpunt is, waarom de aarde draait, werkte hij na der uit en bouwde er een wereldstelsel op, dat zjjn leerling Seleukos tot verdere volmaking zou brengen. By Plutarchus zegt Lucius in een gesprek„Doe ons nu maar geen proces wegens ongeloof aan, zooals eens Kleanthes wilde, toen hij geheel Griekenland opriep om den Slamiër Aristarchus als godsdienstvei- achter aan te klagen, omdat hij het heilige wereldcentrum van plaats deed veranderen en om de vevschijnselen aan den hemel te verklaren, de sterren voor vaststaande hield, daarentegen de aarde zich in den kring liet bewegen en tege lijk om ean as draaien." En nog uitvoeriger zegt Archimedes: „Gij weet dat de wereld door de meeste astrologen voor een kogel wordt gehou den, waarvan het middelpunt in het centrum der aarde ligt en waarvan de straal geiyk is aan den afstand van het zonnemiddelpunt. Maar Aristarchus de Samiër heeft eenige hypothesen opge worpen, waaruit afgeleid wordt dat de wereld veel grooter is dan de astrologen aannemen. Want by neemt aan, dat alle vaste sterren en de zon stil staan, de aarde echter om de zen in een kring jj loopt met de zon als middelpunt en dat de vaste sterrensfeer om hetzelfde mid- delpunt, nameiyk dat der zon, ligt en zoo groot is, dat de door de aarde be- t sehreven kring daartoe dezelfde verhou ding heeft als hét middelpunt van een j kogel tot zyn oppervlak.» Deze laatste uitdrukking verbeterde Archimedes, door op te merken dat een middelpunt in 't geheel geen grootte heeft. Aristarchus heeft willen zeggen de kogel, welks grootste cirkel de aard- baan vormt, staat tot de sterrensfeer in dezelfde verhouding als de aarde tot de wereld om haar heen. Et' is dus niet aan te twyfelen of Aristarchus heeft reeds een weldoordacht stelsel opge bouwd, wat ook hieruit blijkt dat Seleu kos zijn leer als juist heeft bewezen j door er op te wpzen, dat niet alleen eb en vloed door de werking van de maan te verklaren zijn, maar ook de afwisse lende hoogte van eb en vloed is af te leiden uit de verschillende standen van de maan in den dierenriem, d. w. z. uit den stand der maan ten opzichte van do zon. Des te merkwaardiger derhalve, dat dit als juist erkende wereldstelsel van Aristarchus in vergetelheid kon geraken, totdat Kopernicus het opnieuw, onafhan kelijk van zpn voorganger, verkondigde. N. Crt. Gevonden. Een Noorweegsche matroos, die een en twintig jaren geleden zy'n tehuis verlaten had, en zyne moeder in zestien jaren' niet meer geschreven had, slenterde op Kerstmorgen in Cardiff, de groote haven plaats op de kust van Wales, in een treurige stemming, rond. Hij zag een kerk, ging er in en hoorde dat de predi kant alle zeelieden uitnoodigde, om den volgenden dag een feestje voor zeelieden te kpmea bijwonen in 't kerkgebouw. Toen hy daar ook kwam, gaf men hem een papiertje, waarop nummer 400 stond en hierop kreeg hij een gebreide wollen bouffante, waaraan een brief bevestigd was, met dit adres„Voor den matroos, die dit geschenk ontvangt." ky opende dit schryven en las een vriendeiyiten groet van haar, die deze bouffante be werkt en gesehonken had. Verder stond er in„Ik ben zeventig jaar oud en heb drie zoons op zee, doch de jongs te heeft my in zestien jaar niet geschreven, zoo dat ik niets van hem af weet.» Doch hoe ontstelde de matroos, toen hij deonder- teekening zijner' moeder las. Hy had nng recht op 540 mark van zyn loon, die ging hij halen en weldra bracht hem een stoomschip naar huis, waar hy het moe- derhait mocht vëi kwikken en een geluk kig Nieuwjaar bereiden. Zonder tw$fel was deze vrouw eene biddende moeder. Ned. Het aantal Joden. De Joodsche bevolking der wereld bedraagt 11.317.783 zielen, waarvan 9,942.266 in Europa, 1.821.409 in Ame rika, 522.635 in Aziö, 341.867 in Afiika en 17.106 in Australië. 5.110.548 Israë lieten wonen in Rusland, 1.224.899 in Oostenrijk, 851.378 in Hongarije, 607.862 in DuitschlaDd, 282.277 in Europeesch Turkye, 266.652 in Rumenië, 238.275 in Engeland, 105.988 in Nederland, 100.000 in Frankrijk, 52.115 in Italië, 33.66 in Bulgarije, 15.000 in België en 12.2.64 in Zwitserland. New York is de stad waar de meeste Joden zijn gevestigd206,200dan komen Warschau 204.712, Budapest 186.047, Weenen 146.926, Londen '44.300, Odessa 138 935, Brooklyn 103.000, Berlijn 98.983, Lodz 98.671, Chicago 80.000, Saloniki 75.000, Philadelphia 75.000, Pary's 7 (.000, Konstantinopel 65.000, Wilna 68.8U, Amsterdam 59.055, Jerusalem 53X00, Kischineff 50.237, Minsk 45.000, Lern- berg 44.268 en Bucharest 40.538. Ned, Tripoli. Da oorlog loopt op een einde, zegt men. Toch hebben nog herhaaldelijk aanvallen en gevechten plaats, waarbij niet altijd de overwinning aan de Ita lianen verblijft. De Turksche bevel hebber Neschat Bey heeft uit Tripolis naar Konstantinopel geseind, dat by een aanval op de Italianen in den nacht van 18 Dec., dszen teruggedreven werden naar Ain Zara. Daaruit blijkt dus dat niet de Italianen maar da Turken aanvallers zpn geweest en dat de Italianen niet zooals zyzelven zeggen teruggetrokken, maar terugge dreven zijn. Nog deelt men mee, dat de Italiaansche troepen, die Zansour hebben bezet, de telegrafische verbindingen in die streek hebben trachten to vernielenzy moes ten echter naar Zansour terugtrekken. 's Anderen daags deden de Italianen een aanval op Zansour. Do Italianen moesten de stad ontruimen met een verlies van 40 dooden en meer dan BOO gekwetsten. Aan de zijde der Turken en Arabieren werden 9 man gedood en 40 gewond. De Italiaansche socialistische afge vaardigde de Felice, de bekende oorlogs enthousiast en vurig aanhanger van de Italiaansche Tripolis-politiek, schreef de zer dagen een zeer scherp artikel tegen de executie van do Arabieren in Tripolis. Deze executie heeft zyn geestdrift aan- merkeiyk bekoeld. Het beschavingswerk heeft plaats moeten maken voor bar- baarsche zeden. Het vonnis, over de Arabieren geveld, is in stryd met de elementairste beginselen van het straf recht, terwyi er geen eDkel bewijs ge leverd is voor de aanklacht wegens ver raad. Het artikel eindigt met de woorden, dat Italië de zaak waarvoor het in Tripolis strydt, ontheiligt en dat, wanneer op deze manier nog vaker gebruik gemaakt wordt van de galg, het beschaviiags- enthousiasme van de regeering niets anders blijkt te zyn dan een vuile en gemeene leugen. Hierby komt nu de quaestie Solum. Engeland begeert deze haven- om van de Roode Zee, waarschijnlijk van Port Soedan uit, om Egypte heen, eet. geheel Soedaneesche spoorwegverbinding te ver krijgen met de Middell. Zee, waaraan de lijn 'van Khartoem zou kunnen aanslui ten, Hierdoor zou een btlangryk kortere verbinding over zee met Europa verkre gen worden. Engelsche grondmaatschap- pijen hebben te dien einde reeds sedert geruimen tyd alle, 100 h 2O0 K.M. ten westen van de Nyi gelegen en voor het meerendeel vrijwel onbekende oasen, waardoor de spoorweg gaan zou, opge kocht. Uit kringen, die met de Porte in verbinding staan, wordt medegedeeld, dat Turkye voor den afstand van de haven Solum de volgende eiscbsn aan Engeland heeft gesteldWelwillende neutraliteit van Engeland aan de Egyp tische grens, Engeland verpiicht zich een Italiaansche vlootactie in den Ar chipel te verhinderen. Engeland verleent Turkye ondersteuning om de bekende, aan Italië gestelde eischen ingewilligd te krygen, volgens welke Benghasi .een Turksche provincie biyft en Tripolie on der Italiaansch bestuur komt, maar on der Turkscbe souvereiniteit blyft staan. Voor het geval dat "Engeiand deze Turksche ei- chon inwilligt, waaraan men niet twyfelt, zal Turkije de operaties teSen Italië krachtig voortzetten. Italië zal nog wel eens in zyn haar krauwen, eer het zfjn wil in Tripolis zal hebben doorgedreven. Parzië. Perzië heeft het hoofd in den schoot gelegd, en kust nu de hand zijner ver drukkers. Engeland en Rusland deelen er nu de lakens uiteen toestand door Perzië niet gewenscht, doch waarin het te berusten heeft, dewijl er geen geld, geen leger en geen gezag meer was. Wel is er nog eenig gewapend verzet tegen de Russen in het noorden, waar men, als van ouds, zich heel weinig om de besluiten van de hoofdstad, Teheran, bekommert; wel biyv6n de onafhanke lijke „fidaïs" té Tabris voorloopig hun vaderland verdedigen, doch wat zal hun kleine aantal tegen Russische overm cht vermogen En ^ian dank zij hun ver zet, is er thans Russisch bloed gevloeid, en Verzie zal er voor bloeden. China. Het zit in dit uitgestrekte Keizerrijk nog niet zuiver. In de verschillende districten van de Jangtsevallei is de ge zindheid van de meerderheid van het volk zoo dat het tot geen compromis bereid is en de republiek wenscht. Ban- kou, Nanking en Sjanghai zyn overtuigd dat Joeantsikai ten slotte zich in het onvermydeiyke zal schikken en met een uitgebreide macht president van de Repu bliek zal worden. Men meent, dat daar door de republiek eerder door de mogend heden zal worden erkend. Men stelt de volgende maatregelen voor om tot dit doel te geraken De publicatie van een keizerlijk edict, waarin de wil van den troon wordt uit gesproken zich te onderwerpen aan het besluit van eeu Nationate Vergadering, die te Sjanghai zou byeenkomen en zou bestaan uit vertegenwoordigers van iedere provincie bekleed met de bevoegdheid te besluiten welken- regeeringsvorm moet worden aangenomen. Over den uitslag van zulk een stem ming besta,at geen twyfel. Joeantsikai schijnt te vreazen, dat En geland en Japan te zamen de monarchie desnoods met geweld willen handhaven. Intusschen is men bijna zeker ervan, dat wanneer JoeaDtsikai zich in net on vermijdelijke schikt, de troon zal afstand doen en dat Mandsjoerye door het Chi- neesche leger zal worden gepacificeerd. Het schijnt nu wel zoo goed als vast te staan dat de vredes-onderhandelingeu in Sjanghai, gevoerd door Tang Sjao Ji namens de rege.enng, en Woe Ting Fang in naam der opstandelingen, op niets zullen ultloópen. Geen wonder, want de revoluuónaii a der ken er niet over, af te zien van hnn eiseh dat China een repu bliek zal worden, Intusschea maken de opstandelingen zich gereed om, zoodra de wapenstilstand geëindigd is, van Nan king uit naar het noorden te trekken, om aldus naar Peking op te rukken. Men zegt, dat vreemde mogendheden, bepaaldelijk Engeland en Japan, haar invloed zullen aanwendeD, m de opstan delingen te bewegen tot h c aannemen van een beperkte monarchie.* Brazilië. Een telegram uit Rio de Janeiro meldt, dat de toestand in Bahia ernstig is. De gouverneur van den staat is .afgetreden en heeft het bewind overgegeven aan den voorzitter van het Huis van Afgevaardig den, nadat zyn constifcutioneele ogvolger, de voorzitter van den Senaat had gewei gerd zyn ambt over te nemen. Onder veel blijken van belangstelling, voornameiyk uit de hoogste regeerings- kringen, had Zaterdag, de uitvaart plaats van het stoffelyk overschot van jhr mr P. J. v. Swinderen, vice-president van den Raad van State. Tevoren was in het sterfhuis een een voudige predikdienst gehouden,welke ook bjjgewoond werd door Z. K. li. den Prins, als vertegenwoordiger van H. M. de Ko ningin en door den vertegenwoordiger van H. M. de Koningin Moeder,den kamer heer graaf Fan Limburg Stirum. Als voor ganger trad bij dezen dienst ds J. Knot tenbelt op, secretaris der Synode, vroeger predikant te Groningen, met een rede over 1 Oor. 15 53-58. Een viertal kransen, waaronder-van de KoniDgin en van de Konicgin-Moeder, dekten hét ïykkleed. Aan het station wer den opgemerkt- o. a. de ministers van Binnenlandsche Zaken, Buiten!andsche Zaken, Oorlog, Marine, Landbouw, Justitie en Waterstaat, leden van de Hofhouding van H. M. de Koningin en H. M. de Ko ningin-Moeder, de ministers van Staat Asser en A. F, de Savornin Lohman, staatsraad De Renée, de president, vice- president eu procureur-generaal van den Hoogen Raad,de directeur van het kabinet der Koningin, de chef van het kabinet van Buitenlandsc.be Zaken, graaf Van Lim burg Stirum, gezantde gezanten van het Duitscbe Rijk en van Italië, alle leden van den Raad van State, behalve mr Borret door ongesteldheid verhinderd, de presi denten van de Ee.ste en de Tweede Ka mer, de commissaris der Koningin in de provincie "Zuid-Holland, baron Sweerts de Landas Wyborgb, en de commissaris in Gelderland jhr S. v. Citters, de gouver neur der Residentie generaal De Meester, de burgemeester van Den Haag jhr mr Van Karnebeek, de burgemeester van Haarlem jhr mr Boreal van Hogelande, de oud-ministers Van Tats van Goudriaan, Roëll, Ellis en Cohen Stuart, depresident van de Rekenkamer, mr Th. P. Mackay, de oud-directeur -an het kabinet der Konin gin, de Eerte Kamerleden Roëil en Van Wassenaer, de griffier van de Eerste Kamer'mr H. Zillesen, de Tweede Kamer leden Loeff er. Van Veen, dr hofstede de Groot, het raadslid baron Mackay, refe rendarissen, commiezen en ambtenaren van den Raad van state, enz. Toen allen zich in de wachtkamer ver- eenigd hadden, nam de minister van Bin nenlandsche Zaken, do heer Heemskerk, het woord, om te herinneren wie de over ledene als rechter, staatsman, dienaar der Kroon en beiyder des 1' e en geweest was. De ouds'e zoon van d -n overledene, jhr mr O. O. J. J. van Swinderen, zeide dank voor de betoonde belangstelling. Spr. richtte zich hierby het eerst tot Z. K. H. Prins Hendrik, die in zyn persoon H. li.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1911 | | pagina 1